Żywność
Żywność
modyfikowana
modyfikowana
genetycznie,
genetycznie,
żywność
żywność
funkcjonalna.
funkcjonalna.
Każdy organizm zawiera w jądrach
komórek stały zapis, instrukcję swojej
budowy i czynności. Ten wzór każdego
życia jest zapisany za pomocą genów.
Geny to fragmenty DNA. Język genów jest
taki sam u bakterii, pierwotniaków,
grzybów, roślin, zwierząt i człowieka.
Kompletna informacja genetyczna jest
zawarta w jądrze komórkowym - w
haploidalnym zestawie chromosomów,
zwanym genomem.
Organizmy transgeniczne to organizmy
wyższe, do których genomu wprowadzono
nowy gen. Wprowadzony dodatkowo gen
to transgen. Jest on wbudowywany na
stałe do genomu i przekazywany
następnym pokoleniom zgodnie z prawami
genetyki.
Jeść albo nie jeść - oto
Jeść albo nie jeść - oto
jest pytanie?!
jest pytanie?!
Czy GMO rzeczywiście mogą być szkodliwe?
W jaki sposób geny przeniesione z innych
gatunków mogą nam zaszkodzić?
Najpowszechniej wskazywanym zagrożeniem
jest toksyczność nowego genu i jego
produktów - białek, które mogą spowodować
niezamierzone zmiany w procesach
metabolicznych. Poprzez nadekspresję
farmakologicznie aktywnych substancji
nieznany jest ich wpływ na konkretny pokarm
w porównaniu z niezmienionym. Nowe białka
mogą również stać się potencjalnymi
alergenami powodując uczulenia pokarmowe
lub zaburzenia metabolizmu.
GMO, czyli organizmy zmodyfikowane
genetycznie to rośliny, zwierzęta i
drobnoustroje, których geny zostały
celowo zmienione przez człowieka.
Rekombinacja DNA i inne pokrewne
techniki pozwalają tworzyć organizmy
o odmiennych właściwościach niż
macierzy gatunek. Pierwszy "GMO"
został stworzony w 1973 przez
Stanley Cohena i Herberta Boyer'a.
Metody modyfikacji
Metody modyfikacji
genetycznej:
genetycznej:
Zmiany te mają generalnie jeden cel -
maksymalizację plonów i redukcję
kosztów. Naukowcy poprzez
transgeniczne manipulacje starają się
rozwiązać problem głodu w niektórych
rejonach świata. Jednym z przykładów
może być np. "złoty ryż" (Golden Rice),
w którego ziarnach produkowany jest
beta karoten, który po spożyciu może
być zamieniony w organizmie w
witaminę A.
Pierwszy produkt modyfikowany
genetycznie został wprowadzony na
rynek a 1994 roku. Był to dłużej
utrzymujący świeżość pomidor -
Flavr Savr.
Od tego czasu zmodyfikowana
została już większość roślin
mających znaczenie gospodarcze.
Obecnie powierzchnia upraw roślin
transgenicznych szybko rośnie i
wynosi 4% globalnego areału upraw.
Najwięcej powierzchnię upraw
zajmuje soja (60%), kukurydza
(23%), bawełna, rzepak, inne: ryż,
papaja, ziemniaki.
Krajami o największej powierzchni
upraw roślin transgenicznych są
Stany Zjednoczone (59%
globalnego areału) krajem jest
Argentyna (20%), następnie
Kanada, Brazylia, Chiny (po 5-6%).
Transgeniczna soja i kukurydza są
stosowane jako dodatki do wyrobów
cukierniczych, koncentratów
spożywczych, margaryny,
miksy masła i oleju, przypraw,
serów, napojów fermentowanych,
mleka sojowego dla niemowląt itd.
Preparaty sojowe używane są do
wytworzenia 60% wędlin.
Prawdopodobnie, aż 60% produktów
spożywczych na sklepowych półkach
zawiera substancje modyfikowane
genetycznie.
Okazuje się (choć pewności jeszcze
nie ma ), że żywność transgeniczna
może być rakotwórcza, alergizująca,
toksyczna.
Może także uodparniać nasz
organizm na działanie antybiotyków.
Żywność transgeniczna nie różni się od
tradycyjnej wyglądem, barwą, smakiem
czy innymi cechami organoleptycznymi.
Żywność modyfikowana genetycznie
ma rzeszę zwolenników, ale i armię
przeciwników. Na razie nie wiadomo,
jakie skutki przyniesie konsumpcja
zmodyfikowanej chemicznie żywności.
Stąd biorą się liczne protesty w krajach
zachodnich, a ostatnio także w Polsce
(import z USA transgenicznej kukurydzy)
Modyfikowanie cech roślin
Modyfikowanie cech roślin
ukierunkowane jest na:
ukierunkowane jest na:
tolerancję na herbicydy
odporność na chwasty
polepszenie cech
organoleptycznych,
żywieniowych i produkcyjnych
odporność na owady i szkodniki
odporność na choroby wywołane
wirusami i grzybami
Dlaczego nie ufamy
Dlaczego nie ufamy
biotechnologom i
biotechnologom i
genetykom?!
genetykom?!
Część Polaków postrzega modyfikowaną
genetycznie żywność jako coś
negatywnego. Ogromny pomidor, piękna
żółta kukurydza, czy soja w wielu
przetworzonych produktach. Skąd w nas
sprzeciw i wyobrażenia o tym, że
modyfikowana żywność jest
niebezpieczna?
