Wydział Nauk Ekonomicznych i
Zarządzania
Katedra Makroekonomii

Ekonomia głównego nurtu:

ekonomia klasyczna

i nowa ekonomia klasyczna

dr PIOTR SZKUDLAREK

Współczesne nurty w ekonomii i finansach

Plan prezentacji:

1. Narodziny ekonomii klasycznej.

2. A. Smith – „ojciec” ekonomii.

3. J.B. Say, R.T. Malthus, D. Ricardo.

4. Nowa ekonomia klasyczna.

- Szkoła racjonalnych oczekiwań.

- Ekonomia podaży.

- Szkoła realnego cyklu.

1. Narodziny ekonomii klasycznej

ruga połowa XVIII wieku to przedsionek

rewolucji przemysłowej, jednocześnie to
okres wielkich przemian gospodarczych i
społecznych.

http://www.google.pl/imgres?q=rewolucja+przemys
%C5%82owa+XVIII+wiek&start=55&num=10&hl=pl&biw=1024&bih=629&tbm=isch&tbnid=lYVWhO4Dk3i_eM
:&imgrefurl=http://wojciechkarcz.blogspot.com/2011/02/ludzie-nie-interesuja-sie-
swiatem.html&docid=cAX1Ail_wnJvCM&imgurl=http://imagecache6.allposters.com/LRG/17/1745/5HV3D00Z.jpg&
w=400&h=300&ei=exNzUN3_B4nBtAb9lYCoDg&zoom=1&iact=rc&dur=253&sig=102279845441446916414&p
age=4&tbnh=131&tbnw=199&ndsp=19&ved=1t:429,r:7,s:55,i:158&tx=78&ty=72

1. Narodziny ekonomii klasycznej

Za sprawą wolności ludność przeniosła się
ze wsi do miast, gdzie przeobraziła się w
najemnych robotników.
W miastach powstają fabryki.
Kupiec ustępuje miejsca
przemysłowcowi /kapitaliście, a więc
osobie zainteresowanej wytwarzaniem dóbr.

Zanika gospodarka naturalna i

zaczyna dominować wymiana

poprzez rynek.

2. A. Smith – „ojciec” ekonomii.

1723-1790

2. A. Smith – „ojciec” ekonomii.

Jednostka decyduje o obliczu gospodarki,
ale musi być odpowiednio motywowana.
Motywacja ekonomiczna jednostki
sprowadza się do własnego interesu.
Jednostka postępuje tak, aby bogacić się
jak najmniejszym kosztem (homo
oeconomicus).

Dobro jednostki służy DOBROBYTOWI
OGÓŁU.

Prywatne i egoistyczne dążenie do

bogactwa jest źródłem wszelkiej

pomyślności.

2. A. Smith – „ojciec” ekonomii.

...nie od przychylności rzeźnika,
piwowara czy piekarza oczekujemy
naszego obiadu, lecz od ich dbałości o
własny interes. Zwracamy się nie do ich
humanitaryzmu, lecz do egoizmu (...)

2. A. Smith – „ojciec” ekonomii.

Dlaczego mimo powszechnego egoizmu
jednostek (ludzi) społeczność nie rozpada
się, lecz pozostaje spójna, a gospodarka
dalej sprawnie funkcjonuje?
Według Smitha czyni to właśnie

„niewidzialna ręka rynku”.

2. A. Smith – „ojciec” ekonomii.

Jest to mechanizm konkurencji, działanie
we własnym egoistycznym interesie w
otoczeniu innych, równie egoistycznie
motywowanych jednostek.

Konkurencja to swoisty samoregulator.

Doprowadza do dostarczenia tych dóbr, które
pragnie społeczeństwo i to w pożądanej przez
nie ilości i cenach, które gotowe jest zapłacić.

2. A. Smith – „ojciec” ekonomii.

W jaki sposób społeczeństwo

nakłania firmy do wytwarzania

tych dóbr, które pragnie, albo

inaczej,

jak rynek zapewnia w czasie

zgodność podaży z popytem?

2. A. Smith – „ojciec” ekonomii.

Jeśli w pewnej dziedzinie zyski są
nadmiernie duże, to w tej branży pojawi się
wkrótce wiele nowych firm, a to
spowoduje ograniczenie nadwyżek.

Jeśli w pewnych zawodach płace są za
wysokie, to wielu chętnych podejmie
pracę w tym zawodzie. W pewnym
momencie nadmiar pracowników obniży
płace do poziomu występującego w innych
zawodach.

2. A. Smith – „ojciec” ekonomii.

Co stanowi

bogactwo narodów?

2. A. Smith – „ojciec” ekonomii.

„...nie srebro ani złoto jest miarą bogactwa
narodu. To roczna praca każdego narodu jest
funduszem, który zaopatruje naród we wszystkie
rzeczy konieczne i przydatne w życiu, jakie
ten naród konsumuje, a które zawsze stanowią
bezpośredni produkt tej pracy...

Nie ziemia, nie natura, nie kruszec

jest esencją bogactwa lecz praca

owocująca dobrami materialnymi”.

2. A. Smith – „ojciec” ekonomii.

Nie każda praca tworzy wartość, czyni to
tylko ta, która materializuje się w postaci
rzeczy.

Jest to praca produkcyjna.

ww.w.google.pl

2. A. Smith – „ojciec” ekonomii.

Co rządzi wzrostem

gospodarczym?

Wydajność i zatrudnienie

w sferze produkcji materialnej.

Bogactwo = z × w.

2. A. Smith – „ojciec” ekonomii.

Na tym odcinku największa zasługa Smitha
sprowadza się do wyeksponowania wzrostu
wydajności pracy (produktywności). Czyni
to w sposób szczególny, a mianowicie,
akcentując rolę techniczno-
organizacyjnego podziału pracy.

