Cechy mięśnia

sercowego



reaguje według prawa „wszystko albo nic„



kurczy się tylko skurczami pojedynczymi



po pobudzeniu występuje długotrwała

refrakcja bezwzględna – brak pobudliwości

przez cały okres skurczu, związany z tym jest

odmienny kształt potencjału czynnościowego



jest nieznużalny



automatyzm - wytwarza rytmiczne bodźce dla

samego siebie, nerwy tylko regulują pracę

serca

Automatyzm serca –

układ bodźcotwórczo -

przewodzący



układ ten ma zdolność do samodzielnego

wytwarzania bodźców inicjujących skurcz

serca i przewodzenia ich w głąb mięśnia

sercowego



zbudowany jest z trzech grup komórek

mięśniowych (zwanych węzłami), o budowie

przypominającej komórki mięśni gładkich:

ubogich w miofibrylle, o dużej ilości

sarkoplazmy i glikogenu, bez kanalików T,

otoczonych osłonkami z tkanki łącznej - co

powoduje brak bezpośredniej łączności z

mięśniem roboczym serca

Automatyzm serca –

układ bodźcotwórczo -

przewodzący



komórki węzłów są typu "regulator rytmu"

(pacemaker).



Nie utrzymują one stałego potencjału spoczynkowego,

ale na skutek zwiększonej przepuszczalności błony

komórkowej dla jonów Na+ i Ca+2 powolnie depolaryzują

(potencjał rozrusznikowy) się do osiągnięcia potencjału

krytycznego.



W następstwie tego regularnie generują potencjał

czynnościowy, który rozprzestrzenia się w sercu

1 - powolna depolaryzacja
potencjału
spoczynkowego (potencjał
rozrusznikowy)

2 - iglica

Układ bodźcotwórczo -

przewodzący



węzeł zatokowo-przedsionkowy (Keith-

Flacka) - leży w ujściu żyły głównej górnej do

prawego przedsionka (embrionalna zatoka

żylna).



Wyładowuje z częstotliwością 60-80 c/min i

narzuca rytm pozostałym częściom układu

bodźcotwórczego.



węzeł przedsionkowo-komorowy

(Aschoffa-Tawary) - położony w ścianie

prawego przedsionka, w dolnej części

przegrody międzyprzedsionkowej.



Częstotliwość wyładowań: 40-60 c/min.



pęczek przedsionkowo-komorowy

(Paladino-Hisa) - odchodzi od węzła

przedsionkowo-komorowego. Po krótkim

przebiegu pień pęczka dzieli się na dwie

odnogi (prawą i lewą), które biegną w dolnej

części przegrody międzykomorowej. Odnogi

rozpadają się na włókna Purkinjego

wchodzące w bezpośredni kontakt z

komórkami serca.



Częstotliwość wyładowań - 20-40 c/min



Szybkie przewodnictwo bodźca

1.

depolaryzacja przedsionków

2.

pobudzenie węzła

3.

depolaryzacja pęczka Hisa i koniuszka serca

4.

depolaryzacja mięśnia komór

5.

wolna repolaryzacja komór

6.

szybka repolaryzacja komór

Potencjał czynnościowy
m. sercowego



0 – szybka depolaryzacja



1 – wstępna repolaryzacja



2 – plateau



3 – repolaryzacja



4 – odzyskanie potencjału
spoczynkowego



W fazie plateau (powolna

repolaryzacja) następuje

okres refrakcji

bezwzględnej



uniemożliwia wykonanie

kolejnego skurczu.



Spowodowane jest to

opóźnionym wypływem K+ w

wyniku chwilowej blokady

kanałów potasowych i

dokomórkowymo prądem

Ca2+

Cykl pracy

serca

0,05 s

0,25 s

rozkurcz izowolumetryczny (rozluźnienie)

0,10 s

0,40 s

skurcz izowolumetryczny

(napinanie)

skurcz izotoniczny (wyrzut)

rozkurcz izotoniczny (wypełnianie)

faza rozkurczu

(0,5 s)

faza skurczu (0,3

s)

czas trwania 0,8 s (72 skurcze na

minutę)

SKURCZ IZOWOLUMETRYCZNY (NAPINANIE)

• zastawki przedsionkowo-komorowe i

półksiężycowate są zamknięte

• w przedsionkach P = 0 mm Hg

• w aorcie panuje ciśnienie rozkurczowe (P = 80

mm Hg)

