DYSLEKSJA

DYSLEKSJA

DYSLEKSJA

DYSLEKSJA

DEFINICJA

Dysleksja to zaburzenie objawiające się trudnościami

w nauce czytania i pisania u dzieci, które nie
powinny mieć z taką nauką problemów - są normalnie
rozwinięte intelektualnie, nie mają żadnych poważnych
wad wzroku i słuchu ani schorzeń
neurologicznych, są otoczone w szkole prawidłową
opieką dydaktyczną i nie są zaniedbane środowiskowo.

Dysleksja występuje w różnym

nasileniu u kilku-kilkunastu
procent populacji.

Dysleksja to nie choroba, którą można wyleczyć.

Dyslektykiem jest się na całe życie. Dlatego ważne jest

wyćwiczenie różnych strategii postępowania, dzięki

którym dysleksja nie będzie przeszkadzać w życiu

codziennym. Powinna w tym pomóc terapia

pedagogiczna (zajęcia kompensacyjno-korekcyjne). Im

wcześniej terapia się zacznie, tym lepiej dla dziecka.

PRZYCZYNY

DYSLEKSJI

Przyczyny dysleksji nie zostały do tej pory dokładnie

poznane, choć wykryto i opisano liczne cechy różniące

dyslektyków od nie-dyslektyków, takie jak inny rozkład

aktywności części mózgu w czasie wykonywania

prostych zadań językowych. Są to o tyle istotne

informacje, że jednoznacznie potwierdzają, że dysleksja

to zjawisko o podłożu biologicznym. Istnieją

wyniki badań sugerujące, że dysleksja może obecnie

występować częściej w przeszłości, w związku ze zmianą

diety przeciętnego dziecka.

RÓŻNE KONCEPCJE

DYSLEKSJI

KONCEPCJA

GENETYCZNA

Koncepcja ta łączy występowanie

dysleksji z dziedziczeniem tych
zmian w centralnym układzie
nerwowym, które są przyczyną
zaburzeń

funkcjonalnych

i podłożem trudności
w czytaniu i pisaniu.
Czynnikiem patogennym są więc
geny przekazywane
z pokolenia na pokolenie.

KONCEPCJA

ORGANICZNA

Koncepcja organiczna jest jedną

z najbardziej rozpowszechnionych
w Polsce. Zakłada, że jedną
z głównych przyczyn
fragmentarycznych (parcjalnych)
zaburzeń rozwoju psychoruchowego
dziecka są mikrouszkodzenia
centralnego układu nerwowego,nabyte
w różnych okresach rozwoju,
a zwłaszcza w okresie
płodowym, okołoporodowym lub w
bardzo wczesnym dzieciństwie.

ZABURZENIA

EMOCJONALNE

Niektórzy badacze, upatrują przyczyn dysleksji

w zaburzeniach emocjonalnych. Twierdzą, że
"czytanie i pisanie symbolizują
wymagania świata dorosłych wobec dzieci i dzieci
wrażliwe, uczuciowe w pewnych okolicznościach mogą
wymagania te odrzucić". Czynnikami patogennymi
byłyby

więc

urazy

psychiczne

i

stres.

Fakt częstego współwystępowania zaburzeń rozwoju
uczuciowego z trudnościami w czytaniu i pisaniu - bywa
przez różnych badaczy odmiennie interpretowany.
W jednych koncepcjach - to co jest uznawane
za przyczynę, bywa w innych koncepcjach traktowane
jako objaw zaburzeń.

TYPY DYSLEKSJI

• dysleksja typu wzrokowego, u której podłoża leżą zaburzenia

percepcji i pamięci wzrokowej powiązane z zaburzeniami koordynacji

wzrokowo-ruchowej i ruchowo–przestrzennej

• dysleksja typu słuchowego uwarunkowana zaburzeniami

percepcji i pamięci słuchowej dźwięków mowy, najczęściej powiązana

z zaburzeniami funkcji językowych

• dysleksja integracyjna, kiedy to poszczególne funkcje nie

wykazują zakłóceń, natomiast zaburzona jest koordynacja, czyli

występują zaburzenia integracji percepcyjno-motorycznej

• dysleksja typu mieszanego, gdy występują jednocześnie

zaburzenia w percepcji i pamięci słuchowej, pamięci i percepcji

wzrokowej, wyobraźni przestrzennej

• dysleksja wizualna, gdy występuje nieład tzw. nieporządek

ODMIANY DYSLEKSJI

• dysleksja - terminem stosowanym także w węższym

znaczeniu, do specyficznych trudności w czytaniu

• dysortografia - specyficzne trudności w pisaniu,

przejawiające się popełnianiem różnego typu błędów, w

tym ortograficznych, mimo znania zasad poprawnej

pisowni

• dysgrafia - zniekształcenia strony graficznej pisma -

brzydkie, niekaligraficzne pismo;

