ROZWÓJ MORALNY

Marta

Mędrek

Agnieszka

Zyblewska

Pojęcie moralności

Jest to ogół powszechnie

obowiązujących w danym

społeczeństwie norm i wzorów

zachowania odnoszących się tylko

do tych czynów, które mogą być

rozpatrywane jako dobre lub złe.

• Moralność ma charakter

ogólnospołeczny – w jej skład
wchodzą normy i wzory, które są
uznawane w danym
społeczeństwie.

• W obrębie moralności zawierają się

te wzory i normy zachowań, które
odnoszą się do czynów ujmowanych
jako „dobre” lub „złe”.

Normy moralne

• Utożsamia się je z wypowiedziami typu:

„trzeba”, „należy się”, „powinno się”, „musi”

• Zawierają one wskazania mniej lub bardziej

ogólne co do sposobów zachowania się w

określonych sytuacjach

• O normach mówimy, gdy pojawia się konieczność

pełnienia powinności wobec innych i samego

siebie

• Normy mogą coś polecać (np. „Szanuj cudze

mienie”), lub czegoś zabraniać (np. „Nie

kradnij”), czyli mówią o nakazach oraz zakazach.

Rodzaje norm moralnych

• W literaturze znane są różne rodzaje

norm moralnych. Np.Maria Ossowska

wyróżnia następujące rodzaje:

- w obronie biologicznego istnienia

, jak np.

norma „nie zabijaj”

- w obronie godności,

czyli związanego z

nią poczucia własnej wartości

- w obronie niezależności

, tj.wolności w

sensie braku przymusu zewnętrznego i

jako dobra osobistego

- w obronie prywatności,

czyli okresowej

samotności oraz możliwości zabezpieczenia

się wobec obcej kontroli i ludzkiej ciekawości

- służące potrzebie zaufania,

jak normy „nie

kłam” i „nie kradnij”

- strzegące sprawiedliwości

, np. „każdemu

według jego osiągnięć”, lub „każdemu

według potrzeb”

- wobec konfliktów społecznych

w wymiarze

międzyosobniczym i międzygrupowym

• Ponadto M. Ossowska wyodrębnia normy

moralne, formułowane „raczej w postaci zaleceń

niż w postaci nakazów czy zakazów”

• Dotyczą one postaw emocjonalnych i obejmują

takie wartości jak:

- miłość bliźniego
- życzliwość powszechna
- braterstwo
- tolerancja
- humanizm
- opiekuńczość

MORALNOŚĆ

NURTY

FELICYTOLOGICZNY

SPOŁECZNY

PERFEKCJONIZMU POSŁUSZEŃSTWA

Nurt felicytologiczny

• Nurt kładący nacisk na indywidualne osiąganie

harmonii wewnętrznej

• Skoncentrowany jest na tym jak

osiągnąć osobiste

szczęście

• Nawiązuje do myśli starożytnych epikurejczyków,

według których szczęście polega na braku cierpienia

• Chodzi tu o nieuniknione cierpienie wpisane w los

każdego człowieka np. z powodu lęku przed śmiercią.

Dlatego celem - zgodnie z tym nurtem -

jest

asekurowanie się przed cierpieniem i nabywanie

umiejętności jego bezbolesnego znoszenia

• Nurt felicytologiczny kładzie również nacisk na

niezależność duchową wobec świata materialnego

Nurt perfekcjonistyczny

• Przejawia się w

dążeniu do doskonałości

, czyli jakiegoś

założonego ideału

• Dążenie to nie jest podporządkowane żadnym innym

wartościom. Zbliżanie się do ideału jest wartością samą w

sobie

• Postawa perfekcjoniastyczna wymaga od człowieka

skupienia się na sobie samym, jego wnętrzu

niż na innych

ludziach

• Kryterium wartości moralnej człowieka to dążenie do

osobistej doskonałości (osiągnąć ją można upodabnianiem

się własnym wysiłkiem do przyjętego ideału lub uznanych

wzorów postępowania)

