Systemy ochrony
zdrowia

Poznań, 6 grudnia, 2006

Jacek St. Graliński
GlaxoSmithKline

Definicje (1)



Ochrona zdrowia:



Obejmuje prawne i ekonomiczne podstawy tworzenia warunków

sprzyjających utrzymaniu zdrowia (polityka podatkowa, ochrona

środowiska, itp.) oraz polityki zdrowotnej



Polityka zdrowotna:



Jest dającym się wyodrębnić procesem intencjonalnie wywołanych

zdarzeń odnoszących się do spraw w skali ponadjednostkowej, w

którym to procesie obecne są rozstrzygnięcia o charakterze

władczym. (Włodarczyk 1996)



Jest to skuteczne dążenie do realizacji celu zdrowotnego



Zdrowie publiczne:



(WHO) Jest to nauka i umiejętność (sztuka) zapobiegania chorobom,

przedłużania życia oraz upowszechnienia zdrowia psychicznego i

fizycznego oraz jego jakości poprzez zorganizowany wysiłek

społeczeństwa. Jest także rozumiane jako struktury i procesy, poprzez

które zdrowie populacji jest badane, chronione i promowane dzięki

zorganizowanym wysiłkom społeczeństwa



Zadanie lub wysiłek, organizowany przez społeczeństwo dla celów

ochrony, promocji i odzyskania zdrowia ludności

Definicje (2)



Profilaktyka zdrowotna:



polega na przeciwdziałaniu chorobom i ich skutkom. Dzieli się na
profilaktykę pierwszorzędową, gdy nie zachodzi niepożądane
zjawisko chorobowe, drugiego stopnia w stosunku do osób ze
zwiększonym ryzykiem wystąpienia choroby i trzeciego
stopnia, obejmującego osoby chore. Tradycyjnie w tym modelu
uwaga skoncentrowana jest na problemie zagrożenia
chorobowego i działania kierunkuje się na właściwe dla danej
choroby przeciwdziałanie



Promocja zdrowia:



Jest to działalność umożliwiająca ludziom zwiększanie kontroli
nad sprawami dotyczącymi zdrowia i prowadzącymi do poprawy
zdrowia. (WHO 1996)



Obejmuje:



edukację zdrowotną, której celem jest
kształtowanie postaw i zachowań
prozdrowotnych



organizację ochrony zdrowia oraz



profilaktykę chorób

promocja zdrowia = edukacja zdrowotna + polityka publiczna

(Tones w 1994 r.)

Edukacja zdrowotna

Ochrona zdrowia

Profilaktyka

Downie, Tannaabil, Tannabil

Niektóre dane

(WHO, 2001)



6,122 mld populacja świata



730 mln populacja w Europie (32 osoby na km2 - 110 w Azji)



Przyczyny umieralności:



32,5% - choroby zakaźne, choroby okresu okołoporodowego oraz
niedobory żywieniowe



19,3% choroby infekcyjne (5,1% HIV)



58,5% choroby niezakaźne



29,3% układ sercowo-naczyniowy,



12,6% nowotwory złośliwe



9,0% urazy i zatrucia



2,1% wypadki drogowe



1,5% zamachy samobójcze

Sprawa podstawowa:

nierówności w zdrowiu

Dobrostan

Zdrowie

Wzrost
ekonomiczn
y

Kraje rozwinięte:

Bieda

Słaby rozwój
ekonomiczny

Choroba

Kraje słabo rozwinięte:

Opieka zdrowotna- jaki
koszt?



2.000 mld USD = 9% produkcji światowej



1.000 mld USD wydaje ochrona zdrowia w
USA



90% obciążenia chorobami- kraje biedne



10% dostępnych światowych środków w
ochronie zdrowia w krajach biednych



56 mln zgonów rocznie na świecie

Priorytety w

zdrowiu

(WHO)



Około 47% całkowitej światowej
umieralności związane jest z 20
głównymi czynnikami ryzyka, a
ponad 33% umieralności jest
związana z 10 wiodącymi
czynnikami ryzyka

The World Health Report 2002, Reducing Risks,

Promoting Healthy Life

1.

Tytoń

2.

Nadciśnienie tętnicze

3.

Alkohol

4.

Cholesterol

5.

Nadwaga

6.

Niskie spożycie warzyw i
owoców

7.

Niska aktywność fizyczna

8.

Niedozwolone leki

9.

