CYKL PŁCIOWY

CYKL PŁCIOWY

OKRESOWO POWTARZAJĄCE SIĘ ZMIANY BUDOWY
I FUNKCJI POSZCZEGÓLNYCH ODCINKÓW UKŁADU
ROZRODCZEGO ZACHODZĄCE U OSOBNIKÓW DOJRZAŁYCH
PŁCIOWO.

- JAJNIKI
- MACICA
- JAJOWODY
- POCHWA

Cel :
przygotowanie ustroju kobiety do
podjęcia
funkcji rozrodczych.

REGULACJA :

- podwzgórze – przysadka - jajnik / mechanizm sprzężeń
zwrotnych dodatnich, ujemnych, długa, krótka pętla/.
- mechanizmy lokalne
Cyberniny - niesterydowe substancje wydzielane
przez
komórkę lub grupy komórek wpływające
na
funkcje komórek sąsiednich bez
pośrednictwa
krwi. W przypadku jajnika modyfikują
odpowiedź
na gonadotropiny.
- inhibina
- OMI czynnik hamujący dojrzewanie owocytów
/ profaza I podziału mejotycznego/
- czynnik hamujący luteinizację
- czynnik hamujący przyłączanie lutropiny
Zjawisko parakrynii - lokalne działanie substancji;
auto, ultra.

BUDOWA ŻEŃSKIEGO UKŁADU PŁCIOWEGO

1) wewnętrzne narządy płciowe
jajniki
macica
pochwa
2) zewnętrzne narządy płciowe
wargi sromowe mniejsze,
większe
łechtaczka
przedsionek pochwy
gruczoły przedsionkowe

Funkcje

1) germinalna
2) hormonalna

Miejsce zapłodnienia komórki jajowej przez
plemnik oraz rozwoju nowego organizmu.
Umożliwia odbycie prawidłowego porodu.

STRUKTURA JAJNIKA

- nabłonek powierzchniowy
- błona biaława
- kora / warstwa miąższowa/
- rdzeń / warstwa naczyniowa/

KORA

- zrąb łącznotkankowy / funkcje podporowe,
ogólnometaboliczne, wytwarzanie hormonów/
- pęcherzyki jajnikowe

KRYTERIA KLASYFIKACJI PĘCHERZYKÓW

- ilość komórek ziarnistych

- wygląd komórek ziarnistych
- obecność jamki

PĘCHERZYKI PRIMORDIALNE

- od około 16 tyg. ciąży
- cały okres rozrodczy
- warstwa korowa
- komórka jajowa otoczona komórkami
pregranulozy

PĘCHERZYKI PIERWOTNE

- ok. 1000 pęcherzyków rozpoczyna rozwój
180-150
dni przed danym cyklem
- komórki otaczające przybierają kształt
sześcienny
i rozpoczynają wydzielanie
mukopolisacharydów
- komórka jajowa powiększa się

GDF, BMP15

PĘCHERZYKI WTÓRNE

- namnażanie się komórek ziarnistych – kilka
warstw
- synteza glikoprotein przez komórkę jajową
i powstanie osłonki przejrzystej
- powiększenie komórki jajowej
- organizacja zrębu pojawienie się komórek
tekalnych
- pęcherzyki wtórne przemieszczają się w
kierunku
rdzenia

PĘCHERZYKI ANTRALNE

- pojawienie się płynu / centralnie; miedzy
komórkami
ziarnistymi /
- płyn zawiera substancje produkowane przez
komórki ziarniste
- rozwój pęcherzyków antralnych trwa około 65
dni do
fazy gonadotropowo zależnej

PCHERZYK DOJRZAŁY – GRAAFA

- owocyt II rzędu / zahamowany w metafazie II podziału

mejotycznego/, wielkość 16 -22 mm
- osłonka przejrzysta – frakcje glikoproteinowe ZP1,ZP2,
ZP3 –
aktywność receptorowa umożliwiająca rozpoznanie
i przyłączanie plemników
- płyn pęcherzykowy – chłonka / kw. hialuronowy,
estrogeny,
androgeny, OMI - plipeptyd wytwarzany przez komórki
pęcherzykowe/.
- wzgórek jajonośny
- osłonka pęcherzyka / warstwa wewnętrzna i
zewnętrzna/

