Żywność
Żywność
Modyfikowana
Modyfikowana
Genetycznie
Genetycznie
Biotechnologia
Biotechnologia
Termin „biotechnologia” definiowany jest w różny sposób, najczęściej
Termin „biotechnologia” definiowany jest w różny sposób, najczęściej
jednak jako „jakakolwiek metoda, polegająca na wykorzystaniu żywych
jednak jako „jakakolwiek metoda, polegająca na wykorzystaniu żywych
organizmów do wytwarzania produktów, ulepszania roślin lub zwierząt
organizmów do wytwarzania produktów, ulepszania roślin lub zwierząt
lub do stworzenia drobnoustrojów służących specyficznym celom”. Tak
lub do stworzenia drobnoustrojów służących specyficznym celom”. Tak
więc biotechnologia obejmuje wiele pokrewnych nauce o żywności
więc biotechnologia obejmuje wiele pokrewnych nauce o żywności
dyscyplin, takich jak:
dyscyplin, takich jak:
hodowla,
hodowla,
fermentacja żywności i kultury starterowe,
fermentacja żywności i kultury starterowe,
technologia enzymów,
technologia enzymów,
produkcja składników i dodatków do żywości z wykorzystaniem żywych
produkcja składników i dodatków do żywości z wykorzystaniem żywych
organizmów,
organizmów,
biosensory i metody analityczne,
biosensory i metody analityczne,
biologiczne przetwarzanie odpadów i produktów ubocznych.
biologiczne przetwarzanie odpadów i produktów ubocznych.
Dzięki coraz to obszerniejszej wiedzy na temat roli DNA oraz genów w
Dzięki coraz to obszerniejszej wiedzy na temat roli DNA oraz genów w
żywych organizmach, jak też w wyniku opracowania w latach 70.
żywych organizmach, jak też w wyniku opracowania w latach 70.
metod modyfikacji genów, w biotechnologii nastąpiły rewolucyjne
metod modyfikacji genów, w biotechnologii nastąpiły rewolucyjne
zmiany. Obecnie, technologie genów stanowią najszybciej rozwijający
zmiany. Obecnie, technologie genów stanowią najszybciej rozwijający
się sektor biotechnologii, wpływając w coraz to większym stopniu na
się sektor biotechnologii, wpływając w coraz to większym stopniu na
produkcję żywności, techniki środowiskowe i ochronę zdrowia.
produkcję żywności, techniki środowiskowe i ochronę zdrowia.
Produkty modyfikowane
Produkty modyfikowane
genetycznie
genetycznie
Biotechnologie mogą wpływać na
Biotechnologie mogą wpływać na
różnorodność biologiczną przez
różnorodność biologiczną przez
wykorzystywanie naturalnych, rodzimych
wykorzystywanie naturalnych, rodzimych
zasobów genowych i wprowadzenie do
zasobów genowych i wprowadzenie do
ekosystemóworganizmów
ekosystemóworganizmów
zmodyfikowanych genetycznie, które
zmodyfikowanych genetycznie, które
następnie wchodzą w relacje z innymi
następnie wchodzą w relacje z innymi
komponentami ekosystemów. Mogą to być
komponentami ekosystemów. Mogą to być
relacje genetyczne, tj. krzyżowanie się, lub
relacje genetyczne, tj. krzyżowanie się, lub
ekologiczne, tj. tworzenie nowych
ekologiczne, tj. tworzenie nowych
zależności.
zależności.
Inżynieria genetyczna jest uważana
Inżynieria genetyczna jest uważana
za podstawowe narzędzie w
za podstawowe narzędzie w
rozwiązywaniu zasadniczych
rozwiązywaniu zasadniczych
problemów współczesnego świata
problemów współczesnego świata
Specjaliści wiążą swe nadzieje
Specjaliści wiążą swe nadzieje
ze zmianami w takich
ze zmianami w takich
dziedzinach jak:
dziedzinach jak:
1.) Rolnictwo i produkcja żywności
1.) Rolnictwo i produkcja żywności
2.) Ochrona zdrowia
2.) Ochrona zdrowia
3.) Ochrona środowiska
3.) Ochrona środowiska
4.) Przemysł chemiczny
4.) Przemysł chemiczny
Problemy
Problemy
biobezpieczeństwa
biobezpieczeństwa
Potencjalne zagrożenia wynikające z rozwoju
Potencjalne zagrożenia wynikające z rozwoju
biotechnologii są przedmiotem wielu obaw.
biotechnologii są przedmiotem wielu obaw.
