Prawo karne i prawo

wykroczeń

Zarys wykładu

Prawo a karne a inne

gałęzie prawa

• Prawo karne materialne – określa czyny

będące przestępstwami i grożące za nie

sankcje oraz zasady odpowiedzialności- kk

( ustawa z 6.06.1997)

• Prawo karne procesowe – określa reguły

postępowania – kpk (ustawa z 6.06.1997)

• Prawo karne wykonawcze –reguluje tryb

wykonywania kar orzeczonych za

przestępstwa- kkw (ustawa z 6.06.1997).

Wyspecjalizowane dziedziny

prawa karnego

-prawo karne skarbowe- czyny naruszające

interesy SP w zakresie podatków , ceł, obrotu

dewizowego itp. ( kks) ( ustawa z dnia 10.09.1999)
-prawo karne wojskowe - określa tzw.

przestępstwa wojskowe (kk)
-postępowanie z nieletnimi ( ustawa z

26.10.1982)
-prawo o wykroczeniach (ustawa z 20.05.1971-

kw), kodeks postępowania ( ustawa z 24 .08.2001

kpw)
-prawo karne międzynarodowe

Nauka prawa karnego i nauki

pokrewne

• Nauki pokrewne:

-Kryminologia: nauka o przestępczości i

przestępcy
-wiktymologia: nauka o ofierze
-kryminalistyka : nauka o metodach i środkach

wykrywania przestępczości , sprawców ,

dowodów
- nauka o polityce kryminalnej :

przedmiotem: działalność organów państwa w

zakresie wymiaru sprawiedliwości w sprawach

karnych (np. w zakresie kryminalizacji)

Funkcje prawa karnego

• sprawiedliwościowa
• ochronna
• gwarancyjna

Zasady prawa karnego

• Odpowiedzialność za czyn( art. 1

par. 1)

• Zasada winy ( art.1 par.3 kk)
• Zasada odpowiedzialności

indywidualnej ( osobistej ( art. 21
oraz 55 kk)

• Zasada humanitaryzmu ( art. 3 kk)

Zasada nullum crimen sine

lege ( art.1 )

• Określoność przestępstwa:

-w ustawie,
-w sposób ścisły i przejrzysty ,
-zakaz analogii

• Niedziałanie wstecz ustawy , co

do deliktualności czynu

• Oznaczoność kary ( nulla poena

sine lege)

Ustawa i jej obowiązywanie

• Źródła prawa karnego:

• KK

część ogólna
część szczególna
część wojskowa

• ustawy dodatkowe

• Konstytucja ( standardy) i umowy

międzynarodowe ( art.91 Konstytucji)

Wykładnia przepisów prawa

karnego

• Językowa
• Celowościowa
• Systemowa

Obowiązywanie ustawy karnej

pod względem czasu

• Od momentu wejścia w życie ( najczęściej

ogłoszenia)

• Czas popełnienia przestępstw (art. 6 par.1 kk,

art. 103 par 3kk)

• Zasady obowiązywania ustawy pod względem

czasu ( art. 4 par. 1):
-w zasadzie nowa, chyba, że poprzednia

względniejsza dla sprawcy,
- po wydaniu orzeczenia- zasada stabilności

wyroków

Wyjątki: gdy czyn przestaje być zabroniony( art.4 par.4 kk), albo

górna granica kary niższa od orzeczonej ( art.4 par.2 kk)

Obowiązywanie ustawy pod

względem miejsca i osób (1)

• Zasada terytorialności ( art. 5 )-

każdy ( również cudzoziemiec )
odpowiada za czyn popełniony na
polskim terytorium, polskim statku
wodnym lub powietrznym

Wyjątek od zasady terytorialności:
- Przekazanie/przejęcie ścigania

Zasady obowiązywania ustawy

pod względem osób i miejsca

(2)

