Filozofia chrześcijańska

Dwie fazy:

I-VI wiek filozofia chrześcijańska należy

do okresu starożytności. Okres

patrystyki – ojców Kościoła

VIII – XIV filozofia chrześcijańska należy

(i tworzy w gruncie rzeczy jej podstawę)

do filozofii średniowiecznej. Okres ten

jest nazywany okresem scholastyki.

Wiara i filozofia

• Grecy:

1)Bóg jest abstrakcją,
(pierwszy poruszyciel)
2)Bóg i materia

istnieją odwiecznie,

Bóg twórcą świata a

nie stwórcą

3) Najważniejszy

intelekt (rozum)

• Chrześcijanie

(judeo-

chrześcijaństwo)

1) Bóg jest osobą
2) Bóg stwórcą

świata.

3) Najważniejsze

uczucia.

Podstawowe problemy

pierwszego okresu filozofii

chrześcijańskiej

1) Problem wiary i rozumu (co wybrać,

jeżeli rozum nie zgadza się z
Objawieniem?)

2) Problem zła w świecie. Skąd się

wzięło zło skoro Bóg stworzył świat i
jest doskonałą dobrocią.

3) Problem Trójcy świętej.
4) Problem natury Chrystusa.

Różne odpowiedzi

Tertulian ok. 160 - 230 n.e.
"zmartwychwstanie jest pewne,

ponieważ niemożliwe" (certus est,
quia impossibile est); "wierzę,
ponieważ jest to absurd" (credo, quia
absurdum)

Orygenes

• Orygenes (gr. Ὠριγένης, Origenes, ok. 186-254) –

współczesny Plotynowi filozof i teolog. Twórca teorii

preegzystencji dusz w obrębie ówcześnie płynnej doktryny

chrześcijańskiej. Dążył do wyrażenia myśli chrześcijańskiej

pojęciami filozofii greckiej, a największy wpływ na niego

wywarły pisma Platona. Prowadził ascetyczny tryb życia -

nie spożywał mięsa, alkoholu ani oliwy. We wstręcie do

własnej cielesności posunął się jeszcze dalej niż Plotyn.

Legenda głosi, że w wieku osiemnastu lat kazał się

wykastrować.

Poglądy Orygenesa

• Bóg jest daleki i abstrakcyjny,

niezmienny, niematerialny, ale jest też

miłością.

• Chrystus jest Logosem czyli nie tylko

Zbawicielem (rola soteriologiczna), ale

też twórcą świata (rola kosmologiczna).

• Świat jest stworzony przez Boga, ale

istnieje odwiecznie.

• Duchy ( dusze) też istnieją odwiecznie,

mają preegzystencję.

Dogmaty – Sobór w Nicei 325

rok

Trójca święta – trzy osoby, jedna i ta

sama substancja.

Natura Chrystusa – Dwie natury – Boga

i człowieka, w jednej osobie łączy
realne bóstwo i realnego człowieka.

Inne dogmaty: stworzenie z niczego,

powstanie zła z wolności, zbawienie
przez Chrystusa.

Św. Augustyn (Aureliusz

Augustyn)

• Aureliusz Augustyn z Hippony, łacina Aurelius

Augustinus, w Kościele katolickim znany jako święty
Augustyn (ur. 13 listopada 354 w Tagaście, zm. 28 sierpnia
430 w Hippo Regius) – filozof, teolog, organizator życia
kościelnego, święty Kościoła katolickiego, jeden z Ojców i
Doktorów Kościoła, znany jako doctor gratiae (doktor łaski).

„Wyznania”

• A tymczasem grzeszyłem coraz bardziej. Kobietę, z którą

dotychczas żyłem, oderwano od mego boku, gdyż była to

przeszkoda na drodze do małżeństwa. Ponieważ moje serce

mocno do niej przywarło, teraz wyszarpnięto w nim ranę,

która broczyła krwią obfitą. Kobieta wróciła do Afryki,

ślubując Ci, że nigdy się nie odda żadnemu innemu

mężczyźnie, a ze mną zostawiła syna naturalnego, jakiego

mi urodziła. Byłem zbyt słaby, aby naśladować ten wzór, jaki

mi dała niewiasta. Niecierpliwiło mnie dwuletnie oczekiwanie

na narzeczoną, bo nie tyle ożywiało mnie pragnienie

małżeństwa, ile byłem niewolnikiem namiętności. Postarałem

się więc o inną kobietę i żyłem z nią bez małżeństwa.