Dzięki temu podziałowi możliwy jest nawet
wielokrotny wzrost wydajności pracy
jednostki.

2. A. Smith – „ojciec” ekonomii.

Wzrost wydajności prowadzi do
powszechnej zamożności.
Innymi słowy, droga do poprawy stopy
życiowej, droga do bogactwa narodu,
prowadzi poprzez doskonalenie
społecznego podziału pracy.

2. A. Smith – „ojciec” ekonomii.

Ale......

...na drodze do systematycznego wzrostu
akumulacji potrafi stanąć czynnik
demograficzny, a konkretnie wzrost płac.

Jeśli płace będą za wysokie, wzrośnie
rozrodczość i liczba robotników wzrośnie,
większa liczba robotników doprowadzi do
obniżki płac i w dalszej kolejności do spadku
liczebności robotników.

Jaka jest rola rządu w gospodarce?

Im mniej państwa, tym lepiej!

Rządy są rozrzutne, nieodpowiedzialne i
bezproduktywne. Ingerencja w rynek
prowadzi do wzrostu cen i ograniczania
wzrostu bogactwa.

2. A. Smith – „ojciec” ekonomii.

PAŃTWO JAKO NOCNY STRÓŻ!

Skoro bowiem rynek sam w sobie zapewnia
gospodarce równowagę, to państwo powinno
prowadzić swą politykę tak, aby nie
odwracać naturalnego biegu rzeczy.

2. A. Smith – „ojciec” ekonomii.

Leoste

Jako pierwszy argumentuje, dlaczego
państwo

powinno

jak

najmniej

mieszać się w sprawy gospodarki
(wczesny leseferysta, wczesny
klasyk).

„

Ludzie

głodują,

ponieważ rządzący
przejadają
przychody

podatków.”

„Przepisy są o wiele
większym
zagrożeniem dla ładu
społecznego niż rosły
tygrys.”

Jaka jest rola handlu gospodarce?

Teoria wymiany międzynarodowej.

Im większy zakres handlu, tym większe
możliwości specjalizacji i tym większa
produktywność.

Jeżeli będzie swoboda handlu zagranicznego
i wewnętrznego, to ceny będą niskie, a
podaż rynkowych produktów obfita.

2. A. Smith – „ojciec” ekonomii.

Wymiana międzynarodowa jest korzystna
dla obu stron. Absurdem byłoby bowiem
twierdzić, że wolny, nie przymuszany do
handlu kraj, godzi się na wymianę
przynoszącą mu szkody.

Źródłem korzyści obu stron jest różnica w
kosztach wytwarzania wymienianych
towarów. Są towary, które dany kraj produkuje
taniej aniżeli inni.

2. A. Smith – „ojciec” ekonomii.

„...jest zasadą każdego

roztropnego ojca rodziny,

aby nigdy nie próbować

wyrabiać w domu tego,

co można kupić taniej...”

2. A. Smith – „ojciec” ekonomii.

Monopol

Wielkim wrogiem Smitha było nie tyle samo
państwo, ile to, co psuło mechanizm
rynkowy.

Tym czymś był monopol.

Jeśli funkcjonowanie rynku ma zapewnić
wytwarzanie po najniższych cenach, to
wszelkie działania przeszkadzające w tym
obniżają dobrobyt społeczeństwa i szkodzą
konsumentowi.

Kontynuatorzy A. Smitha: Jean Babtiste
Say, Thomas Robert Malthus i David
Ricardo.

3. J.B. Say, T.R. Malthus, D. Ricardo

1767-1832

3. J.B. Say

http://www.google.pl/imgres?
q=J.B+Say&hl=pl&sa=X&biw=1024&bih=629&tbm=isch&prmd=imvnsb&tbnid=H_4m1eQ3RXiZZM:&imgrefurl=http://www.cooperativein
dividualism.org/lambert-paul_law-of-markets-prior-to-j-b-say-
1951.html&docid=KkbGPxP7_LACMM&imgurl=http://www.cooperativeindividualism.org/say-jean-baptiste-
2.jpg&w=251&h=320&ei=0RBzUOLQEonMsga7yIHAAQ&zoom=1&iact=rc&dur=553&sig=102279845441446916414&page=1&tbnh=136
&tbnw=131&start=0&ndsp=19&ved=1t:429,r:4,s:0,i:82&tx=75&ty=73

Produkcja to nic innego, jak wytwarzanie
rzeczy, które posiadają użyteczność (cechy
pozwalające zaspakajać potrzeby ludzkie).
Bogactwo narodu
sprowadza się do generowania
użyteczności.

W tworzeniu bogactwa kluczową rolę odgrywa
praca generująca wszystko to, co jest
użyteczne. Powstaje ona zarówno w
produkcji fabrycznej,
jak i w rolnictwie, handlu czy w usługach.

Zanika więc podział Smitha na pracę

produkcyjną i nieprodukcyjną.

3. J.B. Say

Prawo rynku Saya

Produkcja globalna towarów tworzy

efektywny globalny popyt.

Tyle, ile wynosi wartość globalnej podaży
(AS), tyle wynosi wartość agregatowego
dochodu (AI) i wartość globalnego popytu
(AD). Oszczędności zawsze są wydawane w
całości na inwestycje.

Nie ma nadprodukcji – nie ma kryzysów!

3. J.B. Say

Prawo to można zapisać:

S = I

AS = AI = AD

Gospodarka rynkowa to twór
doskonały, rynek chroni układ przed
kryzysem globalnym.

Zaburzenia pomiędzy podażą a
popytem są możliwe, ale tylko na
rynku cząstkowym, nigdy globalnym.

