Wydział Nauk Ekonomicznych i
Zarządzania
Katedra Makroekonomii

Ekonomia głównego nurtu:

Monetaryzm

dr PIOTR SZKUDLAREK

Współczesne nurty w ekonomii i finansach

Plan prezentacji

1. Narodziny monetaryzmu

2. Monetarystyczna

teoria

wahań koniunkturalnych

3. Naturalna stopa bezrobocia

4. Teoria inflacji

5. Polityka monetarna

6. Polityka fiskalna

7. Teoria

dochodu

permanentnego

8. Państwo a rynek

1. Narodziny monetaryzmu

Lata drugiej wojny światowej, a także lata
pięćdziesiąte i sześćdziesiąte XX wieku to
okres

wielkiego tryumfu myśli

ekonomicznej Keynesa

i tą drogą

interwencjonizmu rządowego.

1. Narodziny monetaryzmu

Jednak zaczęły pojawiać się w gospodarce
światowej problemy makroekonomiczne:
•narastająca inflacja,
•brak wyraźnych sukcesów w walce z
bezrobociem.

1. Narodziny monetaryzmu

Mechanizm sterowania gospodarką, czyli
podtrzymywanie, a nawet powiększanie

popytu

drogą

impulsu fiskalnego

okazywał się na polu walki z
bezrobociem

nieskuteczny.

1. Narodziny monetaryzmu

Co więcej, ten proceder zaczął wywoływać
inflację w nieznanej do tej pory postaci

spirali płacowo-cenowej.

Pojawiło się także zupełnie nowe zjawisko –
stagflacja.
Ekonomia J.M. Keynesa okazała się
bezradna...

1. Narodziny monetaryzmu

Załamała się wiara w skuteczność
dalszej interwencji rządu. U wielu
odradzała się tęsknota za:

pełną wolnością gospodarczą.

Monetaryzm bardzo szybko został
przetestowany na odcinku

walki z inflacją

, a

osiągnięty na tym polu

sukces

uwiarygodnił

głoszoną teorię.
Nowa, monetarystyczna wiara, całkowicie
zanegowała potrzebę interwencji
państwa w procesy gospodarowania.

Uznaje ją szkodliwą

W historii ekonomii epoka Keynesa

zaczęła ustępować miejsca epoce

Friedmana.

1. Narodziny monetaryzmu

Monetaryzm merytoryczne akcenty
przenosi na inne pole, podkreślając wagę
pieniądza i minimalizując rolę polityki
fiskalnej.

1. Narodziny monetaryzmu

Pieniądz,

to wszystko co w

rękach rządu ma jakiekolwiek

znaczenie, a

bodźce fiskalne

–

tak ukochane przez Keynesa –

tylko

szkodzą gospodarce

Elementami tej teorii jest:
•monetarystyczna teoria wahań
cyklicznych, inflacji,
•koncepcja naturalnej stopy bezrobocia
(teoria wielkości naturalnych),
•teoria oczekiwanej inflacji,
•desinflacja,
•teoria dochodu permanentnego.

1. Narodziny monetaryzmu

M. Friedman (1912-

2006)

1. Narodziny monetaryzmu

2. Monetarystyczna teoria wahań

koniunkturalnych

Wielką zasługą Friedmana jest to, iż
zbudował spójną

teorię wahań

cyklicznych.

Do tej pory tłumaczyła je teoria
mnożnika – akceleratora –
wyrastająca z keynesowskiej koncepcji
teorii agregatowego popytu.

To z tej konstrukcji płynęło
uzasadnienie dla aktywnej roli rządu.

Friedman sięga do skarbnicy
neoklasyków,
a konkretnie do ich równania obiegu
pieniężnego.

2. Monetarystyczna teoria wahań

koniunkturalnych

Związek pomiędzy popytem a podażą
zapisany jest w postaci zmodyfikowanego
równania Fishera:

PY = MV,

inaczej:

M/P=Y/V

2. Monetarystyczna teoria wahań

koniunkturalnych

Stopa wzrostu nominalnej podaży
pieniądza przenosi się na stopę
wzrostu cen (inflację).

Założenie: zasadnicza stabilność szybkości obiegu
pieniądza.

2. Monetarystyczna teoria wahań

koniunkturalnych

Równanie obiegu pieniężnego to pierwsza
część teorii wahań cyklicznych Friedmana.

Druga związana jest z rynkiem pracy.
O poziomie produkcji decyduje
zatrudnienie, a tym rządzi płaca realna.

2. Monetarystyczna teoria wahań

koniunkturalnych

U monetarystów płace nominalne nie
reagują natychmiast na zmiany w
poziomie cen (inflację), skutkiem czego
zmienia się płaca realna, a przez to
zatrudnienie i produkcja.

2. Monetarystyczna teoria wahań

koniunkturalnych

Przyczyną zmian PKB jest

sztywność płac

nominalnych (W)

. Monetaryści uważają, że

płace te z uwagi na kontrakty płacowe, nie
reagują natychmiast na zmiany w
poziomie cen.