Zagrożenia te są natury:
Zagrożenia te są natury:
a) molekularnej i wynikają:
a) molekularnej i wynikają:
- ze złożoności materiału biologicznego
- ze złożoności materiału biologicznego
- z możliwości wzbudzenia mutacji
- z możliwości wzbudzenia mutacji
niekontrolowanych przez zabiegii inżynierii
niekontrolowanych przez zabiegii inżynierii
genetycznej
genetycznej
- z niejednoznaczności informacji genetycznej
- z niejednoznaczności informacji genetycznej
b) zdrowotnej i wiąże się z możliwością wystąpienia:
b) zdrowotnej i wiąże się z możliwością wystąpienia:
- alergenów
- alergenów
- toksyn
- toksyn
Zagrożenia ziarna sojowego
Zagrożenia ziarna sojowego
z genem odporności na
z genem odporności na
jeden z herbicydów:
jeden z herbicydów:
Ziarno sojowe zmodyfikowane genetycznie
Ziarno sojowe zmodyfikowane genetycznie
może być szkodliwe dla ludzi
może być szkodliwe dla ludzi
Eksperymenty ze zmodyfikowanymi
Eksperymenty ze zmodyfikowanymi
genetycznie roślinami mogą doprowadzić do
genetycznie roślinami mogą doprowadzić do
rozprzestrzeniania się sztucznie wprowadzonej
rozprzestrzeniania się sztucznie wprowadzonej
cechy na inne rośliny, powodując narastanie
cechy na inne rośliny, powodując narastanie
odporności na herbicydy
odporności na herbicydy
Ziarno sojowe otrzymane za pomocą inżynierii
Ziarno sojowe otrzymane za pomocą inżynierii
genetycznej jest produktem nienaturalnym
genetycznej jest produktem nienaturalnym
Cele biobezpieczeństwa
Cele biobezpieczeństwa
w odniesieniu do GMO:
w odniesieniu do GMO:
Przewidywanie możliwych, negatywnych
Przewidywanie możliwych, negatywnych
rezultatów podczas eksperymentu lub
rezultatów podczas eksperymentu lub
komercjalizacji
komercjalizacji
Opracowanie systemu monitorowania GMO
Opracowanie systemu monitorowania GMO
Zaplanowanie działań interwencyjnych
Zaplanowanie działań interwencyjnych
Ustanowienie organów kontrolnych w celu
Ustanowienie organów kontrolnych w celu
rejestracji, wydawania zgód na
rejestracji, wydawania zgód na
komercjalizację, opracowywania
komercjalizację, opracowywania
regulaminów pracy
regulaminów pracy
Kształt kadr
Kształt kadr
Ocenę wpływu oddziaływania GMO
Ocenę wpływu oddziaływania GMO
na środowisko należy prowadzić z
na środowisko należy prowadzić z
uwzględnieniem aspektów:
uwzględnieniem aspektów:
naukowo – technicznych
naukowo – technicznych
formalnoprawnych
formalnoprawnych
społeczno - etycznych
społeczno - etycznych
Biotechnologia
Biotechnologia
pozyskiwania żywności
pozyskiwania żywności
Do ważnych zadań biotechnologii
Do ważnych zadań biotechnologii
zalicza się zwiększenie i polepszenie
zalicza się zwiększenie i polepszenie
tradycyjnej produkcji roślinnej,
tradycyjnej produkcji roślinnej,
dlatego dąży się do zwiększenia
dlatego dąży się do zwiększenia
wydajności plonowania.
wydajności plonowania.
Nadzieje biotechnologów to uzyskanie
Nadzieje biotechnologów to uzyskanie
zwierząt transgenicznych
zwierząt transgenicznych
, których
, których
genotyp będzie uformowany nie
genotyp będzie uformowany nie
metodami selekcji, ale przez
metodami selekcji, ale przez
wprowadzenie do niego z zewnątrz
wprowadzenie do niego z zewnątrz
struktury genetycznej, która
struktury genetycznej, która
zadecyduje o ekspresji określonej
zadecyduje o ekspresji określonej
cechy użytkowej.
cechy użytkowej.
Rośliny transgeniczne
Rośliny transgeniczne
Duże znaczenie w doskonaleniu
Duże znaczenie w doskonaleniu
składu oraz właściwości roślin
składu oraz właściwości roślin
przypisuje się genetyce tzw.
przypisuje się genetyce tzw.
mendlowskiej , w której to
mendlowskiej , w której to
wyróżniamy kierunki:
wyróżniamy kierunki:
- genetyka komórek somatycznych
- genetyka komórek somatycznych
- transplantacja organelli
- transplantacja organelli
- transplantacja komórek roślinnych
- transplantacja komórek roślinnych
Warunkiem decydującym o
Warunkiem decydującym o
użyteczności i większym
użyteczności i większym
zastosowaniu inżynierii genetycznej
zastosowaniu inżynierii genetycznej
do ulepszenia roślin uprawnych jest
do ulepszenia roślin uprawnych jest
trwałe utrzymywanie się
trwałe utrzymywanie się
wprowadzonego genu w kolejnych
wprowadzonego genu w kolejnych
generacjach.
generacjach.
Modyfikacja
Modyfikacja
technologicznych cech
technologicznych cech
roślin
roślin
Pszenżyto – zboże o dobrej plenności
Pszenżyto – zboże o dobrej plenności
w polskich warunkach klimatycznych
w polskich warunkach klimatycznych
oraz dużej przydatności
oraz dużej przydatności
technologicznej
technologicznej
Odmiany pomidorów transgenicznych
Odmiany pomidorów transgenicznych
– odporne na choroby grzybicze,
– odporne na choroby grzybicze,
bakteryjne, wirusowe oraz odmiany o
bakteryjne, wirusowe oraz odmiany o
lepszych cechach przetwórczych
lepszych cechach przetwórczych
Surowce zwierzęce
Surowce zwierzęce
Zwierzęta doskonalone genetycznie bardzo
Zwierzęta doskonalone genetycznie bardzo
dobrze wykorzystują składniki pasz. Stosując
dobrze wykorzystują składniki pasz. Stosując
perfekcyjne zbilansowanie diety można w
perfekcyjne zbilansowanie diety można w
krótkim okresie tuczu (kilka miesięcy)
krótkim okresie tuczu (kilka miesięcy)
wyhodować tuczniki, które mają pożądaną
wyhodować tuczniki, które mają pożądaną
mięsność i są mało otłuszczone.
mięsność i są mało otłuszczone.