3. J.B. Say

Prawo to przetrwało aż do

Wielkiego kryzysu.

Wtedy zostało ono obalone

przez Keynesa.

3. J.B. Say

1766-1834

3. T.R. Malthus

http://www.google.pl/imgres?q=t.r.
+malthus&hl=pl&sa=X&biw=1024&bih=629&tbm=isch&prmd=imvns&tbnid=9oJSRjugdTHrVM:&imgrefurl=http://www2.hu-
berlin.de/sexology/GESUND/ARCHIV/FERT.HTM&docid=0sluJfVvNyR_pM&imgurl=http://www2.hu-
berlin.de/sexology/GESUND/ARCHIV/GIF2/MALTHUS.JPG&w=221&h=273&ei=rxFzUK-
6Ec_IswbhhYDQBQ&zoom=1&iact=hc&vpx=724&vpy=141&dur=2&hovh=218&hovw=176&tx=107&ty=154&sig=102279845441446916414&page=1
&tbnh=141&tbnw=117&start=0&ndsp=21&ved=1t:429,r:5,s:0,i:85

Do historii myśli ekonomicznej przeszedł
dzięki:

a) sformułowaniu „prawa
ludnościowego”,
b) krytyce prawa Saya (prekursor
Keynesa).

3. T.R. Malthus

Wiek XIX to dynamiczny i niebywały
rozwój „fabryki świata”, ale temu
rozwojowi zaczęła towarzyszyć
pogłębiająca się nędza ludności
najemnej. Ani Smith, ani Say takiej
sytuacji nie przewidzieli.

Przyczyny nawarstwiającej się biedy
trzeba było jakoś uzasadnić i to
uczynić tak, aby przyczyn tego stanu
rzeczy nie wiązać
z nowym systemem (rynkiem).

3. T.R. Malthus

Malthus powiązał ze sobą dwa fakty:

•tempo przyrostu naturalnego,

•tempo wzrostu żywności (dostępności).

3. T.R. Malthus

Liczba ludności jest ograniczona przez

środki utrzymania.

Wzrasta ona dopiero wtedy, gdy pozwala
na to żywność, przy czym ludność rośnie
w postępie geometrycznym, a
żywność w postępie arytmetycznym.

3. T.R. Malthus

Przyczyną niedostatecznego tempa wzrostu
produkcji żywności jest prawo natury, tj.
prawo malejącej urodzajności gleby. I na tym
odcinku nic nie da się zrobić (?).

Mogą temu zaradzić: wzrost śmiertelności,
wojna, zaraza, powszechność występku,
masowa emigracja za chlebem...

3. T.R. Malthus

Gdyby nawet państwo próbowało
poprawić położenie mas, to ich
niepohamowane rozmnażanie wkrótce
sprowadziłoby je ponownie do poprzedniej
sytuacji.

Ubogim nie należy pomagać

, bo

ta pomoc prowadzi tylko do

większego płodzenia się biedoty

i tą drogą do pogłębienia ich

nędzy!

3. T.R. Malthus

W ten sposób Malthus, dostarczył
potężnego argumentu przeciw
publicznej czy prywatnej
dobroczynności.

Poparł tych, dla których pomoc
upośledzonym przez los była w jakiś
sposób uciążliwa.

3. T.R. Malthus

Zatem:

•nie stosunki kapitalistyczne
(rynkowe) są winne takiej sytuacji, winę
za nędzę mas pracujących ponosi
ułomna natura ludzka (nadmierny popęd
seksualny),

•skoro taka jest wrodzona natura ludzka,
to nie ma tu miejsca na żadną
interwencję państwa!

3. T.R. Malthus

Jak pomóc klasie robotniczej?

Ustalając ich płace na poziomie,
który nie pozwoli im nadmiernie się
rozmnażać.

To myślenie zaowocuje w tzw. koncepcji
żelaznego prawa płac D. Ricarda.

3. T.R. Malthus

Malthus – Say

Doceniając rolę podaży zwrócił
dodatkowo
uwagę na funkcję efektywnego
popytu. Jeśli popyt jest
niedostateczny, to pojawi się
nadprodukcja i kryzysy.

Wynika to z tego, że robotnicy, przez
nadmierne rozmnażanie się, schodzą do
niskich płac. Popyt staje się
niewystarczający, a to rodzi tendencje do
powstawania nadprodukcji (a gdzie
zagranica!?)

3. T.R. Malthus

1772-1823

3. D. Ricardo

http://www.google.pl/imgres?q=D.
+Ricardo&hl=pl&sa=X&biw=1024&bih=629&tbm=isch&prmd=imvns&tbnid=iudRcwifBzHVOM:&imgrefurl=http://fr.wikipedia.org/wiki/Fichier:David_Ricardo.jpg&docid=ZAV9MitZCt05sM&imgurl=http://upload.wikimedia.org/wik
ipedia/commons/b/be/David_Ricardo.jpg&w=382&h=480&ei=ZhJzUK2gCc_itQbv-
YC4DA&zoom=1&iact=rc&dur=13&sig=102279845441446916414&page=1&tbnh=141&tbnw=108&start=0&ndsp=20&ved=1t:429,r:1,s:0,i:73&tx=40&ty=72

Płaca

Praca jako rynkowy czynnik produkcji
ma swą cenę (płacę). Ricardo rozróżnia
tu cenę naturalną i rynkową. Płaca
rynkowa, to bieżąca płaca, oscyluje ona
wokół płacy naturalnej, a tą jest płaca,
która jest niezbędna, aby umożliwić
ogółowi robotników utrzymanie i
zachowanie swego gatunku.

Myśl ta, znana jest jako żelazne

prawo płacy.

