Fizjologia i patologia

Fizjologia i patologia

cyklu płciowego

cyklu płciowego

Rafał Stojko

Katedra i Klinika

Położnictwa i

Ginekologii

SUM

GnRH

GnRH

LH

LH

FSH

FSH

Steroidy

Steroidy

Białka

Białka

steroidy

steroidy

neurotransmit

neurotransmit

ery

ery

opioidy

opioidy

PODWZGÓRZ

PODWZGÓRZ

E

E

PRZYSADKA

PRZYSADKA

MÓZGOWA

MÓZGOWA

GONADY

GONADY

Metoda kalendarzowa

Metoda termiczna

CZYNNIKI, KTÓRE MOGĄ MIEĆ WPŁYW NA PTC



zmiana godziny pomiaru PTC,



zmiana termometru,



dolegliwości chorobowe (katar, ból gardła itp.),



zmiana klimatu,



bezsenność,



wypity poprzedniego dnia wieczorem alkohol,



zdenerwowanie.

Estrogeny

VIP, NPY

Cytokiny

Czynniki wzrostowe

PGF-2

Lipo- i cyclo-

DA - NA

Neurotrofiny

(NGF, NT3, NT-4, NT-4/5

,

OT i AVP

Progesteron

Androgeny

Jajnik

Cholesterol

 

PREGNENOLON

PROGESTERON

17OH-PREGNENOLON

17 OH-PROGESTERON

ANDROSTENDION

DHEA

ANDROSTENDIOL

TESTOSTERON

ESTRIOL

ESTRON

17-ESTRADIOL

17-Hydroksylaza

Droga
4

Droga 5

C17-20 Liaza

Dehydrogenaza
17-OH-steroidowa

Oksydoreduktaza
17B-OH-steroidowa

Aromataza

Aromataza

C17-20 Liaza

Deh

yd.

Ster

oido

wa

Izom

eraz

a

Biologiczna aktywność

Biologiczna aktywność

estrogenów

estrogenów



II, III-rzędowe cechy płciowe

II, III-rzędowe cechy płciowe



proliferacja kom. podścieliska

proliferacja kom. podścieliska

endometrium

endometrium



pobudliwość miometrium

pobudliwość miometrium



szyjka macicy

szyjka macicy



zmiany cytohormonalne nabłonka

zmiany cytohormonalne nabłonka

pochwy

pochwy



śluzówka jajowodów

śluzówka jajowodów



pobudzenie tkanek

pobudzenie tkanek

estrogenozależnych sutka

estrogenozależnych sutka

Biologiczna aktywność

Biologiczna aktywność

estrogenów

estrogenów



Aktywność kościotwórcza

Aktywność kościotwórcza



Biostynteza białek wątrobowych

Biostynteza białek wątrobowych



Lipidogram

Lipidogram



Perystaltyka jelit

Perystaltyka jelit



EDRF

EDRF



Układ krzepnięcia - serce

Układ krzepnięcia - serce



Glukoza, insulina

Glukoza, insulina



Libido, pamięć, psychika, emocje

Libido, pamięć, psychika, emocje



SAP

SAP



Stem cells

Stem cells

Estrogeny katecholowe

Estrogeny katecholowe



Grupa hydroksylowa w fenolowym pierścieniu A w

Grupa hydroksylowa w fenolowym pierścieniu A w

poz. 2 lub 4 (aminy katecholowe)

poz. 2 lub 4 (aminy katecholowe)



2-OH-estron, 2-OH-estradiol, 2-OH-estriol

2-OH-estron, 2-OH-estradiol, 2-OH-estriol



Substrat metylotransferazy katecholowej (COMT)

Substrat metylotransferazy katecholowej (COMT)



Związki „2” ośrodkowo-obwodowe

Związki „2” ośrodkowo-obwodowe



Związki „4” obwodowo-ośrodkowe

Związki „4” obwodowo-ośrodkowe



Kompetycyjne hamowanie COMT i degradacji

Kompetycyjne hamowanie COMT i degradacji

amin

amin



Podwzgórzowe uwalnianie gonadotropin

Podwzgórzowe uwalnianie gonadotropin

Eliminacja estrogenów

Eliminacja estrogenów



Transformacja cząsteczki steroidu

Transformacja cząsteczki steroidu



Koniugacja (sprzęganie)

