Zaliczenie przedmiotu 

•Test: 2 czerwca/sprawdzenie/oceny.

•Możliwość zaliczenia 

wcześniejszego/odpowiedź ustna/pisemna

•Dyżur 23 i 30 maj godz. 19.30 –20.30 p. b 415

 - tylko jedno podejście

 !!!

 

 

Rola prawa i instytucji we wzroście 

gospodarczym

 

"Wyobraźcie sobie kraj, w którym nikt nie jest w stanie 
ustalić, kto co posiada, adresy nie mogą być 
zweryfikowane, ludzi nie można zmusić do spłacenia 
długów, zasobów nie da się w wygodny sposób 
spieniężyć, majątek nie może być podzielony na udziały, 
opisy aktywów nie są znormalizowane i nie można ich 
łatwo porównać ze sobą, zaś zasady rządzące własnością 
prywatną różnią się w zależności od okolicy, a nawet od 
ulic jednego miasta. Właśnie wczuliście się w życie 
państwa rozwijającego się lub byłego państwa 
komunistycznego, a ściślej - wyobraziliście sobie życie, 
jakie toczy 80% obywateli tych państw, oddzielonych od 
'uzachodnionej' elity

" 

Hernando de Soto - "Tajemnice Kapitału", Fijorr 
Publishing, Warszawa Chicago 2002 

 

 

ZWYCZAJE I FORMUŁY STOSOWANE 

W HANDLU ZAGRANICZNYM

Zwyczaje handlowe 

(zaczęły się 

rozwijać wraz z rewolucją technologiczną)

  – 

normy postępowania dotyczące 
zawierania i przeprowadzania 
transakcji, stanowiące źródło prawa 
(dyspozytywnego):

•Dążenie do stworzenia jednolitego i 
wystandaryzowanego języka 
handlowego,

•Dążenie do usprawnienia obrotu 
handlowego,

•Dążenia do usprawnienia procedur 
rozstrzygania sporów na arenie 
międzynarodowej. 

 

 

Efekt: 

• Ujednolicone sformułowania handlowe 

ułatwiające porozumiewanie się kontrahentów z 

różnych krajów w różnych językach – tzw. „ogólne 

warunki dostaw”:

– Język komunikacji, systemu miar, 
– Milcząca akceptacja oferty,
– Potwierdzenie nadania towaru,etc. 

• Kontrakty zawierane są na podstawie schematów 

ułatwiających ustalenie szczegółowych warunków 

umowy – „kontrakty typowe”,

• Elastyczne dostosowywanie umów do 

zmieniających się warunków,

• Szybsze, tańsze i skuteczniejsze rozstrzyganie 

sporów. 

 

 

W przypadku sporu między 

partnerami,  stosowane będą 

kolejno:

1. normy prawa bezwzględnie 

obowiązującego, 

2. postanowienia umowy stron,
3. zwyczaj handlowy,

 

 

• Zwyczaj handlowy nie może być sprzeczny z 

normami prawnymi bezwzględnie 

obowiązującymi.

•  Ma bowiem charakter względnie 

obowiązujący, tzn. uzupełnia postanowienia 

umowne, lecz nie może ich zmienić. 

• Zwyczaje handlowe są kreowane przez:
• Organizacje międzynarodowe o charakterze 

rządowym i pozarządowym,

• Krajowe, zagraniczne organizacje branżowe, 

które zrzeszają kupców, producentów i 

wytwórców danej branży. 

 

 

Najbardziej znane i powszechnie stosowane 

są następujące reguły i zbiory zasad 

postępowania:

• Formuły INCOTERMS 2000;
• Znowelizowane Amerykańskie Definicje Handlu 

Zagranicznego (RAFTD);

• COMBITERMS;
• Reguły Haskie – zwolnienie przewoźnika z 

odpowiedzialności,

• Reguły Yorku – Antwerpii – awaria wspólna, 
• Jednolite zwyczaje i praktyka akredytyw 

dokumentowych;

• Jednolite Reguły Inkasa.