• następuje skurcz włókien mięśnia sercowego

(napinanie serca, skurcz izometryczny),

co prowadzi do wzrostu

ciśnienia krwi wypełniającej komory

SKURCZ IZOTONICZNY (WYRZUT)

• ciśnienie krwi w komorze zaczyna przekraczać

ciśnienie rozkurczowe na obwodzie (80 mm Hg)
• ta nieznaczna przewaga ciśnienia w komorze

prowadzi do otwarcia zastawek półksiężycowatych i

wyrzutu krwi do aorty

• ponieważ serce kurczy się nadal (po otwarciu

zastawek), a wąska aorta stawia opór wyrzucanej fali

krwi, to ciśnienie również nadal wzrasta, dochodząc

do 120 mmHg

ROZKURCZ IZOWOLUMETRYCZNY (ROZLUŹNIENIE)

• stan bezpośrednio po skurczu

• następuje rozprężenie mięśnia sercowego

• komory są opróżnione z krwi (P = 0 mm Hg)

• zastawki przedsionkowo-komorowe i aortalna są

zamknięte

• w aorcie panuje ciśnienie skurczowe (P = 120

mm Hg)

• do przedsionków biernie wlewa się krew z

powrotu żylnego

ROZKURCZ IZOTONICZNY (WYPEŁNIANIE)

• następuje otwarcie zastawki przedsionkowo-

komorowej i wypełnianie jam serca krwią

• w przedsionkach i komorach rośnie ciśnienie

• w aorcie ciśnienie zmniejsza się do wartości

rozkurczowej (P = 80 mm Hg)
• pod koniec fazy następuje skurcz przedsionków

dopełniający komory

Regulacja pracy serca



Automatyzm



Regulacja nerwowa



Regulacja humoralna

Regulacja pracy serca



Regulacja nerwowa



ośrodki pobudzające (przyspieszające)

pracę serca (współczulne) – rogi boczne

rdzenia kręgowego w segmentach rdzeniowych

C8 –Th2 (tzw. drugorzędowy ośrodek sercowy)

- pobudzają serce przy:



emocjach i wysiłku fizycznym



spadku ciśnienia tętniczego sygnalizowanego przez

baroreceptory



spadku pO2 i pH, wzroście pCO2 - pobudzenie

chemoreceptorów

Regulacja pracy serca



Regulacja nerwowa



ośrodki spowalniające pracę serca

(przywspółczulne)



jądro dwuznaczne nerwu błędnego w rdzeniu

przedłużonym (zwolnienie rytmu - bradykardia),



jądro grzbietowe nerwu błędnego (zmniejszenie

kurczliwości i szybkości przewodzenia w sercu)



Nerw błędny ma na serce wpływ



Chronotropowo ujemny (zmniejsza częstość pracy

serca)



Inotropowo ujemny (zmniejsza siłę skurczu)



Dromotropowo ujemny (zmniejsza szybkość

przewodzenia)



Batmotropowo ujemny (zmniejsza pobudliwość

m. sercowego)

Regulacja pracy serca



Regulacja humoralna



Poziom jonów potasu, wapnia, sodu i magnezu

warunkuje poprawność pracy mięśnia
sercowego. Ich niedobór lub nadmiar może
prowadzić do arytmii lub nawet zatrzymania
akcji serca



Adrenalina i inne katecholaminy



Metyloksantyny (kofeina, teina)



Tyroksyna



Insulina



Nikotyna

Tony serca

Tony serca są to zjawiska osłuchowe powstające w czasie cyklu serca z powodu

drgań

zastawek i ścian serca.

Szmery serca są wywoływane przez niedomykające się (lub częściowo zrośnięte)

zastawki.