• Zasada narodowości podmiotowej

( obywatelstwa) art.109 kk- obywatel polski

odpowiada za czyny popełnione za granicą

Warunek: podwójna przestępczość czynu,

wyjątek od tego warunku gdy: polski

funkcjonariusz popełnia przestępstwo służbowe

lub przestępstwo popełnione na „ ziemi

niczyjej”

Odmiennie w kw ( art.3par2 kw): odpowiada

się za przestępstwo popełnione zagranicą

tylko wtedy, gdy ustawa tak stanowi (np. w

myśl 131 kw za kradzież , paserstwo,

niszczenie cudzej rzeczy)

Zasady obowiązywania ustawy

pod względem miejsca i osób

(3)

• Zasada narodowości przedmiotowej –

ochronna , ograniczona ( art. 110kk
par. 1 kk), ustawę polską się stosuje do
cudzoziemca, który popełnił
przestępstwa za granicą , gdy czyn
skierowany przeciwko interesom RP,
polskiej osoby prawnej lub obywatela
polskiego( lub czyn ma char.
terrorystyczny)

Warunek: podwójna przestępność

Zasady obowiązywania ustawy

pod względem miejsca i

osób(4)

• Zasada narodowości przedmiotowej

nieograniczona ( bo ma zastosowanie

bez względu na obywatelstwo

sprawcy i bez ograniczenia warunkiem

podwójnej przestępności – art. 112 kk)

Stosuje się w razie popełnienia:
1)Przestępstwa przeciwko bezpieczeństwu

RP,

2)Polskim urzędom
3) innych wymienionych w pkt. 3-5

Zasady obowiązywania ustawy

pod względem miejsca i osób

(5)

• Zasada odpowiedzialności zastępczej ( art.

110 par.2 kk), gdy :
-cudzoziemiec popełnia przestępstwo

zagranicą;
-w warunkach podwójnej karalności;
- w warunkach nieobjętych zasadami

ochronnymi;
- zagrożony karą powyżej 2-ch lat poz. wol.
- przebywa w Polsce
- nie postanowiono go wydać

( pierwszeństwo ekstradycja sprawcy zagranicę)

Zasady obowiązywania ustawy

pod względem miejsca i osób

( 6)

• Zasada represji wszechświatowej

, uniwersalna ( art. 113 )- ,ma
zastosowanie do cudzoziemców i
Polaków, niezależnie od miejsca
popełnienia przestępstwa, gdy
popełnili zbrodnię prawa
międzynarodowego

Uznawanie orzeczeń obcych

sądów

• ne bis in idem w zasadzie nie

obowiązuje w odniesieniu do orzeczeń

zagranicznych( art. 114 par.1kk) .

• Wyjątki:

-gdy doszło do ekstradycji sprawcy
-gdy sprawcę skazał międzynarodowy

trybunał karny
- gdy umowa międzynarodowa tak

stanowi np. w stosunkach z UE (art. 114

par.3 kk)

Definicja przestępstwa

• Przestępstwo (art. 1 par.1 kk) :

-czyn człowieka
-zabroniony przez ustawę pod groźbą
kary jako zbrodnia lub występek
-bezprawny
- zawiniony
- społecznie szkodliwy w stopniu
wyższym niż znikomy

Definicja wykroczenia

• Czyn
• Bezprawny
• Zawiniony
• Społecznie szkodliwy
• Zabroniony przez ustawę pod groźbą

kary aresztu, ograniczenia wolności,
grzywny do 5000 zł.( art. 1 kw)

Klasyfikacja przestępstw

• Ze względu na wagę

przestępstwa(art. 7kk):

-zbrodnie ( decyduje dolna

granica zagrożenia =3< lata
pozbawienia wolności)

- występki ( od 1 mies. Kow lub

kp, powyżej 30 stawek dziennych
grzywny)

Klasyfikacja przestępstw

c.d.

• Ze względu na formy winy ( art. 8 kk):

- umyślne
- nieumyślne
Zbrodnię można popełnić tylko umyślnie.

Występek również nieumyślnie, gdy

ustawa tak stanowi.