 

 

• Kategorią  zbliżoną w znaczeniu do 

zwyczaju handlowego jest uzans 
handlowy. 

• Uzans jest to zwyczaj handlowy, 

który jest potwierdzony przez 
miarodajną instytucję (np. izbę 
gospodarczą, międzynarodowe 
instytucje handlowe, zrzeszenia 
kupieckie) i ogłoszony przez nie jako 
obowiązujący lub jako zalecany. 

 

 

Reguły Haskie - zbiór reguł, związanych z transportem morskim, 

• Konwencja brukselska z 1924 r. o konosamentach - reguły 

ustalają zasady odpowiedzialności stron z tytułu  

konosamentu,

• Opisują jakie prawa i obowiązki ma osoba nadająca towar 

do przewozu droga morską, a także zobowiązania 

armatora,

• Armator jest wolny od odpowiedzialności za przewożony 

ładunek dopiero wtedy, gdy szkoda nastąpi wskutek 

okoliczności, których nie można było uniknąć, pomimo 

dołożenia przezeń wymaganej staranności,

• Przewoźnik nie odpowiada za przewożone kosztowności, 

pieniądze, papiery wartościowe, dzieła sztuki i inne cenne 

przedmioty, jeśli nie zostały zgłoszone kapitanowi przy 

załadunku, 

 

 

 

Reguły Yorku - Antwerpii

• Reguły Yorku - Antwerpii to ujednolicone zasady, dotyczące 

określania wypadków „awarii wspólnej” i sposobów jej rozliczania,

• Awaria wspólna -  solidarne ponoszenie kosztów awarii przez 

wszystkich uczestników podróży, których towar znajdował się na 

statku,

•  Dotyczy to sytuacji, gdy kapitan statku świadomie, podejmie decyzje o 

poświęceniu części ładunku by uratować jak największą część ładunku,

• Szczegółowym rozliczeniem transakcji zajmuje się dyspaszer. 

• Dyspasza powinna być przeprowadzona wg prawa obowiązującego w 

miejscu, w którym ładunek rozstaje się ze statkiem,

• Reguły obejmują ustalenie faktu awarii wspólnej i zestawienia jej 

kosztów, oszacowanie wartości ładunku i frachtu oraz sposoby podziału 

tych kosztów pomiędzy uczestników awarii proporcjonalnie do ich 

udziału w podróży.

 

 

Jednolite zasady i uzanse dotyczące akredytyw 

dokumentowych (inkasa) 

• Istnienie reguł dotyczących form płatności 

pozwala kontrahentom jednolicie interpretować 

terminy i techniki płatności (zwiększenie 

sprawności i bezpieczeństwa obrotu),

• Jednym ze zbiorów ułatwiających rozliczenia w handlu 

zagranicznym są Jednolite zasady i uzanse 

dotyczące akredytyw dokumentowych,

• Zbiór zawiera definicje i interpretacje każdego rodzaju 

akredytywy, a także zalecenia dotyczące 

kompletności i ścisłości instrukcji zawartych w 

akredytywie,

 

 

Formuła handlowa: 

„typowe, najczęściej spotykane kombinacje 

szczegółów zobowiązań umownych 

sprzedającego i kupującego w ramach umowy 

kupna-sprzedaży”

Określa zakres obowiązków i zobowiązań umownych:

• podział kosztów, 

• obowiązków,

• ryzyka związanego z dostawą towaru.

   Użycie określonej formuły handlowej wskazuje, 

jakie koszty, związane z dostawą towaru są wliczone 

w jego cenę – „formuła bazy ceny (dostawy)” 

  Im więcej obowiązków spoczywa na eksporterze, tym 

wyższa będzie cena jednostkowa towaru.