Celem doskonalenia zwierząt rzeźnych jest
Celem doskonalenia zwierząt rzeźnych jest
polepszenie jakości mięsa kulinarnego, przede
polepszenie jakości mięsa kulinarnego, przede
wszystkim wołowego, wieprzowego, drobiowego,
wszystkim wołowego, wieprzowego, drobiowego,
co może polepszyć jego konsumpcję w postaci
co może polepszyć jego konsumpcję w postaci
nieprzetworzonej
nieprzetworzonej
Zwierzęta transgeniczne
Zwierzęta transgeniczne
Najpowszechniejszą stosowaną techniką
Najpowszechniejszą stosowaną techniką
wprowadzania nowej informacji genetycznej
wprowadzania nowej informacji genetycznej
do genomu zwierząt jest mikroiniekcja DNA
do genomu zwierząt jest mikroiniekcja DNA
do męskiego przedjądrza zygoty.
do męskiego przedjądrza zygoty.
Duże szanse wiąże się z zastosowaniem
Duże szanse wiąże się z zastosowaniem
plemników jako nośnika obcej informacji.
plemników jako nośnika obcej informacji.
W transgenezie bydła mlecznego
W transgenezie bydła mlecznego
szczególną uwagę zwraca się na
szczególną uwagę zwraca się na
doskonalenie składu mleka.
doskonalenie składu mleka.
Wykorzystywanie genetycznie
Wykorzystywanie genetycznie
zmodyfikowanych organizmów budzi na świecie
zmodyfikowanych organizmów budzi na świecie
liczne protesty. Ich głosiciele powołują się na
liczne protesty. Ich głosiciele powołują się na
dwa rodzaje zagrożeń:
dwa rodzaje zagrożeń:
Naruszenie puli genetycznej
Naruszenie puli genetycznej
naturalnego środowiska, powodując
naturalnego środowiska, powodując
rozprzestrzenianie się nowych
rozprzestrzenianie się nowych
sztucznych kombinacji genów z pól
sztucznych kombinacji genów z pól
uprawnych na otaczające środowisko
uprawnych na otaczające środowisko
Natury medycznej, gdyż nowe
Natury medycznej, gdyż nowe
kombinacje genów mogą
kombinacje genów mogą
powodować, że „nowa żywność”
powodować, że „nowa żywność”
będzie trująca lub uczulająca
będzie trująca lub uczulająca
Spektrum genetycznych modyfikacji
Spektrum genetycznych modyfikacji
roślin wykorzystywanych obecnie
roślin wykorzystywanych obecnie
rolniczo nie jest zbyt szerokie,
rolniczo nie jest zbyt szerokie,
Ogranicza się ono do uzyskania:
Ogranicza się ono do uzyskania:
Odmian odpornych na działanie głównych
Odmian odpornych na działanie głównych
dwóch herbicydów: glyfosatu i glufosynatu
dwóch herbicydów: glyfosatu i glufosynatu
Odmian mających toksynę Bt dla ochrony
Odmian mających toksynę Bt dla ochrony
przed szkodnikami
przed szkodnikami
Odmian mających obie powyższe cechy
Odmian mających obie powyższe cechy
Odmian odpornych na pewne choroby
Odmian odpornych na pewne choroby
wirusowe roślin
wirusowe roślin
Roślin obdarzonych pewnymi innymi
Roślin obdarzonych pewnymi innymi
szczególnymi cechami użytkowymi
szczególnymi cechami użytkowymi
Żywność Genetycznie
Żywność Genetycznie
Modyfikowana
Modyfikowana
Organizmy czy też pokarmy zmodyfikowane genetycznie są
Organizmy czy też pokarmy zmodyfikowane genetycznie są
w istocie częścią przyrody, pojawiają się bowiem w
w istocie częścią przyrody, pojawiają się bowiem w
następstwie spontanicznych modyfikacji genów (mutacji). Na
następstwie spontanicznych modyfikacji genów (mutacji). Na
przestrzeni ostatnich 10 000 lat ludzkość, stosując tradycyjne
przestrzeni ostatnich 10 000 lat ludzkość, stosując tradycyjne
metody hodowli, spowodowała przyspieszenie tych zmian.
metody hodowli, spowodowała przyspieszenie tych zmian.
Nowe metody genetyczne opracowane w ostatnich 30 latach
Nowe metody genetyczne opracowane w ostatnich 30 latach
są wynikiem coraz lepszej znajomości genomu różnych
są wynikiem coraz lepszej znajomości genomu różnych
żywych komórek (struktura DNA), a także kodowanych przez
żywych komórek (struktura DNA), a także kodowanych przez
nie białek i enzymów. Z czasem nauczyliśmy się
nie białek i enzymów. Z czasem nauczyliśmy się
modyfikować geny metodami enzymatycznymi, przenosić je i
modyfikować geny metodami enzymatycznymi, przenosić je i
ujawniać w organizmach docelowych. Dysponujemy coraz
ujawniać w organizmach docelowych. Dysponujemy coraz
większą wiedzą, potrafimy więc coraz szybciej uzyskiwać
większą wiedzą, potrafimy więc coraz szybciej uzyskiwać
nowe i ulepszone odmiany, a także wprowadzać całkowicie
nowe i ulepszone odmiany, a także wprowadzać całkowicie
nową informację genetyczną, np. z bakterii lub zwierząt do
nową informację genetyczną, np. z bakterii lub zwierząt do
roślin.
roślin.
