PODSTAWY

FIZJOTERAPII
W ONKOLOGII

Wykład dr n. med. Wiktora Chmielczyka i dr Hanny Tchórzewskiej z Warszawskiego Centrum
Onkologii podczas Klinicznego Kursu Wprowadzającego z Balneologii i Medycyny Fizykalnej w
Ciechocinku 2004r.
 
Chirurgia Onkologiczna Dzieci i Młodzieży – Zagadnienia Wybrane Akademia Medyczna we
Wrocławiu, Wrocław 1996
 
Onkologia Kliniczna pod redakcją T.Koszarowskiego , PZWL Warszawa 1985
 
Kinezyterapia - K. Milanowska PZWL Wydawnictwa Lekarskie Warszawa 2003
 
Kompendium Rehabilitacji i Fizjoterapii – R Kinalski, Wydawnictwo Medyczne Urban i Partner
Wrocław 2002
 
Rehabilitacja Medyczna pod red. K. Milanowskiej i W.Degi Wyd.IV PZWL Wydawnictwo Lekarskie
Warszawa 2003
 
Podstawy Rehabilitacji Tom XVIII Warszawa 2004 Wydawnictwo Naukowe PWN
 

Ocenia się, że obecnie w 2007r.ok. 150tys. ludzi zachoruje na choroby nowotworowe
 

!

w 2010r. będzie to już ok.165 tys./rok

 
Wyizolowano w komórkach ludzkich tzw. czynnik P-53, odpowiedzialny za
 tzw.wewnątrzkomórkową drogę apoptozy . Jednak
 


       

co najmniej 3 związki obecne w nikotynie niszczą go:



      

pestycydy = receptory estrogenowe ,



       

przekaźniki telefonii komórkowej → OUN, układ czerwonokrwinkowy, chłoniaki.

W zakresie dróg rodnych (zewnętrzne narządy płciowe kobiety) warstwa śluzu stanowi barierę
ochronną dla toksyn
Jest ona niszczona przez środki antykoncepcyjne (zmiana właściwości fizykochemicznych –
odczyn i struktury).
A także przewlekłe stany zapalne .

 

Epidemiologia:
Kobiety: w zakresie sutka - 12,9%
jelit – 11,4%
płuc – 11%
Mężczyźni: płuca – 27%
j. grube – 10,3%
 

PRAWDOPODOBNY ROZWÓJ PROCESU NPL

Inicjacja w DNA → przejście na komórkę i ich układ → dalsza progresja → rozwój npl
Fizjologicznie czas życia komórki wynosi ok.50-60 podziałów . W NPL podział następuje bez
końca.

FAZOWY ROZWÓJ CHOROBY NOWOTWOROWEJ

1.     Faza indukcji → działania profilaktyczne
2.     Faza latentna (ukryta faza) → profilaktyka wtórna, ukierunkowana na narządy docelowe
       płuca ,

       j.grube,

       sutek.

3.     Faza jawna → leczenie i rehabilitacja.
4.     Faza paliatywna.
5.     Faza hospicyjna (terminalna)

DEKALOG ANTYNOWOTWOROWY
1.

    

nie pal,

2.

    

unikaj alkoholu,

3.

    

ograniczaj tłuszcze,

4.

    

ograniczaj wędliny i marynaty (środki konserwujące i sposób przygotowania,

5.

    

unikaj nadwagi,

6.

    

dostosuj mikroklimat pomieszczeń (praca!),

7.

    

produkty spożywcze bogate w błonnik,

8.

    

przechowywać żywność w lodówce (nie za oknem w plastikowych pojemnikach),

9.

    

ograniczyć ekspozycję na UV,

10.

zgłaszaj się na badania profilaktyczne.

 
Badania wstępne odnośnie reakcji wody w pojemnikach plastykowych z możliwościa
wytwarzania substancji szkodliwych.