Warto poznać odpowiedzieć na to
pytanie, a przede wszystkim, co nieco
poznać świat biotechnologii, inżynierii
genetycznej...
WHO wraz z Organizacją Narodów
Zjednoczonych ds. Wyżywienia i
Rolnictwa (FAO) i Programem
Narodów Zjednoczonych do spraw
Środowiska (UNEP) wspólnie
pomagają krajom wprowadzającym
produkty GM przeprowadzić
badaniach pod każdym kątem ich
wpływu na ludzkie zdrowie i
środowisko naturalne.
Chciałem Panu/i zadać kilka pytań na temat
roślin i żywności modyfikowanej genetycznie. Z
którą z poniższych opinii Pan/Pani się zgadza?
Może Pan/i zaznaczyć kilka odpowiedzi.
Czy kupił(a)by Pan/i produkt spożywczy z żywności modyfikowanej genetycznie jeśli
Czy kupił(a)by Pan/i produkt spożywczy z żywności modyfikowanej genetycznie jeśli
jego cena byłaby
jego cena byłaby
znacząco niższa
znacząco niższa
, od porównywalnego produktu nie zawierającego
, od porównywalnego produktu nie zawierającego
żywności modyfikowanej genetycznie?
żywności modyfikowanej genetycznie?
Polska i Europa wobec GMO
Polskie przepisy zobowiązują do etykietowania
żywności i pełnej informacji o modyfikacjach. Prawo
nie zabrania upraw po wcześniejszym wydaniu
zezwolenia.
Przeciw GMO w Polsce występuje szereg organizacji
pozarządowych. Między innymi są to Federacja
Zielonych, Polski Klub Ekologiczny, Społeczny
Instytut Ekologiczny oraz organizacje
konsumenckie, takie jak: Stowarzyszenie Ochrony
Zdrowia Konsumentów, Medyczne Centrum
Konsumenckie i wiele innych.
W Europie w 1998 roku wstrzymano wydawanie
zezwoleń na wprowadzanie na rynek genetycznie
zmodyfikowanej żywności. Firmy NESTLE,
DANONE i UNI LEVER zadeklarowały, że ich towary
są wolne od modyfikacji genetycznych. W Anglii sieć
sklepów TESCO nie sprzedaje modyfikowanej
żywności. W Pradze sklepy TESCO sprzedają taką
żywność z odpowiednią informacją na etykiecie.
Żywność funkcjonalna - żywność,
której poza podstawowym zadaniem,
jakim jest odżywianie, przypisuje się
psychologiczny lub/i fizjologiczny
wpływ na ludzki organizm; może np.
obniżać poziom cholesterolu,
wzmacniać układ odpornościowy,
przywracać równowagę
mikrobiologiczną układu
pokarmowego, wspomagać leczenie
zespołu jelita drażliwego, działać
przeciwzapalnie. Nazywana jest
również żywnością probiotyczną lub
nutraceutyczną (w USA i
Wlk.Brytanii).
Mianem "żywności funkcjonalnej"
określa się taki pokarm, który jest
(może być) elementem codziennej
diety i nadaje się do ogólnego
spożycia. Żywnością funkcjonalną nie
są zatem żadne tabletki, suplementy
odżywcze ani żadne inne środki
farmaceutyczne. Musi to być produkt
otrzymany ze składników naturalnych
i mieć udokumentowany klinicznie
pozytywny efekt prozdrowotny.
Obecnie do grupy produktów
Obecnie do grupy produktów
spełniające kryteria żywności
spełniające kryteria żywności
funkcjonalnej można zaliczyć:
funkcjonalnej można zaliczyć:
produkty wzbogacone w:
produkty wzbogacone w:
◦
nienasycone kwasy tłuszczowe
◦
stanole
◦
błonnik pokarmowy
◦
witaminy i składniki mineralne
◦
probiotyki i prebiotyki
produkty zawierające
produkty zawierające
obniżoną zawartość:
obniżoną zawartość:
◦
cholesterolu
◦
sodu (produkty niskosodowe)
◦
kalorii (produkty niskoenergetyczne)
Cechy żywności
Cechy żywności
funkcjonalnej:
funkcjonalnej:
● jest „specjalnie opracowana”
(przykładowo - by wspomagać leczenie,
zapobiegać chorobom)
● ma działanie udowodnione naukowo
● może podnosić wydolność psychofizyczną
organizmu, przyspieszać rekonwalescencję
● zawiera substancje odżywcze lub
nieodżywcze, wpływające na organizm w
sposób celowy, zamierzony i pożądany
● usunięto z niej składniki niekorzystne,
niepożądane.
Żywność funkcjonalna może
Żywność funkcjonalna może
być otrzymywana:
być otrzymywana:
metodami konwencjonalnymi,
w wyniku modyfikacji technologicznych
wzbogacania w substancje bioaktywne
eliminowania określonych związków,
substancji antyodżywczych
zwiększania biodostępności składników
odżywczych
może mieć postać tradycyjną lub
nowoczesną (np. koncentratu, słodzika)
Surowce do jej produkcji często otrzymuje
się ze specjalnych upraw (np.
ekologicznych) / odmian / ras – niekiedy
także modyfikowanych biotechnologicznie
(np. soja)
Bibliografia:
Bibliografia:
Żywność modyfikowana genetycznie. Poradnik konsumenta
McHughen Alan
•
Żywność genetycznie zmodyfikowana. Aspekty prawne
Iwona Wrześniewska-Wal
Żywność wygodna i żywność funkcjonalna -Świderski
Franciszek (red.)