System
obronności
Rzeczypospolitej
Polskiej

System obronności Rzeczypospolitej
Polski

(system obrony narodowej)

to całość sił i środków
przeznaczanych przez państwo do
realizacji zadań w dziedzinie
obronności, odpowiednio do tych
zadań zorganizowanych,
utrzymywanych i przygotowywanych.

System obronności (obrony narodowej) RP

składa się z trzech podsystemów

(elementów):

• podsystemu kierowania (organów

kierowania obronnością),

• podsystemu militarnego (Sił Zbrojnych

RP),

• podsystemu pozamilitarnego

(pozamilitarnych ogniw obronnych).

System obronności bazuje na całym

potencjale narodowym Rzeczypospolitej

Polskiej i jest ściśle sprzężony z

sojuszniczym systemem bezpieczeństwa

NATO, zwłaszcza w wymiarze militarnym.

Zasadnicze funkcje w systemie kierowania

obronnością państwa w czasie pokoju określa

Konstytucja RP. Realizują je : Prezydent

Rzeczypospolitej Polskiej oraz Prezes Rady

Ministrów i Rada Ministrów.

Kierowanie obronnością państwa sprawują

wszystkie organa władzy i administracji

państwowej i samorządowej, stosownie do

kompetencji i zadań obronnych przypisanych im

w Konstytucji i innych ustawach. Ich wspólnym

celem jest przygotowanie i utrzymanie na

odpowiednim poziomie potencjału obronnego

państwa w czasie pokoju oraz sprawne

rozwinięcie i skuteczne wykorzystanie tego

potencjału w przypadku zagrożenia i wojny.

Tworzy się i utrzymuje w czasie pokoju

odpowiednią infrastrukturę zapewniającą

organom państwowym możliwość sprawnego

wypełnienia tego zadania

.

W OKRESIE POKOJU

Sejm każdego roku uchwala wysokość środków na

bezpieczeństwo i obronę państwa w ramach ustawy
budżetowej, w tym na utrzymanie i rozwój Sił Zbrojnych
Rzeczpospolitej Polskiej. Parlament uchwala również
wszystkie inne regulacje ustawowe dotyczące obronności i
kontroluje ich stosowanie. Prezydent Rzeczypospolitej
Polskiej koordynuje wypracowanie strategii obronnej
państwa, a jako Zwierzchnik Sił Zbrojnych ustala główne
kierunki ich rozwoju. Prezydent kontroluje przebieg
przygotowań obronnych, realizowanych pod
kierownictwem Prezesa Rady Ministrów przez ministrów,
wojewodów i inne organa administracji publicznej.
Organem wykonawczym Prezydenta jest w tym zakresie
Biuro Bezpieczeństwa Narodowego. Główne zadania
obronne na szczeblu rządowym przypadają Ministrowi
Obrony Narodowej oraz Ministrowi Spraw Wewnętrznych i
Administracji i Ministrowi Spraw Zagranicznych.

Pokojowe kierowanie obronnością - obejmujące

kierowanie przygotowaniami obronnymi państwa

oraz realizację strategicznych zadań prewencyjno-

stabilizacyjnych w wymiarze międzynarodowym -

sprawuje Rada Ministrów, współdziałając z

Prezydentem Rzeczypospolitej Polskiej. Całością sił

zbrojnych, włącznie z żołnierzami i jednostkami

organizacyjnymi wydzielonymi już w czasie pokoju

do struktur sojuszniczych NATO, kieruje Minister

Obrony Narodowej, w którego imieniu dowództwo

nad nimi sprawuje szef Sztabu Generalnego WP.

Szczególne rozwiązania związane są z potrzebami

kierowania działaniami wojennymi (zbrojnymi i

pozazbrojnymi). Obroną państwa kieruje Prezes

Rady Ministrów. Ministerstwo Obrony Narodowej

jest głównym rządowym organem sztabowym w

zakresie kierowania działaniami wojennymi.