Historia żywności
Historia żywności
genetycznie modyfikowanej
genetycznie modyfikowanej
1956
1956
Opisanie struktury DNA
Opisanie struktury DNA
1968
1968
Enzymatyczne metody przecinania lub łączenia DNA lub genów (enzymy
Enzymatyczne metody przecinania lub łączenia DNA lub genów (enzymy
restrykcyjne i ligazy), celem uzyskania rekombinacyjnego DNA
restrykcyjne i ligazy), celem uzyskania rekombinacyjnego DNA
1973
1973
Metody transferu genów/DNA do komórek
Metody transferu genów/DNA do komórek
1990
1990
Pierwsza Dyrektywa UE dotycząca żywności GM
Pierwsza Dyrektywa UE dotycząca żywności GM
1994
1994
Komercjalizacja w USA pierwszego produktu GM (pomidora)
Komercjalizacja w USA pierwszego produktu GM (pomidora)
1995
1995
Opracowanie chipu DNA dla celów identyfikacji materiału genetycznego
Opracowanie chipu DNA dla celów identyfikacji materiału genetycznego
1995
1995
Opisanie genomu pierwszego organizmu
Opisanie genomu pierwszego organizmu
1996
1996
Zatwierdzenie przez UE soi GM
Zatwierdzenie przez UE soi GM
1997
1997
Zatwierdzenie przez UE kukurydzy GM
Zatwierdzenie przez UE kukurydzy GM
1997
1997
Dyrektywa UE w Sprawie Żywności Nowatorskiej
Dyrektywa UE w Sprawie Żywności Nowatorskiej
1998
1998
Czasowe wstrzymanie przez UE badań polowych nad roślinami GM
Czasowe wstrzymanie przez UE badań polowych nad roślinami GM
2000
2000
Opisanie około 40 genomów
Opisanie około 40 genomów
2001
2001
Opisanie genomu człowieka
Opisanie genomu człowieka
2002
2002
Projekty Dyrektyw UE dotyczących zatwierdzania, oceny bezpieczeństwa,
Projekty Dyrektyw UE dotyczących zatwierdzania, oceny bezpieczeństwa,
wykrywalności i oznakowania żywności GM
wykrywalności i oznakowania żywności GM
Synteza białka
Synteza białka
Agrobacterium naturalnie infekuje pewne rośliny,
Agrobacterium naturalnie infekuje pewne rośliny,
wprowadzając do nich nowy DNA. Do modyfikacji genetycznej
wprowadzając do nich nowy DNA. Do modyfikacji genetycznej
roślin stosuje się specjalnie dobrane formy Agrobacterium
roślin stosuje się specjalnie dobrane formy Agrobacterium
(źródło: International Life Sciences Institute – ILSI).
(źródło: International Life Sciences Institute – ILSI).
Niektóre najważniejsze osiągnięcia, które
Niektóre najważniejsze osiągnięcia, które
przyczyniły się do obecnego stanu wiedzy:
przyczyniły się do obecnego stanu wiedzy:
Wyjaśnienie budowy podwójnej helisy DNA oraz sposobu
Wyjaśnienie budowy podwójnej helisy DNA oraz sposobu
kodowania informacji genetycznej przez sekwencje nukleotydów
kodowania informacji genetycznej przez sekwencje nukleotydów
wzdłuż nici DNA.
wzdłuż nici DNA.
Poznanie zasady ekspresji genów i roli matrycowego RNA
Poznanie zasady ekspresji genów i roli matrycowego RNA
(mRNA) w procesie syntezy specyficznego białka.
(mRNA) w procesie syntezy specyficznego białka.
Zastosowanie, do modyfikacji DNA, enzymów-nożyczek
Zastosowanie, do modyfikacji DNA, enzymów-nożyczek
(enzymów restrykcyjnych) wycinających określone geny, jak też
(enzymów restrykcyjnych) wycinających określone geny, jak też
ligaz łączących je w koliste cząsteczki DNA (plazmidy).
ligaz łączących je w koliste cząsteczki DNA (plazmidy).
Opracowanie metod wprowadzania i uaktywniania w komórce
Opracowanie metod wprowadzania i uaktywniania w komórce
docelowej nowego rekombinacyjnego DNA, z zastosowaniem
docelowej nowego rekombinacyjnego DNA, z zastosowaniem
wektora – bakterii
wektora – bakterii
Agrobacterium tumefaciens
Agrobacterium tumefaciens
, strzelby genowej
, strzelby genowej
(metoda balistyczna) lub mikroiniekcji.
(metoda balistyczna) lub mikroiniekcji.