Koniugacja (sprzęganie)



Nerki, wątroba, jelita

Nerki, wątroba, jelita



50% puli „D” – estrogeny żółciowe

50% puli „D” – estrogeny żółciowe



Podwójne sprzęganie

Podwójne sprzęganie



50% nerki i jelita

50% nerki i jelita



Estriol Estron Estradiol (4:3:1)

Estriol Estron Estradiol (4:3:1)

Wpływ estrogenów na układ

Wpływ estrogenów na układ

krzepnięcia

krzepnięcia

Czynniki krzepnięcia II, VII, IX, X

Czynniki krzepnięcia II, VII, IX, X

Fibrynogen, AT III

Fibrynogen, AT III

Plazminogen

Plazminogen

Adhezja płytek (prostacyklina)

Adhezja płytek (prostacyklina)

Wzrost ryzyka zakrzepicy

Wzrost ryzyka zakrzepicy

Niedobory AT III, białka C, S, APC-R

Niedobory AT III, białka C, S, APC-R

Synteza Progesteronu

Synteza Progesteronu

Cholesterol LDL

Pregnenolon

Odszczepianie bocznego łańcucha
Trzy cykle (C20-22)

-Ferrodoksyna

-Cytochrom P 450

-Białko StAR (białko reg.)

Cholestero
l

Cholesterol VLDL, HDL

3-hydroksysteroidowa dehydrogenaza/

5- 

4 izomeraza

• dehydrogenacja grupy OH w poz. 3

• izomeryzacja wiązania olefinowego 5

• struktura ketonowa 4

PROGESTERON

DHEA Androstendion

Biologiczna aktywność

Biologiczna aktywność

progesteronu

progesteronu



Moduluje fazę wydzielniczą

Moduluje fazę wydzielniczą



Znosi aktywność skurczową miometrium

Znosi aktywność skurczową miometrium

teoria Csapo

teoria Csapo



Zmniejszenie proliferacji gruczołów

Zmniejszenie proliferacji gruczołów

szyjkowych

szyjkowych



Wzrost czynności wydzielniczej nabłonka

Wzrost czynności wydzielniczej nabłonka

jajowodów i relaksacja prostaglandynowa

jajowodów i relaksacja prostaglandynowa



OUN (pobudza zależne od endorfin neurony

OUN (pobudza zależne od endorfin neurony

podwzgórza zmniejszając pulsację GnRH)

podwzgórza zmniejszając pulsację GnRH)

Biologiczna aktywność

Biologiczna aktywność

Progesteronu

Progesteronu



Diureza

Diureza



Katabolizm białek

Katabolizm białek



Oddychanie

Oddychanie



Wydalanie wapnia i fosforu

Wydalanie wapnia i fosforu



Temp. ciała

Temp. ciała



Pamięć wzrokowa

Pamięć wzrokowa



Formowanie kości

Formowanie kości



Zawartość Ca w gametach

Zawartość Ca w gametach

(reakcja akrosomalna)

(reakcja akrosomalna)



Produkcja glikodelin (A)

Produkcja glikodelin (A)



Stężenie glikogenu

Stężenie glikogenu



Stężenie aminokwasów w

Stężenie aminokwasów w

surowicy

surowicy



Napięcie mięśni gładkich

Napięcie mięśni gładkich



5-alfa-reduktaza

5-alfa-reduktaza

(antyandrogennie)

(antyandrogennie)



SHBG

SHBG



Nastrój (neuroaktywne

Nastrój (neuroaktywne

metabolity

metabolity



Odpowiedź immunologiczna

Odpowiedź immunologiczna

(immunosupresja)

(immunosupresja)

ZNPM, PMS, PDD

ZNPM, PMS, PDD



Neurowegetatywne metabolity

Neurowegetatywne metabolity

progesteronu

progesteronu



Zredukowane w poz. 3-alfa-OH-5

Zredukowane w poz. 3-alfa-OH-5



Pregnanolon

Pregnanolon



Siarczan pregnanolonu

Siarczan pregnanolonu



3-alfa-OH-5-alfa-dihydroprogesteron

3-alfa-OH-5-alfa-dihydroprogesteron



3-alfa, 5-alfa-tetrahydroksykortykosteron

3-alfa, 5-alfa-tetrahydroksykortykosteron

Receptory GABA-A

Receptory GABA-A

Cholesterol

PREGNENOLON

PROGESTERON

17OH-PREGNENOLON

17 OH-PROGESTERON

ANDROSTENDION

DHEA

ANDROSTENDIOL

TESTOSTERON

ESTRIOL

ESTRON

17-ESTRADIOL

17-Hydroksylaza

Droga
4

Droga 5

C17-20 Liaza

Dehydrogenaza
17-OH-steroidowa

Oksydoreduktaza
17B-OH-steroidowa

Aromataza

Aromataza

C17-20 Liaza

Deh

yd.