Odmiennie przy wykroczeniach: za

wszystkie można odpowiadać w przypadku

zarówno umyślności jak i nieumyślności,

chyba że ustawa przewiduje tylko

odpowiedzialność za wykroczenie umyślne

( art. 5 kw)

Klasyfikacja przestępstw c.d

• Ze względu na formę czynu:

-z działania
- z zaniechania

Klasyfikacja przestępstw

c.d.

• Ze względu na znamię skutku:

- formalne
- materialne

Klasyfikacja przestępstw

c.d.

• Ze względu na podmiot
- Powszechne
- Indywidualne ( właściwe,

niewłaściwe)

Klasyfikacja przestępstw

c.d.

• Ze względu na tryb ścigania

-z oskarżenia publicznego ( w

tym wnioskowe- np. 197 kk)

- z oskarżenia prywatnego

( np. 212, 217 kk)

Typy przestępstw

• Podstawowy
• Uprzywilejowany
• kwalifikowany

Struktura przestępstwa

• Podmiot przestępstwa
• Strona przedmiotowa
• Strona podmiotowa
• Przedmiot przestępstwa

Podmiot przestępstwa

• Osoba fizyczna, która

• ukończyła 17 rok życia ( art. 10 par.1 kk)

• w chwili popełnienia przestępstwa
Wyjątki od wymaganej granicy wieku:

1) Potraktowanie nieletniego< 15 lat jak

dorosłego ( art.10 par.2):

warunek:

a) dopuszczenia się określonych w kk czynów
b) posiadania określonych właściwości
Klasyfikacja przestępstw

2) Potraktowanie dorosłego ( w wieku od

17 do 18 lat) jak nieletniego ( art. 10 par.4)

Katalog przestępstw za które może

odpowiadać nieletni <15 roku

życia( art. 10 par.2)

• 1)Zamach na życie Prezydenta RP( art. 134 kk)

• 2)zabójstwo umyślne zwykłe lub morderstwo art. 148 par

1

• 3)Umyślne spowodowanie ciężkiego uszczerbku na

zdrowiu ( art. 156 par. 1 i 3 )

• 4)Umyślne spowodowanie niebezpieczeństwa

powszechnego ( art.163 par.1, 3)

• 5)Porwanie samolotu ( art.166)

• 6)Umyślne spowodowanie katastrofy ( art. 173 par. 1 , 3 )

• 7)Zgwałcenie zbiorowe ( art. 197 par.3 i 4 )

• 8)Wzięcie zakładników ( art. 252 par. 1 , 2

• 9) Rozbój ( art. 280)
Zasada: złagodzenie kary ( maks.2/3 ustawowego

zagrożenia , ewent. dodatkowo nadzwyczajnie złagodzona

–art. 10 par 3)

Potraktowanie dorosłego

jak nieletniego( art. 10 par.4)

• Warunki

- wiek 17 – 18 lat
- popełnienie występku ( nie zbrodni)
-przemawiają za tym okoliczności
sprawy , stopień rozwoju oraz
właściwości osobiste sprawcy

- Stosuje się środki wychowawcze i

poprawcze

Srodki wychowawcze i poprawcze wg

ustawy o postępowaniu wobec

nieletnich

• Wychowawcze

( upomnienie , zobowiązanie

do określonego zachowania się, nadzór

odpowiedzialny rodziców lub opiekuna albo nadzór

kuratora , umieszczenie w rodzinie zastępczej,

ośrodku wychowawczym )

• Poprawcze
Warunki stosowania:
- wiek miedzy 13-17 rokiem życia,
- popełnienie przestępstwa
- wysoki stopień demoralizacji

Młodociany

- art. 115 par.10
Nie ukończył w chwili czynu 21 lat albo
W chwili orzekania 24 lat
- akcentuje się cele wychowawcze

kary( art. 54 par.2 )

- Szersze możliwości nadzwyczajnego

złagodzenia kary ( art.60 par. 1)

- > 18 roku życia nie orzeka się kary

dożywocia ( 54 par. 2 )