 

 

• Formuła bazy ceny – LOCO -  „sprzedający stawia towar 

do dyspozycji kupującego w miejscu, w którym znajdował 

się on w momencie zawarcia umowy lub w innym miejscu 

bez ponoszenia jakichkolwiek kosztów. Kupujący ma 

obowiązek przyjąć towar  tym miejscu i ponieść wszelkie 

koszty oraz ryzyko do miejsca przeznaczenia...”.

 Przykładem transakcji zawieranych na bazie loco jest jedna 

z formuł zawarta w zbiorze INCOTERMS: EXW – ex works 

• FRANCO - „...sprzedawca zobowiązany jest dostarczyć 

towar do umówionego miejsca na swój koszt, czyli, że 

do ceny towaru wlicza się wydatki z tytułu dostawy do 

miejsca przewidzianego w umowie.” 

• Franco granica – sprzedający dostarcza towar do granicy,

• Franco magazyn spedytora sprzedający dostarcza towar 

do magazynu spedytora. 

 

 

• Formuły INCOTERMS 2000 (pierwotnie w 1936 r.)-

dot. tylko towarów. 

• Umiędzynarodowiona wykładnia uzansów handlowych 

– International Commercial Terms  - INCOTERM 

Budowa formuły: 

• [ 3 litery ] + MIEJSCE [ewentualnie kraj ] + 

"INCOTERMS 2000 „

• FOB Liverpool Incoterms 2000

• CPT Warehouse New York Incoterms 2000

• Reguły Incoterms nie zajmują się przejęciem prawa 

własności, tylko regulują:

• podział kosztów związanych z transportem towarów 

(dlatego Incoterms pomocne są przy kalkulacji ceny), 

• moment przejścia ryzyka, ze sprzedającego na kupującego, 

w czasie transportu. 

 

 

Ogólne zasady:

• Zastosowanie formuł zależy od woli stron, a wszelkie 

postanowienia umowne mają pierwszeństwo przed 

wszelkimi postanowieniami reguł,

• 13 formuł podzielonych na 4 grupy: E, F,C i D. 

• Kolejne formuły przewidują zwiększanie się 

obowiązków S - nakładają minimalne obowiązki 

na S w przypadku pierwszej formuły – EXW - i 

max w przypadku formuły ostatniej  - DDP, 

• Przy f. FOB, CFR, CIF ryzyko przechodzi ze S na K w 

tym samym miejscu, tj. na linii nadburcia statku w 

porcie załadunku, mimo, że przy f. CFR i CIF S 

zawiera umowę przewozu i pokrywa koszty 

transportu do portu przeznaczenia,

 

 

• Gestia transportowa – zagwarantowane jednej ze 

stron kontraktu prawo wyboru: drogi, środka 

transportu, przewoźnika i sposobu przewozu towaru. 

• Korzyści:

– wykorzystanie własnych środków transportu,
– ustalenie dogodnego terminu wysyłki,
– wpływ na cały cykl transportowy,
– przejęcie różnicy między stawką frachtową 

wkalkulowaną w cenę a stawką faktycznie zapłaconą,

– możliwość wykorzystania pełnego tonażu czy ładowności 

środków transportu, a tym samym obniżenia kosztu transportu 

na jednostkę ładunku. 

• Gestia ubezpieczeniowa - zastrzeżone w kontrakcie 

prawo do wyboru ubezpieczyciela, formy ubezpieczenia, 

kwoty, na jaką towar ma być ubezpieczony. 

 

 

Gestia transportowa:

•E i F importer (kupujący)

•C i D eksporter 
(sprzedający)  

 

 

Grupa E - wysyłka

 EXW - ex Works  (z zakładu…)

 

• Sprzedający wypełnia swoje obowiązki związane z dostawą, 

gdy udostępni towar kupującemu w swojej siedzibie,

  
• Sprzedający nie jest odpowiedzialny za załadunek na środek 

transportu kupującego,

• postawienie towaru do dyspozycji kupującego w swoim 

magazynie, 

•  towar musi być należycie wyodrębniony w miejscu 

postawienia go  kupującemu (a co z towarami masowymi?) 