Rośliny uprawne dopuszczone do obrotu przez UE (APP),
Rośliny uprawne dopuszczone do obrotu przez UE (APP),
zgłoszone (NTF) i czekające na decyzję (PED)
zgłoszone (NTF) i czekające na decyzję (PED)
Organizm
Organizm
Nowa cecha
Nowa cecha
Zastosowanie
Zastosowanie
w żywności
w żywności
Wnioskodawca
Wnioskodawca
Status
Status
prawn
prawn
y
y
Kukurydza
Kukurydza
Tolerancja na
Tolerancja na
owady i
owady i
herbicydy
herbicydy
Produkty
Produkty
żywnościowe i
żywnościowe i
ich składniki
ich składniki
Ciba-Geigy,
Ciba-Geigy,
Novartis Seeds
Novartis Seeds
APP
APP
Soja
Soja
Tolerancja na
Tolerancja na
herbicydy
herbicydy
Produkty
Produkty
żywnościowe i
żywnościowe i
ich składniki
ich składniki
Monsanto
Monsanto
APP
APP
Canola
Canola
Tolerancja na
Tolerancja na
herbicydy
herbicydy
Olej
Olej
przetworzony
przetworzony
AgrEvo UK, Plant
AgrEvo UK, Plant
Genetic Systems,
Genetic Systems,
Monsanto,
Monsanto,
Hoechst Schering
Hoechst Schering
NTF
NTF
Kukurydza
Kukurydza
Odporność na
Odporność na
owady
owady
Składniki
Składniki
żywności
żywności
Monsanto,
Monsanto,
Pioneer Overseas
Pioneer Overseas
Corp
Corp
NTF
NTF
Kukurydza
Kukurydza
Odporność na
Odporność na
herbicydy
herbicydy
Składniki
Składniki
żywności
żywności
AgrEvo
AgrEvo
NTF
NTF
Pomidor
Pomidor
Opóźnione
Opóźnione
dojrzewanie
dojrzewanie
Przetwory
Przetwory
pomidorowe
pomidorowe
Zeneca
Zeneca
PED
PED
Cykoria
Cykoria
(czerwona
(czerwona
– radicchio
– radicchio
oraz
oraz
zielona)
zielona)
Tolerancja na
Tolerancja na
herbicydy i
herbicydy i
męska
męska
sterylność
sterylność
Warzywo
Warzywo
Bejo-Zaden
Bejo-Zaden
PED
PED
Soja
Soja
Wysoka
Wysoka
zawartość
zawartość
kwasu
kwasu
oleinowego
oleinowego
Olej
Olej
E I DuPont
E I DuPont
Nemours
Nemours
PED
PED
Kukurydza
Kukurydza
Tolerancja na
Tolerancja na
herbicydy
herbicydy
Produkty
Produkty
żywnościowe i
żywnościowe i
ich składniki
ich składniki
Monsanto
Monsanto
PED
PED
Soja
Soja
Tolerancja na
Tolerancja na
herbicydy
herbicydy
Nasiona
Nasiona
Plant Genetic
Plant Genetic
Systems
Systems
PED
PED
Kukurydza
Kukurydza
Tolerancja na
Tolerancja na
herbicydy i
herbicydy i
owady
owady
Warzywo,
Warzywo,
mrożona słodka
mrożona słodka
kukurydza i
kukurydza i
sproszkowana,
sproszkowana,
składniki
składniki
żywności
żywności
Novartis Seeds,
Novartis Seeds,
Monsanto,
Monsanto,
Pioneer Overseas
Pioneer Overseas
Corp
Corp
PED
PED
Burak
Burak
cukrowy
cukrowy
Tolerancja na
Tolerancja na
herbicydy
herbicydy
Cukier, z pulpy -
Cukier, z pulpy -
składniki
składniki
żywności
żywności
Monsanto &
Monsanto &
Novartis Seeds
Novartis Seeds
PED
PED
Kukurydza
Kukurydza
Tolerancja na
Tolerancja na
herbicydy i
herbicydy i
owady
owady
Pioneer Overseas
Pioneer Overseas
Corp, Mycogen
Corp, Mycogen
Seeds
Seeds
PED
PED
Burak
Burak
pastewny
pastewny
Tolerancja na
Tolerancja na
herbicydy
herbicydy
Pasza dla
Pasza dla
zwierząt
zwierząt
DLF-Trifolium,
DLF-Trifolium,
Monsanto, Danisco
Monsanto, Danisco
PED
PED
Ziemniak
Ziemniak
Zmieniony skład
Zmieniony skład
skrobi
skrobi
Skrobia i składniki
Skrobia i składniki
Amylogene
Amylogene
PED
PED
Bawełna
Bawełna
Tolerancja na
Tolerancja na
herbicydy lub
herbicydy lub
owady
owady
Zastosowanie tak
Zastosowanie tak
jak inna bawełna
jak inna bawełna
Monsanto
Monsanto
PED
PED
Tradycyjne i ekologiczne rolnictwo lokalne i
Tradycyjne i ekologiczne rolnictwo lokalne i
regionalne jako
regionalne jako
alternatywa wobec GMO - Julian Rose, ICPPC
alternatywa wobec GMO - Julian Rose, ICPPC
Produkcja żywności genetycznie
Produkcja żywności genetycznie
modyfikowanej jest syntezą wszystkiego,
modyfikowanej jest syntezą wszystkiego,
co najgorsze w monokulturowej
co najgorsze w monokulturowej
manipulacji naszą żywnością i rolnictwem.
manipulacji naszą żywnością i rolnictwem.