Ster

oido

wa

Izom

eraz

a

DHT

5-alfa-reduktaza

Biologiczna aktywność

Biologiczna aktywność

androgenów

androgenów



Libido

Libido



Anabolizm

Anabolizm



Hiperandrogenizm

Hiperandrogenizm



Arytmie, hiperinsulinizm, wzrost

Arytmie, hiperinsulinizm, wzrost

czynników wzrostu np. IGF,

czynników wzrostu np. IGF,

insulinooporność, wzrost aktywności

insulinooporność, wzrost aktywności

fibrynolitycznej, zmiany lipidogramu,

fibrynolitycznej, zmiany lipidogramu,

dysfunkcja czynności przydatków skóry

dysfunkcja czynności przydatków skóry

Zaburzenia

Zaburzenia

miesiączkowania

miesiączkowania

1. z krwawieniami

1. z krwawieniami

a/. czynnościowe

a/. czynnościowe

b/.

b/.

organiczne

organiczne

2. bez krwawień

2. bez krwawień

Przyczyna każdego krwawienia, które występuje

Przyczyna każdego krwawienia, które występuje

poza terminem prawidłowej miesiączki musi być

poza terminem prawidłowej miesiączki musi być

wyjaśniona

wyjaśniona

Krwawieniem czynnościowym określa się

Krwawieniem czynnościowym określa się

wszystkie, których przyczyną są

wszystkie, których przyczyną są

zaburzenia czynności układu podwzgórze-

zaburzenia czynności układu podwzgórze-

przesadka-jajnik oraz wynikające z

przesadka-jajnik oraz wynikające z

nieprawidłowego funkcjonowania innych

nieprawidłowego funkcjonowania innych

gruczołów wydzielania wewnętrznego

gruczołów wydzielania wewnętrznego

Większość zaburzeń układu

Większość zaburzeń układu

podwzgórze-przysadka-jajnik

podwzgórze-przysadka-jajnik

objawia się brakiem miesiączki

objawia się brakiem miesiączki

lub zmianami w przebiegu i

lub zmianami w przebiegu i

rytmie jej występowania

rytmie jej występowania

Zaburzenia miesiączkowania mogą być również wynikiem

Zaburzenia miesiączkowania mogą być również wynikiem

- zaburzeń innych gruczołów endokrynnych,

- zaburzeń innych gruczołów endokrynnych,

- chorób metabolicznych,

- chorób metabolicznych,

- niedoborów żywieniowych i witaminowych,

- niedoborów żywieniowych i witaminowych,

- skutkiem leczenia

- skutkiem leczenia



Krwawienia czynnościowe najczęściej

Krwawienia czynnościowe najczęściej

występują w okresie dojrzewania i

występują w okresie dojrzewania i

przekwitania

przekwitania



Podstawowym leczeniem jest leczenie

Podstawowym leczeniem jest leczenie

hormonalne

hormonalne



Jeżeli nie ustępuje po 7 dniach terapii należy wykonać

Jeżeli nie ustępuje po 7 dniach terapii należy wykonać

frakcjonowane wyłyżeczkowanie macicy.

frakcjonowane wyłyżeczkowanie macicy.

Przyczyny zaburzeń miesiączkowania

Przyczyny zaburzeń miesiączkowania

1.

1.

endokrynopatie

endokrynopatie

zaburzenia anatomiczne i

czynnościowe

- układu

podwzgórze/przysadka/jajnik

- tarczycy

- nadnerczy

2.

2.

choroby krwi

choroby krwi

hemofilie

3.

3.

choroby wątroby

choroby wątroby

zaburzenia syntezy czynników

krzepnięcia,

metabolizmu

steroidów płciowych, SHBG

4.