DOJRZEWANIE KOMÓRKI JAJOWEJ

* cytoplazmatyczne
* błonowe
* kortykalne
* jądrowe

ROZWÓJ PĘCHERZYKA - CZYNNIKI

* FSH
* estradiol
* aktywina
* IGF
* VEGF
* inhibina
* EGF, FGF

REKRUTACJA

- z puli wolno rosnących pęcherzyków antralnych
ok.30
wchodzi na drogę rozwoju zależną od
gonadotropin
- odpowiedni poziom FSH
- przekroczony próg wrażliwości na FSH

SELEKCJA

- dokonuje się między 1 a 5 dc pod wpływem FSH
- wybranie z puli pęcherzyków wzrastających
jednego,
który uzyskuje czynnościową dominację /
najwyższe
stężenie FSH i estradiolu /.
- dokonuje się ponieważ zarekrutowane
pęcherzyki
mają różną wrażliwość na gonadotropiny; jeden

osiąga najwyższą
- najwyższy indeks mitotyczny komórek
ziarnistych.

DOMINACJA

- jeden pęcherzyk (dominujący) uzyskuje
czynnościową
przewagę i kontroluje dalszy rozwój.

GONADOLIBERYNA / LULIBERYNA, GnRH, LHRH/

- dekapeptyd / prohormon GAP/
- podwzgórze okolica podstawno- przyśrodkowa /jądro
łukowate/, przedwzrokowa.
- wydzielanie
* pulsacyjne- generator pulsów sterowany wewnętrznie
samoistna czynność 1 puls/60 min.
* wpływ
- neuronów ukł. monoaminoergicznego
/Na,Ad,Ser,Do,GABA/
- neuronów peptydergicznych /endorfiny/
- ośrodków ponadpodwzgórzowych /szyszynka/
- bodźce ze śr. zewnętrznego przekazywane przez
neurony α adrenergiczne
- sterydów płciowych /mech. sprzężeń zwrotnych/

SPRZĘŻENIE ZWROTNE

- estrogeny -

ujemne : zmniejszenie częstotliwości

pulsów GnRH
f. pomiesiączkowa- 60-90 min.
f. przedmiesiączkowa-120-130 min.
synergistycznie z progesteronem
- dodatnie ma znaczenie w regulacji
jajeczkowania,
występuje po uzyskaniu dojrzałości
płciowej,
znaczenie progesteronu
-

testosteron

,

DHT

hamują uwalnianie GnRh, Gn.

Ciągłe podawanie E lub T hamuje wydzielanie Gn. Jest to
działanie na poziomie podwzgórza i przysadki. Regulacja w
dół - wysycenie receptorów.
U kobiet przy dalszym podawaniu E przysadka zaczyna
odpowiadać na egzogenny GnRH wyrzutem Gn.

GONADOTROPINY

- glikoproteiny; podjednostki:
alfa- autonomicznie
beta- podlega regulacji wydzielania /E/
- swoistość działania
- limituje syntezę Gn
- gonadotropy 5-10% LH, FSH
- wydzielanie - stałe / toniczne/
- cykliczne
- pulsacyjne
* Gonadoliberyna
* Inhibiny, aktywina, jajnikowe czynniki wzrostu /FGF/
* Prolaktyna
* Sprzężenie zwrotne ze sterydami
W okresie prepubertalnym sekrecja FSH jest większa niż LH

/brak pulsacyjnego wydzielania/.
W miarę zbliżania się do pokwitania sekrecja LH zwiększa
się.

DZIAŁANIE

FSH * wzrost pęcherzyków
* synteza estradiolu /aktywność
aromatazy/
* receptory dla LH
LH * dojrzewanie pęcherzyka jajnikowego
/synteza androgenów/
* jajeczkowanie
* znosi działanie OMI
* powstanie, czynność c. żółtego

FAZA FOLIKULARNA

- stopniowe zwiększanie stężenia FSH pod
wpływem
GnRH
- wzrost pęcherzyka jajnikowego
- wzrost stężenia estradiolu / konieczne LH/
- wzrost liczby rec. dla LH
- hamowanie wydzielania FSH /ujemne
sprzężenie/
- wyrzut LH /pik E -200 pg/ml, dodatnie
sprzężenie /
- owulacja 24-36h

FAZA LUTEALNA

- rozpoczyna się z chwilą powstania ciałka
żółtego
/płyn pęcherzykowy zawiera substancje
hamującą
luteinizację/
- wzrost stężenia progesteronu hamuje
wydzielanie LH,
powoduje zanik ciałka żółtego
- spadek stężenia estrogenów, progesteronu
i pobudzenie przysadki i podwzgórza