• ton I - skurczowy (systoliczny) - dłuższy i niższy (150 ms, 25-45 Hz) - składa się z

drgań zamykanych zastawek przedsionkowo-komorowych, drgań ścian napinającego

się serca i drgań ścian aorty i pnia płucnego podczas wyrzutu krwi

• ton II - rozkurczowy (diastoliczny) - krótszy i wyższy (120 ms, 50 Hz) - składa się

z drgań zamykanych zastawek półksiężycowatych i wibracji obu pni tętniczych

• ton III (protodiastoliczny) - cichy (wysłuchiwany tylko u młodych osób), 35 Hz -

pochodzący od drgań ścian komór wywołanych nagłym rozciągnięciem (faza

wypełniania komór)

miejsca osłuchiwania:
- skurczowy - nad zastawkami P-K
(po stronie prawej - IV międzyżebrze, przy
mostku; po stronie lewej - w okolicy koniuszka
serca - V międzyżebrze);
- rozkurczowy - nad
zastawkami półksiężycowatymi (na wysokości II
międzyżebrza, po obu stronach mostka)

Główną pracę wydatkowaną na wprowadzenie krwi w

ruch wykonują komory (skurcz serca = skurcz komór). W

czasie rozkurczu ruch krwi podtrzymywany jest przez

elastyczność ścian naczyń tętniczych.

Serce wyrzuca krew do elastycznego naczynia, które się

rozciąga pod wpływem ciśnienia. Podczas rozkurczu, na

skutek siły wywieranej przez elastyczne ściany naczynia

na zgromadzoną w nich krew, jest ona tłoczona do

dalszych części naczynia i przepływ nie ustaje, chociaż

serce w tym czasie nie dostarcza krwi.

Tętno

Tętno

Tętno to odkształcenie elastycznej ściany tętnicy (pod wpływem krwi

wtłoczonej do naczynia w czasie wyrzutu z serca), które rozchodzi się na

obwód w postaci fali tętna (średnia szybkość: 7,5 m/s; u starszych 12 m/s, u

młodych 5 m/s).

Szybkość fali tętna nie jest równoważna z szybkością przepływu krwi i zależy

proporcjonalnie od sprężystości i grubości ścian naczyń, a odwrotnie

proporcjonalnie od bezwładności masy krwi (średnica naczynia i gęstość

krwi).
aorta - 3,5 m/s; tętniczki 15-40 m/s
Ciśnienie tętna jest to różnica między wartością ciśnienia skurczowego i

rozkurczowego (norma - 50 mm Hg).

Zapis fali tętna nazywamy

sfigmogramem. Składa się on z

ramienia wstępującego i zstępującego.

Na ramieniu zstępującym znajduje się

wcięcie i załamek zwany falą

dykrotyczną. Zjawiska te związane są z

zamknięciem zastawek aortalnych po

skurczu i odbiciem krwi od zamkniętych

zastawek.

Gdyby tętnice nie były elastyczne to:

- wzrośnie ciśnienie skurczowe
- zmniejszy się ciśnienie rozkurczowe
- w czasie rozkurczu krew przestanie płynąć

Metody pomiaru ciśnienia

- metoda krwawa (bezpośrednia) - polega na wprowadzeniu cewnika

do naczynia lub jamy ciała i pomiar ciśnień czołowego (ciśnienia

żylnego, prawie nie oscylującego - manometrem rtęciowym; ciśnień

oscylujących - manometrem optycznym)

- metoda bezkrwawa (pośrednia) - metoda osłuchowa Korotkowa;

wykorzystuje zjawiska osłuchowe związane z burzliwym przepływem

krwi w naczyniu. Ciśnieniem zewnętrznym przeważa się, a następnie

równoważy ciśnienie krwi w tętnicy ramieniowej

120/80 mm Hg - prawidłowe ciśnienie

160/95 mm Hg - nadciśnienie
100/60 mm Hg - niedociśnienie

Rozkład

ciśnień

w

łożysku

naczyniowym

Wartości ciśnienia

skurczowego w

poszczególnych częściach

łożyska naczyniowego:

aorta - 125-120 mmHg

tętnice duże - 120 mmHg

tętnice średnie - 90

mmHg tętniczki -

ok. 40 mmHg

kapilary - ok. 20 mmHg

Zakres ciśnień w

poszczególnych częściach

łożyska naczyniowego:

przedsionek lewy - 0 do 7

mmHg komora lewa - 0 do

125-120 mmHg obwód - 80

do 120 mmHg

kapilary - 15 do 30 mmHg

przedsionek prawy - 0 do 4 mmHg

komora prawa - 0 do 25

mmHg krążenie płucne - 7

do 25 mmHg

W

przedwłośniczkowatych

naczyniach

oporowych

następuje

największy spadek

ciśnienia w łożysku naczyniowym.