• Najwyższym dobrem dla człowieka jest zgodność jego

czynów i myśli z uznawanym wzorem doskonałości

Nurt posłuszeństwa

• Za kryterium wartości moralnej przyjmuje się

podporządkowanie woli kogoś, komu przyznaje się

rangę

najwyższego autorytetu moralnego

• Chodzi tutaj o

identyfikacje z autorytetem moralnym

i

jego wolą

• Identyfikacja sprawia, że posłuszeństwo wobec

autorytetu jest źródłem

satysfakcji i poczucia moralnej

słuszności

, a każde sprzeciwienie się tej woli powoduje

wyrzuty sumienia

• Moralnym autorytetem może być osoba, postać będąca

wytworem fantazji, grupa ludzi, instytucja społeczna

• Warunkiem jest to, że autorytetowi moralnemu muszą

zostać przypisane atrybuty nieomylności

Nurt społeczny

• Zajmuje on wiele miejsca w świadomości moralnej

współczesnego społeczeństwa

• Obejmuje zakres spraw określanych mianem

„higieny

współżycia”

• W myśl tego nurtu moralność związana jest ze

wzajemnymi stosunkami ludzi i gdzie czyny jednych

interweniują w szczęście drugich

• Człowiek reprezentuje tym wyższy poziom moralny, im

bardziej własnym postępowaniem przysparza

możliwie

najwięcej dobra możliwie

największej liczbie ludzi

traktując siebie jako „ jednego z wielu”

• Czyny których konsekwencje nie dotyczą innych ludzi

nie mają nic wspólnego z moralnością

Pojęcie rozwoju

moralnego

• Rozwój moralny – stopniowe wrastanie

jednostki w tę dziedzinę społecznej

rzeczywistości, którą nazywamy

moralnością.

• Rozwój moralny – ogół procesów

polegających na nabywaniu przez jednostkę

pod wpływem otoczenia społecznego tych

wszystkich właściwości, które umożliwiają

jej współżycie w obrębie grup ludzkich.

• Rozwój moralny nie dokonuje się

samoistnie, pod wpływem sił i

tendencji tkwiących w samej jednostce,

lecz przebiega pod wpływem

kontaktów z otoczeniem społecznym

• Rozwój moralny jest częścią procesu

socjalizacji

• Przebieg rozwoju moralnego jest w

ograniczonym stopniu poddany

kontroli ze strony innych osób

ROZWÓJ MORALNY – wg J.PIAGETA i L.KOHLBERGA

STADIA

FAZY

I anomia moralna

amoralizm

dziecięcy

II heteronomia moralna

egocentryzm konformizm
unikanie kar osiąganie celów

III socjonomia moralna

konwencjonalizm

moralność partykularystyczna (grupowa)

IV autonomia moralna

pryncypializm

racjonalizm

idealizm moralny

ANOMIA

– brak jakiejkolwiek świadomości

moralnej

HETERONOMIA

- uznanie moralności narzuconej,

na zasadzie podporządkowania się

SOCJONOMIA

– akceptowanie norm

obowiązujących w grupie uważanej za własną

AUTONOMIA

– uznanie norm moralnych za

własne

Od anomii do autonomii

moralnej

I stadium anomii moralnej:

• Obejmuje okres niemowlęcy i poniemowlęcy
• Dziecko nie rozumie zasad moralnych, nie

umie osądzać czynów

• Nie występują u niego żadne motywy do

zachowań moralnych

• Znajduję się tutaj

faza amoralizmu

dziecięcego

(faza przedmoralna) – polega na

braku jakichkolwiek motywacji moralnego

zachowania, co prowadzi do tego, że dziecko

nie wyróżnia norm moralnych

II Stadium heteronomii

moralnej w skład której

wchodzą:

a)

faza egocentryzmu:

• Trwa od końca wieku poniemowlęcego do ok. 5 r.ż
• Normy moralne są czymś zewnętrznym w

stosunku do kształtującej się osobowości

• Dobro i zło zależy od fizycznych skutków czynu

ludzkiego (mała plama na obrusie-małe zło, duża

plama – duże zło)

• Dziecko nie uwzględnia motywów ludzkiego czynu

(patrzy na skutek)

• Dz.postępuje stosownie do norm i zasad dla

nagrody lub uniknięcia kary

• W tej fazie dziecko jest posłuszne autorytetom

b) Faza konformizmu

• Od 5 r.ż do 9 r.ż
• Moralne zachowanie nadal nie jest

wartością samą w sobie

• Dziecko przez grzeczne zachowanie

stara się przypodobać komuś i
zyskać nagrodę

• Czyli dziecko stara się o uzyskanie

aprobaty ze strony innych

• Wina jest proporcjonalna do intencji

III Stadium socjonomii

moralnej

• Stadium to trwa od 9 do 13 r.ż
• W tym stadium znajduję się

faza

konwencjonalizmu moralnego:

• Motywem moralnego postępowania

jest dążenie do zgodności z tym, co

ogólnie przyjęte i oczekiwane

• Jednostka postępuje moralnie z

potrzeby pozostawania wewnętrznie w

zgodzie z ogólnie przyjętymi normami.

Pragnie mieć poczucie akceptacji

• Występuje tutaj moralność grupowa

IV Stadium autonomii

moralnej

• Stadium to trwa od 13 do 21 r.ż
• Wróżnia się tu fazy:

• a) pryncypializmu (13-15 r.ż):

• Następuje tu internalizacja określonych norm

moralnych czyli uznania ich za własne,

jedynie słuszne i niepodważalne

• Nie dopuszcza się tutaj możliwości

postąpienia wbrew normie, niezależnie od

okoliczności

• Świadomość postępowania w myśl danej

normy jest źródłem satysfakcji, a

przekroczenie normy prowadzą do wyrzutów

sumienia

• b) racjonalizmu (15 – 17 r.ż):

• Jednostka uwewnętrznia zespół norm

postępowania moralnego i skutki jakie
przestrzeganie tych norm ma wywoływać

• Jednostka w postępowaniu kieruje się nie

samym dążeniem do bezwzględnej
zgodności z normą lecz dążeniem do
wywołania następstw pożądanych
(np.rezygnacja z jednej normy w dojściu
do celu)

• Faza ta charakteryzuje się

tzw.

relatywizmem moralnym

• c) idealizm moralny:

• Trwa od 17 do 21 r.ż
• Jednostka dochodzi do rozwinięcia

własnego systemu moralnego, systemu
wartości i nadanie mu hierarchii

• Idealizm jest podstawą decyzji w

konkretnych sytuacjach

• Podstawą oceny własnych i cudzych

czynów jest stopień przyczynienia się
do wywoływania moralnych
pożądanych stanów rzeczy

Główne wyznaczniki rozwoju

moralnego

• Czynniki wewnętrzno – rozwojowe:

-zdolności intelektualne
-wiedza i rozumienie
-doświadczenie społeczne
-emotywność
-dyspozycje wolicjonalne i postawy

• Czynniki społeczno-kulturowe

-kultura moralna środowiska
-wzory postępowania moralnego
-uznawane wartości
-treści wychowania
-metody wychowania

Prawidłowy rozwój moralny wymaga

prawidłowych warunków
wychowawczych. Dokonuje się za
pośrednictwem:

• Mechanizmów społecznego uczenia się

jak: (naśladowanie, modelowanie,
identyfikacja dziecka z rodzicami)

• Uczenie się pod wpływem nagród i kar
• Dostarczania dziecku odpowiedniego

doświadczenia życiowego

• Werbalnych metod wychowawczych

BIBLIOGRAFIA:

•Łobocki M. „Wychowanie

moralne w zarysie”

•Muszyński H. „Rozwój

moralny”

•Pilch T. „Encyklopedia

pedagogiczna XXI wieku”