Gdyby płace reagowały na wzrost cen
natychmiast, to płaca realna i produkcja nie
ulegałyby żadnym zmianom i wahania
produktu byłyby niemożliwe.

2. Monetarystyczna teoria wahań

koniunkturalnych

Jest przedłużeniem teorii cyklu. Nawiązuje
ona wprost do krzywej Phillipsa. W roku
1958 A.W. Phillips, w oparciu o badania
statystyczne,
sformułował zależność pomiędzy
bezrobociem a stopą zmian płac
nominalnych.

Ukazywała ona, iż drogą powiększania
płac nominalnych rośnie zatrudnienie i
tą drogą maleje automatycznie
bezrobocie. Krzywa ta następnie została
zmodyfikowana przez Samuelsona i
Solowa.

3. Naturalna stopa bezrobocia

Zgodnie z wymową krzywej Phillipsa
zwiększając ilość pieniądza państwo
powoduje wzrost zatrudnienia (co wymaga
wzrostu płac) i wzrost produkcji.

Wzrost globalnego funduszu płac
zapewnia dodatkową siłę nabywczą, która
przekształca się we wzrost popytu
agregatowego.

3. Naturalna stopa bezrobocia

Takie podejście uzbrajało decydentów w
narzędzie walki z bezrobociem.

Jak się jednak okazało, warunkiem
prawdziwości tak prowadzonej polityki była
stała wymienność pomiędzy stopą
wzrostu, inflacją a stopą spadku
bezrobocia.

3. Naturalna stopa bezrobocia

I tę stałą wymienność poddał w wątpliwość
Friedman.

Mimo utrzymywania się, a nawet
wzrostu inflacji, bezrobocie w latach
siedemdziesiątych nie malało, lecz
zaczęło rosnąć.

Załamała się cała koncepcja

interwencjonizmu.

3. Naturalna stopa bezrobocia

Według Friedmana błąd leży w założeniu
stałej relacji wymienności.

Ta relacja nie jest stała lecz

rosnąca.

3. Naturalna stopa bezrobocia

Gdzie leży więc błąd Phillipsa?

Według Friedmana zakłada on, że robotnicy
przystępując do negocjacji płacowych
zainteresowani są tylko płacami nominalnymi i...

...cierpią na całkowitą iluzję pieniężną.

3. Naturalna stopa bezrobocia

Według Friedmana w rzeczywistości tak
jednak nie jest.
Chociaż w kontraktach płace są wyrażane
w wielkościach nominalnych, to jednak
obie strony (pracodawcy i pracownicy)

są zainteresowane nie wielkościami

nominalnymi ale

realnymi.

3. Naturalna stopa bezrobocia

W tej sytuacji czynnikiem, który jest
dodatkowo brany pod uwagę przy
kalkulacji płacy realnej jest
przewidywana (oczekiwana) inflacja,
czyli inflacja, jaka będzie miała miejsce w
okresie obowiązywania kontraktów.

3. Naturalna stopa bezrobocia

L. Próchnicki, HME, s.
389.

Tylko inflacja nieoczekiwana – ta
wynikająca z nieoczekiwanego wzrostu
ekspansji pieniężnej, prowadzi do wejścia
gospodarki w stan boomu.

3. Naturalna stopa bezrobocia

Gdyby w następnym okresie uwzględniono to
w pełni w negocjacjach, to boom zniknąłby
i gospodarka i rynek pracy wróciłyby do
stanu poprzedniego (z punktu A do D), ale
tak nie jest.

Oczekiwania inflacyjne dopasowują się do
rzeczywistych stopniowo, przez co proces
dopasowań trwa kilka lat. Friedman
przyjmuje tu bowiem wyjściowe założenie, że

firmy i związki zawodowe dostosowują swe
oczekiwania
inflacyjne do stóp inflacji występujących
w przeszłości.

3. Naturalna stopa bezrobocia

Ten zwrócony ku przeszłości system
oczekiwań inflacyjnych nazwany został

oczekiwaniami

adaptacyjnymi.

3. Naturalna stopa bezrobocia

Wszelkie próby walki z

bezrobociem naturalnym skazane

są z góry na niepowodzenie.

3. Naturalna stopa bezrobocia

W długim okresie nie ma więc żadnej

wymienności pomiędzy stopą

bezrobocia a stopą inflacji.

W długim okresie krzywa zaprezentowana
przez Philipsa jest nieprawdziwa jest
bowiem pionowa.

Wzrost podaży pieniądza

prowadzi wprost do wzrostu

cen.

Na czym polega odkrywczość tego
twierdzenia?

4. Teoria inflacji

Stało w ostrej sprzeczności z
obowiązującym wtedy keynesizmem,
który głosił, że ilość pieniądza w
gospodarce jest sprawą drugorzędną.

4. Teoria inflacji

Friedman twierdzi, że związek pomiędzy
pieniądzem a cenami wynika z faktu, iż
wszystkie dobra są nabywane za
pieniądze. Poziom cen towarów jest
związany z ilością pieniądza.

