UKŁAD

UKŁAD

CHOLINERGICZNY

CHOLINERGICZNY

UKŁAD

CHOLINERGICZNY



część układu autonomicznego



substancją przekaźnikową jest
Ach



enzymy rozkładające ACh to:



AChE



BChE

SYNTEZA ACH

 W zakończeniach nerwowych z aktywnie

transportowanej choliny

 Cholina w zakończeniu jest acetylowana

przez

CAT (acetylotransferazę choliny)

przy udziale acetyl-coa

 Czynnikiem limitującym syntezę ACh

jest szybkość transportu choliny

ENZYMY

ROZKŁADAJĄCE

 ACHE



SZCZELINA SYNAPTYCZNA



PŁYN M/R



W POŁ Z GLIKOLIPIDAMI NA BŁONACH
KOM.

 BCHE



OSOCZE



WĄTROBA, SKÓRA, MÓZG



MM. GŁADKIE

RECEPTORY

 dwa typy receptorów:



MUSKARYNOWE

MUSKARYNOWE



NIKOTYNOWE

NIKOTYNOWE

NIKOTYNOWE



Typ mięśniowy i neuronalny:



budowa pentamerowa (2α,β,δ,ε)/N

m



wiele układów podjednostkowych – 8 α, 4
β)N

n



Sprzężone z kanałem jonowym (Na)



Do aktywacji jest wymagane przyłączenie
dwóch cząsteczek ACh



Nie jest możliwa ciągła stymulacja



Dochodzi do bloku depolaryzacyjnego

Receptory muskarynowe

5 podtypów:
 – M1 (nerwy, gruczoły)
 – M2 (serce, nerwy, mięśniówka gładka)
 – M3 (gruczoły, mięśniówka gładka,

endotelium)

 – M4 (CNS?)
 – M5 (CNS?)

M1

M1



UKŁAD NERWOWY (KORA, HIP)



KOM. ŻOŁĄDKA (OKŁADZINOWE)



ZWOJE JELIT, AUTONOMICZNE)



Funkcjonalnie:



PAMIĘĆ, POBUDZENIE



WYDZIELANIE KWASU SOLNEGO



PRZYSPIESZENIE PERYSTALTYKI

M2

M2



SERCE (PRZEDSIONKI, UKŁAD
PRZEWODZĄCY)



ZAK. PRESYNAPTYCZNE
(HAMOWANIE PRESYNAPTYCZNE)

 FUNKCJONALNIE



HAMOWANIE CZYNNOŚCI NEURONÓW



SPADEK CZĘSTOŚCI SKURCZÓW



ZMNIEJSZENIE RZUTU SERCA

M3

M3

 GRUCZOŁY
 MIĘŚNIÓWKA GŁADKA
 ENDOTELIUM



FUNKCJONALNIE



WZMOŻENIE WYDZIELANIA



SKURCZ MIĘŚNI GŁADKICH



ROZKURCZ NACZYŃ (PRZEZ NO)

Pobudzenie układu

cholinergicznego

 zwężenie źrenicy,
 wzrost wydzielania gruczołów:



śluzowych



łzowych



śliny



potowych



oskrzelowych



jelitowych

Pobudzenie układu

cholinergicznego cd.

 skurcz oskrzeli
 zwolnienie rytmu serca, spadek siły

skurczu, pobudliwości



Wzrost wydzielania żołądkowego

 przyspieszenie perystaltyki przewodu

pokarmowego,spadek napięcia zwieraczy

 wzrost napięcia mięśnia wypieracza,

spadek napięcia zwieracza pęcherza

Cholinomimetyki

 estry choliny:


Acetylocholina

Acetylocholina

Cholinomimetyki



Metacholina

Metacholina

– ma dodatkową grupę

metylową, działa dłużej niż Ach

p.o. 200-600 mg,

s.c. 10-25 mg



Karbachol

Karbachol

– ester choliny z kwasem

karbaminowym , nie jest rozkładany przez
AchE działa na rec N i M

p.o. 2 mg, s.c. 0,25-0,5 mg



Betanechol

Betanechol

– wybitnie odporny na

hydrolizę , tylko na rec. M

5-10 mg, s.c. 2,5-5 mg



Furtreonium

Furtreonium

–

p.o. 10 mg, s.c. 0,5 mg

Wskazania

 Zastosowanie dla grupy:



atonie pooperacyjne jelit



atonie pooperacyjne pęcherza
moczowego



jaskra



w częstoskurczu napadowym
nadkomorowym

Działania niepożądane i

przeciwwskazania

 P.W.



astma



bradykardia



podciśnienie



choroba wrzodowa żołądka

 Dz.N.



nudności



wymioty



biegunka



bóle brzucha



duszność



nadmierne zwolnienie akcji serca

Odwracalne inhibitory

acetylocholinesterazy



Fizostygmina

Fizostygmina

–

działanie podobne do Ach,

przechodzi przez barierę krew / mózg

przechodzi przez barierę krew / mózg przez co

stosuje się ja w celu zniesienia ośrodkowych

objawów zatrucia atropiną, duże dawki mogą

powodować drżenia włókienkowe a nawet
porażenie mięśni szkieletowych.