Jest przedłużeniem energochłonnego,
Jest przedłużeniem energochłonnego,
agrochemicznego rolnictwa, które
agrochemicznego rolnictwa, które
doprowadziło do masowego zniszczenia
doprowadziło do masowego zniszczenia
dzikiej przyrody, różnorodności biologicznej
dzikiej przyrody, różnorodności biologicznej
i około 40% światowych gleb rolnych…
i około 40% światowych gleb rolnych…
Prawdziwej alternatywy do GMO i agrochemicznej,
Prawdziwej alternatywy do GMO i agrochemicznej,
monokulturowej żywności nie znajdzie się w hipermarketach lub
monokulturowej żywności nie znajdzie się w hipermarketach lub
na globalnym rynku. PRAWDZIWA ŻYWNOŚĆ powinna, przede
na globalnym rynku. PRAWDZIWA ŻYWNOŚĆ powinna, przede
wszystkim, być produkowana i konsumowana lokalnie. Musi być
wszystkim, być produkowana i konsumowana lokalnie. Musi być
wolna od długiego transportu, zbytniego przetwarzania i
wolna od długiego transportu, zbytniego przetwarzania i
zbędnych opakowań. Świeża, sezonowa i lokalna! Musi opierać
zbędnych opakowań. Świeża, sezonowa i lokalna! Musi opierać
się na różnorodności roślin, zwierząt i drzew, które są rodowite
się na różnorodności roślin, zwierząt i drzew, które są rodowite
dla danego regionu. Jej produkcja jest częścią kulturowego i
dla danego regionu. Jej produkcja jest częścią kulturowego i
społecznego wizerunku wsi, targów miejskich i ich wiejskiego
społecznego wizerunku wsi, targów miejskich i ich wiejskiego
zaplecza. Taka żywność ma prawdziwy smak i wartość odżywczą!
zaplecza. Taka żywność ma prawdziwy smak i wartość odżywczą!
I za tą prawdziwą żywność rolnicy muszą dostać prawdziwą cenę!
I za tą prawdziwą żywność rolnicy muszą dostać prawdziwą cenę!
Żywność ta uprawiana jest według tradycyjnej mądrości ludzi roli,
Żywność ta uprawiana jest według tradycyjnej mądrości ludzi roli,
przekazywanej z pokolenia na pokolenie. Przetrwanie takich
przekazywanej z pokolenia na pokolenie. Przetrwanie takich
gospodarstw – w Europie i na świecie– jest najwyższym
gospodarstw – w Europie i na świecie– jest najwyższym
priorytetem. Rządy narodowe, Komisja Europejska i Światowa
priorytetem. Rządy narodowe, Komisja Europejska i Światowa
Organizacja Handlu powinny inwestować w ich promocje, a nie
Organizacja Handlu powinny inwestować w ich promocje, a nie
niszczyć je. Są one doskonale sprawdzającym się modelem na
niszczyć je. Są one doskonale sprawdzającym się modelem na
przyszłość.
przyszłość.
(…) Światowa Organizacja Handlu (WTO), UE a także większość
(…) Światowa Organizacja Handlu (WTO), UE a także większość
rządów są członkami tego samego „Klubu Zwolenników
rządów są członkami tego samego „Klubu Zwolenników
Globalizacji”, pragnącego czerpać korzyści nie zważając na
Globalizacji”, pragnącego czerpać korzyści nie zważając na
zdrowie ludzi i stan środowiska naturalnego. Najcenniejszym
zdrowie ludzi i stan środowiska naturalnego. Najcenniejszym
zasobem będącym w stanie przeciwdziałać tym negatywnym
zasobem będącym w stanie przeciwdziałać tym negatywnym
działaniom jest nasza determinacja w tworzeniu oporu wobec
działaniom jest nasza determinacja w tworzeniu oporu wobec
prób kontroli naszych umysłów i rynków ekonomicznych. Jeśli
prób kontroli naszych umysłów i rynków ekonomicznych. Jeśli
każdy z nas rozpocznie od swojego najbliższego otoczenia to
każdy z nas rozpocznie od swojego najbliższego otoczenia to
osiągniemy cel.
osiągniemy cel.
Jakość zdrowotna żywności zależy w pierwszej kolejności od
Jakość zdrowotna żywności zależy w pierwszej kolejności od
zawartych w niej składników odżywczych, jednakże niemały
zawartych w niej składników odżywczych, jednakże niemały
wpływ na nią mają też substancje obce, których obecność może
wpływ na nią mają też substancje obce, których obecność może
stwarzać określone ryzyko dla człowieka.
stwarzać określone ryzyko dla człowieka.
Aby zapewnić konsumentowi poczucie bezpieczeństwa,
Aby zapewnić konsumentowi poczucie bezpieczeństwa,
konieczna jest ochrona prawna dotycząca jakości żywności.
konieczna jest ochrona prawna dotycząca jakości żywności.
Jakość zdrowotna żywności może być oceniana przy użyciu
Jakość zdrowotna żywności może być oceniana przy użyciu
kryteriów obiektywnych, które pozwalają ustalić jej skład
kryteriów obiektywnych, które pozwalają ustalić jej skład
chemiczny, zarówno z punktu widzenia substancji pozytywnych,
chemiczny, zarówno z punktu widzenia substancji pozytywnych,
jak i negatywnych.
jak i negatywnych.
W krajach Unii Europejskiej dąży się do harmonizacji
W krajach Unii Europejskiej dąży się do harmonizacji
ustawodawstwa żywnościowego, którego celem jest ochrona
ustawodawstwa żywnościowego, którego celem jest ochrona
zdrowia społeczeństwa. Dotyczy to również wszelkich zmian
zdrowia społeczeństwa. Dotyczy to również wszelkich zmian
związanych z wprowadzaniem nowości na rynku producenckim.
związanych z wprowadzaniem nowości na rynku producenckim.
Na całym świecie zapotrzebowanie na żywność wciąż rośnie.
Na całym świecie zapotrzebowanie na żywność wciąż rośnie.
Naukowcy pracują nad udoskonaleniem metod produkcji
Naukowcy pracują nad udoskonaleniem metod produkcji
żywności oraz możliwością przedłużenia czasu jej trwałości.
