Podstawy
prawoznawstwa

Wykładnia prawa

dr Karol

Dąbrowski

[e-mail]

wykładnia prawa

proces ustalania
znaczenia przepisów
prawnych

interpretacja
humanistyczna

* zrozumienie utworu i twórcy
(motywów, wyznawanych wartości itp.)
* odtworzenie ich
* założenie racjonalności twórcy
* kontekst cywilizacyjny (społeczny,
polityczny, ekonomiczny, medyczny,
historyczny)
* związek przyczynowo - skutkowy
* przeżycie reakcji emocjonalnych

Jerzy Kmita

(ur. 1931): polski filozof i teoretyk

kultury, profesor Uniw. Adama

Mickiewicza w Poznaniu, zaliczany do

poznańskiej szkoły metodologicznej,

napisał "Z metodologicznych

problemów interpretacji

humanistycznej" (wyd. 1971).

walidacja
poprzedzająca
właściwy proces
wykładni

ustalenie obowiązywania
przepisu

decyzja walidacyjna

cel i zakres
wykładni prawa

* klaryfikacyjna koncepcja
wykładni

* derywacyjna koncepcja
wykładni

koncepcja
klaryfikacyjna

clara non sunt interpretanda

1. wieloznaczność języka użytego przez
ustawodawcę
2. błędy w tekście prawnym
3. klauzule generalne
4. "starzenie" się przepisów
5. zbyt ogólna treść normy

klauzula generalna

= zwrot zawarty
w przepisie prawnym,
odsyłający
do pozaprawnego
systemu norm

Kodeks Cywilny

Art. 70

5

par. 1. Organizator oraz uczestnik

aukcji albo przetargu może żądać
unieważnienia zawartej umowy, jeżeli
strona tej umowy, inny uczestnik lub osoba
działająca w porozumieniu z nimi wpłynęła
na wynik aukcji albo przetargu w sposób
sprzeczny z prawem lub dobrymi
obyczajami. (...)

koncepcja
derywacyjna

wykładnia prawa jest
konieczna zawsze, nawet
w przypadku - zdawałoby się
- jasnych przepisów

ustawodawca
racjonalny

* cele możliwe do osiągnięcia
* adekwatne środki
* poszanowanie zasad konstytucyjnych
* spójny system wartości i norm prawnych
* racjonalność = "rozumność"

ratio legis

= racja przemawiająca

za uchwaleniem przepisów; cel
jakim się kierował ustawodawca;
stan rzeczy, który ma być
osiągnięty.

racjonalność
instrumentalna

* podzielanie określonych wartości
* wiara w postęp
* wyznaczenie celów
* arbitralny dobór środków

racjonalność
komunikacyjna

* dialog ustawodawcy ze
społeczeństwem

prawo wyprzedzające
rozwój społeczeństwa

* podzielanie wartości tej części
społeczeństwa, które uznajemy za
postępowe (arbitralność aksjologiczna)
* zaspokajanie potrzeb społecznych
* wyznaczenie realnych celów
* dobór adekwatnych środków
* ekonomiczność
* dialog ze społeczeństwem

ustawodawca
nieracjonalny

gdy dokonujemy wykładni,
wcale nie powinniśmy wierzyć,
iż ustawodawca był mądry

rodzaje wykładni

* autentyczna
* formalna
* legalna
* operatywna
** sądowa
* doktrynalna
* prywatna

wykładnia
autentyczna

dokonywana
przez organ,
który wydał
przepis prawny

wykładnia
formalna

dokonywana
przez organ
państwowy

wykładnia
legalna

dokonywana przez
upoważniony organ
państwowy

wykładnia
operatywna

dokonywana przez
organy stosujące prawo
(organy administracyjne
i sądowe)

wykładnia
operatywna c.d.

* Trybunał Konstytucyjny
* Sąd Najwyższy
* Naczelny Sąd Administracyjny

Źródło: Wikimedia Commons, autor Robert Wielgórski.

rodzaje wykładni c.d.

* językowa
* systemowa
* funkcjonalna
* celowościowa
* logiczna
* historyczna
* porównawcza

wykładnia językowa

* do tekstu przepisu prawnego nie wolno niczego
dodawać ani odejmować
* należy zwracać uwagę na spójniki "i" oraz "lub",
a także na interpunkcję
* dyrektywa języka potocznego
* dyrektywa języka prawnego
* dyrektywa języka specjalistycznego
* terminy jednobrzmiące należy rozumieć
jednolicie
* terminy odmienne należy rozumieć odmiennie
* przepis mający postać zdania opisującego
zachowanie należy interpretować jako obowiązek
tego postępowania

wykładnia systemowa

ustalanie znaczenia
przepisu ze względu na
jego miejsce w strukturze
aktu prawnego, gałęzi
prawa i systemu prawnego

* prymat norm konstytucyjnych (hierarchia
norm)
* zgodność z normami międzynarodowymi
* nie należy interpretować norm w sposób
prowadzący do sprzeczności (argumentum
a coherentia)
* nie należy interpretować w sposób
prowadzący do luk
* należy zgodnie z miejscem w strukturze
aktu prawnego (argumentum a rubrica)
* przestrzegać relacji między przepisami
szczególnymi a ogólnymi (lex specialis
derogat legi generali)
* wyjątków nie należy interpretować
rozszerzająco

wykładnia
funkcjonalna

interpretacja normy ze
względu na warunki
w jakich ma funkcjonować
i funkcję jaką ma pełnić

wykładnia
celowościowa

interpretacja normy
zgodnie z celem, jaki
chciał osiągnąć
ustawodawca

wykładnia
porównawcza

porównanie z systemami
prawnymi innych państw
i normami międzynarodowymi

normatywne teorie
wykładni

* statyczna
* dynamiczna
* "aktualnego ustawodawcy"
* porównawcza

wykładnia
dynamiczna

* adaptacja przepisów do nowej
rzeczywistości
* nadawanie im nowego znaczenia
* używanie współczesnego aparatu
pojęciowego do opisu przeszłości
* akcentowanie dynamiki
społeczeństwa

Art. 1. Za przemysł w rozumieniu niniejszego
rozporządzenia uważa się wszelkie zatrudnienie
zarobkowe lub przedsiębiorstwo, wykonywane
samoistnie i zawodowo, bez względu na to, czy jest
ono wytwarzające, przetwarzające, handlowe lub
usługowe.

Prawo przemysłowe (Dz.U.RP 1927, nr 53, poz. 468 ze zm.)

wykładnia aktualnego
ustawodawcy

* interpretacja zgodna
z preferencjami aksjologicznymi
aktualnego ustawodawcy
* dopasowanie norm do nowych
warunków społecznych,
ekonomicznych, politycznych

łączenie rodzajów
wykładni

* językowa i logiczna
* systemowa
* historyczna i porównawcza
* celowościowa i funkcjonalna

rodzaje wykładni c.d.

* literalna (ścisła) <-> językowa
* rozszerzająca
* zwężająca

wykładnia zwężająca
i rozszerzająca a
zamiar ustawodawcy?

W prezentacji wykorzystano ikonki Nuvola icons ze zbiorów Wikimedia Commons.