Niebezpieczny seks

10. Niedobór żelaza

Wydatki na ochronę zdrowia
na świecie

(2000 dane WHO)

Kraj

PKB

% publiczne

Na głowę mieszkańca

$

Afganistan

1

63,5

8

Rumunia

2,9

63,8

48

Albania

3,4

62,1

41

Bułgaria

3,9

77,6

59

Chiny

5,3

36,6

45

Polska

6

69,7

246

Gruzja

7,1

10,5

41

Węgry

6,8

75,7

315

Czechy

7,2

91,4

358

Australia

8,3

72,4

1.698

Kanada

9,1

72,0

2.058

Francja

9,5

76

2.057

Niemcy

10,6

75,1

2.422

USA

13

44,3

4.499

Chart 1. Health expenditure as a percentage of GDP, 2001

13,9

10,9

10,7

9,7

9,5

9,4

9,2

9,2

9,0

8,9

8,9

8,7

8,6

8,4

8,3

8,2

7,7

7,6

7,6

7,5

7,3

7,0

6,8

6,6

6,5

6,3

5,9

5,7

5,6

0

2

4

6

8

10

12

14

16

United States

Switzerland

Germany

Canada

France

Greece

Portugal

Iceland

Belgium

Australia*

Netherlands

Sweden

Denmark

Italy

Norway

New Zealand

Austria

J apan*

United Kingdom

Spain

Czech Republic

Finland

Hungary

Mexico

Ireland

Poland

Korea*

Slovak Republic

Luxembourg*

% of GDP

percent GDP

* 2000.

Wydatki na ochronę zdrowia jako %
PKB

(OECD 2002)

Wydatki na ochronę zdrowia
zgodnie ze źródłem finansowania

(OECD 2002)

Chart 2. Health expenditure by source of funding, 2000

Countries are ranked by per capita health expenditure

48

89

44

76

91

72

78

75

73

78

73

70

69

83

76

63

84

88

71

75

85

56

44

52

11

41

21

9

24

15

20

14

17

23

19

19

16

10

9

15

8

16

11

15

33

15

0%

20%

40%

60%

80%

100%

M

ex

ic

o

S

lo

va

k

R

ep

ub

lic

K

or

ea

H

un

ga

ry

C

ze

ch

R

ep

ub

lic

S

pa

in

N

ew

Z

ea

la

nd

F

in

la

nd

Ir

el

an

d

Ja

pa

n

It

al

y

A

us

tr

ia

A

us

tr

al

ia

D

en

m

ar

k

F

ra

nc

e

N

et

he

rla

nd

s

Ic

el

an

d

Lu

xe

m

bo

ur

g

C

an

ad

a

G

er

m

an

y

N

or

w

ay

S

w

itz

er

la

nd

U

ni

te

d

S

ta

te

s

Public expenditure on health Private insurance

All other private funds

Out-of-pocket payments

Polska: Wysokość środków w
ochronie zdrowia

Polska



123.000 Lekarzy, dentystów, farmaceutów (25,000)



200.000 pielęgniarek i położnych



Ogólne zadłużenie w ochronie zdrowia 10 mld PLN

System ochrony zdrowia
dzisiaj

Obecny model świadczenia opieki zdrowotnej jest kombinacją

podstawowych wzorców, które powstały pod koniec XIX wieku



Zorientowane na podaż



W latach 1940-1950 narodowe systemy ochrony zdrowia, w oparciu

o społeczne ubezpieczenie



Promocja podstawowej opieki zdrowotnej oraz powszechnej

dostępności (universal coverage). Konferencja WHO/UNICEF w

Ałma-Ata w 1978 roku



Zorientowana na popyt



Lata 1980-1990. Pieniądz podążający za pacjentem. Odsunięcie od

bezpośredniej alokacji z budżetu



Centralne planowanie i finansowanie



Zależny od środków pozyskanych z podatków oraz na sieci

publicznych świadczeniodawców

Modele ochrony zdrowia (1)

Bismarck

Beveridge

Siemaszko

Środki pozyskiwane w ramach
obowiązkowego poboru, zależnego
od wysokości zarobków

Środki pozyskiwane w ramach
podatków powszechnych i
innych źródeł publicznych

Środki pozyskiwane w ramach
podatków powszechnych i innych
źródeł publicznych

Osoba uprawniona to ta, która płaci
składki (pracownik oraz jego
rodzina)

Uprawniony każdy obywatel

Uprawniony każdy obywatel

Składki pobierane prze quasi-
publiczne, fundusze działające nie
dla zysku- fundusze zdrowotne