• dyskalkulia - specyficzne trudności w rozwiązywaniu

najprostszych nawet zadań matematycznych, np. trudności

w dodawaniu czy mnożeniu

• dysfonia - objawia się niewyraźnym i cichym mówieniem -

wada bardzo rzadko stwierdzana

Im wcześniej dysleksja

zostanie wykryta
i zdiagnozowana,
tym łatwiej jest jej
przeciwdziałać. Optymalny
dla dzieci wariant to
wykrycie u nich ryzyka
dysleksji jeszcze przedszkolu
(a najpóźniej w klasie
zerowej) i skierowanie ich na
dodatkowe zajęcia
korekcyjno-kompensacyjne.

ĆWICZENIA DO PRACY

Z DZIECKIEM

DYSLEKTYCZNYM

Ćwiczenia najlepiej prowadzić pod kierunkiem nauczyciela-

terapeuty. Zwykle są poprzedzone badaniami
diagnostycznymi prowadzonymi przez psychologa i pedagoga.

ĆWICZENIA W

CZYTANIU I PISANIU

wg M. Szurmiak

PISANIE ZE SŁUCHU

Ćwiczenia w pisaniu ze słuchu stosujemy, gdy dziecko umie już

poprawnie pisać z pamięci.

– Mama (tata) czyta dziecku głośno całe dyktando (3-4, potem więcej

zdań) i sprawdza, czy dziecko zrozumiało treść.

– Czyta pierwsze zdanie, dziecko powtarza i liczy na palcach wyrazy

(na początku nie powinno być więcej jak 3-4 wyrazy).

– Trudniejsze wyrazy dziecko układa z ruchomego alfabetu albo

(starsze) wyszukuje w słowniku.

– Dzieli te wyrazy na litery i sylaby.

– Prowadzący ćwiczenie powtórnie czyta całe zdania, a potem

zasłania ułożony trudny wyraz (lub zamyka słowniczek).

– Dziecko zapisuje całe zdanie, a mama (tata) sprawdza, czy

napisało dobrze i poleca poprawić błędy (dziecko pisze ołówkiem).

Pamiętajmy o tym, że dyktując trzeba wyraźnie wymawiać każdy

wyraz, aby dziecko mogło usłyszeć wszystkie głoski w każdym

wyrazie.

Czytanie pod kontrolą

dorosłego

Czytanie pod kontrolą prowadzimy, gdy dziecko już

nie literuje i potrafi czytać samodzielnie, chociaż
jeszcze nie całkiem poprawnie.
Dziecko czyta powoli, a dorosły poprawia jego błędy
(nie poprawione będą się utrwalały). Czytając
posługuje się wskazówką zrobioną z twardego
pokolorowanego kartonu. Przesuwa ją pod wierszami
tekstu.

Metoda 18 struktur

Metoda 18 struktur

wyrazowych

wyrazowych

Polega na praktycznym poznawaniu przez dzieci z trudnościami

w kształtowaniu się umiejętności czytania i pisania
różnorodnych wyrazów uporządkowanych w 18 zestawach
ćwiczeń. Kolejność poznawania wyrazów podporządkowana
została zasadzie stopniowania trudności. Każdy zestaw
ćwiczeń zawiera wyrazy o określonej budowie oraz wyrazy
wcześniej poznane. Metoda ta opiera się na pracy – analizie
sylabowo-głoskowej wyrazów w powiązaniu z ich budową
literową bez uwzględnienia ich struktury gramatycznej lub
słowotwórczej wyrazów, niekiedy wręcz od niej odstępuje.
Celem metody jest nauczyć automatycznego nazywania
kształtów fonogramów oraz rozwijać zdolności umieszczania
ich w słowie w odpowiedniej kolejności. Dlatego podstawą
doboru wyrazów do ćwiczeń jest schemat graficzny, a nie
dźwiękowy, i zgodny z zapisem ortograficznym.