W OKRESIE WOJNY

W razie zagrożenia bezpieczeństwa następuje rozwijanie wojennego

systemu kierowania państwem. Najwyższymi ośrodkami decyzyjnymi
w okresie zagrożenia i wojny są : Prezydent i Rząd. Sejm powołuje na
okres wojny Naczelnego Dowódcę Sił Zbrojnych Rzeczpospolitej
Polskiej, a gdy Sejm nie obraduje – powołuje go Prezydent. Naczelny
Dowódca, podlegający bezpośrednio Prezydentowi, sprawuje
strategiczne dowodzenie całością sił zbrojnych. Prezydent ustala w
czasie pokoju skład i zadania organów doradczych, a na czas wojny –
sztabu wojennego prezydenta. W okresie zagrożenia i wojny Prezes
Rady Ministrów kieruje nadal pracami rządu, ministrów, wojewodów i
innych organów administracji państwowej, odpowiedzialnych za
funkcjonowanie wszystkich struktur pozamilitarnych państwa.
Szczególnym zadaniem Prezesa Rady Ministrów i podległych mu
resortów jest organizowanie wsparcia, zaopatrzenia i obsługi sił
zbrojnych przez sektor cywilny oraz ochrona ludności przed skutkami
działań wojennych. Wojewodowie są upoważnieni do podejmowania
decyzji w sprawach obronności, obowiązujących wszystkie jednostki
administracyjne, gospodarcze i samorządowe działające w systemie
obrony województwa.

Podsystem kierowania obronnością (organy

kierowania obronnością) - to wszystkie kierowania
odpowiadające za realizację zadań obronnych,
powiązane informacyjnie i pozostające w
ustanowionych prawnie relacjach kompetencyjnych,
wraz z ich aparatem wykonawczym (administracyjnym,
sztabowym, organizacyjnym) oraz konieczną
infrastrukturą. Podsystem ten jest przygotowany do
odpowiedniego rozwinięcia na czas zewnętrznego
zagrożenia bezpieczeństwa państwa i wojny.

Naczelnymi organami kierowania obronnością są

Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej i Rada Ministrów -
jako organy sprawujące władzę wykonawczą. Za
realizację zadań związanych z kierowaniem obronnością
indywidualni reprezentanci tych organów ponoszą
osobistą odpowiedzialność przed władzą sądowniczą.

Podsystem Pozamilitarny

Ogniwa informacyjne

SYSTEM

OBRONNOŚCI

RZECZZYPOSPOLITE
J

Podsystem Kierowania

Podsystem

Militarny

Sejm

Prezydent

Rząd

Minister Obrony

Narodowej

Wojska Lądowe

Siły Powietrzne

Marynarka
Wojenna

Ogniwa
ochronne

•OC
•Policja
•Straż
Graniczna

•Straż
Pożarna

Ogniwa gospodarcze

Podstawowe zadania podsystemu

militarnego :

• Obronę terytorium RP przed agresją na

granice państwa:

- Lądowe,

- Morskie,

- Powietrze.

• Obronę i ochronę wszystkich obywateli RP.

• Obronę terytorium państw NATO, Art..5.

• Wspieranie międzynarodowych akcji

stabilizacyjnych.

• Kształtowanie bezpieczeństwa otoczenia

Polski.

Podsystem militarny – tworzą Siły Zbrojne RP. Są one

podstawowym elementem systemu obronności państwa.
Służą do ochrony niepodległości RP i niepodzielności jej
terytorium oraz zapewnienia bezpieczeństwa i
nienaruszalności jej granic. W czasie pokoju Siły Zbrojne
utrzymują odpowiedni system mobilizacyjny, obejmujący
zarządzanie zasobami osobowymi, materiałowymi i
transportowymi oraz szkolenie rezerw. Jego zadaniem
jest zapewnienie rozwinięcia sił zbrojnych do etatu czasu
wojennego, a także ich uzupełniania w toku działań
wojennych. System ten będzie dostosowywany do
nowych wymogów strategicznych, odpowiednio do
pokojowych przekształceń sił zbrojnych i zmian co do ich
potrzeb na czas wojny