RAK PIERSI
 

zmiany emocjonalne
Po leczeniu operacyjnym → kalectwo przeżycie
zmiany wyglądu
 
 

 

Działania rehabilitacyjne w tym fizjoterapeutyczne obejmują:


       

rehabilitację fizyczną, psychiczną, seksualną, zawodową, społeczną.

PROPONOWANY ALGORYTM REHABILITACJI KOBIET PO MASTEKTOMII[wg. Instytutu
Fizjioterapii Uniwersytetu Rzeszowskiego]
Chore bez obrzęków i z pełną ruchomością w stawach:


       

automasaż



       

ćwiczenia oddechowe



       

ćwiczenia oddechowe

ćwiczenia rekreacyjne
Chore z ograniczeniami ruchomości w stawach


       

automasaż



       

ćwiczenia w odciążeniu



       

tzw ćwiczenia naczyniowe



       

ćwiczenia wzmacniające reedukcję nerwowo-mięśniową

ćwiczenia ogólnousprawniające
Chore z obrzękami i ograniczeniami ruchomości


       

jw.



       

drenaż limfatyczny



       

aquawibron



       

masaż pneumatyczny

ćwiczenia samowspomagane

MASAŻ PNEUMATYCZNY MOŻNA STOSOWAĆ TYLKO PRZY ISTNIEJĄCYM OBRZĘKU
LIMFATYCZNYM
BŁĘDEM

JEST

STOSOWAĆ

MASAŻ

KLASYCZNY

PO

STRONIE

OPEROWANEJ[ rozgrzane tkanki silniej wydzielają chłonkę]
PRZY ISTNIEJĄCYCH WSKAZANIACH –STOSOWAĆ MASAŻ Z WYŁĄCZENIEM
KOŃCZYNY PO STRONIE OPEROWANEJ
Po zastosowaniu leczeniu operacyjnym:


       

zmiana postawy ciała,



       

ograniczenie ruchomości barku,



       

obrzęk (usunięcie układu chłonnego z dołu pachowego i ścian kl. piersiowej )



       

rehabilitacja psychologiczna obejmuje działania z uwagi na: lęk przed śmiercią i

kalectwem, przed utratą kobiecości i macierzyństwa, lęk związany z samą chorobą, lęk
jako cecha charakteru.
 
PROBLEM OBRZĘKU
Pojawia się już po ok. 6 m-cach. Po ok. 5 latach obserwuje się u ok.30%.
W przeciągu 20 lat → 45% (zwłaszcza po radioterapii)
Profilaktyka p/obrzękowa już od pierwszych godzin po zabiegu operacyjnym,


      

chusta trójkątna odciążająca kończynę,



      

ćwiczenia bierno – czynne w I dobie po zabiegu operacyjnym, na podwieszkach, w

odociążeniu


      

masaż wspomagający odpływ chłonki z kończyny (b. delikatnie),



      

ciągła psychoedukacja.

Przyczyny :
Bezpośrednie:


       

usunięcie układu chłonnego (węzły, naczynia),



       

technika operacyjna → szycie skóry,



       

blizna (wtórnie).

 
Pośrednie:


       

zaburzenia w układzie białek płynu wewnątrz i zewnątrzkomórkowego,



       

zamykanie i zwężanie naczyń → ograniczenie odpływu żylnego, (później i napływu

tętniczego),


       

przerzuty/wznowy npl.,



       

radioterapia/tzw. późny odczyn popromienny po ok. 2 lat.

 
Profilaktykja obejmuje także:


       

nie spanie/ leżenie na boku operowanym,,



       

p/obrzękowe ułożenie kończyny także i podczas snu,



       

nie mierzenie RR na tej kończynie,



       

ograniczenie dźwigania (obciążenia statyczne i dynamiczne bezpośrednie i pośrednie).

Groźne: złamania , wszelkie unieruchomienia i tzw. gwałtowne szarpnięcie = nadwerężenie
kończyny np. przez psa, autobus, upadek, itp.
 