 

 

•Uwaga na:

–Koszty załadunku (jako dodatkowa 

usługa sprzedającego)

–Dokładny adres zakładu/fabryki 

(francuski przedsiębiorca kupuje od 

brytyjskiego, ale zakład produkcyjny 

w Hongkongu)

 

 

Grupa F - Transport opłaca kupujący

FCA   Free Carrier 
franco przewoźnik (...oznaczone miejsce)
Zastosowanie: wszystkie rodzaje transportu. 
Formuła uniwersalna (dot. również 
siedziby sprzedającego.)

• Formuła FCA oznacza, że sprzedający zobowiązany 

jest dostarczyć towar pierwszemu 

przewoźnikowi (lub innej osobie, np. spedytorowi), 

wyznaczonemu przez kupującego. 

• Koszty dostawy, na zasadniczej drodze przewozu, 

pokrywa kupujący. 

• Ryzyko – miejsce przekazania towaru pośrednikowi 

 

 

Czym jest zasadnicza droga 
przewozu? 

Eksport: Kraków – Lubeca 

•Kraków – Szczecin,

• Szczecin – Hamburg,

•Hamburg  - Lubeca

•Odcinek trasy międzynarodowej, a nie 
odcinek dłuższy,

•Pierwszym przewoźnikiem jest przewoźnik 
morski 

 

 

FCA   Free Carrier

Sprzedający:

 

 - dostarczenie towaru przewoźnikowi lub 

spedytorowi w wyznaczonym  przez kupującego 

miejscu i terminie, 

 - załadunek towaru na środek transportu 
tylko wtedy gdy odbiór towaru  odbywa się w 
magazynie sprzedającego w siedzibie 
przewoźnika wyładunek i załadunek na koszt i 
ryzyko kupującego,

Kupujący:

 - rozładunek towaru dostarczonego przez 
kupującego do terminalu przewoźnika lub 
spedytora, 
  - załadunek towaru na następny środek 
transportu, 

 

 

FAS   Free Alongside Ship 
franco wzdłuż burty statku (...oznaczony port załadunku) 
Zastosowanie: tylko w transporcie morskim i wodnym 
śródlądowym 
Sprzedający:

 

 - dostarczenie towaru w oznaczonym porcie załadunku 
wzdłuż burty statku, 
- koszty załadunku/wyładunku kupującego 

 - Ryzyko –przechodzi na sprzedającego w momencie 
przekroczenia linii burty statku
Kupujący:
 - poinformowanie sprzedającego o nazwie statku, porcie 
załadunku i terminie dostawy do portu.
 - przejęcie gestii transportowej- załadunek towaru na 
burtę statku,

 

 

FOB   Free On Board

 

franco statek (...oznaczony port załadunku )
Zastosowanie: tylko w transporcie morskim i wodnym 
śródlądowym 

Sprzedający:

 

 

- dostarczenie towaru w uzgodnionym dniu i porcie załadunku na 

pokład statku,

 -koszty załadunku sprzedający  

Kupujący:

 - poinformowanie sprzedającego o nazwie statku, porcie 
załadunku  i terminie załadunku na statek, 
 - przejęcie gestii transportowej od momentu przekroczenia przez 
towar linii nadburcia statku,
 - Koszty sztauowania i trymowania ładunków 

 

 

Grupa C - Transport opłaca 

sprzedający

W grupie C sprzedający organizuje i 

opłaca transport, ale nie ponosi ryzyka 

transportu

CFR   Cost and Freight

koszt i fracht (...oznaczony port przeznaczenia )
Zastosowanie: tylko w transporcie morskim i wodnym śródlądowym 

Sprzedający:

 

 