3. D. Ricardo

Żelazne prawo płacy

Przeznaczeniem tych, którzy pracują,
jest ubóstwo.

Z tego ubóstwa nie może ich wyciągać
ani państwo, ani pracodawca, ani związki
zawodowe.

3. D. Ricardo

21 krajów UE (2013) posiada regulacje
dotyczące wynagrodzenia minimalnego
obowiązujące na poziomie krajowym.

Polska w tym gronie zajmuje 12 pozycję
pod względem nominalnej wartości płacy
minimalnej.

Najwyższa stawkę wynagrodzenia
minimalnego ma Luksemburgu, która
wynosi 1 874 euro – jest ona 5 razy
większa niż w Polsce.

http://ksiegowosc.infor.pl/zus-kadry/wynagrodzenia/142284,Wynagrodzenie-minimalne-w-krajach-
UE.html

3. D. Ricardo

21 krajów UE (2013) posiada regulacje
dotyczące wynagrodzenia minimalnego
obowiązujące na poziomie krajowym.

Polska w tym gronie zajmuje 12 pozycję
pod względem nominalnej wartości płacy
minimalnej.

Najwyższa stawkę wynagrodzenia
minimalnego ma Luksemburgu, która
wynosi 1 874 euro – jest ona 5 razy
większa niż w Polsce.

http://ksiegowosc.infor.pl/zus-kadry/wynagrodzenia/142284,Wynagrodzenie-minimalne-w-krajach-
UE.html

Niemcy zadecydowały o
wprowadzeniu płacy minimalnej, która
będzie obowiązywać od 2015 roku.

Pensja minimalna będzie
identyczna w całym kraju i wyniesie
8,50 euro za godzinę.

http://forsal.pl/artykuly/792735,placa-minimalna-w-europie-polacy-dostaja-piec-razy-mniej-niz-luksemburczycy.html

Paradygmat ricardiański.

Jeśli rząd pokrywa „dziś” deficyt
obligacjami, to po to, aby spłacać to
zadłużenie wraz z odsetkami. I dlatego
„jutro”

będzie

musiał

podnosić

podatki.

3. D. Ricardo

EKONOMIA NEOKLASYCZNA

Do samodzielnego opracowania!

UWAGA!!!

Szkoła racjonalnych oczekiwań
(SRO), czyli Monetaryzm drugiej
generacji.

Szkoła realnego cyklu (SRC)

Ekonomia podaży.

4. Nowa ekonomia klasyczna

Lata 60. XX wieku

4. Nowa ekonomia klasyczna

- SRO

Czym są racjonalne

oczekiwania?

„Racjonalne oczekiwania oznaczają
zasadę, że podmioty gospodarcze
posługują się prawidłowymi
oczekiwaniami opartymi na
posiadanych informacjach.”

R.E. Lucas Jr

Waga oczekiwań opiera się na prostej
zależności:

dziś

czynione oczekiwania co do

przyszłych

zdarzeń są podstawą

dziś

podejmowanych decyzji

ekonomicznych, które skutkować

będą w

przyszłości

4. Nowa ekonomia klasyczna

- SRO

Oczekiwania do teorii i modeli
ekonomicznych na dobre wprowadził
Friedman (Monetaryzm), ale swój
model oparł o tzw.

oczekiwania

adaptacyjnych.

Te oczekiwania

budowane są na podstawie nieodległej
przeszłości.

SRC (Lukas) to odrzuca. Oczekiwania
adaptacyjne są nie tylko błędne, ale
prowadzą do nikąd. W ich miejsce
wprowadza właśnie

oczekiwania

racjonalne.

4. Nowa ekonomia klasyczna

- SRO

Na szczeblu makro – np. inflacja.

W SRO przewidywana inflacja nie jest
powiązana z przeszłą inflacją, jest ona
powiązana z przewidywaniami procesów
w
przyszłości. Jest samospełniającym
się procesem.

4. Nowa ekonomia klasyczna

- SRO

U Friedmana jedyną drogą do zbijania
inflacji było wprowadzenie gospodarki na
wiele lat w stan recesji.

U Lukasa takie działania są zbędne.
Jeżeli doszłoby tylko do

redukcji inflacji

oczekiwanej

, wówczas rzeczywista

inflacja spadnie i stanie się to bez
potrzeby wprowadzania gospodarki w
recesję.

4. Nowa ekonomia klasyczna

- SRO

CO TRZEBA ZROBIĆ?

Muszą zostać stworzone podstawy pod
to, że społeczeństwo (sektor prywatny)
przestanie
oczekiwać inflacji.

Kiedy ludzie uznają, że w przyszłych
okresach inflacja będzie maleć, to wtedy
tak się stanie.

4. Nowa ekonomia klasyczna

- SRO

JAK TO ZROBIĆ?

Wszystko zależy od „rządu” (BC), a
konkretnie polityki monetarnej.

Jeśli w jakikolwiek sposób decydenci
przekonaliby prywatny sektor, że BC
doprowadzi do spowolnienia wzrostu podaży
pieniądza, to będzie to przełom w
formułowanych oczekiwaniach.

4. Nowa ekonomia klasyczna

- SRO

Kluczowa kwestia:

wiarygodność polityki

monetarnej -

antyinflacyjnej

4. Nowa ekonomia klasyczna

- SRO

Cykl Lukasa – teoria wahań

Ludzie racjonalnie przewidują bieg
wydarzeń i rozsądnie formułują swe
decyzje, które następnie materializują się w
płacach i wielkości produkcji.

Jeśli więc wszystko dokonuje się zgodnie z
przewidzianym torem, to nigdy nie
dojdzie do żadnych recesji czy boomów.

Bieżący produkt nie odchyla się od

potencjalnego.