OWULACJA

Mechanizm związany z pęknięciem pęcherzyka
jajnikowego
i uwolnieniem komórki jajowej.
Uczestniczą w nim czynniki hormonalne, enzymatyczne,
wzrostowe indukowane przez LH
* nasila syntezę PG
* aktywacja enzymów proteolitycznych
* rozpoczyna luteinizację
Wyrzut LH poprzedzający pęknięcie pęcherzyka /24-36h/
- wzrost aktywności kolagenazy
- aktywatory plazminogenu
- wzrost hialuronidazy
- skurcz kom. mięśniowych w-wy zewn. osłonki
Kończy się I podz. redukcyjny / uwolnienie I
c.kierunkowego/;
owocyt II rz.

CIAŁKO ŻÓŁTE

- gruczoł dokrewny powstały po owulacji
* zanika błona podstawowa m. kom. ziarnistymi i
tekalnymi
* naczynia penetrują do wnętrza /c.żółte krwotoczne/
* komórki ziarniste uzyskują dostęp do substratu
/cholesterol/
* komórki pęcherzykowe - komórki luteinowe właściwe /P/
* komórki osłonki - komórki paraluteinowe /E/
- przebudowa dokonuje się po wpływem LH
- funkcje
* produkcja: P, E, A, inhibiny, relaksyny,
wazopresyny,oksytocyny
* zmiany w błonie śluzowej macicy umożliwiające
zagnieżdzenie
zarodka, stworzenie odpowiednich warunków do
wczesnego
rozwoju zarodka
- ciałko żółte
* menstruacyjne /miesiączkowe, rzekome/ -
14 dni
* ciążowe / do 3 m-ca ciąży, HCG/
- luteoliza /zm. wsteczne, PG, estrogeny/

PRODUKCJA PROGESTERONU

* ciałko żółte 25-50 mg
* syncytiotrofoblast 250 mg
* nadnercza 1 mg

faza folikularna 0,03 ng/ml
faza lutealna 15-25 ng/ml

ATREZJA PĘCHERZYKÓW

6 m.ż. płodoweo 6 mln.

noworodek 2 mln.
1 rok życia 1 mln.
pokwitanie 0,4 mln.

Około 400 cykli w życiu kobiety. Owuluje około
0,1%pęcherzyków .
Większość ulega zanikowi, niezależnie od stadium
rozwoju.
Przed pokwitaniem są to pęcherzyki pierwotne.
* zmiany degeneracyjne w kom. jajowej
* zwyrodnienie kom. pęcherzykowych – zastąpienie
tk. łaczną,
wnikanie naczyń, włóknienie, blizna.
* przerost kom. w-wy wewn. osłonki – gruczoł
śródmiąższowy

ATREZJA

mechanizm

* niewystarczające do podtrzymania wysokiej aktywności
aromatazy stężenie FSH
* redukcja testosteronu do DHT w kom. tekalnych
* DHT nasila apoptozę kom. ziarnistych i powoduje atrezję
pęcherzyków

SYNTEZA HORMONÓW PŁCIOWYCH

Teoria dwóch komórek – wytwarzanie estrogenów jest
procesem
złożonym wymagającym współpracy dwóch typów
komórek.
* w-wa wewn. osłonki pęcherzyka /ukrwiona/ – synteza
A z CH
pod wpływem LH
* kom. pęcherzykowe /dyfuzja/ aromatyzacja A do E pod
wpływem FSH
Komórki tekalne też są zdolne do syntezy E.
Synteza estrogenów limitowana jest aktywnością
aromatazy /FSH/ i syntezą androgenów /LH/.
Faza pomiesiączkowa delta5, przedmiesiączkowa delta4.
Biosynteza E,A,P może zachodzić we wszystkich
komórkach a różnice mają charakter ilościowy a nie
jakościowy.

CYKL PŁCIOWY 28 +/- 6 DNI

CYKL MIESIĄCZKOWY/ MENSTRUACYJNY/

Okresowo powtarzające się zmiany budowy i
funkcji
w obrębie komórek nabłonka, zrębu i naczyń
krwionośnych pod wpływem wydzielanych przez
jajnik hormonów.

Celem jest przygotowanie macicy do implantacji
oraz stworzenie warunków do prawidłowego
rozwoju poimplantacyjnego.

