wypowiedzi



opisowe

-

wypowiedź

oznajmująca,

stwierdzająca że tak a takjest lub tak a tak

nie jest, której można przypisać wartość

prawdy lub fałszu. Zdania oznajmujące, o

których można sensownie powiedzieć, że są

prawdziwe lub fałszywe. Wartość prawdy lub

fałszu to wartość logiczna zdania. Schemat

logiczny: „Jest tak, że X”



pozaopisowe

wypowiedzi pozaopisowe



wypowiedzi dyrektywalne – mające wpływać

na zachowania osób, do których są

skierowane. Pełnią funkcję sugestywną – jako

bodziec do określonego zachowania.



wypowiedzi wyrażające oceny – za ich

pośrednictwem

wyraża

się

stanowisko

aprobaty lub dezaprobaty wobec czegoś lub

kogoś. Według nonkognitywistów, również nie

można przypisywać im wartości logicznej,

według kognitywistów oceny mają wartość

prawdy lub fałszu. Schemat: „X zasługuje na

aprobatę (dezaprobatę) ze względu na cechę

Y”.

oceny prakseologiczne

(instrumentalne)

Wyrażają

one

zazwyczaj

aprobatę

lub

dezaprobatę dla pewnego stanu rzeczy, jako

środka

prowadzącego

do

osiągnięcia

przyjętego celu, korzyści. Np. „ten nóż jest

dobry (tzn. ostry)”, „sport jest dobry dla

zdrowia”.

Uważa się (niezależnie od sporu kognitywizm-

nonkognitywizm), że można im przypisać

wartość prawdy lub fałszu.

wypowiedzi ocenne w prawie

Niezależnie

od

wersyfikacji

logicznej,

wypowiedzi ocenne mogą być sprawdzane w

inny sposób, mianowicie przez uzgodnienie

kryterium oceny.

Nauka i praktyka prawa ustalają sposoby

interpretacji wielu obecnych w tekstach

prawnych wypowiedzi ocennych, np. „ważne

powody”, „dobra wiara”, „osoba bliska”,

„względy

słuszności”,

„nieuczciwa

konkurencja”.

wypowiedzi ocenne w prawie

art.357

1

k.c. Jeżeli z powodu nadzwyczajnej zmiany

stosunków spełnienie świadczenia byłoby połączone z

nadmiernymi trudnościami albo groziłoby jednej ze

stron rażącą stratą, czego strony nie przewidywały

przy zawarciu umowy, sąd może po rozważeniu

interesów stron, zgodnie z zasadami współżycia

społecznego, oznaczyć sposób wykonania

zobowiązania, wysokość świadczenia lub nawet orzec

o rozwiązaniu umowy. Rozwiązując umowę sąd może

w miarę potrzeby orzec o rozliczeniach stron, kierując

się zasadami określonymi w zdaniu poprzedzającym.

wypowiedzi dyrektywalne



normy postępowania



dyrektywy celowościowe (teleologiczne) –

wskazują co należy uczynić, aby osiągnąć

zamierzony, określony stan rzeczy.



reguły sensu czynności konwencjonalnych -

nakazują pewnym czynnościom,

wypowiedziom, przypisywać sens czynności

konwencjonalnej. Konstruują czynność

konwencjonalną.

czynność konwencjonalna

czynność psychofizyczna (lub czynność

konwencjonalna niższego rzędu), której

reguły sensu każą przypisywać określony

sens kulturowy.

Użycie wypowiedzi wywołuje skutek, który

nie istniał przed ich użyciem, „how to do

things with words”. Schemat logiczny:

„Czynię X”

Czynności konwencjonalne odgrywają

ogromną rolę w prawie, np. wydanie aktu

normatywnego, zawarcie umowy, wydanie

wyroku, zawarcie małżeństwa, powołanie,

odwołanie ze stanowiska.

przykłady czynności

konwencjonalnych

art. 1 § 1 k.r.io. Małżeństwo zostaje zawarte, gdy

mężczyzna i kobieta jednocześnie obecni złożą przed

kierownikiem urzędu stanu cywilnego oświadczenia,

że wstępują ze sobą w związek małżeński.