- posiada gestię transportową,

 - dostarczenie towaru kupującemu do określonego portu 
przeznaczenia, 
 - pokrywa koszty załadunku na statek oraz fracht morski, 
 - ponosi ryzyko uszkodzenia lub utraty towaru do momentu gdy 
towar  przeszedł linię nadburcia statku w porcie załadunku, 

Kupujący:

 - ponosi ryzyko uszkodzenia lub utraty towaru od momentu
    przekroczenia linii nadburcia statku w porcie załadunku, 

 

 

CIF   Cost, Insurance and Freight 

koszt, ubezpieczenie i fracht (...oznaczony port przeznaczenia)
Zastosowanie: tylko w transporcie morskim i wodnym 
śródlądowym 

Sprzedający:

 

 

- posiada gestię transportową, 

 - dostarczenie towaru kupującemu do określonego portu 
przeznaczenia, 
 - pokrywa koszty załadunku na statek oraz fracht morski, 
 - ponosi ryzyko uszkodzenia lub utraty towaru do momentu gdy 
towar przeszedł linię nadburcia statku w porcie załadunku, 
 - ubezpiecza towar oraz przekazuje kupującemu dowód 
zawarcia umowy ubezpieczeniowej.

Kupujący:

 - ponosi ryzyko uszkodzenia lub utraty towaru od momentu
    przekroczenia przez niego linii nadburcia statku w porcie 
załadunku, 

 

 

CPT Carriage Paid To...

 

przewoźne zapłacone do (...oznaczone miejsce przeznaczenia)
Zastosowanie: wszystkie rodzaje transportu z kombinowanym 
włącznie 

Sprzedający:

 

- posiada gestię transportową do określonego miejsca 
przeznaczenia, 
 - zawiera umowę na przewóz towaru i opłaca jego koszty, 
 - ponosi ryzyko uszkodzenia lub utraty towaru do momentu 
przekazania  go przewoźnikowi,

Kupujący:

 - ponosi ryzyko uszkodzenia lub utraty towaru od momentu  od 
momentu gdy towar został przekazany pierwszemu przewoźnikowi  

 

 

CIP  Carriage and Insurance Paid To... 

przewoźne i ubezpieczenie opłacone do (... oznaczone miejsce 
przeznaczenia )
Zastosowanie: wszystkie rodzaje transportu z kombinowanym 
włącznie 

Sprzedający:

 

- posiada gestię transportową do określonego miejsca 
przeznaczenia, 
 - zawiera umowę na przewóz towaru i opłaca jego koszty, 
 - ponosi ryzyko uszkodzenia lub utraty towaru do momentu 
przekazania   go przewoźnikowi, 
 - ubezpiecza towar i opłaca składkę ubezpieczeniową 

Kupujący:

 - ponosi ryzyko uszkodzenia lub utraty towaru od momentu
    od momentu gdy towar został przekazany pierwszemu 
przewoźnikowi  

 

 

DAF  Delivered at Frontier... 

dostarczone na granicę – (...oznaczone miejsce )

 

Zastosowanie: we wszystkich rodzajach transportu (przede wszystkim 
 w transporcie kolejowym i samochodowym)

Sprzedający:

 

 

- postawienie towaru do dyspozycji kupującego na środku transportu 

   w określonym miejscu dostawy na granicy. 
 - zawiera umowę na przewóz towaru i opłaca jego koszty, 

Kupujący:

 - ponosi ryzyko uszkodzenia lub utraty towaru od momentu gdy 
towar  został postawiony do jego dyspozycji w oznaczonym miejscu 
dostawy  na granicy 

Grupa D - Przybycie

W grupie D sprzedający ponosi największe 

koszty i ryzyko, ponieważ musi dostarczyć 

towar do umówionego miejsca 

przeznaczenia

 

 

DES   Delivered Ex Ship... 

franco statek (... oznaczony port przeznaczenia )

 

Zastosowanie: tylko w transporcie morskim i wodnym 
śródlądowym 

Sprzedający:

 

 

- posiada gestię transportową do określonego miejsca 

przeznaczenia, 
 - zawiera umowę na przewóz towaru i opłaca jego koszty, 
 - ponosi ryzyko uszkodzenia lub utraty towaru do momentu 
przekazania  go przewoźnikowi,

 

Kupujący:

 - ponosi ryzyko uszkodzenia lub utraty towaru od momentu gdy 
towar został postawiony do jego dyspozycji na statku w 
porcie rozładunku. 