• W metodzie tej posługujemy się trzema

kolorami:

a) czerwony

– odpowiada samogłoskom

b)zielony

– przypisany jest sylabie

c) czarny – odpowiada spółgłoskom.
Metoda ta przeznaczona jest do pracy z dziećmi,

które w ogóle nie czytają oraz dla tych, które
czytanie i pisanie opanowały na
niezadowalającym poziomie. Można ją stosować
w pracy z dziećmi mającymi trudności typu
dyslektycznego, dysortograficznego i przy
sprzężeniach z dysgrafią.

• Kształcenie umiejętności czytania i pisania opiera się

również na jednoczesnym uaktywnianiu analizatorów:
wzrokowego, słuchowego i kinestetyczno - ruchowego,
co wydaje się zgodne na jednoczesnym ich
wykorzystaniu. Nie tylko działają one jednocześnie, ale i
współdziałają, ściśle współpracując zarówno podczas
nadawania komunikatu (pisania), jak i jego
percypowania. Istotne zatem znaczenie ma koordynacja
ich czynności w postaci integracji funkcji percepcyjno -
motorycznych. Tak więc przy opracowaniu programu
zajęć reedukacyjnych dla potrzeb konkretnego dziecka
należy uwzględnić oddziaływanie na funkcje najbardziej
zaburzone, ale nie można pominąć żadnej z nich i
trzeba pamiętać o konieczności ich współdziałania.

• Ucząc dziecko posługiwania się sylabą przy pisaniu -

czytaniu, angażując jednocześnie trzy analizatory
dążymy do wyrabiania coraz większej poprawności tych
czynności. Dzięki równoczesnemu wykorzystywaniu
trzech analizatorów przy wykonywaniu proponowanych
różnorodnych ćwiczeń dziecko uczy się samokontroli
wzrokowej, słuchowej i kinetyczno - ruchowej.
Wszystkie te trzy elementy wydają się jednakowo
ważne, niezależnie od tego, jakie funkcje percepcyjno -
motoryczne są najbardziej zaburzone, bowiem
powiązania międzyanalizatorowe umożliwiają
kompensację wybiorczych zaburzeń rozwoju funkcji
percepcyjnych

Techniki stosowane w metodzie

18 struktur wyrazowych

• Wyrazy dwusylabowe o schemacie zapisu ●

●

-●

●

np. bu-ty (lub my- szy,

chata, w przypadku występowania dwuznakow).

• Wyrazy wielosylabowe o schemacie zapisu każdej sylaby

●

● i

zróżnicowanej ich liczbie np.: lo-ko-mo-ty-wa (lub pu-cha-cze, ma-ry-na-
rze, w przypadku występowania dwuznakow).

• Wyrazy jednosylabowe o schemacie zapisu ●

●

● np. kot (lub kosz, czek,

w przypadku występowania dwuznakow).

• Wyrazy dwusylabowe o schemacie zapisu ●

●

-●

●

● np. re-bus, (lub sza-

lik, karzeł, le-karz, w przypadku występowania dwuznakow).

• Wyrazy dwusylabowe o schemacie zapisu ●

●

●-●

●

np. buł-ka, (lub chał-

wa, licz-ba, w przypadku występowania dwuznakow).

• Wyrazy dwusylabowe o schemacie zapisu ●

●

●-●

●

● np. Ber-lin, (lub

kasztan,

tap-czan, w przypadku występowania dwuznakow).

• Wyrazy wielosylabowe składające się z rożnej liczby sylab o

schemacie zapisu ●

●

oraz ●

●

● np. wyw-ro-tka (lub cza-pecz-ka, sza-

chow-ni-ca, w przypadku występowania dwuznakow).

• Wyrazy jednosylabowe o schemacie zapisu ●

●

●● np. jest (lub czort,

patrz, w przypadku występowania dwuznakow).

• Wyrazy jednosylabowe o schemacie zapisu ●●

●

np. dwa (lub trzy,

szła, w przypadku dwuznakow).

• Wyrazy dwusylabowe o schemacie zapisu ●●

●

-●

●

np. kra-ta

• Wyrazy dwusylabowe o schemacie zapisu ●●

●

-●●

●

np. mły-nek

• Wyrazy jednosylabowe o schemacie zapisu ●●

●

● np. staw

• Wyrazy dwusylabowe o schemacie zapisu ●●

●

●-●

●

np. słom-ka

• Wyrazy dwusylabowe o schemacie zapisu ●●

●

●-●

●

● np. kras-nal

• Wyrazy jednosylabowe o schemacie zapisu ●●●

●

● np. sklep

• Wyrazy jednosylabowe o schemacie zapisu ●●

●

●● np. kleks

• Wyrazy o zróżnicowanej strukturze literowej, zawierające spółgłoski

miękkie np. ko-biał-ka.