• Do najważniejszych działań w tym zakresie należą:

– modyfikacja podsystemu planowania mobilizacyjnego,
stosownie do nowych rozwiązań prawnych i
ekonomicznych obowiązujących w państwie;
– wdrożenie nowych programów szkolenia żołnierzy
rezerwy;
– wzmocnienie struktur wojennych terenowych organów
administracji wojskowej;
– przebudowa podsystemu uzupełniania strat
ponoszonych w czasie wojny, z uwzględnieniem zasady
dostarczania do jednostek bojowych wyszkolonych
żołnierzy rezerwy wraz ze sprzętem.
Także Szkolenie jest podstawową dziedziną działalności Sił
Zbrojnych RP w okresie pokoju. W swojej treści obejmuje ono
wszystkie dziedziny funkcjonowania sił zbrojnych. Szczególną
uwagę zwraca się na współdziałanie szkoleniowe sił zbrojnych z
organami administracji państwowej i samorządowej oraz innymi
jednostkami organizacyjnymi pozamilitarnych ogniw obronnych.

• W skład Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej

wchodzą Wojska Lądowe, Wojska Lotnicze i

Obrony Powietrznej oraz Marynarka

Wojenna. We wszystkich rodzajach sił zbrojnych

występują wojska operacyjne i wojska obrony

terytorialnej.

Wojska operacyjne są przygotowane do działania

w wielonarodowych strukturach NATO, a ich skład i

struktura dostosowane są przede wszystkim do

wymagań wynikających z potrzeby wspólnego

działania w ramach wielonarodowych formacji

NATO.

Wojska obrony terytorialnej przeznaczone są do

wspierania i zapewniania swobody działania wojsk

operacyjnych oraz wykonywania lokalnych zadań

obronnych w ścisłym współdziałaniu z

pozamilitarnymi ogniwami struktury państwowej

Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej określa

miejsce i rolę wojska według reguł demokracji

obywatelskiej. Idee ogólne, prawa i powinności

obywatelskie związane z obronnością umiejscowione

są w poszczególnych rozdziałach jako istotne

elementy ustroju, funkcjonowania władz publicznych

oraz prawnej i finansowej struktury państwa.

W art. 26 Konstytucji RP stwierdza się, że:

"1. Siły Zbrojne Rzeczypospolitej Polskiej służą

ochronie niepodległości państwa i niepodzielności

jego terytorium oraz zapewnieniu bezpieczeństwa i

nienaruszalności jego granic.

2. Siły Zbrojne zachowują neutralność w sprawach

politycznych oraz podlegają cywilnej i

demokratycznej kontroli".

Artykuł ten określa więc podstawowe zadania

stojące przed Wojskiem Polskim, a także nadaje

rangę konstytucyjną neutralności politycznej sit

zbrojnych oraz zasadzie poddania ich cywilnej i

demokratycznej kontroli, wpisując je w

demokratyczne mechanizmy państwa.

• Zwierzchnikiem armii konstytucja czyni prezydenta

- wybranego w powszechnych wyborach. Dla

sprawowania cywilnej i demokratycznej kontroli

nad siłami zbrojnymi ważne jest także, iż zgodnie z

konstytucją podstawowe wykonawcze kompetencje

związane z kierowaniem strukturami obronności

znajdują się w gestii Rady Ministrów i ministra

obrony narodowej. Jest on politykiem cywilnym i

wraz z całym rządem ponosi odpowiedzialność

przed parlamentem. Istotne jest również to, że

zgodnie z porządkiem konstytucyjnym parlament

ma pełna kontrolę nad finansami wojska objętymi

budżetem państwa.

• Zgodnie z konstytucja, decyzje o użyciu Wojska

Polskiego na obcym terytorium i przebywaniu

obcych wojsk w Polsce wymagają zgody

parlamentu polskiego, wyrażonej w formie

uchwalonej ustawy

Podsystem pozamilitarny

(pozamilitarne ogniwa obronne) stanowią

wszystkie pozostałe, poza siłami

zbrojnymi, organy struktury państwowej,

na które nakładane są lub którym

zlecane są zadania obronne. Spełniają

one funkcje pomocnicze i wspierające w

stosunku do działań sił zbrojnych.