4.

choroby nerek

choroby nerek

zaburzenia wydalania estrogenów i

progesteronu

5.

5.

otyłość

otyłość

obwodowa konwersja androstendionu

6.

6.

cz. jatrogenne

cz. jatrogenne

antykoagulanty, kwas

acetylosalicylowy,

preparaty

naparstnicy, htz, OC, gestageny, leki
psychotropowe

Organiczne przyczyny krwawień

Organiczne przyczyny krwawień

1.

1.

Trzon macicy

Trzon macicy

mięśniaki, polipy endometrialne,

endometritis,

rozrost/rak

endometrium, adenomyosis, IUD,
powikłania wczesnej ciąży (ciąża pozamaciczna)

2.

2.

Szyjka macicy

Szyjka macicy

zmiany nowotworowe (polip, rak),

erosio,

cervicitis, endometrioza

3.

3.

Pochwa

Pochwa

zmiany nowotworowe (ca, sarcoma), uraz,

ciało

obce, zanikowe zapalenie i

infekcje, kłykciny

4.

4.

Srom

Srom

uraz, zapalenie, zmiany nowotworowe,

kłykciny,

dystrofia sromu, żylaki

5.

5.

Jajniki

Jajniki

guzy czynnościowe i nowotworowe, zapalenia

-----------------------------------------------------------------------------------------------

1.

1.

Drogi moczowe

Drogi moczowe zmiany w obrębie cewki moczowej (polipy,

uchyłki), krwiomocz

2.

2.

P. pokarmowy

P. pokarmowy

zmiany w obrębie odbytu i j.grubego,

hemoroidy

Symptomatologia miesiączkowania

Symptomatologia miesiączkowania

1.

1.

Eumenorrhoea

Eumenorrhoea

–

–

cykl 24-32 dniowy, trwający 3-5 dni,

cykl 24-32 dniowy, trwający 3-5 dni,

fizjologiczna utrata krwi 40 ml

fizjologiczna utrata krwi 40 ml

2.

2.

Amenorrhoea

Amenorrhoea

primaria -

primaria -

brak krwawień po 16 r.ż.

brak krwawień po 16 r.ż.

a. secundaria >6 miesięcy

a. secundaria >6 miesięcy

u uprzednio miesiączkującej kobiety

u uprzednio miesiączkującej kobiety

3.

3.

Polymenorrhoea

Polymenorrhoea

-

-

częste miesiączkowanie co 21-24 dni

częste miesiączkowanie co 21-24 dni

4. Oligomenorrhoea

4. Oligomenorrhoea

-

-

rzadziej niż co 32 dni

rzadziej niż co 32 dni

5. Hypermenorrhoea

5. Hypermenorrhoea

–

–

obfite krwawienie trwające 5-7 dni

obfite krwawienie trwające 5-7 dni

6. Hypomenorrhoea

6. Hypomenorrhoea

–

–

krótkie, skąpe miesiączki (1-2dni)

krótkie, skąpe miesiączki (1-2dni)

7. Metrorrhagiae

7. Metrorrhagiae

–

–

nieregularne, obfite krwawienie

nieregularne, obfite krwawienie

8. Menometrorrhagiae

8. Menometrorrhagiae

–

–

pozostaje w związku z rytmem

pozostaje w związku z rytmem

9.

9.