BUDOWA ENDOMETRIUM

- nabłonek jednowarstwowy walcowaty /komórki
bezmigawkowe, migawkowe, gruczoły
maciczne/
- zrąb /blaszka właściwa – tk.łączna, naczynia/

Warstwy
- czynnościowa - zbita, gąbczasta
- podstawna /źródło regeneracji całej błony, dna
gruczołów/

FAZY CYKLU MIESIĄCZKOWEGO

- wzrostowa /estrogenowa/
- wydzielnicza /sekrecyjna, luteinowa/
- złuszczania /miesiączkowa/

FAZA WZROSTOWA

- wahania długości, 10-12-14 dni
- zmiany uwarunkowane wydzielaniem
estrogenów
- regeneracja bł. śluzowej 1 mm
- mitozy kom. zrębu, kom. gruczołowych
- powstanie rec. dla progesteronu

wydłużanie cew gruczołowych,wzrost kom.tkanki
łącznej,substancji m-komórkowej, naczyń
krwionośnych, limfatycznych, rozpoczęcie
sekrecji
gr. śluzowych.

FAZA WYDZIELNICZA

- stały czas trwania
- zmiany zależne od progesteronu
- dalsze pogrubienie bł. śluzowej
- zmiany w
* zrębie /powiększenie komórek, gromadzenie
lipidów,
glikogenu, obrzęk endometrium. Reakcja
doczesnowa.
* gruczołach /poszerzenie, skręcenie, produkcja,
wydzielanie substancji śluzowych, zahamowanie
mitoz/
* naczyniach /wzrost liczby/
tętnice proste
/w.podstawna/,spiralne/w.czynnościowa/

Spadek estrogenów, progesteronu – skurcz,
zamknięcie światła t. spiralnych - niedokrwienie
w. czynnościowej –
zmiany martwicze.
Tetnice proste niewrażliwe – brak rec. dla
estrogenów, progesteronu.
Udział PGF.

FAZA ZŁUSZCZANIA

- rozkurcz t. spiralnych, pękanie ścian naczyń,
wylewy
śródśluzówkowe, odrywanie się martwiczo
zmienionych fragmentów w. czynnościowej.
- w. podstawna – źródło regeneracji bł. śluzowej

szyjka, cieśń – brak t. spiralnych

Zmiany w cyklu płciowym

* śluz szyjkowy
* nabłonek pochwy
* temperatura ciała

CYKL MIESIĄCZKOWY

* eumenorroea
* polymenorrhoea
* oligomenorrhoea
* hypermenorrhoea
* metrorrhagia
*menometrorrhagia

ŚLUZ SZYJKOWY

estrogeny -

uwodnienie śluzu, przepuszczalny dla

plemników

progesteron -

zagęszczenie śluzu, nieprzepuszczalny

dla
plemników

SKALA INSLERA

* rozwarcie ujścia zewnętrznego
* ilość śluzu
* ciągliwość śluzu
* krystalizacja śluzu

Ocena:
* 0-3 brak
* 4-6 słaba
* 7-9 średnia
* 10-12 pełna

NABŁONEK POCHWY

* w-wa powierzchowna /zasado i kwasochłonne/
* w-wa pośrednia / zasadochłonne/
* w-wa podstawna /zasadochłonne/

Estrogeny

* pogrubienie w-wy powierzchownej
* zmiana barwliwości cytoplazmy
/kwasochłonna/
* jądra pyknotyczne

INDEKSY

– ocena morfologicznych cech złuszczonych

komórek nabłonka pochwy.
3 x 7- wczesna f.f.,14 późna f.f.,21 f.l. dc

* dojrzewania komórek
* kariopyknozy
* eozynofilii
* zwijania komórek
* grupowania komórek
* komórek łódkowatych

PODSTAWOWA TEMPERATURA CIAŁA

wzrost temperatury ciała pod wpływem
progesteronu 0,5 C utrzymujący się 14 dni przy
prawidłowej funkcji
c. żółtego.

*CZŁOWIEK NALEŻY DO GATUNKU O
OGRANICZO-
NEJ PŁODNOŚCI.

*MIESIĘCZNY WSPÓŁCZYNNIK CIĄŻ 23%

*NIEPOWODZENIA ROZWOJU PRZEDIMPLANTA-
CYJNEGO, IMPLANTACJI, DUŻY ODSETEK
PORONIEŃ.