Oznaczało to, że choroba mojej duszy jeszcze się wzmoże i

umocniona nieprzerwanym przyzwyczajeniem przetrwa aż

do pożycia z żoną. A rana, jaką spowodowało oderwanie ode

mnie mojej poprzedniej towarzyszki, wcale się nie goiła. Po

okresie straszliwie ostrego bólu zaczęła ropieć i chociaż

wtedy ból jakby stępiał, cierpiałem tym rozpaczliwiej.

Poglądy św. Augustyna

• W jego filozofii centralne miejsce zajmuje Bóg, Augustyn

wywyższając Go, umniejszał tym samym człowieka. Jego

postawę filozoficzną określał skrajny teocentryzm. Całe

życie człowieka jest skierowane ku Bogu. (TEOCENTRYZM)

• Wg niego człowiek stanowi jedność duszy i ciała. Ale

złączenie tych substancji nie jest harmonijną całością, lecz

czymś niewspółgrającym. Jedynie poprzez zapanowanie nad

pożądliwością i kierowanie się ku Bogu mogą zapewnić

człowiekowi stan spokoju.

• Wg Augustyna bóg jest największym dobrem, a poznać Go

można bardziej przez wiarę niż rozum. Świat, który stworzył

Bóg jest z natury dobry, zło jest wytworem człowieka.

Człowiek czyni zło wtedy, gdy odwraca się od Boga, jeśli

zostaje przy Nim dostępuje łaski.

Teocentryzm

1) Bóg jest najwyższym bytem i

przyczyną wszelkiego bytu.

2) Bóg jest przedmiotem poznania, ale

też przyczyną poznania (iluminizm
czyli pogląd, że Bóg udziela prawdy
umysłom ludzkim).

3) Bóg jest najwyższym dobrem.

Teodycea

Termin ten pochodzi od greckiego théos

(bóg) i diké (słuszny, sprawiedliwy), a
dosłownie oznacza "usprawiedliwienie
Boga". Jest to gałąź teologii zajmująca
się problemem jak pogodzić istnienie
dobrego, miłosiernego Boga z
istnieniem zła. Słowa tego po raz
pierwszy w 1710 roku użył niemiecki
filozof Gottfried Leibniz.

Teodycea św. Augustyna

• Zło nie należy do przyrody, lecz jest dziełem wolnych stworzeń.

• „Bóg dobrą ustanowił przyrodę, lecz zatruła ją wola”.

• Zło nie jest realne, jest tylko brakiem dobra.

• Zło nie psuje harmonii świata, jest do niej potrzebne, ukaranie

grzesznych tak samo należy do niej, jak nagrodzenie świętych.

• Bóg wolał stworzyć większe dobro ze złem niż mniejsze bez zła.

• Zło powstaje z zaniedbania pozostawionego samemu sobie. Tak jak

nieodwiedzany pokój, bez niczyjego udziału pokryje się kurzem i

nieładem juz po kilku dniach, a po kilku latach popadnie w chaos i

ruinę, tak i zło narasta przez nasze zaniedbanie, by nas zadziwić w

momencie uświadomienia swoim rozmiarem, potęga i zagrożeniem.

Stąd miejsce na nasze poczucie obowiązku zapobiegania złu,

wiecznego tworzenia porządku, dobra i piękna.

Predestynacja

•

Predestynacja (od łac. praedestinare, gr.

προοριζειν, "przeznaczyć z góry") - koncepcja

religijna, według której losy człowieka (jego

zbawienie lub potępienie) są z góry określone

przez wolę Boga.

•

Trzy zasady, na których opiera się predestynacja

u św. Augustyna

1)uprzedniości i darmowości łaski Bożej (łaska jest

dana „za darmo”)

2) nieodpartości bezwzględności jej mocy;
3) przekonaniu o niemocy i zepsuciu człowieka w

wyniku grzechu pierworodnego.

Historiozofia św. Augustyna

• Historiozofia, dziedzina filozofii, określana

często mianem filozofii historii, uznawana
niekiedy za samodzielna gałąź wiedzy - skupia się
na refleksji nad dziejami, nad ich sensem,
biegiem i celem, i próbuje ustalić ogólne
prawidłowości nimi rządzące. Przedmiotem badań
historiozofii jest też postrzeganie procesu
dziejowego przez ludzi, różne sposoby jego
przedstawiania i rozumienia.

Koncepcje historiozoficzne

• Koncepcje historiozoficzne:
• 1) Cykliczna: wszystko w dziejach się powtarza: np. wiek

złoty, srebrny, brązu i znów wiek złoty.