4. Nowa ekonomia klasyczna

- SRO

Dlaczego pojawiają się wahania

cykliczne?

Problem w tym, że formułowanie
racjonalnych oczekiwań na bazie
wszelkich dostępnych informacji wcale
nie oznacza, że ludzie wiedzą
dokładnie, co i z jaką siłą wydarzy się w
nadchodzącej przyszłości.

Działają one w warunkach

niepełnej informacji. To jest

przyczyna wahań koniunkturalnych.

4. Nowa ekonomia klasyczna

- SRO

Krzywa podaży Lukasa:

Y = Y* + λ(P – P*).

Producenci zwiększają produkcję ponad
swój poziom naturalny Y* tylko w reakcji
na odchylenia bieżącego poziomu ceny
(P) od jej oczekiwanej wielkości (P*), tzn.
w odpowiedzi na nieoczekiwany wzrost
poziomu cen.

4. Nowa ekonomia klasyczna

- SRO

Rynek pracy – bezrobocie
dobrowolne.

Zmianami zatrudnienia rządzą zmiany w
poziomie oczekiwanej płacy realnej.
Zatrudnienie rośnie, gdy oczekiwana
płaca realna rośnie i jeśli post factum
okazuje się, że oczekiwania nie zostały
spełnione. Jeżeli rzeczywista płaca realna
nie wzrasta, to zatrudnienie ponownie
spada.

I to jest przyczyna wahań na rynku

pracy.

4. Nowa ekonomia klasyczna

- SRO

Polityka fiskalna – odrodzenie

paradygmatu ricardiańskiego.

4. Nowa ekonomia klasyczna

- SRO

Ricardo:

obniżka podatków w celu osiągnięcia
wzrostu PKB prowadzi do wzrostu
deficytu budżetowego. Ten deficyt
musi być pokryty emisją obligacji
rządowych.

Dług napędza deficyt, a deficyt dług.

Efekt ostateczny takiego postępowania
jest taki, że podatnicy w przyszłości
płacą wyższe podatki.

4. Nowa ekonomia klasyczna

- SRO

Lukas:

Jeśli jednostka przestrzega wymogów
racjonalnego oczekiwana, to jest
świadoma, że wzrost dochodów,
osiągnięty dzięki redukcji podatków,
nie jest trwały lecz przejściowy.
Wyższe – oczekiwane - podatki go
zredukują.

Już teraz uzyskany z redukcji podatków
dochód nie wydaje na konsumpcję lecz
oszczędza, aby w przyszłości z tych
oszczędności pokryć rosnące podatki.

4. Nowa ekonomia klasyczna

- SRO

Kontrowersje i wątpliwości

dotyczące SRO.

Krytyka i zastrzeżenia koncentrują się
głównie na założeniach, na których
zbudowano „gmach” szkoły.

4. Nowa ekonomia klasyczna

- SRO

Krytyka racjonalności

W jaki sposób podmioty gospodarcze
nabywają wiedzę o poprawnym, czyli
racjonalnym modelu gospodarki?

Funkcjonuje przecież wiele modeli i ich
mutacji, a nawet akademiccy ekonomiści
różnią się mocno co do oceny ich
poprawności.

4. Nowa ekonomia klasyczna

- SRO

Krytyka racjonalności

Lukas nie oddziela od siebie wiedzy
ekonomisty od wiedzy podmiotu
gospodarującego i przyjmuje założenie, że
przeciętny menager patrzy na gospodarkę
oczyma wytrawnego ekonomisty.

Można mieć do tego wiele wątpliwości...

4. Nowa ekonomia klasyczna

- SRO

Niepełna informacja

Niepełna informacja jest tutaj jedyną
przyczyną wahań PKB.

Czy do wahań cyklicznych nie

doszłoby, gdyby sektor prywatny

dysponował na bieżąco poprawnymi

informacjami cenowymi?

4. Nowa ekonomia klasyczna

- SRO

Pełna elastyczność płac i cen

Elastyczność cen zakłada, że nie ma
przeszkód w procesie szybkich
dostosowań płace-ceny. Odchylenia
rzeczywistego PKB od potencjalnego
trwają bardzo, bardzo krótko.

W rzeczywistości – co potwierdzają dane
statystyczne – bieżące PKB znajduje się
powyżej lub poniżej potencjalnego przez
dobre kilka lat.

4. Nowa ekonomia klasyczna

- SRO

Polityka gospodarcza -

paradygmat

nieskuteczności polityki

Sektor prywatny jest sektorem
„cudownie” samoregulującym się i że
wszelkie zło pochodzi od rządu.

4. Nowa ekonomia klasyczna

- SRO

DLACZEGO NOWA EKONOMIA

KLASYCZNA?

•pełna elastyczność cen i płac,

•gospodarka cały czas jest w stanie
równowagi,

•nie ma bezrobocia przymusowego,
rynek pracy cały czas jest w stanie
równowagi,

4.Nowa ekonomia klasyczna

- SRO

c.d.

• podmioty cały czas ekonomizują swe
działania, maksymalizacja użyteczności,
maksymalizacja zysku.

• sektor prywatny jest sprawnie
samoregulującym się sektorem i rząd
powinien wyłączyć się z oddziaływania
na gospodarkę.

4.Nowa ekonomia klasyczna

- SRO

Krytyka SRO (J. Tobin)

niepełne informacje

nie są

wystarczającym uzasadnieniem dla
cyklu trwającego przez kilka lat.

Luka czasowa w napływie cenowych
informacji nie jest w stanie wyjaśnić ani
głębokości, ani długotrwałości
rzeczywistego załamania.