żywności oraz możliwością przedłużenia czasu jej trwałości.
Jedną z wielu innych możliwości jest (bardzo
Jedną z wielu innych możliwości jest (bardzo
kontrowersyjne) wykorzystanie inżynierii genetycznej. Techniki
kontrowersyjne) wykorzystanie inżynierii genetycznej. Techniki
modyfikacji genetycznych stosowane są zamiast procesu
modyfikacji genetycznych stosowane są zamiast procesu
selektywnego rozmnażania, który przynosi uzyskanie
selektywnego rozmnażania, który przynosi uzyskanie
pożądanych cech modyfikowanego organizmu dopiero w
pożądanych cech modyfikowanego organizmu dopiero w
którymś pokoleniu, co często wymaga wielu lat pracy.
którymś pokoleniu, co często wymaga wielu lat pracy.
Zalety:
Zalety:
możliwość uprawiania określonych
możliwość uprawiania określonych
roślin w różnych klimatach;
roślin w różnych klimatach;
odporność na działanie szkodników;
odporność na działanie szkodników;
wyższe plony z upraw;
wyższe plony z upraw;
niższe koszty produkcji;
niższe koszty produkcji;
dłuższy okres trwałości produktów;
dłuższy okres trwałości produktów;
większa zawartość w produktach
większa zawartość w produktach
określonych składników odżywczych.
określonych składników odżywczych.
Wady:
Wady:
najważniejszą dla każdego
najważniejszą dla każdego
człowieka, czyli potencjalnego
człowieka, czyli potencjalnego
konsumenta jest stworzenie
konsumenta jest stworzenie
zagrożenia (dla ludzi i zwierząt
zagrożenia (dla ludzi i zwierząt
domowych) uodpornienia na
domowych) uodpornienia na
antybiotyki;
antybiotyki;
oraz tzw. przekroczenie naturalnych
oraz tzw. przekroczenie naturalnych
barier.
barier.
Poprawianie natury.
Poprawianie natury.
Inżynieria genetyczna umożliwia (na poziomie DNA w komórkach)
Inżynieria genetyczna umożliwia (na poziomie DNA w komórkach)
uzupełnienie podstawowych dziedziczonych cech o określoną cechę
uzupełnienie podstawowych dziedziczonych cech o określoną cechę
dodatkową. Może to być np. wytwarzanie przez roślinę substancji,
dodatkową. Może to być np. wytwarzanie przez roślinę substancji,
której nie akceptują szkodniki, czy też uodpornienie płodów rolnych
której nie akceptują szkodniki, czy też uodpornienie płodów rolnych
na przenikanie herbicydów, co umożliwia rolnikom stosowanie tych
na przenikanie herbicydów, co umożliwia rolnikom stosowanie tych
środków w ochronie upraw, bez ryzyka skażenia plonów. Inżynieria
środków w ochronie upraw, bez ryzyka skażenia plonów. Inżynieria
stwarza również możliwość osłabienia cech (genów), które są
stwarza również możliwość osłabienia cech (genów), które są
niekorzystne dla produktów, np. szybkie mięknięcie pomidorów...
niekorzystne dla produktów, np. szybkie mięknięcie pomidorów...
Od niedawna można także uprawiać zmodyfikowane rośliny w bardzo
Od niedawna można także uprawiać zmodyfikowane rośliny w bardzo
zimnym klimacie, w warunkach pustynnych, a nawet na terenach o
zimnym klimacie, w warunkach pustynnych, a nawet na terenach o
bardzo silnym zasoleniu przez wodę morską.
bardzo silnym zasoleniu przez wodę morską.
Uważa się, że takie rezultaty pomogą w zaspokajaniu
Uważa się, że takie rezultaty pomogą w zaspokajaniu
deficytu pożywienia w świecie.
deficytu pożywienia w świecie.
Modyfikacja genetyczna pomaga w pozyskiwaniu płodów rolnych i
Modyfikacja genetyczna pomaga w pozyskiwaniu płodów rolnych i
hodowlanych
hodowlanych
O wyższej wartości odżywczej w porównaniu z tradycyjnymi
O wyższej wartości odżywczej w porównaniu z tradycyjnymi
odpowiednikami, np. odmiany zbóż o zwiększonej zawartości białka,
odpowiednikami, np. odmiany zbóż o zwiększonej zawartości białka,
czy też rzepak zdolny do wzmożonej syntezy nienasyconych kwasów
czy też rzepak zdolny do wzmożonej syntezy nienasyconych kwasów
tłuszczowych.
tłuszczowych.
Odporność na antybiotyki.
Odporność na antybiotyki.
Korzyści, jakie niesie genetyka w powiązaniu z
Korzyści, jakie niesie genetyka w powiązaniu z
produkcją żywności, wiąże ze sobą wiele obaw wśród
produkcją żywności, wiąże ze sobą wiele obaw wśród
nas konsumentów. Niektórzy obawiają się, że zmiany
nas konsumentów. Niektórzy obawiają się, że zmiany
genetyczne roślin jadalnych mogą spowodować
genetyczne roślin jadalnych mogą spowodować
uodpornienie bakterii przewodu pokarmowego
uodpornienie bakterii przewodu pokarmowego
człowieka i zwierząt hodowlanych na antybiotyki.
człowieka i zwierząt hodowlanych na antybiotyki.