Ogniwa te są przeznaczone do tworzenia

warunków niezbędnych do zapewnienia

przetrwania narodu w czasie zagrożenia i

wojny, a także do przygotowania oraz

działania sił zbrojnych i pozostałych

struktur państwa.

Do jego podstawowych funkcji należą:

- ochrona ludności i struktur państwa w
warunkach zagrożenia bezpieczeństwa
państwa (kryzysu) i wojny;

- zapewnianie materialnych,
informacyjnych i duchowych podstaw
egzystencji ludności w warunkach
zewnętrznego zagrożenia bezpieczeństwa
państwa (kryzysu) i wojny;

- zasilanie zasobami ludzkimi i
materiałowymi Sił Zbrojnych RP oraz
pozamilitarne wsparcie wojsk własnych i
sojuszniczych, prowadzących operacje na
terytorium Polski.

Pozamilitarne ogniwa systemu

obronności dzielą się na trzy

grupy:

• Informacyjne
• ochronne
• gospodarcze

Ogniwa informacyjne realizują zadania

związane z ochroną i propagowaniem
polskich interesów na arenie
międzynarodowej, informacyjnym
oddziaływaniem na przeciwnika oraz
umacnianiem woli, morale, determinacji
obronnej i wytrwałości własnego
społeczeństwa oraz informacyjnym
zabezpieczeniem funkcjonowania systemu
obronnego w czasie pokoju, podwyższania
gotowości obronnej i w czasie wojny.

Ogniwa ochronne realizują zadania

związane z zapewnieniem warunków
bezpiecznego funkcjonowania struktur
państwa oraz ochroną ludności i
majątku narodowego przed skutkami
zbrojnych i pozazbrojnych oddziaływań
kryzysowych i wojennych. Odpowiadają
one za ochronę granic, ochronę
ważnych osób i obiektów, zapewnienie
bezpieczeństwa i porządku publicznego,
przestrzeganie rygorów stanu
wojennego i czasu wojny.

• Ogniwa gospodarczo-obronne realizują

zadania związane z zapewnieniem
materialnych podstaw funkcjonowania
systemu obronnego oraz przetrwania ludności
w warunkach kryzysu i wojny. Ogniwa te
tworzą i utrzymują rezerwy państwowe,
uwzględniają w swojej działalności
wymagania obronne, utrzymują infrastrukturę
obronną, prowadzą prace badawczo-
rozwojowe na potrzeby obronności, a także
współuczestniczą w wykonywaniu zadań
wynikających z obowiązków państwa-
gospodarza, realizowanych na rzecz wojsk
sojuszniczych

W celu utrzymania stałej gotowości obronnej

państwa i zapewnienia możliwości

sprawnego osiągania jej wyższych stanów

oraz odpowiedniego przygotowania

wszystkich elementów i ogniw systemu

obronności, a także całego społeczeństwa,

do sprawnego działania i przetrwania w

nadzwyczajnych warunkach kryzysowych i

wojennych, prowadzi się systematyczne

przygotowania obronne w czasie pokoju.

Składają się nań : planowanie i

programowanie obronne oraz bieżące

utrzymywanie i doskonalenie systemu

obronności.

Koordynatorem przygotowań obronnych w

państwie jest MON.