Składki pobierane centralnie
poprzez organizacje
prowadzone przez Rząd lub
samorząd terytorialny

Składki pobierane centralnie
poprzez organizacje prowadzone
przez Rząd lub przedstawicieli
rządu w terenie

Koszyk świadczeń refundowanych
ustalany poprzez wykluczenia (np..
Opieka dentystyczna, chirurgia
plastyczna, rehabilitacja)

Koszyk świadczeń
refundowanych ograniczany
zakresem publicznych
inwestycji

Koszyk świadczeń refundowanych
ograniczany zakresem publicznych
inwestycji

Świadczeniodawcy zorientowani
rynkowo (lecznictwo otwarte) lub
placówki publiczne działające nie
dla zysku (lecznictwo zamknięte)

Świadczeniodawcy przeważnie
publiczni

Pojedynczy publiczny
Świadczeniodawca

Modele ochrony zdrowia (2)

Bismarck

Beveridge

Siemaszko

Refundacja dla świadczeniodawców
w oparciu o zawierany kontrakt

Alokacja środków z poziomu
centralnego do regionów,
zgodnie z centralnie
zaplanowanymi regułami

Alokacja środków z poziomu
centralnego do regionów, zgodnie
z centralnie zaplanowanymi
regułami

Kontrakty indywidualne w oparciu o
negocjacje, ograniczane centralnie
(np. maksymalne stawki)

Alokacja środków
uwzględniająca infrastrukturę i
wielkość populacji

Alokacja środków uwzględniająca
infrastrukturę i wielkość populacji

Płatność za usługę

Kapitacja oraz budżety globalne
(głównie lecznictwo zamknięte)

Budżet ograniczony do szeregu
indeksów infrastruktury (np. liczba
zatrudnionego personelu)

Współpłacenie

Współpłacenie ograniczone

Brak współpłatności (szara strefa)

Wolny wybór świadczeniodawcy,
brak ograniczeń (nie ma gate-
keeper’a)

Gate-keeper, skierowania

Regionalizacja

Systemy ochrony zdrowia

Obejmuje
wszystkich
obywateli w
ramach
obowiązkowej
płatności
pracodawcy i
pracownika do
funduszu
chorobowego.
Zapewnienie
usługi poprzez
publicznego i
prywatnego
świadczeniodawcę

Centralne planowanie
& finansowanie, w
ramach podatków
oraz świadczeniu
publicznemu. Środki
dystrybuowane przez
budżet

Państwo
zaangażowane w
sposób
ograniczony,
wobec wybranych
populacji.
Pozostałe
świadczenia-
prywatne

Indywidualne konta
zdrowotne

Reforma ochrony zdrowia
wśród krajów OECD



Historia ostatnich 20 lat



Sprowadzenie wydatków na ochronę zdrowia
do dostępnych środków (wzrastający udział
PKB)



Większa sprawiedliwość (standardy
minimalne pozwalają na ograniczenie ryzyka
szerzenia się zakażeń)



Poprawa skuteczności i jakości (reforma
mikroekonomiczna)

Działania efektywne

(WHO)



Promocja zdrowego środowiska dla dzieci



Wzmocnienie działań związanych z

żywieniem, bezpieczeństwem żywności i

żywienia, itd.



Działania zapobiegawcze w celu redukcji

zapadalności na HIV



Obniżenie ryzyka związanego z chorobami

układu sercowo-naczyniowego



Walka z uzależnieniem od tytoniu

Jakie działania finansować?

Musgrove, WHO Report 2000

Duże znaczenie?

Pozostawić do regulacji

rynkowej

Korzystne dla biednych?

Koszt katastroficzny?

Można

ubezpieczyć?

Koszt

efektywne?

Wystarczający

popyt?

Dobro publiczne?

Nie

dostarczać

Publiczne?

Prywatne?

Finansowan

ie

publiczne

TAK

TAK

TAK

TAK

TAK

TAK

NIE

NO

NIE

NIE

NIE

NIE

NIE

TAK

Możliwoś

ć

Obszar

reglamentacji

Oczekiwani

a

World health report 2000



Funkcjonowanie
narodowych systemów
ochrony zdrowia



Dobre zdrowie



Spełnienie oczekiwań
populacji



Sprawiedliwość kontrybucji
finansowej



Funkcje systemu



Świadczenie usług



Źródła finansowania



Finansowanie



Stewardship

Priorytety zdrowia w UE

Zdrowie publiczne



Edukacja oraz ochrona dzieci i młodzieży-

wpływanie na zdrowie populacji,

niwelowanie nierówności w zdrowiu zarówno

w ramach krajów członkowskich, jak i

pomiędzy nimi, zmniejszenie obciążenia

chorobami (tytoń, otyłość, alkohol,

HIV/AIDS)