Metody genetyczne polegają w tym przypadku na
Metody genetyczne polegają w tym przypadku na
wprowadzaniu do nowo wszczepionego materiału
wprowadzaniu do nowo wszczepionego materiału
genetycznego organizmu, obok cech pożądanych,
genetycznego organizmu, obok cech pożądanych,
geny antybiotykooporne.
geny antybiotykooporne.
Wszystkie jednak modyfikowane genetycznie
Wszystkie jednak modyfikowane genetycznie
produkty podlegają wnikliwym badaniom
produkty podlegają wnikliwym badaniom
laboratoryjnym, zanim zostaną dopuszczone do
laboratoryjnym, zanim zostaną dopuszczone do
obrotu.
obrotu.
„
„
Przekroczenie naturalnych
Przekroczenie naturalnych
barier.”
barier.”
Żywność modyfikowana genetycznie wywołuje wiele dyskusji wśród
Żywność modyfikowana genetycznie wywołuje wiele dyskusji wśród
wielu środowisk, zarówno producentów żywności, jak i
wielu środowisk, zarówno producentów żywności, jak i
konsumentów.
konsumentów.
Z jednej strony pojawiają się właściwie nieograniczone możliwości
Z jednej strony pojawiają się właściwie nieograniczone możliwości
realizacji korzystnych modyfikacji wybranych cech, np. hodowla
realizacji korzystnych modyfikacji wybranych cech, np. hodowla
odpornych na choroby zwierząt o chudym mięsie, czy ryb
odpornych na choroby zwierząt o chudym mięsie, czy ryb
dostarczających mięsa o zwiększonej zawartości nienasyconych
dostarczających mięsa o zwiększonej zawartości nienasyconych
kwasów tłuszczowych. Z drugiej zaś strony inżynieria genetyczna
kwasów tłuszczowych. Z drugiej zaś strony inżynieria genetyczna
może nieść wiele zmian, które mogą mieć różne skutki uboczne,
może nieść wiele zmian, które mogą mieć różne skutki uboczne,
np. podanie hormonu wzrostu u świń wywołuje niekorzystne
np. podanie hormonu wzrostu u świń wywołuje niekorzystne
zmiany w kośćcu, stawach, wzroku itp., albo owce, którym
zmiany w kośćcu, stawach, wzroku itp., albo owce, którym
wprowadzono hormon wzrostu runa, stały się mało odporne na
wprowadzono hormon wzrostu runa, stały się mało odporne na
zmiany temperatur.
zmiany temperatur.
Takie eksperymenty budzą wiele kontrowersji i pytań nad
Takie eksperymenty budzą wiele kontrowersji i pytań nad
manipulacją istotami żywymi, które przez to doznają cierpień.
manipulacją istotami żywymi, które przez to doznają cierpień.
Wielki niepokój budzą również informacje naukowców o
Wielki niepokój budzą również informacje naukowców o
eksperymentowaniu ludzkim materiałem genetycznym, np.
eksperymentowaniu ludzkim materiałem genetycznym, np.
uzyskanie mleka identycznego pod względem składu, co mleko
uzyskanie mleka identycznego pod względem składu, co mleko
kobiece.
kobiece.
Aspekty moralne.
Aspekty moralne.
Długo można rozważać i dyskutować na temat zasadności
Długo można rozważać i dyskutować na temat zasadności
produkowania żywności modyfikowanej genetycznie. Dla
produkowania żywności modyfikowanej genetycznie. Dla
nas jednak nadal na pierwszym miejscu pozostają względy
nas jednak nadal na pierwszym miejscu pozostają względy
moralne.
moralne.
Ponieważ w wielu krajach problem wprowadzania tej
Ponieważ w wielu krajach problem wprowadzania tej
żywności nie jest prawnie uregulowany, budzi on wiele
żywności nie jest prawnie uregulowany, budzi on wiele
kontrowersji.
kontrowersji.
W Wielkiej Brytanii tę kwestię rozwiązano w ten sposób, że
W Wielkiej Brytanii tę kwestię rozwiązano w ten sposób, że
każdy produkt modyfikowany genetycznie musi być
każdy produkt modyfikowany genetycznie musi być
wyraźnie oznakowany i zaliczony do jednej z poniższych
wyraźnie oznakowany i zaliczony do jednej z poniższych
kategorii:
kategorii:
->zawierający genetyczny materiał ludzki;
->zawierający genetyczny materiał ludzki;
->zawierający materiał genetyczny pochodzący od zwierząt,
->zawierający materiał genetyczny pochodzący od zwierząt,
których spożywanie w różnych religiach jest zakazane;
których spożywanie w różnych religiach jest zakazane;
->zawierający materiał roślinny lub mikrobiologiczny
->zawierający materiał roślinny lub mikrobiologiczny
otrzymany przy wykorzystaniu genów zwierząt.
otrzymany przy wykorzystaniu genów zwierząt.
Nie ulega wątpliwości, że żywność
Nie ulega wątpliwości, że żywność
modyfikowana genetycznie, która
modyfikowana genetycznie, która
już w tej chwili przynosi wiele
już w tej chwili przynosi wiele
korzyści, będzie się dalej rozwijać.
korzyści, będzie się dalej rozwijać.
Bardzo dużo zależy jednak od
Bardzo dużo zależy jednak od
podejścia do tego problemu
podejścia do tego problemu
konsumentów i ich względów
konsumentów i ich względów
etycznych.
etycznych.
Dziękuję za uwagę.
Dziękuję za uwagę.