ZYWNOŚĆ MODYFIKOWANA GENETYCZNIE

ZALETY

• Rośliny poddane modyfikacji genetycznej można uprawiać

w różnych klimatach i glebach,. sq odporne na inwazję szkodników

• Plony z uprawy roślin modyfikowanych genetycznie

sq wyższe, a koszty uprawy niższe

• Produkty uzyskane z takich upraw majq dłuższy okres trwałości

• Plony zawierajq więcej białka

i innych składników odżywczych

WADY

• Stwarza zagrożenie (dla ludzi

i zwierzqt domowych) uodpornienia się na antybiotyki

Na całym świecie zapotrzebowanie na żywność wciąż rośnie. Naukowcy, aby zaspokoić tę podstawową potrzebę każ­dego człowieka, pracują nad udoskona­leniem metod produkcji żywności oraz możliwością przedłużenia czasu jej prze­chowywania. Jedną z możliwości jest wykorzystanie modyfikacji genetycznej,......

nazywane) tez mzymeną genetyczną,

która polega na zmianach dokonywa­nych na poziomie DNA w genach ko­mórki (DNA jest odpowiedzialne za dziedziczenie cech komórki). Techniki ......

mzyruetll genetyczne) stosowane są za-

miast procesu selektywnego rozmnaża­nia, który przynosi uzyskanie pożąda­nych cech modyfikowanego organizmu dopiero w którymś kolejnym pokoleniu, co często wymaga wielu lat pracy.

POPRAWIANIE NATURY Inżynieria genetyczna umożliwia uzu­pełnienie podstawowych dziedziczonych cech o określoną cechę dodatkową, taką jak na przykład zdolność wytwarzania przez roślinę substancji, której nie ak­ceptują szkodniki, a to z kolei przyczy­nia się do ochrony plonów przed ich in­wazją. Inna modyfikacja genetyczna może służyć uodpornieniu płodów rol­nych na przenikanie herbicydów (środ­ków chemicznych niszczących chwasty), co umożliwia rolnikom stosowanie tych środków w ochronie uprawianych ro­ślin, bez ryzyka skażenia zbiorów sub­stancjami szkodliwymi dla zdrowia

Inżynieria genetyczna umożliwia też osłabienie określonych cech. N a przykład w Kalifornii wyhodowano pomidory wyposażone w gen, dzięki któremu nie miękły one tak szybko i dłużej zachowywały twardość Obecnie modyfikacje genetyczne stosuje się do otrzymywania odmian, które mogą być uprawiane w warun­kach pustynnych, w bardzo zimnym klimacie lub na obszarach, gdzie woda morska tak zasala gleby, że uniemożli­wia to hodowlę większości roślin. Oczekuje się, że wyniki tych prac po­mogą w zaspokojeniu ogromnego defi­cytu żywności w skali świata.

Modyfikacja genetyczna umożliwia uzyskiwanie płodów rolnych o wyższej wartości odżywczej w porównaniu z tradycyjnymi ich odpowiednikami. Nowe geny są wykorzystywane na przykład do tworzenia odmian zbóż o podwyższonej zawartości białka lub rzepaku zdolnego do wzmożonej syn­tezy nie nasyconych kwasów tłuszczo­wych. W rezultacie tych działań, pro­dukowana żywność ma wyższe walory zdrowotne

Wegetariańska odmiana sera ched­dar istnieje dzięki inżynierii genetycz­nej. Wszystkie sery tradycyjne wytwa­rzane są za pomocą podpuszczki, czyli enzymu, otrzymywanego z żołądków cieląt, ścinającego białko mleka. Obec­nie przy wytwarzaniu identycznego enzymu stosowane są modyfikowane genetycznie mikroorganizmy

ODPORNOŚĆ NA ANTYBIOTYKI Przy wszystkich korzyściach, jakie da­je modyfikacja genetyczna cech użyt­kowych żywności, niektórzy ludzie obawiają się, że zmiany genetyczne ro­ślin jadalnych mogą przyczynić się do uodpornienia bakterii przewodu po­karmowego człowieka i zwierząt do­mowych na antybiotyki