Zastosowanie :



atonie jelit, pęcherza moczowego



diagnostyka miastenii



jaskra,



wczesna faza choroby Alzheimera (ale jako terapia

eksperymentalna)

Odwracalne inhibitory

acetylocholinesterazy



Neostygmina

Neostygmina

–

w przeciwieństwie do

fizostygminy nie przechodzi przez barierę krew /

mózg, działa od niej dłużej , odwraca blok po

kurarze, poza tym jak wyżej



Pirydostygmina

Pirydostygmina

–

działa słabiej i dłużej niż

neostygmina, zastosowanie w miastenii i atoniach

przewodu pokarmowego



Edrofonium

Edrofonium

–

znalazł zastosowanie w

diagnostyce nużliwości mięśniowej wstrzyknięty

osobie chorej natychmiast przynosi poprawę

napięcia mięśni ale ze względu na krótkie działanie

nie nadaje się do zastosowania w leczeniu

Związki

fosforoorganiczne

 Zastosowanie jako:
 1. Bojowe środki o działaniu

paraliżującym



soman, sarin, tabun, VX

 2. Środki owadobójcze



paration, malation

Niedowracalne

inhibitory AChE

 do nieodwracalnych inhibitorów AChE należą

związki z grupy tak zwanych fosforoorganicznych w



wchłaniają się łatwo z przewodu pokarmowego, przez skórę
także nieuszkodzoną, przez bony śluzowe



objawy jawne występują przy spadku aktywności ACHE do
20 % normy

 Reakcje katalizowane przez AchE:



Ach + AChE ► AchE/grupa acetylowa



deacetylacja



ACHE (ms)



Neostygmina +ACHE



ACHE/grupa karbamoilowa



dekarbamoilacja (h)



Paration +ACHE

ACHE/grupa fosforanowa 

defosforylacja niemożliwa

Mechanizm działania

toksycznego u człowieka



Blokada depolaryzacyjna - receptory

Blokada depolaryzacyjna - receptory

nikotynowe

nikotynowe



Cel: złacze nerwowo-mięśniowe



Objawy:



Osłabienie mięśni Zaburzenia oddychania Zgon

Mechanizm działania

toksycznego u człowieka



Silna stymulacja receptorów muskarynowych

Silna stymulacja receptorów muskarynowych



Cel: stymulacja obwodowego układu nerowowego



Objawy:



Bradykardia Zahamowanie zatokowe  Śmierć



Nadmierne wydzielanie  skurcz dróg oddechowych 

duszność zgon



Cel: stymulacja ośrodkowego układu nerwowego



Objawy:



Zmniejszenie napędu oddechowego  niewydolność

oddechowa  zgon



Drgawki uogólnione  zgon

Leczenie zatrucia



doraźne



Monitorowanie tętna, ciśnienia itd.



W przypadku kontaktu skóry umyć ja wodą



Do oddychania tlen z podniesioną zawartością dwutlenku węgla



Wymioty płukanie żołądka



swoiste



atropina – 2 mg co 15 min aż do objawów atropinizacji czyli
rozszerzenia źrenicy i suchości w ustach



reaktywatory ACHE: maksymalnie do 24 h od zatrucia później
wiązanie fosforanowe jest już stabilne



Pralidoksym – i.v. 1,0 powoli 5 – 10 min przy braku poprawy po 30
min powtórzyć



Obidoksym – i.v. 0.25 jak wyżej

•

Degeneracja
neuronów
cholinergicznych
prowadzi do
demencji typu
Alzheimera.

•

Skutkuje
zaburzeniami
pamięci oraz
funkcji
poznawczych.