4. Nowa ekonomia klasyczna

- SRC

Choć model Lukasa został
zanegowany, to jednak zdążył
rozbudzić zainteresowanie
cyklem zrównoważonym i już wkrótce
pojawiło się nowe jego ujęcie
stworzone przez

szkołę realnego

cyklu

(SRC) – nowy nurt w obrębie nowej

szkoły klasycznej.

4. Nowa ekonomia klasyczna

-SRC

Szkoła ta przejąwszy w spadku po
Lukasie założenie pełnej elastyczności
cen
i płac

zamknęła sobie w ten sposób

drogę do szukania przyczyn wahań za
pomocą
cen i płac sztywnych.

4. Nowa ekonomia klasyczna

- SRC

Teoretycy SRC (Ch. Plosser, E.C Prescott,
F.E. Kydland) przyczyn wahań zaczęli
dopatrywać się zupełnie gdzie indziej, a
mianowicie w obrębie sił realnych, a
konkretnie realnych czynnikach
produkcji.

4. Nowa ekonomia klasyczna

- SRC

Zmiany w poziomie PKB dokonują
się tylko za sprawą podaży, a tymi
zgodnie z formułą Solowa, rządzą zmiany
w kapitale, pracy i technologii
(postęp techniczny).

Krzywa agregatowej podaży jest
pionowa.

4. Nowa ekonomia klasyczna

- SRC

Fundamentem tego nowego

kierunku staje się ponownie prawo

rynku Saya.

Wszystkim rządzi sfera podaży

, a sfera

popytu jest tylko jej biernym odbiciem.

To zmiany w produkcji prowadzą do
zmian w popycie, a nie odwrotnie.

4. Nowa ekonomia klasyczna

- SRC

Teoria cyklu koniunkturalnego

Przesunięcie funkcji produkcji i
agregatowej podaży mogą wynikać z
dwóch przyczyn:

•pierwsza to szok technologiczny
(szok w produktywności),

•druga to szok na rynku pracy (zmiany
w skłonności do pracy).

4. Nowa ekonomia klasyczna

- SRC

Wstrząsy technologiczne, poprzez
funkcję produkcji, wywołują fluktuacje
ogólnej produkcji naturalnej i
zatrudnienia
równowagi.

Linia potencjalnego PKB przestaje być

linią prostą i staje się linią łamaną.

Choć produkt i zatrudnienie naturalne
waha się, to jednak równowaga
pomiędzy popytem i podażą
utrzymana jest cały czas. Luka PKB
cały czas wynosi zero.

4. Nowa ekonomia klasyczna

- SRC

4. Nowa ekonomia klasyczna

- SRC

Próchnicki L., Z dziejów myśli ekonomicznej, INFOPLAN,
Warszawa 2007.

4. Nowa ekonomia klasyczna

- SRC

Próchnicki L., Z dziejów myśli ekonomicznej, INFOPLAN, Warszawa 2007.

Ta doskonała giętkość cen i płac
zapewnia, iż bieżący PKB zawsze
pokrywa się z potencjalnym.

Nie ma mowy tu o żadnej
nierównowadze, czy bezrobociu.
Gospodarka i rynek pracy są cały czas w
równowadze.

Równowaga osiągana jest na innych
poziomach.

4. Nowa ekonomia klasyczna

-SRC

Polityka stabilizacyjna

Jeżeli nie ma ani recesji, ani kryzysów, to

nie ma też polityki stabilizacyjnej.

Gdyby jednak była prowadzona, to
doprowadzi do

spadku dobrobytu.

O bezrobotnych nie ma się co tu
martwić.

Występujące bezrobocie jest

zawsze dobrowolne.

4. Nowa ekonomia klasyczna

-SRC

Kontrowersje dotyczące SRC

Trudno zdefiniować, co może wywołać
szoku technologiczne i dlaczego są
ujemne szoki – które obniżają
produktywność – zdarzają się tak często.

Jest oczywiste, że technologiczne zmiany
dokonują się wolno, ale historia
gospodarki rynkowej nie zna
przypadków regresu
technologicznego.

4. Nowa ekonomia klasyczna

- SRC

Kontrowersje dotyczące SRC

Pytanie, co doprowadza do regresu
technologicznego, jest wciąż otwarte, tak
jak otwarte jest pytanie, jakie to konkretnie
zdarzenia (szoki) wywoływały boom.

Zwolennicy SRC nie dostarczają żadnych
innych – poza szokiem naftowym –
przykładów na wsparcie swej tezy.

4. Nowa ekonomia klasyczna

- SRC

Kontrowersje dotyczące SRC

Cechą charakterystyczną teorii SRC jest

odrzucenie jakiejkolwiek roli szoków
popytowych

w wywoływaniu wahań

cyklicznych.

4. Nowa ekonomia klasyczna

- SRC

Zatem:

fundamentem nowego kierunku staje
się ponownie prawo rynku Saya.

Nie dopuszczali do zaistnienia wahań
cyklicznych. Luka PKB=0. Uczynił to
dopiero Keynes tworząc teorię
agregatowego popytu.

4. Nowa ekonomia klasyczna

- SRC

4. Nowa ekonomia klasyczna

- Ekonomia podażowa

oczący się pod koniec XX w. spór

pomiędzy keynesistami, neokeynesistami
i nową ekonomią klasyczną nad polityka
ekonomiczną rządu doprowadził do
pewnego konsensusu.

Powszechnie zgodzono się z tym, że
„rząd” nie powinien za pomocą
bodźców fiskalnych i monetarnych
wspierać rozwoju jako takiego. Takie
metody co najwyżej powodują
zmiany bieżącego PKB, a nie
potencjalnego.

4. Nowa ekonomia klasyczna

- Ekonomia podażowa

Osobną kwestią jest polityka
stabilizacyjna, czyli działania zmierzające
do zminimalizowania amplitudy wahań
bieżącego produktu wokół potencjalnego.
Tu zgody nie ma...