Wyzwania i

zagrożenia

polityczno-

militarne

Wyzwania

i

zagrożenia

polityczno-

militarne

Wojna i agresja

zbrojna

Wojna i agresja

zbrojna

Kryzysy i konflikty

lokalne

Kryzysy i konflikty

lokalne

Regiony o nadmiernej

koncentracji potencjału

militarnego

Regiony o nadmiernej

koncentracji potencjału

militarnego

Rozpowszechnianie

Broni masowego

rażenia

Rozpowszechnianie

Broni masowego

rażenia

Zagrożenia

ekologiczne

Zagrożenia

ekologiczne

Niebezpieczeństwo

nowych podziałów

Niebezpieczeństwo

nowych podziałów

Niekontrolowanie

migracje

transgraniczne

Niekontrolowanie

migracje

transgraniczne

Zanieczyszczenie

środowiska

naturalnego

Zanieczyszczenie

środowiska

naturalnego

Terroryzm

i przestępczość

zorganizowana

Terroryzm

i przestępczość

zorganizowana

Aktywność

obcych wywiadów

Aktywność

obcych wywiadów

Charakter i zakres zagrożeń

bezpieczeństwa narodowego

Zagrożeniem bezpieczeństwa państwa

będzie taki splot zdarzeń wewnętrznych

lub w stosunkach międzynarodowych, w

którym z dużym prawdopodobieństwem

może nastąpić ograniczenie lub utrata

warunków do niezakłóconego bytu i

rozwoju wewnętrznego bądź naruszenie

lub utrata suwerenności państwa oraz

jego partnerskiego traktowania w

stosunkach międzynarodowych – w

wyniku stosowania przemocy politycznej,

psychologicznej, ekonomicznej, militarnej.

Typologia zagrożeń

Bezpieczeństwa Narodowego

•

polityczne;

• militarne;
• gospodarcze;
• społeczne (społeczno – kulturowe);
• ekologiczne.

Zagrożenia polityczno – militarne

:

• zagrożenia kryzysowe bezpośrednie

lub pośrednie /tzw. KPM/,

• zagrożenia kryzysowe

pozamilitarne /terroryzm, zorg.

przemyt, korupcja struktur władzy,

handel narkotykami/,

• zagrożenia wojenne /lokalny konflikt

zbrojny (o ograniczonej skali), wojna

na dużą skalę/.

• W świetle obowiązującego stanu prawnego w

RP „Obrona Cywilna” jest jednym z ważnych

elementów wchodzących w skład podsystemu

obrony niemilitarnej. W obszarze misji sektora

cywilnego wyróżnia się :

• cywilne wsparcie sił zbrojnych,

• obronę cywilną, a w niej ochronę ludności,

• ratownictwo państwowe / w ramach

krajowego systemu ratowniczo –gaśniczego

(KSRG) i ratownictwo społeczne (3WOPR,

GOPR, TOPR, PCK, ZHP),

• działalność organizacji pozarządowych i

stowarzyszeń na rzecz BN i ON,

• cywilna pomoc świadczona w ramach

wsparcia przez państwo – gospodarza (Host

National Support - HNS), dla sił i organizacji

NATO, rozmieszczonych, będących w

tranzycie lub działających na terenie RP.

Obrona cywilna oznacza wypełnienie zadań mających na

celu ochronę ludności cywilnej przed niebezpieczeństwami
wynikającymi z działań zbrojnych lub klęsk żywiołowych i
przezwyciężanie ich bezpośrednich następstw, jak też
zapewnienie warunków koniecznych do przetrwania. ( Rozp.
RM z dnia 28.09.1993r. w spr. OC, /Dz.U. Nr 92 z 1993r.,
poz. 429 /).

Współcześnie „obronę cywilną kraju” lokuje się w pojęciu

„ochrony cywilnej”. Stanowi ona dużą część tzw. Planowania
cywilnego na wypadek wystąpienia sytuacji
nadzwyczajnych (CEP – Civil Emergency Planing) oraz
utrzymywania gotowości adm. publicz. do działania w
takich sytuacjach. Uwzględnia się w niej działania HNS (host
national support) „wsparcie państwa – gospodarza” i CIMIC
(civil military cooperation) „współpracy cywilno –
wojskowej”. Do zasadniczych przedsięwzięć ochrony
cywilnej należy : ochrona ludności, ochrona zakładów pracy
i infrastruktury, ochrona dóbr kultury, struktur władzy,
zapewnienie funkcjonowania państwa w czasie Pokoju i
Wojny organizację zarządzania w sytuacjach kryzysowych.

Prezentacje przygotowali:
•Mariusz Kubik
•Piotr Potocki
•Artur Niemczuk