 
Obserwuje się tzw. obrzęk miękki → twardy → włóknienie → ucisk
Pomiary obwodu kk..górnych w tych samych punktach :
1.

    

10cm. poniżej kłykcia bocznego kości ramiennej

2.

    

10cm. powyżej wyrostka łokciowego nadgarstka

3.

    

przez środkową część śródręcza

Ewentualnie : 10cm. powyżej wyrostka łokciowego nadgarstka i 10cm.poniżej wyrostka barkowego
łopatki
 
Codzienne ćwiczenia i masaże
Ważne:


       

ćwiczenia postawy ciała,



       

ćwiczenia oddechowe



       

drenaż grawitacyjny.

Masaż Pneumatyczny
Stosowane są specjalne rękawy ze zmiennym uciskiem pneumatycznym przesuwające chłonkę
w kierunku dośrodkowym → !!! uwaga wysoki RR (NIE) także i do użytku domowego) co 2 –
gi dzień (wielokomórkowe i jednokomórkowe).
Ważne aby wykonywać naprzemienny skurczy mm. zginaczy i mm. + prostowników (drenaż
mięśniowy).
 
Siła mięśniowa oceniana dynamometrem
 
FIZYKOTERAPIA:


       

masaż wirowy (nieszkodliwa bezpieczna hydroterapia),



       

masaż podwodny,



       

aquavibron z miękką końcówką,



       

drenaż limfatyczny

stosowanie specjalnie przygotowanych opasek uciskowych
↓
1.

                

obwinąć równo gąbką = walec

↓
2.

                

drugi walec z opaski (każdy palec osobno)

ewent. specjalne rękawy (Szwajcaria).

Bardzo często spotykane pooperacyjne uszkodzenie n. piersiowego i n. piersiowego długiego
→ odstawanie łopatki (niewidoczne przy opuszczonych wzdłuż ciała kończynach),
→ ograniczenie odwodzenia i rotacji w barku.
 
Na ewentualny tworzący się bliznowiec można stosować:


       

jontoforeza z jodkiem potasu

 
NIE WOLNO WOLNO STOSOWAĆ U CHORYCH LECZONYCH ONKOLOGICZNIE


      

pole magnetyczne,



      

ultradźwięki ,

!



      

diatermia

 
 
PROTEZOWANIE UTRACONEJ PIERSI:


      

przy zakończeniu hospitalizacji → wniosek na protezę (dostosowana do zachowanej piersi

wielkością, wyglądem, ciężaru, konsystencją, wyglądem.
Różnice ↑ 20% wagi → wady postawy ciała:


      

ułożenie barku niesymetrycznie,



      

odstające łopatki,



      

rotacja kręgosłupa.

Dodatkowo odpowiednia bielizna z tzw. ramiączkiem dociskowym.
 
REKONSTRUKCJE I OPERACJE ODTWÓRECZE PIERSI
 
Warunek:


      

blizna miękka, elastyczna,



      

pełny zakres ruchów.

 
Ważne usprawnienie przedoperacyjne i pooperacyjne.
 
Do zabiegu rekonstrukcyjnego piersi musza być zachowane i obecne mięśnie - np. mm.
piersiowe przy zabiegu s.Halsteda są usuwane.
 
Przy radioterapii również nie → zwłóknienie tkanek
Stosuje się ednoprotezę rozciągającą (o 1/3 większa od zwykłej)
im dłużej się ją stosuje tym lepiej) zwykle 2 m-ce, następnie zmniejsza się ją do wymaganej
wielkości (upuszczenie płynu i usuniecie drenu).
Jednocześnie stosuje się ćwiczenia usprawniające i masaże:
Możliwe użycie m.prostego brzucha, przemieszczonego na kl. piersiową (b.często ulega tzw.
tłuszczowej martwicy.
W dalszym etapie rekonstrukcja brodawki.