• 2) Historia jako ciąg przypadków („gdyby nos Kleopatry był

dłuższy, inaczej potoczyłyby się dzieje świata” Blaise

Pascal)

• 3)Linearna: dzieje rozwijają się według praw i
dążą do ostatecznego celu.

„ O Państwie Bożym”

• W dziele tym zawarta jest wizja historiozoficzna ujmująca

dzieje świata jako konflikt "państwa Bożego" (civitas Dei) z

"państwem ziemskim" (civitas terrena) kierowanym przez

szatana; ostatni etap ich walki rozpoczęło przyjście na świat

Jezusa Chrystusa, a zakończy pochłonięcie czasu przez

wieczność i ostateczny rozdział obu dominiów. Koniec

dziejów -- Paruzja

• Paruzja, Dzień Pański (z gr

.

obecność, przyjście,

pojawienie się), według Nowego Testamentu i doktryny

wczesnego chrześcijaństwa oznacza zapowiadany przez

proroków powrót Chrystusa w chwale pod koniec dziejów na

świat, jako triumfatora nad złem, wskrzesiciela umarłych i

sędziego świata. Jej źródłami biblijnymi są słowa Jezusa z

Ewangelii, komentarze św. Pawła i Apokalipsa Świętego

Jana.

Okres scholastyki – św. Tomasz

z Akwinu

• Święty Tomasz urodził się w 1225 jako syn hrabiego Akwinu

Landulfa, na zamku Roccasecca między Rzymem a
Neapolem.Odbył ogólne studia podstawowe (artes liberales) w
Neapolu i wstąpił tam w 1243, wbrew woli swojej rodziny do
zakonu braci kaznodziejów. Po studiach w Paryżu i Kolonii u Alberta
Wielkiego, podjął w 1252 nauczanie w Paryżu w dominikańskim
ośrodku studiów. W międzyczasie działał w Rzymie i w szkołach
dominikanów w Italii. Święty Tomasz umarł 7 marca 1274 w
opactwie cystersów Fossanuova

Wiara i rozum

• W filozofii św. Tomasza z Akwinu pojawia się

prosta koncepcja rozgraniczenia filozofii i
teologii, na jaką się dawniejsza scholastyka
nie zdobyła. Teologię buduje się na
podstawie objawienia, filozofię wyłącznie na
zasadach rozumu. Nawet gdy traktują o
tych samych sprawach, każda traktuje
inaczej. Filozofia, jeśli służy teologii, to
jedynie w tym sensie, że przygotowuje do
wiary (preambula fidei), i że jej broni.

„Dowody” na istnienie Boga

• Istnienie Boga nie jest prawdą opartą na apriorycznym rozumowaniu: nie

wynika ani z pojęcia prawdy, ani z pojęcia doskonałego bytu. Dowód

istnienia Boga należy oprzeć na doświadczeniu. Tomasz dał pięć dowodów

istnienia Boga.

• Pierwszy dowód (ex motu): w świecie istnieje ruch, ktoś musiał go

zapoczątkować i jako pierwszy poruszyć świat.

• Drugi (ex ratione causae efficientis): świat nie powstał samoistnie,

stworzyła go istota samoistna, która nie miała żadnej przyczyny swego

powstania, istniała zawsze.

• Dowód trzeci (ex possibili et necessario) głosił, że wszystko w świecie jest

przypadkowe, ponad tym musi być jednak jakaś istota konieczna, rządząca

przypadkiem.

• Czwarty (ex gradibus perfectionis): istnieją istoty o różnym stopniu

doskonałości, jeśli coś jest najmniej doskonałe, to musi też być coś

przeciwnego: najbardziej doskonałego-Bóg. Dowód piąty (ex gubernatine

rerum): cała przyroda działa celowo, cele układają się stopniowo, aż do

najwyższego, ostatecznego i rządzącego nimi - do Boga.

• Dowód piąty (ex gubernatine rerum): cała przyroda działa celowo, cele

układają się stopniowo, aż do najwyższego, ostatecznego i rządzącego nimi

- do Boga.

Hierarchia bytów

• Tomizm zakłada, "rozumny ład świata", wizję

świata harmonijnego, stanowiącego drabinę

bytów, na której wszystko, co istnieje, ma swoje

miejsce i ściśle określoną rolę. Wyglądała ona tak:

1. Bóg - najwyższa istota, ostateczna przyczyna

wszystkiego.

2. Aniołowie - czyste inteligencje.

3. Człowiek - byt z ducha i ciała.

4. Zwierzęta - byty cielesne.

5. Rośliny - materia żywa.

6. Materia martwa - kamienie, metale itp.

7. Żywioły.