4. Nowa ekonomia klasyczna

- Ekonomia podażowa

Doszło do narodzin nowego kierunku
zwanego szkołą podażową lub ekonomią
podaży.

Skoro nie można iść drogą popytową
(sterowania, pobudzania popytu), to
pozostaje tylko jedna możliwość: należy
spróbować pójść drogą podażową. I tak
uczynili twórcy nowego kierunku: A. Laffer, J.
Wanniski, R. Mundell.

4. Nowa ekonomia klasyczna

- Ekonomia podażowa

Jej twórcy zaproponowali, aby państwo
zajęło się stymulowaniem warunków
do rozwoju podaży.

Interwencjonizm popytowy ma być

zastąpiony zupełnie nowym

interwencjonizmem podażowym.

Uderzające jest też i to, że rodzi się ona w
obrębie nowej szkoły klasycznej –
szkoły wrogiej jakiemukolwiek
interwencjonizmowi!

4.Nowa ekonomia klasyczna

- Ekonomia podażowa

Interwencjonizm podażowy wydaje się
jednak być naturalnym
przedłużeniem myślenia
uprawianego przez szkołę klasyczną
i neoklasyczną.

To tam zapanował paradygmat
produkcji. To tam Smith, Say,
Ricardo wprowadzili podaż do ekonomii
rynkowej. Myśl rynkowa zaczęła się od
podaży, a nie popytu.

4. Nowa ekonomia klasyczna

- Ekonomia podażowa

Ale tam całkowicie odrzucono
jakąkolwiek interwencję państwa w
rynek.

Gdy nadszedł wielki kryzys klasycy
znaleźli się w potrzasku - nie był w
stanie dać jakiejkolwiek konstrukcyjnej
recepty.

Uczynił to dopiero Keynes. Ale on ruszył
nie podaż, lecz popyt...

4. Nowa ekonomia klasyczna

- Ekonomia podażowa

Lukas, ale także i twórca szkoły realnego
cyklu Prescott są wierni duchowi szkoły
neoklasycznej. Oni też wszyscy
zgodnym chórem wołają:

„Laissez passer, laissez faire”.

4. Nowa ekonomia klasyczna

- Ekonomia podażowa

Rząd oddziałując na warunki podaży
może mieć dodatni wpływ na kształt drogi
rozwojowej kraju. To oddziaływanie ma mieć
charakter nie dorywczy (koniunkturalny)
lecz trwały i strukturalny. Nikt do tej
pory tak nie twierdził!

4. Nowa ekonomia klasyczna

- Ekonomia podażowa

Interwencjonizm podażowy

Zgodnie z ogólną funkcją podaży wielkość
PKB zależy od trzech sił: przyrostu
kapitału, przyrostu zatrudnienia i wzrostu
produktywności

PKB = f( At, K, N); ΔPKB = f(ΔAt, ΔK, ΔN).

Wielkość przyrostu kapitału zależy od
nowych inwestycji (inwestycje brutto
minus odtworzeniowe). Z kolei skala
inwestycji nowych jest określana przez
oszczędności netto sektora prywatnego.
Zatem:

4. Nowa ekonomia klasyczna

- Ekonomia podażowa

S →I →K →PKB.

Im większe oszczędności, tym większe
inwestycje, tym większy kapitał
produkcyjny i tym większa produkcja.

Na tej drodze kluczem do wzrostu

PKB jest wzrost oszczędności.

W jaki sposób rząd może przyczynić

się do wzrostu oszczędności?

4. Nowa ekonomia klasyczna

- Ekonomia podażowa

Potencjalnie są dwie niezależne od
siebie drogi:

•ograniczanie konsumpcji (Y=C+S)
•ograniczanie podatków lub
pożyczek rządowych.

W koncepcji szkoły podażowej w grę

wchodzi tylko i wyłącznie redukcja

podatków bądź skali pożyczki.

4. Nowa ekonomia klasyczna

- Ekonomia podażowa

Im większe podatki (bądź ilość
emitowanych obligacji rządowych), tym
więcej oszczędności sektora
prywatnego przechwytywane jest
przez rząd i kierowane jest na
zakupy rządowe.

Rosnące i finansowane z
dodatkowych podatków bądź
obligacji zakupy rządowe

wypierają

inwestycje.

4. Nowa ekonomia klasyczna

- Ekonomia podażowa

Do czego nawołuje szkoła podażowa?

Pierwszy krok to redukcja zakupów
rządowych, co da możliwość obniżenia
opodatkowania (bądź spadku emisji
obligacji). Efektem tego jest wzrost
oszczędności i wzrost inwestycji.

-ΔT = ΔS; -ΔG = ΔI.

4. Nowa ekonomia klasyczna

- Ekonomia podażowa

Skoro spadek zakupów rządowych
wyrównany jest w tymże samym roku przez
analogiczny wzrost inwestycji, to
wielkość agregatowego popytu nie
ulega zmianie.

Pozytywne skutki tak prowadzonej polityki
odczuwane w kolejnym okresie. Rośnie
kapitał trwały, w efekcie czego funkcja
produkcji przesuwa się. W następstwie
powiększenia wartości majątku
produkcyjnego krzywa agregatowej
podaży przesuwa się w prawo.

4. Nowa ekonomia klasyczna

- Ekonomia podażowa

KRZYWA LAFFERA

Próchnicki L., Z dziejów myśli ekonomicznej, INFOPLAN, Warszawa 2007.