Wspieranie działań mających na celu

poprawę zdrowia publicznego z

wykorzystaniem niskich nakładów, np. w

zakresie szczepień przeciw grypie



Współpraca pomiędzy krajami

członkowskimi w zakresie rozwijania

wspólnych strategii w związku z wpływem

innych polityk UE



Współpraca pomiędzy krajami

członkowskimi w zakresie poprawy

skuteczności i efektywności nowych

technologii, zarządzania i efektywnych

inwestycji



Analiza danych dotyczących zdrowia

Ochrona konsumencka



Współpraca z organizacjami konsumenckimi

w celu wzmocnienia ochrony konsumenckiej



Wzmocnienie wiedzy konsumenckiej

(szczególnie młodzieży) poprzez edukację



Lepsza współpraca pomiędzy władzami

krajów członkowskich



Współpraca w zakresie wymiany danych



Poprawa środowiska prawnego

Łańcuch żywnościowy



Szkolenia krajów członkowskich w

zakresie stosowania wymagań prawnych



Koordynacja kontroli granicznej w

zakresie bezpieczeństwa żywności



Ochrona zwierząt



Koordynacja w zakresie wdrożenia norm

higieny, bezpieczeństwa żywności i

żywienia



Koordynacja pomiędzy inspektoratami

weterynaryjnymi UE w zakresie

zwalczania chorób zwierząt i chorób

odzwierzęcych



Współpraca pomiędzy laboratoriami

badawczymi krajów UE



Współpraca pomiędzy agencjami

kontrolnymi oraz rozwój systemu

wczesnego ostrzegania

Priorytety zdrowotne Polski

Narodowy Program Zdrowia 2006-2015



Umacnianie zdrowia i wyrównywania różnic

terytorialnych i społecznych poprzez wpływ na

styl życia a także wyrównywanie szans osób

starszych i niepełnosprawnych



Wczesne wykrywanie i leczenie najczęściej

występujących chorób w odwracalnych ich

stadiach ze szczególnym uwzględnieniem

świadczeń podstawowej opieki zdrowotnej i

pomocy doraźnej w stanach zagrożenia życia



Ochrona zdrowia ludności przed najczęstszymi

zagrożeniami

Polska

Zasady ogólne, „strony” w systemie



Solidaryzm społeczny



Równy dostęp do świadczeń
zdrowotnych



Swobodny wybór lekarza
ubezpieczenia zdrowotnego



Oddzielenie organizacyjne
oraz funkcjonalne Płatnika od
Świadczeniodawcy



Organizacja Narodowego
Funduszu Zdrowia (NFZ), jako
dysponenta środków
ubezpieczenia zdrowotnego



NFZ organizacja nie dla zysku



Zrównoważenie przychodów i
kosztów NFZ



Pacjent, grupy konsumenckie



Parlament



Rząd i Minister Zdrowia



Narodowy Fundusz Zdrowia



Zakład Ubezpieczeń Społecznych



Kasa Rolniczego Ubezpieczenia
Społecznego



Samorząd Terytorialny



Organ powołujący niepubliczny
zakład opieki zdrowotnej



Zakłady Opieki Zdrowotnej



Korporacje zawodowe



Praktyki lekarskie i pielęgniarskie



Dostawcy

Przepływy finansowe

Świadczenioda
wca

Narodowy
Fundusz
Zdrowia

Samorząd
terytorialny

Minister
Zdrowia inni
Ministrowie

Pacjent/klient,
płacący za
usługę

Inny
świadczenioda
wca

Inny
świadczenioda
wca

Środki
niepubliczne

Środki
publiczne

Ochrona zdrowia- ile to kosztuje?

W roku 2012 wydatki na ochronę zdrowia

osiągną 3.1 tryliona $

(Modern Healthcare’s Daily Dose, 7

Luty, 2003)

„...Do 2012 roku wydatki na ochronę zdrowia w U.S.A. prawie się podwoją
do wysokości 3.1 tryliona USD z wysokości około 1.55 tryliona USD w 2002
roku, ... . Oznacza to, że osiągną one wysokość 17.7% PKB do 2012 roku,
porównując do 14.8% w 2002. Wydatki na hospitalizacje wzrosną do 860
mld USD w 2012 z 484.6 mld USD w 2002, .... „