Prawo

serca

Starlinga

Prawo serca Starlinga - siła skurczu (i objętość

wyrzutowa) jest wprost proporcjonalna

od wstępnego rozciągnięcia włókien mięśnia serca

(stopnia wypełnienia komór)

Praktyczne wniosku płynące z prawa Starlinga:

prawidłowa

adaptacja

serca

do

wzmożonego

zapotrzebowania na tlen odbywa się przez zwiększenie

objętości wyrzutowej, a nie przyśpieszenie akcji serca.

Przyśpieszenie akcji serca pogarsza krążenie wieńcowe,

a w skrajnych przypadkach może prowadzić do

niewydolności krążenia - trzepotanie lub migotanie

komór.

Elektrokardiografia
(EKG)

EKG jest obrazem czynności elektrycznej serca - zapisem zmian

potencjałów powstających na powierzchni ciała pod wpływem

depolaryzacji i repolaryzacji serca (wypadkowa potencjałów

zewnątrzkomórkowych

mięśnia

sercowego

zapisywana

z

powierzchni ciała).

chwilowy wektor wypadkowy (AB) potencjałów

powstających

w

sercu

nazywany

jest

wektorem

siły

elektromotorycznej

serca

(SEM)

metodę analizy wektorowej zapisu EKG

opracował Einthoven (1913), zapisując zmiany

rzutu wektora SEM na boki trójkąta opisanego

na sercu. Każdy bok tego trójkąta obrazuje

jedno

odprowadzenie

dwubiegunowe

z

elektrod umieszczonych na kończynach. Jeżeli

wielkość i zwrot kolejno zarejestrowanych

wektorów SEM przedstawimy w funkcji czasu,

to linia łącząca końce wektorów jest zapisem

czynności elektrycznej mięśnia sercowego -

EKG

Standardowe EKG wykonuje się przy pomocy 12

odprowadzeń:

- 3 dwubiegunowe kończynowe Einthovena (I ,

II , III)

- 3 jednobiegunowe kończynowe wzmocnione

Goldbergera (aVR, aVL, aVF)

- 6 jednobiegunowych przedsercowych Wilsona

(V1, V2, V3, V4, V5, V6)

Odprowadzenia dwubiegunowe - obie elektrody

znajdują się w polu elektrycznym serca i EKG rejestruje

różnice potencjału pomiędzy dwoma elektrodami.

Odprowadzenia jednobiegunowe - jedna elektroda jest

nieaktywna lub obojętna (np. powstała przez połączenie

ze sobą trzech elektrod kończynowych) a druga jest

aktywna. EKG rejestruje różnice potencjałów między

tymi elektrodami.

EKG

W

tym

odprowadzeniu

umieszczamy

4

elektrody na ciele badanego:

- prawe przedramię (R)

- lewe przedramię (L)

- lewe podudzie (F)

- prawe podudzie (tzw. punkt odniesienia)

Pomiędzy

pierwszymi

trzema

elektrodami

wykonuje się pomiar różnicy potencjałów:

odprowadzenie

I

-

różnica

potencjałów

pomiędzy elektrodami "lewe przedramię" a

"prawe przedramię" (L - R)

odprowadzenie II - różnica potencjałów

pomiędzy elektrodami "lewe podudzie" a "prawe

przedramię" (F - R)

odprowadzenie III - różnica potencjałów

pomiędzy elektrodami "lewe podudzie" a "lewe

przedramię" (F - L)

Odprowadzenia dwubiegunowe
kończynowe Einthovena

Punkty przyłożenia elektrod

przedsercowych oznacza się C1-C6:

C1 -

4. prawe międzyżebrze
C2 - 4. lewe międzyżebrze
C3 - na 5. lewym żebrze, w połowie

odległości między C2 i C4
C4 - 5. lewe międzyżebrze, na linii

środkowej obojczykowej
C5 - lewa linia pachowa, w połowie

odległości od C4 i C6
C6 - lewa linia pachowa środkowa na

wysokości C4

Odprowadzenia
jednobiegunowe przedsercowe
Wilsona

Odprowadzenia
jednobiegunowe
kończynowe wzmocnione
Goldbergera



odprowadzenie aVR - z elektrody "prawa

ręka" (RA)



odprowadzenie aVL - z elektrody "lewa ręka"

(LA)



odprowadzenie aVF - z elektrody "lewe

podudzie" (LF)

Elektrokardiogram

odcinki - linia

izoelektryczna

(brak różnicy

potencjałów)

załamki dodatnie i

ujemne

odstępy - łączny czas

trwania

załamka i odcinka.