4. Nowa ekonomia klasyczna

- Ekonomia podażowa

KRZYWA LAFFERA

Wzrost stopy podatkowej, po przekroczeniu
pewnego poziomu, zaczyna wywierać
negatywny wpływ na wielość PKB.
Uruchamia się demotywacja dla
aktywności ekonomicznej, czego
efektem jest zarówno spadek
wpływów budżetowych, jak i PKB.
Wpływy podatkowe wyniosą zero przy
dwóch stopach podatkowych – zero i sto
procent, każda inna stopa podatkowa daje
wpływy podatkowe.

4. Nowa ekonomia klasyczna

- Ekonomia podażowa

BEENSTOCK:

Wzrost stopy podatkowej prowadzi
cały czas do spadku PKB.

DLACZEGO?

4. Nowa ekonomia klasyczna

- Ekonomia podażowa

BEENSTOCK, c.d.

Po pierwsze, wzrost podatków zawsze
prowadzi do spadku oszczędności, a
tą drogą spadku inwestycji.

Po wtóre, wzrost podatków powoduje, że
wiele firm zaczyna ograniczać skalę
swej działalności – opłacalność
bieżących przedsięwzięć maleje.

4. Nowa ekonomia klasyczna

- Ekonomia podażowa

BEENSTOCK, c.d.

Inni robią wszystko, aby uniknąć płacenia
podatków i przechodzą do „szarej
strefy”.

Wzrost opodatkowania oznacza
także spadek płacy realnej. W związku
z tym maleje motywacja do
podejmowania pracy.

4. Nowa ekonomia klasyczna

- Ekonomia podażowa

Rynek pracy

Praca jest analogicznym co kapitał
czynnikiem produkcji i z tej racji musi być
także przedmiotem zainteresowania
rządu.

Chodzi tu o spowodowanie dodatkowego
zatrudnienia, co można osiągnąć
uaktywniając całość lub część dotychczas
niezatrudnionej siły roboczej.

4. Nowa ekonomia klasyczna

- Ekonomia podażowa

Rynek pracy

Jakimi drogami to czynić?

Nie ulega wątpliwości, że stymulując – w
postaci niższego opodatkowania –
wzrost kapitału, automatycznie
przyczynia się do wzrostu zatrudnienia.
Wzrost kapitału ciągnie za sobą wzrost
zaangażowania czynnika pracy:

ΔK → ΔL.

4. Nowa ekonomia klasyczna

- Ekonomia podażowa

Konieczna jest odpowiednia motywacja
ekonomiczna. Można ją zapewnić
drogą odpowiedniego opodatkowania.

Im niższe koszty zatrudnienia
(opodatkowanie pracy) tym większa
skłonność firm do zatrudniania
nowych osób.

4. Nowa ekonomia klasyczna

- Ekonomia podażowa

Dla innych – tych o niższej skłonności do
pracy – skuteczniejsze okazują się
zupełnie inne bodźce, a mianowicie:

redukcja zasiłków dla

bezrobotnych.

4. Nowa ekonomia klasyczna

- Ekonomia podażowa

Zatem:

Kluczowym narzędziem dynamizowania
gospodarki przez rząd jest

redukcja

podatków

. Pobudza to inwestycje i

przedsiębiorczość.

Warunek: niedopuszczenie do inflacji!

Obniżka podatków może powiększyć
dochody do dyspozycji ludności, co przy
niedostatecznie szybkim wzroście podaży
dóbr wymusi wzrost cen. Dodatkowym
proinflacyjnym bodźcem będzie także
mogący się pojawić deficyt budżetowy.

4. Nowa ekonomia klasyczna

- Ekonomia podażowa

Mundel odrzucił tą argumentację,
twierdząc, że redukcja w równym
stopniu obejmie dochody osób
fizycznych i firm, zatem wzrost popytu
konsumpcyjnego zostanie
zrównoważony przez wzrost
produkcji i poziom cen nie zmieni
się. Podobnie stanie się z deficytem,
ten się po prostu nie pojawi.

Stałoby się tak jedynie, gdyby nie

wzrosła produkcja.

4. Nowa ekonomia klasyczna

- Ekonomia podażowa

Poza tworzeniem warunków
sprzyjających zwiększaniu produkcji
poprzez znoszenie ograniczeń dla
inwestycji i przedsiębiorczości, państwo
powinno

stymulować wzrost

produktywności.

4. Nowa ekonomia klasyczna

- Ekonomia podażowa

Działania rządu w tej materii powinny być
dwutorowe:

•wydatki rządu na edukację,
•wydatki na rozwój nauki, a
konkretnie na prace badawczo-
rozwojowe.

(2010: Polska 0,42%PKB, Japonia 0,75% PKB, UE27 0,76% PKB, UE15 0,78% PKB, Korea Płd 1,09%
PKB, USA 1,19% PKB)

Finansowanie przemysłu nauki owocuje
nową wiedzą, a ta ucieleśnia się w
innowacjach.

4. Nowa ekonomia klasyczna

- Ekonomia podażowa

Ale nowa wiedza ucieleśniona w
doskonalszym kapitale wymaga
odpowiednich umiejętności ze strony siły
roboczej.

Bez stosownej wiedzy i kwalifikacji nowy,
doskonalszy kapitał, nie będzie należycie
wykorzystany.

Dlatego równocześnie ze wzrostem

produktywności kapitału należy

zadbać o wzrost produktywności

pracy.

4. Nowa ekonomia klasyczna

- Ekonomia podażowa

Zatem rząd powinien ograniczać
wydatki,
które dotąd stymulowały bezpośrednio
wzrost popytu (wydatki socjalne), a
podnosić wydatki na rozwój nauki i
edukację, ale także i na
infrastrukturą.

W takim duchu formułowane są też
fundusze UE. Tego typu polityka
zdecydowanie służy wzmocnieniu
sektora prywatnego.