art. 73 § 1 k.r.io. Uznanie ojcostwa następuje, gdy

mężczyzna, od którego dziecko pochodzi, oświadczy

przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego, że jest

ojcem

dziecka,

a

matka

dziecka

potwierdzi

jednocześnie albo w ciągu trzech miesięcy od dnia

oświadczenia mężczyzny, że ojcem dziecka jest ten

mężczyzna.

wypowiedź nakazująca lub zakazująca określonym

podmiotom - jako jej adresatom – aby w

określonych okolicznościach postąpiły/postępowały

w określony sposób, zawiera:

określenie adresata
określenie postępowania wyznaczonego adresatowi
określenie okoliczności, w jakich adresat ma się w

wyznaczony sposób zachować

ewentualnie: jakie będą negatywne konsekwencje,

gdy adresat nie zachowa się w sposób wskazany

przez normę

normy postępowania

normy postępowania

normy postępowania

normy postępowania

adresat

• w normach indywidualnych określony

nazwą indywidualną (przypisana jemu i

tylko jemu)

• w normach generalnych określony

nazwą rodzajową (poprzez wskazanie

cech, które posiada).

wyznaczone postępowanie

• określony, niepowtarzalny czyn - w

normach konkretnych

• zachowanie powtarzalne – w normach

abstrakcyjnych

normy generalno-abstrakcyjne

(ogólne)

normy indywidualno-konkretne

• normy autonomiczne i normy

heteronomiczne

• zastosowanie normy

• realizowanie normy
• przekroczenie, naruszenie normy

• obowiązywanie normy, uzasadnienie

obowiązywania tetyczne i aksjologiczne,

normy efektywne.

elementy budowy normy prawnej

Hipoteza – określa adresata normy i

okoliczności, w których powinien on zachować

się w sposób wskazany przez normę. Określa

zakres zastosowania normy.
Dyspozycja – określa wzór powinnego

zachowania się, formułuje nakazy, zakazy,

dozwolenia – nakłada obowiązku bądź przyznaje

uprawnienia. Określa zakres normowania normy.
Sankcja – określa konsekwencje, jakie nastąpią

w sytuacji, gdyby adresat zachował się

niezgodnie z normą, a więc ja naruszył.

koncepcje dwuelementowe normy

H → D

Jeżeli zachodzą warunki opisane w hipotezie,

adresat normy powinien zachować się tak,

jak mówi dyspozycja.

art. 415 k.c. Kto z winy swojej wyrządził

drugiemu szkodę (H), obowiązany jest do jej

naprawienia. (D)

H → S

Jeżeli zachodzą warunki określone w hipotezie,

to organ państwa powinien wymierzyć

podmiotowi

wskazanemu

w

hipotezie

przewidziane sankcje.

art. 148 § 1 k.k. Kto zabija człowieka, podlega

karze pozbawienia wolności na czas nie

krótszy od lat 8, karze 25 lat pozbawienia

wolności

albo

karze

dożywotniego

pozbawienia wolności.

koncepcja trójczłonowa

H → D/S

Jeżeli

zachodzą

warunki

określone

w

hipotezie, to adresat powinien zachować się

tak, jak wskazuje dyspozycja, bądź zostanie

mu wymierzona przez organ państwa

określona sankcja.

Na podstawie 183 § 1 k.k.: Jeżeli ktoś

pozostaje w związku małżeńskim (H), to nie

powinien zawierać powtórnego związku

małżeńskiego (D), bądź zostanie wymierzona

mu kara pozbawienia wolności od 6 miesięcy

do lat 5 (S).

normy sprzężone

Każda norma prawna składa się z dwóch reguł:

reguły sankcjonowanej: H

1

→ D,

reguły sankcjonującej: H

2

→ S.

Jeżeli zachodzą warunki określone w

hipotezie reguły sankcjonowanej (H

1

), to

adresat tej reguły powinien zachować się tak,

jak mówi dyspozycja (D).

