CHARAKTERYSTYKA 

ROZTWORÓW

 

 

Roztwory są to układy wieloskładnikowe. Każdy 
roztwór składa się z rozpuszczalnika, czyli fazy 
rozpraszającej, oraz przynajmniej jednej substancji 
rozpuszczonej, czyli fazy rozproszonej. 
Roztwory to mieszaniny optycznie jednorodne.   

Przykładowe roztwory to:

• ocet: mieszanina kwasu octowego i wody;
• mleko: mieszanina różnych substancji (cukry, 

tłuszcze, białka i sole mineralne).

 

 

PODZIAŁ ROZTWORÓW

Podział roztworów ze względu na stan 
skupienia. 

Roztwor
y

gazowe 

(np. 

powietrze)

stałe 

(np. szkło, stopy 
metali)

ciekłe 

(np. ocet, 

mleko)

 

 

Podział roztworów ze względu na wielkość 

cząsteczek fazy rozproszonej. 

właściwe 
(rzeczywiste)

średnica 
cząsteczek fazy 
rozproszonej nie 
przekracza 1 
nm

układy koloidalne 
(zole)

średnica cząsteczek 
fazy rozproszonej 
waha się od 1 do 
100 nm

Te dwa wyżej wymienione rodzaje roztworów łatwo 
można odróżnić dzięki tzw. efektowi Tyndalla. Efekt ten 
polega na rozpraszaniu światła na dużych cząsteczkach 
koloidów. Przepuszczając wiązkę światła przez roztwór 
rzeczywisty, nie obserwujemy żadnego efektu, a w 
roztworze koloidalnym pojawia się charakterystyczna 
smuga.

 

 

PRZYKŁADY ROZTWORÓW Z ŻYCIA 
CODZIENNEGO 

Przykład 

roztworu

Stan 

skupienia

Rodzaj 

roztworu

powietrze 

(odpylone)

gazowy

właściwy

roztwór 

cukru

ciekły

właściwy

mosiądz 

stały

właściwy

mleko

ciekły

koloidalny

roztwór 

białka

ciekły

koloidalny

 

 

Opisując roztwory warto wiedzieć o:

- zawiesinach, które również są układami 
wieloskładnikowymi, ale cząsteczki fazy 
rozproszonej zawiesin mają dużą masę oraz duże 
rozmiary – ich średnica jest większa od 100 nm.

Ze względu na większą masę cząsteczkową 
zawieszone w rozpuszczalniku powoli opadają na 
dno naczynia, tworząc osad.

Są to więc układy nietrwałe, a zatem zawiesin nie 
zaliczamy do roztworów. 

 

 

Rozpuszczanie jest to proces mieszania się 
przynajmniej dwóch substancji, w wyniku którego 
powstaje roztwór.

Większość substancji charakteryzuje się 
ograniczoną rozpuszczalnością w danym 
rozpuszczalniku, a zatem w określonej ilości 
rozpuszczalnika i w określonej temperaturze 
możemy z reguły rozpuścić ściśle określoną ilość 
substancji  (tylko nieliczne substancje rozpuszczają 
się i wzajemnie mieszają w dowolnym stosunku). 
Otrzymujemy wówczas tzw. roztwory nasycone.

Do przygotowania roztworów nasyconych 
wykorzystuje się pojęcie zwane rozpuszczalnością.
Rozpuszczalność jest to stężenie roztworu 
nasyconego, które wyraża się najczęściej jako 
liczbę gramów substancji, którą można rozpuścić w 
100 g rozpuszczalnika w danej temperaturze. 

Rozpuszczalność danej substancji wyraża się w formie 
odpowiednich wykresów lub w formie wartości liczbowych 
zestawionych w tabelach.

 

 

Badanie wpływu temperatury na rozpuszczalność 

ciał stałych w wodzie.

Jeżeli do probówki z roztworem jodku potasu 
dodamy trzy krople roztworu azotanu (V) 
ołowiu(II) to wytrąci się żółty osad trudno 
rozpuszczalnej soli PbI

2.

 Jeżeli probówkę 

podgrzejemy  to osad się rozpuści. 

Badanie wpływu temperatury na rozpuszczalność 

gazów  w cieczach.

Jeżeli będziemy ogrzewać wodę wodociągową to na 
ściankach zlewki pojawią się pęcherzyki gazów.

 

 

Po wykonaniu doświadczeń można stwierdzić, że:

• rozpuszczalność ciał stałych w cieczach na ogół 
wzrasta wraz ze wzrostem temperatury, a gazów 
maleje.

• ciecze zachowują się podobnie jak ciała stałe, 
tzn. ich rozpuszczalność  na ogół wzrasta wraz z 
temperaturą.

Na rozpuszczalność gazów w cieczach istotny 
wpływ ma również ciśnienie ( doskonale znany 
efekt występuje po odkręceniu butelki z 
gazowaną wodą mineralną).

 

 

Krystalizacja jest to proces polegający na 
powstawaniu kryształów, czyli przechodzeniu 
substancji rozpuszczonej (fazy rozproszonej) w fazę 
stałą.

Jeżeli probówkę zawierającą ciepły roztwór PbI

2

 z 

poprzedniego doświadczenia umieścimy pod 
strumieniem zimnej wody wytrąci się osad PbI

2

, 

nastąpi krystalizacja. 

Proces rozpuszczania jest procesem fizycznym, 
po odparowaniu rozpuszczalnika uzyskujemy tę 
samą substancję, którą uprzednio rozpuściliśmy.

Proces roztwarzania jest procesem 
chemicznym. Po wrzuceniu np.. Magnezu do 
roztworu kwasu solnego pozornie obserwujemy 
rozpuszczanie magnezu, ale po zakończeniu tego 
procesu i odparowaniu rozpuszczalnika nie 
uzyskamy magnezu lecz sól MgCl2, która powstała 
w wyniku reakcji.