Obawa ta wiąże się z metOdą do­świadczeń genetycznych, polegającą na włączaniu odpornego na antybiotyki genu (lub markera) do materiału gene­tycznego, który wprowadzany jest na­stępnie do rośliny w celu sprawdzenia osiąganego skutku modyfikacji; jeżeli zmodyfikowana komórka przeżywa działanie antybiotyku, oznacza tO, że stała się odporna na antybiOtyk z powo­du markera, a równocześnie, że zyskała też inne cechy nowo wszczepionego ma­teriału genetycznego. Jak dotąd, nie ma wystarczających dowodów na tO, że an­tybiotykooporne markery mogą być przekazywane mikroorganizmom cho­robotwórczym. Wszystkie genetycznie zmodyfikowane produkty podlegają wnikliwemu badaniu w laboratOriach naukowych, zanim zostaną dopuszczone do kontaktu ze środowiskiem natural­nym lub zakwalifikowane jako produk­ty żywnościowe bądź pasza dla zwierząt

KONSEKWENCJE PRZEKROCZENIA NATURALNYCH BARIER Popularyzacja żywności modyfikowanej genetycznie wywołuje wiele dyskusji. Z jednej Strony pojawiają się właściwie nieograniczone możliwości realizacji korzystnych modyfikacji jej cech. Real­na jest, na przykład, hodowla odpor­nych na choroby zwierząt o chudym mięsie lub ryb dostarczających zwięk­szonych ilości wielonienasyconych kwa­sów tłuszczowych o określonych walo­rach odżywczych. Z drugiej zaś strony inżynieria genetyczna może mieć groź­ne skutki uboczne, króre staną się przy­czyną zmian w organizmach zwierząt. W przypadku świń, podanie hormo­nów wzrostowych wywołuje nieko­rzystne zmiany w ich kośćcu i stawach, osłabia koordynację ruchów i wzrok. Owce po wprowadzeniu hormonów po­budzających przyrost runa (otrzyma­nych metodami inżynierii genetycznej) stają się mało odporne na zmiany tem­peratur. Wiele osób w tej sytuacji zada­je pytanie o prawo do manipulacji ge­nami żywych istOt, które przez to do­znają Cierpień

Niepokój budzą również informacje naukowców o eksperymentowaniu z genetycznym materiałem ludzkim, który służy do genetycznej modyfika­cji krów mlecznych. Celem tych dzia­łań ma być uzyskanie mleka o składzie identycznym jak mleko kobiece. Po­dobne kontrowersje wywołują prowa­dzone aktualnie prace nad modyfika­cją pomidorów przy zastosowaniu ma­teriału genetycznego pochodzącego z fląder. Efektem tych prac ma być otrzymanie pomidorów, które można byłoby zamrażać i rozmrażać bez nie­korzystnych zmian ich cech

Ponieważ w wielu krajach sprawa wpro­wadzania na rynek żywności modyfiko­wanej genetycznie nie jest uregulowana prawnie, budzi ona wiele kontrowersji. W Wielkiej Brytanii na przykład Komi­tet Doradczy do Spraw Żywności Rządu Brytyjskiego (British Government's Fo­od Advisory Committee) zaleca, aby ca­łość żywności modyfikowanej genetycz­nie zawierającej geny, które określa się jako "drażliwe etycznie", była wyraźnie oznakowana i zaliczona do jednej z po­niższych kategorii

• zawierającej genetyczny materiał ludzki

• zawierającej materiał genetyczny po­chodzący od zwierząt, których spożywa­nie w różnych religiach jest zakazane

• - zawierającej materiał roślinny lub mikrobiologiczny otrzymany przy wy­korzystaniu genów zwierząt

Nie ulega wątpliwości, że żywność modyfikowana genetycznie, która już dziś przynosi wiele korzyści, w przy­szłości może okazać się niezastąpiona. Wiele jednak zależy od tego, w jaki sposób - w miarę zaawansowania prac w tej dziedzinie - rozwiązywane będą aspekty etyczne. Szczególnie drażliwa dla wielu osób jest kwestia możliwości ingerowania naukowców w odwieczny

porządek świata, co stawia człowieka w pozycji Stwórcy.

---