Cena danego dobra, to nic innego
jak ilość pieniądza jaką należy dać
za jednostkę dobra. Innymi słowy

zbyt

dużo pieniędzy przypada na zbyt małą
ilość dóbr.

4. Teoria inflacji

Polityka monetarna, która zmienia stopę
wzrostu podaży pieniądza celem
wywoływania zmian w PKB i bezrobocia
nie powinna w ogóle mieć miejsca.

Zmiany PKB wywołane

zmianami podaży pieniądza

są bowiem przejściowe.

5. Polityka monetarna

Sektor prywatny jest mechanizmem
samoregulującym się i na wymuszone
przez rząd zmiany odreagowuje w ten
sposób, że gospodarka poprzez
spiralę płacowo-cenową sama wraca
do punktu wyjścia, ale wraca przy
wyższym poziomie cen.

W ostatecznym rachunku gospodarka za
tak prowadzoną politykę zapłaci inflacją i
krótkookresowymi wahaniami aktywności
gospodarczej.

5. Polityka monetarna

Friedmana twierdzi, że ustanawiając jako
cel stałą stopę wzrostu podaży
pieniądza, rząd zapewni stabilność
cen, czyli brak inflacji.

5. Polityka monetarna

Rola polityki fiskalnej, to główne pole
sporu i kontrowersji jaka pojawia się na
linii szkoła keynesowska – monetaryzm.

Monetaryzm neguje keynesizm.

Friedman twierdzi, iż polityka fiskalna nie
ma większego znaczenia, liczy się tylko
polityka monetarna. Pieniądz to jedyna
siła, która w rękach rządu ma
znaczenie.

6. Polityka fiskalna

Monetaryści atak swój skupiają na
mnożniku. Krytyka ma pewne uzasadnienie
jako, że ów mnożnik podlega znacznie
większym, aniżeli to początkowo sądził
Keynes, wahaniom.

Krańcowa skłonność do konsumpcji nie jest
wielkością stałą i kształtuje się ona na
znacznie niższym poziomie aniżeli tego
chciał Keynes.
Tym samym siła oddziaływania
mnożnika jest dużo słabsza.

6. Polityka fiskalna

Niższa wartość skłonności do konsumpcji
tłumaczona jest przez monetarystów
teorią dochodu permanentnego.

Zgodnie z nią gospodarstwa domowe na
odcinku konsumpcji reagują bardzo
powściągliwie, wzrost lub spadek
dochodu bieżącego prowadzi do bardzo
małych zmian w konsumpcji bieżącej.

6. Polityka fiskalna

Człowiek planuje swą konsumpcję nie
tylko na najbliższy okres ale dla całego
przewidywanego przez siebie okresu
życia. Stara się ustalić i skonkretyzować
swój standard życiowy.

Ta kalkulacja sprowadza się do określenia
„za młodu” ilości i rodzaju dóbr, jakimi
chce za swego życia dysponować. Ogół
tych dóbr to
jego majątek permanentny (pożądany)
Q*

7. Teoria dochodu permanentnego

C = b Yp.

7. Teoria dochodu permanentnego

W pierwszych latach samodzielnego życia
dochód bieżący jest mniejszy od
permanentnego. Może posiłkować się
kredytem.

Wraz z upływem czasu dochód bieżący
rośnie i staje się od niego większy.
Powstają wówczas oszczędności, z części
których jednostka spłaca zaciągnięty
kredyt. Reszta oszczędności jest
przeznaczana na wydatki w okresie, gdy
dochód obniży się poniżej permanentnego
(np. na emeryturę).

7. Teoria dochodu permanentnego

Friedmana uważa się za czołowego
amerykańskiego krzewiciela doktryny
klasycznego rynku konkurencyjnego.

Jego zdaniem rynek ten nadal istnieje w
zasadniczo niewypaczonej formie, choć
cierpi z powodu nierozsądnej
interwencji rządu.

8. Państwo a rynek

Friedman był wpływowym
przeciwnikiem
rządowej regulacji i w ogóle
rządowej działalności gospodarczej.

System jest najefektywniejszy jeśli
prywatnej przedsiębiorczości pozwoli się
funkcjonować na wolnym niezakłóconym
przez państwo wolnym rynku.

Rząd ma stwarzać i gwarantować

wolność ekonomiczną, będącą

niezbędnym warunkiem wolności

politycznej.

8. Państwo a rynek

Wolność była największa wtedy, kiedy
jednostce pozwalano dowolnie
dysponować własnym dochodem. Im
mniej podatków,
tym więcej wolności i racjonalności.

Friedman popiera koncepcję państwa
minimalnego, tj. chroniącego prawo,
porządek i bezpieczeństwo, a zwłaszcza
doskonalącego prawa własności.

8. Państwo a rynek

Całą bieżącą politykę makroekonomiczną
należy ograniczyć do polityki
monetarnej, a tą prowadzić może bank
centralny z minimalnym personelem. Tu
obowiązuje reguła stałej stopy wzrostu
podaży pieniądza.

8. Państwo a rynek