Jeżeli zachodzą warunki określone w

hipotezie normy sankcjonującej (H

2

), której

treścią jest niespełnienie dyspozycji normy

sankcjonowanej (D), to zostanie mu

wymierzona sankcja (S).

normy sprzężone

treścią

hipotezy

normy

sankcjonującej

(H

2

)jest niespełnienie dyspozycji normy

sankcjonowanej (D).

adresatem normy sankcjonowanej może być

każdy podmiot prawa, adresatem normy

sankcjonującej jest zawsze organ państwa –

jako upoważniony do wymierzania sankcji.

art. 178a. § 1. k.k. Kto, znajdując się w stanie

nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego,

prowadzi pojazd mechaniczny w ruchu lądowym,

wodnym lub powietrznym, podlega grzywnie, karze

ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do

lat 2 .”

normy sprzężone

Art. 296b.§ 1. k.k. Kto, organizując profesjonalne zawody

sportowe lub w nich uczestnicząc, przyjmuje korzyść

majątkową lub osobistą albo jej obietnicę w zamian za

nieuczciwe zachowanie, mogące mieć wpływ na wynik

tych zawodów, podlega karze pozbawienia wolności od 3

miesięcy do lat 5.

Art. 301. § 1. Kto będąc dłużnikiem kilku wierzycieli

udaremnia lub ogranicza zaspokojenie ich należności

przez to, że tworzy w oparciu o przepisy prawa nową

jednostkę gospodarczą i przenosi na nią składniki

swojego majątku, podlega karze pozbawienia wolności

od 3 miesięcy do lat 5.

kryteria wyróżnienia norm jako

zasad prawnych

ocena danej normy jako pełniącej zasadnicza rolę

w danym systemie prawa, gałęzi prawa lub

nawet instytucji prawnej. wiąże się z tym

zagadnienie tzw. wewnętrznej hierarchii aktów

normatywnych, niektóre przepisy – mimo że

mają taką sama moc prawna jak pozostałe –

odgrywają jednak szczególną rolę w procesie

stosowania i wykładni prawa.

miejsce

przepisu

w

hierarchii

aktów

normatywnych, przede wszystkim w konstytucji

i ustawach, przede wszystkich ustawach

podstawowych dla danej gałęzi prawa

miejsce przepisu w wewnętrznej systematyce aktu

normatywnego,

najczęściej

w

przepisach

ogólnych.

funkcja normy w procesie wykładni i stosowania

prawa. Podstawowa reguła wykładni systemowej

nakazuje interpretować wszystkie normy prawne

mając na względzie zasady systemu prawnego,

przede wszystkim zasady konstytucyjne,

mają zwykle charakter optymalizacyjny, nakazując

realizację określonego w nich stanu rzeczy w

możliwie największym stopniu,

zasady są bardziej pojemne, niedookreślone,

wielość reguł można przedstawić jako

konkretyzację zasady; zasady zasługują na

akceptację, bo przyczyniają się do uzasadnienia

reguł,

reguły są stosowane według schematu „wszystko

albo nic” (all-or-nothing fashion), natomiast

zasady wskazują rację argumentacyjną, która

może być silniejsza lub słabsza, stosowane są

wg schematu „mniej... bardziej...”

zasady mają więc wymiar wagi, ważności,
w przypadku kolizji między regułami jedna z nich

nie może obowiązywać – rozstrzygają

metanormy walidacyjne, zasady natomiast

obowiązują zawsze (oczywiście jeśli spełniają

test of fitness) – uznanie jednej zasady za

ważniejszą w danym przypadku nie oznacza jej

derogacji;

rozstrzygnięcie kolizji zasad następuje zawsze ad

casum, podczas gdy w przypadku reguł jest to

możliwe in abstracto.

zasady

Art. 2 Konstytucji

Rzeczpospolita Polska jest demokratycznym państwem prawnym,

urzeczywistniającym zasady sprawiedliwości społecznej.

Art. 20 Konstytucji

Społeczna gospodarka rynkowa oparta na wolności działalności

gospodarczej, własności prywatnej oraz solidarności, dialogu i

współpracy partnerów społecznych stanowi podstawę ustroju

gospodarczego Rzeczypospolitej Polskiej.”

Art. 32 ust. 1 Konstytucji

Wszyscy są wobec prawa równi. Wszyscy mają prawo do równego

traktowania przez władze publiczne.

Art. 53 ust. 1 Konstytucji

Każdemu zapewnia się wolność sumienia i religii.