• Wyrazy składające się z rożnej liczby sylab o zrożnicowanej

(niejednolitej) budowie.

Program

Program

k

k

orekty

orekty

d

d

ysleksji

ysleksji

m

m

etodą Davisa

etodą Davisa

Obejmuje procedury:
• Ocenę zdolności percepcyjnych;
• Przywracania orientacji;
• Opanowania symbolu
• „Dostrajania” (odnalezienie

optymalnego punktu orientacji)

K

K

omputerowa

omputerowa

metoda

metoda

terapii

terapii

"FAST FORWORD

"FAST FORWORD

”

”

Komputerowa metoda terapii pedagogicznej

dysleksji.
Założenia:

• Skuteczne czytanie wymaga umiejętności z

zakresu języka mówionego oraz zdolności do

natychmiastowej identyfikacji słów w tekście.

• Trudności w automatycznym rozpoznawaniu

słowa poważnie wpływają na płynność

czytania i rozumienia.

CIEKAWOSTKA

Tekst "Ogólnopolskiego Dyktanda 2009"

- Hej, hop, panie lelum polelum, rusz no że się!
- Ejżeż ty, zażywny huncwocie przechero, czegóż to sobie winszujesz?
- Chcę li tylko, byśmy jakowąś sztukę dell'arte odegrali.
- Kiedym nieruchawy w tym niby-pancerzu...
- Złóż otóż kontusz tuż obok, bo przyprószony on gdzieniegdzie z rzadka
ciemnooliwkowymi cętkami, i włóżże te czerwono pręgowane wzdłuż
antycellulitisowe legginsy z lycry.
- Oj, to raczej za pewne przyjąć by trzeba, że hajdamackie hajdawery byłyby
lepsze...
- Lecz skądże ten miszmasz w twej ekstraeleganckiej zazwyczaj postaci?
- Bom poniekąd zamierzył odchudzić się co nieco. Zarzuciłem fondue z mozzarelli i
gorgonzoli, oryginalne sushi, purée z ratatui, a zwłaszcza kogel-mogel i rachatłukum
- i nic. Nie pomogła niskokaloryczna dieta ekspres ani inne hocki-klocki.
- Boś zapewne pił co dzień półtrzecia kieliszka cabernet, a może nawet półczwartej
szklaneczki beaujolais? - Alem nie do syta jadł i pijał...
- Lecz cud-dieta nie pomoże, jeśli się nie ochędożysz...
- Potrzebneż mi to ochędóstwo?
- Ani chybi, panie bracie. Zmień menu i strój, zastosuj feng shui, a poprawisz image
swój!

•

BOGDANOWICZ, Marta Ryzyko dysleksji: problem i diagnozowanie / Marta Bogdanowicz. –

Wyd. 2. – Gdańsk: „Harmonia”, 2003

•

GĄSOWSKA, Teresa Praca wyrównawcza z dziećmi mającymi trudności w czytaniu i

pisaniu / Teresa Gąsowska, Zofia Pietrzak-Stępkowska. – Wyd. 3. – Warszawa: Wydaw.

Szkolne i Pedagogiczne, 1994

•

IWIŃSKA, Joanna Diagnoza i terapia dysleksji: jak pomóc dziecku z trudnościami w

czytaniu i pisaniu / Joanna Iwińska; Regionalny Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli „WOM” w

Katowicach. – Katowice: RODN „WOM”, 2002

•

SELIKOWITZ, Mark Dysleksja i inne trudności w uczeniu się / Mark Selikowitz; przeł.

Agnieszka Wierzejewska. – Warszawa: Prószyński i S-ka, 1999

•

CZY DYSLEKSJA jest chorobą? / Elżbieta Wójtowicz // Życie Szkoły. - 1997, nr 10, s.599--602

•

ĆWICZENIA usprawniające percepcję słuchową, wzrokową, koordynację słuchowo-

wzrokową oraz doskonalące sprawność manualną dziecka - do wykorzystania przez

nauczycieli i rodziców / Bożena Połeć // Nauczanie Początkowe. - 2004/2005, nr 2, s.79-- 91

•

http://www.dysleksja.wieszjak.pl

•

http://www.dysleksja.pl

•

http://www.dardysleksji.pl

Bibliografia