• załamek T (120 ms) – szybka repolaryzacja komór

• załamek P (100 ms) – depolaryzacja i repolaryzacja

przedsionków

• odstęp PQ (150 ms) – czas przewodzenia od węzła zatokowego do

mięśnia komór

• zespół QRS (90 ms) – depolaryzacja mięśnia komór

• odcinek ST (160 ms) – wolna repolaryzacja komór (plateau

potencjału czynnościowego)

PORÓWNANIE ZJAWISK MECHANICZNYCH

(SKURCZ I ROZKURCZ SERCA) - ELEKTRYCZNYCH

(POTENCJAŁ CZYNNOŚCIOWY I KRZYWA EKG) -

AKUSTYCZNYCH (TONY SERCA)

Prawidłowy zapis EKG

Zawał serca i bradykardia

Tachykardia

Migotanie przedsionków z szybką akcją komór

Migotanie komór

Całkowity blok przedsionkowo - komorowy



Linia izoelektryczna

Linia izoelektryczna jest poziomą,
podstawową linią zapisu elektrokardiografu,
zarejestrowaną w czasie, gdy serce nie
wykazuje aktywności elektrycznej. Służy jako
układ odniesienia dla amplitud załamków i
położenia odcinków. Najprostszym sposobem
wyznaczenia linii podstawowej jest
poprowadzenie linii prostej przez odcinek PQ
lub odcinek TP.

Załamek P



Załamek P to pierwszy załamek podczas cyklu

pracy serca. Delikatnie zaokrąglony, skierowany
przeważnie ku górze, odzwierciedla depolaryzację
oraz skurcz przedsionków. Jego część wstępująca
odpowiada pobudzeniu prawego, a część
zstępująca - lewego przedsionka.



Czas trwania prawidłowego załamka P wynosi od

0,04 do 0,11 s, a amplituda - do 2,5 mm (0,25
mV) w odprowadzeniach kończynowych i do 3 mm
(0,3 mV) w odprowadzeniach przedsercowych.

Załamek P



Prawidłowy załamek P jest dodatni w

odprowadzeniach I, II, aVF i V2-V6, najczęściej
dodatni w odprowadzeniu III, ujemny w aVR,
przeważnie płaski w aVL, a w odprowadzeniu
V1 - dodatni, dwufazowy lub ujemny.



Na podstawie załamków P wnioskujemy, czy

rytm prowadzący był wygenerowany
prawidłowo, czyli w węźle zatokowym.



Cechą rytmu zatokowego jest obecność

dodatnich załamków P w odprowadzeniach I i
II oraz ujemnych w odprowadzeniu aVR.

Odcinek PQ



Odcinek PQ jest częścią krzywej EKG

pomiędzy końcem załamka P a początkiem
pierwszego wychylenia zespołu QRS.



Odpowiada on okresowi repolaryzacji

przedsionków.



W prawidłowym elektrokardiogramie

przebiega w osi izoelektrycznej, a czas jego
trwania wynosi od 0,04 s do 0,10 s.

Odstęp PQ



Odstęp PQ to odległość między początkiem załamka P a
początkiem zespołu QRS.



Stanowi on odzwierciedlenie czasu szerzenia się
depolaryzacji z przedsionków do komór, na który składają
się:



czas przewodzenia bodźca przez prawy przedsionek,

węzeł przedsionkowo-komorowy, pęczek Hisa i jego
odnogi, włókna Purkiniego, aż do komórek roboczych
mięśnia sercowego.



Prawidłowy czas trwania odstępu PQ mieści się w granicach
od 0,12 s do 0,20 s.



Przy określaniu górnej granicy czasu trwania odstępu PQ
należy uwzględnić, iż zależy ona od wieku i częstotliwości
rytmu pracy serca. W piśmiennictwie anglosaskim
stosowane jest określenie odcinek/odstęp PR.