 

 

DEQ   Delivered Ex Quay... 

dostarczone nabrzeże (...oznaczony port przeznaczenia )

 

Zastosowanie: tylko w transporcie morskim i wodnym 
śródlądowym 

Sprzedający:

 

 

- posiada gestię transportową do określonego miejsca 

przeznaczenia, 
 - zawiera umowę na przewóz towaru i opłaca jego koszty, 

- wyładunek towaru 

Kupujący:

 - ponosi ryzyko uszkodzenia lub utraty towaru od momentu gdy 
towar  został postawiony do jego dyspozycji na nabrzeżu w 
oznaczonym porcie przeznaczenia,  

 

 

DDU  Delivered Duty Unpaid...

dostarczone, cło nie opłacone (...oznaczone miejsce 
przeznaczenia) 

 

Zastosowanie: wszystkie rodzaje transportu 

Sprzedający:

 

 

- posiada gestię transportową do określonego miejsca 

przeznaczenia, 
 - zawiera umowę na przewóz towaru i opłaca jego koszty, 
  

Kupujący:

- ponosi ryzyko uszkodzenia lub utraty towaru od momentu gdy 
towar   został postawiony do jego dyspozycji w oznaczonym 
miejscu przeznaczenia.

 

 

DDP  Delivered Duty Paid...

dostarczone, cło opłacone (...oznaczone miejsce przeznaczenia) 

 

Zastosowanie: wszystkie rodzaje transportu 

Sprzedający:

 

- posiada gestię transportową do określonego miejsca 
  przeznaczenia,
- zawiera umowę na przewóz towaru i opłaca jego koszty (w tym 

koszty  cła, podatków i innych opłat związanych z eksportem, 
tranzytem

  i importem), 

Kupujący:

- ponosi ryzyko uszkodzenia lub utraty towaru od momentu gdy 

towar   został postawiony do jego dyspozycji w oznaczonym 
miejscu    przeznaczenia.

 

 

COMBITERMS

•

Formuły COMBITERMS zostały opracowana na 

podstawie formuł INCOTERMS,

•

Dotyczą specjalnych terminów handlowych 

dostosowanych do dostaw towarów w kontenerach,

•

Formuły COMBITERMS składają się z 23 formuł 

handlowych. 

•

Każda formuła opisuje, w jakim zakresie koszty 

transportu, ryzyko czy ubezpieczenia będzie 

ponosił sprzedający, a w jakim kupujący. 

•

Dostawy w kontenerach nadal mogą być dokonywane 

na podstawie terminów INCOTERMS,

•

Jednak stosuje się formuły COMBITERMS gdyż 

transport kontenerowy wymaga znacznie bardziej 

szczegółowej interpretacji, 

 

 

Znowelizowane Amerykańskie Definicje H.Z. 

(Revised American Foreign Trade Definitions - 

RAFTD)

• RAFTD - wykładnia formuł handlowych używanych w 

amerykańskim handlu zagranicznym,

•  Mają ułatwić zawieranie i później realizacje 

kontraktów handlowych,

• Definicje amerykańskie różnią się od formuł 

przyjętych w INCOTERMS, co wynika z różnego 

interpretowania wielu określeń i terminów 

stosowanych w USA,

• W handlu z USA znajdują także zastosowanie formuły 

INCOTERMS. 

• Obserwuje się przewagę w stosowaniu INCOTERMS 

przy eksporcie do USA i przewagę RAFTD przy 

imporcie z USA.