Art. 54 ust. 1 Konstytucji

Każdemu zapewnia się wolność wyrażania swoich poglądów oraz

pozyskiwania i rozpowszechniania informacji.

normy programowe

Nie wskazują wprost, jak powinien się zachować

adresat normy prawnej, ale wskazują, jaki cel

powinien osiągnąć, pozostawiając kwestię wyboru

środków dla realizacji tego celu do jego dyspozycji.

Art. 6 ust. 1 Konstytucji

Rzeczpospolita Polska stwarza warunki upowszechniania i równego

dostępu do dóbr kultury, będącej źródłem tożsamości narodu

polskiego, jego trwania i rozwoju.

Art. 75 ust. 1 Konstytucji

Władze publiczne prowadzą politykę sprzyjającą zaspokojeniu

potrzeb mieszkaniowych obywateli, w szczególności przeciwdziałają

bezdomności, wspierają rozwój budownictwa socjalnego oraz

popierają działania obywateli zmierzające do uzyskania własnego

mieszkania.”

Art. 68 ust. 2 Konstytucji

Obywatelom, niezależnie od ich sytuacji materialnej, władze

publiczne zapewniają równy dostęp do świadczeń opieki zdrowotnej

finansowanej ze środków publicznych. Warunki i zakres udzielania

świadczeń określa ustawa.

normy imperatywne

ius cogens, iuris cogentis, bezwzględnie

wiążące (obowiązujące), których działanie nie

może być ani wyłączone, ani ograniczone,

ani zmienione wolą stron.

art. 119 k.c. Terminy przedawnienia nie mogą

być skracane ani przedłużane przez czynność

prawną.

art. 158 k.c. Umowa zobowiązująca do

przeniesienia

własności

nieruchomości

powinna być zawarta w formie aktu

notarialnego. To samo dotyczy umowy

przenoszącej własność, która zostaje zawarta

w celu wykonania istniejącego uprzednio

zobowiązania do przeniesienia własności

nieruchomości; zobowiązanie powinno być w

akcie wymienione.

normy dyspozytywne

ius

dispositivum,

względnie

wiążące

(obowiązujące), które stosuje się tylko wtedy,

gdy strony nie uregulowały swych stosunków

w odmienny sposób niż to przewiduje dany

przepis, a więc gdy strony nie przyjęły innych

postanowień lub nic nie postanowiły w danej

kwestii. Określają więc one zakres wolności

stron w regulowaniu swoich stosunków.

art. 642 § 1 k.c. W braku odmiennej umowy

przyjmującemu

zamówienie

należy

się

wynagrodzenie w chwili oddania dzieła.

art. 668 § 1 k.c. art. 668 Najemca może rzecz

najętą oddać w całości lub części osobie

trzeciej do bezpłatnego używania albo w

podnajem, jeżeli umowa mu tego nie

zabrania. W razie oddania rzeczy osobie

trzeciej zarówno najemca, jak i osoba trzecia

są odpowiedzialni względem wynajmującego

za to, że rzecz najęta będzie używana

zgodnie z obowiązkami wynikającymi z

umowy najmu.

normy semiimperatywne

jednostronnie

bezwzględnie

wiążące.

Gwarantują one minimum uprawnień, ale nie

ograniczają

zakresu

tych

uprawnień,

zapewniają

możliwość

zwiększania

uprawnień, ale nie dopuszczają możliwości

ich ograniczania. W jednym kierunku działaja

jak ius dispositivum w drugim jak ius cogens.

art. 764

1

§ 1. k.c. Umowa zawarta na czas

nieoznaczony może być wypowiedziana na

miesiąc naprzód w pierwszym roku, na dwa

miesiące naprzód w drugim roku oraz na trzy

miesiące naprzód w trzecim i następnych

latach trwania umowy. Ustawowe terminy

wypowiedzenia nie mogą być skracane.

art. 96 § 2 k.s.h. Pozbawienie partnera prawa

reprezentowania spółki może nastąpić tylko z

ważnych

powodów

uchwałą

powziętą

większością trzech czwartych głosów w

obecności co najmniej dwóch trzecich ogólnej

liczby partnerów. Umowa spółki może

przewidywać surowsze wymogI Powzięcia

uchwały.