Zespół QRS



Mianem zespołu QRS określa się 3 kolejne

wychylenia następujące po załamku P. W jego
skład wchodzą załamki: ujemny - Q, dodatni -
R i drugi ujemny - S. Po załamku R może
pojawić się drugi załamek dodatni, oznaczany
literą R`, oraz kolejny załamek ujemny,
oznaczany literą S`.



Zespół QRS stanowi elektrokardiograficzny

wykładnik depolaryzacji mięśnia komór.

Zespół QRS



Norma czasu trwania całego zespołu QRS

mieści się w granicach od 0,06 s do 0,10 s.



Amplituda zespołu w odprowadzeniach

kończynowych jest nie mniejsza niż 5 mm i nie
większa niż 24 mm, a w odprowadzeniach
przedsercowych - odpowiednio 8 mm i 24 mm.



Zespoły QRS są zwykle dodatnie w

odprowadzeniach I, II, aVL, V4-V6, a ujemne w
odprowadzeniach V1-V3.

Zespół QRS



Przy opisie, w celu zaznaczenia wartości

amplitudy załamków, stosuje się duże litery
(Q, R, S) - gdy amplituda załamka przekracza
5 mm, lub małe litery (q, r, s) - gdy amplituda
załamka nie przekracza wartości 5 mm.

Załamek Q



Załamek Q jest pierwszym ujemnym wychyleniem

zespołu QRS.



Prawidłowy załamek Q rozpoznaje się, gdy czas

jego trwania jest mniejszy od wartości 0,04, a jego
amplituda nie osiąga 1/4 amplitudy załamka R w
odprowadzeniach przedsercowych i kończynowych
dwubiegunowych.



Należy jednak pamiętać, że kryteria

patologicznego załamka Q ulegają zmianie i
aktualnie są już nieco bardziej skomplikowane. W
odprowadzeniu aVR szeroki, przekraczający 0,04 s
załamek Q jest zjawiskiem w pełni fizjologicznym.

Załamek R



Załamek R stanowi pierwsze dodatnie

wychylenie zespołu QRS.



Zespół QRS, w którym brak załamka R,

nosi nazwę zespołu QS.



Amplituda załamków R nie powinna

przekraczać 20 mm w odprowadzeniach I,
II, III i aVF, 11 mm - w aVL, 7 mm - w V1 i
26 mm - w V5 i V6.



Wysokość załamka R w odprowadzeniach

przedsercowych wzrasta stopniowo od V1
do V5 i nieznacznie maleje w V6.

Załamek S



Załamkiem S określa się pierwsze ujemne

wychylenie występujące po załamku R.



Głębokość załamka S w odprowadzeniach

przedsercowych stopniowo maleje od V1 do
V6.



Często załamek S nie występuje w

odprowadzeniach V5 i V6.

Czas pobudzenia istotnego



Czas pobudzenia istotnego, zwany również
czasem ujemnego zwrotu, jest fragmentem
zespołu QRS od początku pobudzenia komór
(wyrażonego początkiem zespołu QRS) do
szczytu ostatniego załamka R.



Czas pobudzenia istotnego mierzy się
wyłącznie w odprowadzeniach
przedsercowych.



Jest miarą szybkości przewodzenia i grubości
mięśnia sercowego. Według definicji, jest to
czas niezbędny, aby pobudzenie elektryczne
przebyło drogę przez całą grubość mięśnia
sercowego: od wsierdzia do warstwy
nasierdziowej.

Czas pobudzenia
istotnego



Czas zwrotu ujemnego jest różny nad prawą i

lewą komorą.



W warunkach prawidłowych nie przekracza

0,035 s w odprowadzeniach
prawokomorowych V1 i V2 oraz 0,045 s w
odprowadzeniach lewokomorowych V5 i V6.

Punkt łączący J



Punkt J znajduje się w miejscu, w którym

kończy się zespół QRS i rozpoczyna odcinek
ST.



W prawidłowych elektrokardiogramach

przemieszczenie punktu łączącego nie
powinno przekraczać 1 mm w górę lub w dół
od linii izoelektrycznej.



Wariantem normy jest również wyższe

odejście punktu J w odprowadzeniach
przedsercowych prawokomorowych V1 i V2 w
tzw. zespole wczesnej repolaryzacji

Odcinek ST



Odcinek ST definiuje się jako odległość między

załamkiem S a początkiem załamka T.