W LECZENIU WYKORZYSTUJE SIĘ:

DONEPEZIL

DONEPEZIL

RIVASTIGMINA

RIVASTIGMINA

GALANTAMINA

GALANTAMINA

Cholinolityki

Cholinolityki

Cholinolityki



Atropina

Atropina



występuje w roślinach:



wilcza jagoda,



lulek czarny,



bieluń dziędzierzawa,



działa przede wszystkim na receptory

typu M



działa na OUN: halucynacje, śpiączka

Atropina

-

przyspieszenie HR, rozszerza naczynia krwionośne
poprzez histaminę i powoduje spadek RR,

-

zmniejsza perystaltykę przewodu: powoduje
zwolnienie częstości skurczów i amplitudy skurczów
mięśniówki, zmniejsza napięcie mm.gładkich dróg
żółciowych, moczowych,

-

powoduje rozszerzenie źrenicy, porażenie
akomodacji

-

zmniejsza wydzielanie gruczołowe : potowych,
oskrzelowych, śliny, żołądkowych

-

słabo rozszerza oskrzela

Obwodowe działanie atropiny



Rozszerzenie źrenic



Zablokowanie akomodacji



Suchość w ustach



Rozszerzenie oskrzeli



Tachykardia



Zmniejszenie wydzielania żołądkowego



Zaparcia



Zaburzenia dysuryczne



Suchość skóry

Ośrodkowe efekty atropiny



Działanie przeciwwymiotne



Niepokój



Dyskinezy



Pobudzenie



Omamy



Drgawki



Śpiączka, śmierć

Zastosowanie



Zastosowanie:



kardiologia i anestezjologia: premedykacja, znoszenie
rzadkoskurczu lub bloku p/k np.: po glikozydach



okulistyka: rozszerzenie źrenicy, porażenie
akomodacji, ustalanie wad refrakcji szczególnie u
dzieci



dawniej: leczenie choroby wrzodowej; astma



w profilaktyce choroby lokomocyjnej



jako element mieszanek lekowych przy leczeniu kolek
żółciowej, nerkowej



w zatruciach zw. fosforoorganicznymi

Zastosowanie cholinolityków



Rozszerzanie źrenicy



Astma (ipratropium)



bradykardia, AV-bloki



Wrzody trawienne (pirenzepina)



Biegunka (z opioidami)



Kurczowe bóle brzucha (z lekami
przeciwbólowymi i spazmolitykami)



Zespoły parkinsonowskie

Działania niepożądane i

przeciwwskazania

 Dz.N:



tachykardia



rozszerzenie źrenicy, światłowstręt



suchość błon śluzowych, zaczerwienienie skóry



wzrost temperatury przez zahamowanie funkcji gruczołów
potowych



niepokój, omamy, dezorientacja



niedrożność p.pok., zablokowanie oddawania moczu

 P.W.



przerost prostaty



zwężenie szyi pęcherza



tachykardia



choroba niedokrwienna serca



jaskra



Transporter

Transporter

choliny jest

choliny jest

zależny od jonów

zależny od jonów

Na i może być

Na i może być

hamowany przez

hamowany przez

hemicholinium

hemicholinium

.

.



ACh jest

ACh jest

transportowana

transportowana

do pęcherzyków

do pęcherzyków

drugi nośnik

drugi nośnik

(B)

(B)

który jest

który jest

hamowany przez

hamowany przez

vesamicol

vesamicol

.

.



Uwolnienie

Uwolnienie

przekaźników

przekaźników

następuje po otwarciu

następuje po otwarciu

kanałów wapniowych

kanałów wapniowych

napięciowo zależnych.

napięciowo zależnych.



Wzrost poziomu

Wzrost poziomu

wapnia powoduje fuzję

wapnia powoduje fuzję

pęcherzyków z błoną

pęcherzyków z błoną

synaptyczną i

synaptyczną i

uwolnienie

uwolnienie

przekaźnika.

przekaźnika.



Etap ten może być

Etap ten może być

zablokowany przez

zablokowany przez

toksynę botulinową

toksynę botulinową

.

.

PRESYNAPTYCZNE HAMOWANIE

UKŁADU CHOLINERGICZNEGO

 SYNTEZA:

HEMICHOLINA

HEMICHOLINA

(BLOKOWANIE

TRANSPORTU CHOLINY)

 ZATRZYMYWANIE ACH W PĘCHERZYKACH:

WESAMIKOL

WESAMIKOL

 UWALNIANIE:

TOKSYNA BOTULINOWA

TOKSYNA BOTULINOWA

 STYMULACJA PRESYNAPTYCZNYCH RECEPTORÓW

HAMUJĄCYCH (ALFA 2, 5-HT, NPY)

 W PŁYTCE N-M: AMINOGLIKOZYDY, TETRACYKLINY

Inne cholinolityki

 Skopolamina
 Metyloskopolamina
 Butyloskopolamina
 Homatropina
 Ipratropium
 Oksyfenonium
 Pirenzepina