Dysmenorrhoea

Dysmenorrhoea

/

/

algomenorrhoea/- z. objawów

algomenorrhoea/- z. objawów

wegetatywnych występujący podczas miesiączki, dominują

wegetatywnych występujący podczas miesiączki, dominują

dolegliwości bólowe

dolegliwości bólowe

Brak miesiączki

Brak miesiączki

amenorrhoea primaria

amenorrhoea primaria

- dysgenezja gonad 19 %

- dysgenezja gonad 19 %

- hipoplazja jajników 15 %

- hipoplazja jajników 15 %

- niewydolność podwzgórza 14 %

- niewydolność podwzgórza 14 %

- zespół R-M-K 9 %

- zespół R-M-K 9 %

- interseksualizm 8 %

- interseksualizm 8 %

- wrodzony przerost nadnerczy 7 %

- wrodzony przerost nadnerczy 7 %

- zespół feminizujących jąder 7 %

- zespół feminizujących jąder 7 %

- guzy przysadki 4 %

- guzy przysadki 4 %

- karłowatość przysadkowa 2 %

- karłowatość przysadkowa 2 %

Brak miesiączki

Brak miesiączki

–

–

amenorrhoea

amenorrhoea

secundaria

secundaria

- czynnościowa niewydolność podwzgórza 75 %

- czynnościowa niewydolność podwzgórza 75 %

- przerost nadnerczy

- przerost nadnerczy

5,4%

5,4%

- zarośnięcie jamy macicy 4,8

- zarośnięcie jamy macicy 4,8

%

%

- PCOS 3,2

- PCOS 3,2

%

%

Oligomenorrhea

Oligomenorrhea



Przyczyny:

Przyczyny:

- dysfunkcja układu podwzgórzowo-przysadkowego (Gr.

- dysfunkcja układu podwzgórzowo-przysadkowego (Gr.

II)

II)

- zespoły hiperandrogennne (PCOS, NCAH)

- zespoły hiperandrogennne (PCOS, NCAH)

- zaburzenia folikulogenezy

- zaburzenia folikulogenezy



Leczenie:

Leczenie:

- zachowawcze:

- zachowawcze:

progestageny w II fazie cyklu, OC i

progestageny w II fazie cyklu, OC i

leki stymulujące folikulogenezy

leki stymulujące folikulogenezy

-

-

chirurgiczne

chirurgiczne

Częste miesiączkowanie

Częste miesiączkowanie

-

-

polymenorrhoea

polymenorrhoea



Cykl krótszy niż 21-24 dni

Cykl krótszy niż 21-24 dni



Występuje dość często u młodych

Występuje dość często u młodych

dziewcząt, które wcześnie rozpoczęły

dziewcząt, które wcześnie rozpoczęły

miesiączkowanie

miesiączkowanie



Skrócenie cykli najczęściej występuje w

Skrócenie cykli najczęściej występuje w

cyklach bezowulacyjnych, w niewydolności

cyklach bezowulacyjnych, w niewydolności

ciałka żółtego lub w efekcie skrócenia fazy

ciałka żółtego lub w efekcie skrócenia fazy

folikularnej

folikularnej

Obfite miesiączkowanie

Obfite miesiączkowanie

hypermenorrhoea

hypermenorrhoea



Obfite krwawienie ze zwiększoną utratą krwi

Obfite krwawienie ze zwiększoną utratą krwi

trwające 5-7 dni

trwające 5-7 dni



Przyczyny zróżnicowane w dużej mierze

Przyczyny zróżnicowane w dużej mierze

zależne od wieku

zależne od wieku

np. niedomoga lutealna, stany

np. niedomoga lutealna, stany

zapalne endometrium, różnego stopnia zmiany rozrostowe w

zapalne endometrium, różnego stopnia zmiany rozrostowe w

endometrium, zaburzenia w układzie krzepnięcia i fibrynolizy,

endometrium, zaburzenia w układzie krzepnięcia i fibrynolizy,

mięśniaki podśluzówkowe lub śródścienne

mięśniaki podśluzówkowe lub śródścienne



Wskazana: D&C, histeroskopia

Wskazana: D&C, histeroskopia

(resekcja

(resekcja

endometrium)

endometrium)

obserwacja, hysterectomia

obserwacja, hysterectomia

Krwotoki z macicy

Krwotoki z macicy



Nieregularne, obfite krwawienia

Nieregularne, obfite krwawienia

metrorrhagiae

metrorrhagiae

;

;

najczęściej zmiany organiczne: mięśniaki, polipy,

najczęściej zmiany organiczne: mięśniaki, polipy,

rozrosty endometrium, zaburzenia układu

rozrosty endometrium, zaburzenia układu

krzepnięcia i fibrynolizy, zmiany zapalne

krzepnięcia i fibrynolizy, zmiany zapalne



Bardzo obfite krwotoki pozostające w związku z

Bardzo obfite krwotoki pozostające w związku z

rytmem miesiączkowym nazywamy

rytmem miesiączkowym nazywamy

menometrorrhagiae

menometrorrhagiae



Krwawienia po menopauzie: D&C, histeroskopia

Krwawienia po menopauzie: D&C, histeroskopia

(resekcja endometrium),

(resekcja endometrium),

hysterectomia

hysterectomia