Reprezentuje w zapisie krzywej EKG czas, który

upływa pomiędzy depolaryzacją komór a
początkiem okresu repolaryzacji, oraz okres
powolnej repolaryzacji.



Prawidłowy odcinek ST trwa od 0,02 do 0,12 s i

jest położony w linii izoelektrycznej z odchyleniem
od niej nie przekraczającym 0,5 mm w dół (w
każdym odprowadzeniu) oraz 1 mm w górę w
odprowadzeniach kończynowych i 2 mm w górę w
odprowadzeniach przedsercowych.

Załamek T



Stanowi on zaokrąglony, skierowany zazwyczaj ku

górze, załamek występujący zaraz po zespole
QRS.



Reprezentuje właściwą, szybką repolaryzację

komór.



Czas trwania prawidłowego załamka T mieści się

w granicach od 0,12 s do 0,16 s.



Nie ma natomiast ściśle wyznaczonych norm

amplitudy załamka T. Przyjmuje się, że w
odprowadzeniach kończynowych dwubiegunowych
nie powinna być ona większa od 5 mm, a w
odprowadzeniach przedsercowych nie powinna
przekraczać wartości 10 mm.

Załamek T



Prawidłowe załamki T są zawsze dodatnie w

odprowadzeniu I, prawie zawsze dodatnie lub
izoelektryczne (płaskie) w odprowadzeniu II
oraz dodatnie, dwufazowe lub ujemne, w
odprowadzeniu III, aVL i aVF. W
odprowadzeniu aVR załamki T są zawsze
ujemne, a w odprowadzeniach
przedsercowych V1-V6 - prawie zawsze
dodatnie.

Odstęp QT



Odstęp QT jest fragmentem krzywej EKG mierzonym od
początku zespołu QRS do końca załamka T.



Odpowiada czasowi trwania całkowitej aktywności
elektrycznej komór (czyli depolaryzacji i repolaryzacji). W
warunkach prawidłowych czas trwania odstępu QT zależy od
częstotliwości rytmu serca, płci, wieku i stanu napięcia
autonomicznego serca.



Do przeliczenia wartości uzyskanej z EKG na skorygowany
odstęp QT można stosować znane formuły matematyczne,
np. regułę Bazetta: QTc = QT/RR0,5. Przyjmuje się, że
otrzymana wartość nie powinna przekraczać 0,44 s. Reguła
ta ma jednak dość słabe podstawy empiryczne.

Odcinek TP



Odcinek TP jest składową krzywej

elektrokardiograficznej, znajdującą się
pomiędzy końcem załamka T a początkiem
załamka P następnej ewolucji cyklu pracy
serca.



Przebiega w linii izoelektrycznej i odpowiada

okresowi rozkurczu komór i przedsionków.

Załamek U



W około 25% zapisów

elektrokardiograficznych, zwłaszcza podczas
wolnej akcji serca, występuje skierowany ku
górze załamek, pojawiający po załamku T i
oznaczany literą U.



Stanowi on odzwierciedlenie repolaryzacji

układu włókien Purkiniego.

Odstępy RR i PP



Za odstęp RR uważa się odległość pomiędzy

wierzchołkami dwóch kolejnych załamków R.



Odstęp PP jest natomiast odległością pomiędzy

szczytami dwóch kolejnych załamków P.



Omawiane odstępy wykorzystuje się do obliczania

częstości rytmu serca. W prawidłowym
elektrokardiogramie ich wartości są sobie równe i
stałe.



Odchylenia czasu trwania odstępu RR w kolejnych

ewolucjach serca są powinny być mniejsze niż
0,16 s.

Jeżeli chcemy w uproszczony

sposób obliczyć częstość akcji

serca (przy prędkości zapisu

25mm/s), to dzielimy 300 przez

ilość średnich 5 mm kratek

między kolejnymi załamkami R.

Na zamieszczonym przykładzie

jest to 300/5=60



Jeżeli chcemy w uproszczony sposób

obliczyć częstość akcji serca (przy
prędkości zapisu 50mm/s), to dzielimy 300
przez ilość dużych 10 mm kratek między
kolejnymi załamkami R. Na
zamieszczonym przykładzie jest to
300/5=60



Przy przesuwie 25 mm/s rytmowi 60/minutę

odpowiada 5 średnich kratek



Przy przesuwie 50 mm/s – 10 średnich kratek

na papierze EKG