Najczęstsze problemy

pielęgnacyjne u
dziecka
z chorobą
alergiczną
i nietolerancją
pokarmową

W ostatnich 20 latach obserwuje się gwałtowny wzrost

zapadalności

na

choroby

alergiczne.

Wśród

czynników odpowiedzialnych za to zjawisko wymienia

się najczęściej zmiany w środowisku naturalnym, do

których doszło w wyniku szybkiej urbanizacji i

industrializacji, oraz zwiększenie zanieczyszczeń

powietrza, zmianę warunków i stylu życia.

Niepożądane reakcje na pokarmowe stwierdza się u

około 8-10% populacji dziecięcej i około 3%ogółu

dorosłych. Częstość zjawiska jest większa w wieku

niemowlęcym.

Dolegliwości związane ze spożyciem pokarmu nazywa

się potocznie

uczuleniem, nadwrażliwością

uczuleniem, nadwrażliwością

,

,

alergią

alergią

lub nietolerancją.

lub nietolerancją.

Alergia

jest zmienioną reaktywnością organizmu na

oddziaływanie różnych obcych substancji,

określanych mianem alergenów. W reakcjach

alergicznych

uczestniczy

układ

immunologiczny, jego komórki, np. limfocyty,

granulocyty kwasochłonne (eozynofile) oraz

komórki tuczne (mastocyty). Istotną rolę w

alergicznych

odczynach

odgrywają

przeciwciała - immunoglobuliny klasy E (IgE).

Uważa się, że alergia jest nieprawidłowym

przejawem odporności, charakteryzującym

się uszkodzeniem własnych tkanek w wyniku

typowej reakcji odpornościowej.

Najczęstszymi przejawami
alergii są



sezonowy katar sienny,



całoroczny nieżyt nosa,



astma,



pokrzywka i alergiczne kontaktowe
zapalenie skóry,



uczulenia na pokarmy,



uczulenia na żądła pszczół i os,



anafilaksja (wstrząs anafilaktyczny)

Przyczyny alergii



podłoże genetyczne; gen alergii kontrolujący

wytwarzanie immunoglobuliny IgE znajduje się na

piątym chromosomie. Żeby jednak doszło do

ujawnienia

się

alergii,

predysponowana

dziedzicznie (rodzinnie) do niej osoba musi się

bardzo wcześnie, jeszcze w wieku niemowlęcym,

zetknąć z substancją uczulającą - alergenem, i to

w odpowiednio dużym stężeniu.



czynniki środowiskowe; bardzo charakterystyczny

jest wzrost zapadalności na różne alergie

mieszkańców

Europy

środkowo-wschodniej,

którzy w ostatnim dziesięcioleciu szybko przyjęli

zachodni styl życia.

Przyczyny alergii



współczesne zanieczyszczenia, szczególnie

atmosfery. Wyziewy z elektrowni, silników,

szczególnie dieslowskich, z całą pewnością

nasilają objawy u chorych na astmę i katar

sienny, sezonowy i całoroczny. Szczególnie

niebezpieczna jest mieszanka składająca

się z dwutlenku siarki, tlenków azotu i

drobnych cząsteczek emitowanych przez

silniki Diesla.



zanieczyszczenia domowe: kurz, preparaty

czyszczące,

rozpuszczalniki,

aerozole,

kosmetyki, wyziewy z kuchni, palenie

papierosów.

Najbardziej pospolite
alergeny



odchody roztoczy kurzu domowego - astma, katar sienny,



pyłki traw i drzew - katar sienny, astma,



zarodniki pleśni - katar sienny, astma,



składniki sierści zwierząt domowych - katar sienny,

astma, zmiany skórne,



produkty mleczne, jaja, ryby, orzeszki ziemne, owoce

(np. truskawki),



a także leki (np. penicyliny) - objawy żołądkowo-jelitowe,

pokrzywka, obrzęk naczyniowy, anafilaksja,



jady os i pszczół (pokrzywka, anafilaksja).

Niektóre alergie ujawniają się częściej w wieku

niemowlęcym (alergie pokarmowe, zapalenia skóry),

inne w dziecięcym (astma), jeszcze inne u nastolatków

(katar sienny) lub u osób dorosłych (pokrzywka,

uczulenie na jady, wyprysk alergiczny).

Mechanizm odczynu
alergicznego

Mechanizm odczynu alergicznego jest

złożony. Związany jest on najczęściej z

oddziaływaniem

immunoglobulin

E,

wytworzonych przez limfocyty w wyniku

kontaktu osoby uczulonej z alergenem, na

komórki tuczne rozmieszczone w różnych

częściach ciała (w błonie śluzowej dróg

oddechowych, przewodu pokarmowego,

skórze). To oddziaływanie prowadzi do

uwolnienia

z

komórek

tucznych

mediatorów reakcji alergicznej, przede

wszystkim histaminy. W ciągu krótkiego

czasu, liczonego zwykle w minutach,

dochodzi do wystąpienia objawów.

Objawy alergii:



pokrzywka,



rumień,



bąble na skórze,



gwałtowny wyciek z nosa,



zatkanie nosa,



pieczenie i łzawienie spojówek,



kaszel,



świsty,



duszność,



spadek ciśnienia i wstrząs.

Mechanizm odczynu
alergicznego

Uwolniona z komórek tucznych histamina powoduje

poszerzenie światła naczyń krwionośnych, czego wyrazem

jest zaczerwienienie skóry, a także spadek ciśnienia

tętniczego, skurcz mięśni w drogach oddechowych i

zwiększenie w nich lepkiej wydzieliny, które powodują

kaszel, duszność i świsty, nasilenie perystaltyki jelitowej i

zwiększonego wydzielania wody do światła jelit, czego

wyrazem są bóle brzucha, wzdęcia i biegunka. Typowy

dla alergii jest obrzęk naczyniowy, który polega na

głębokim obrzmieniu dobrze unaczynionych tkanek.

Obrzęk nosa w katarze siennym nie jest duży, natomiast

jest większy i niemal zawsze się zdarza w niesezonowym

alergicznym nieżycie nosa. Nagły obrzęk w jamie ustnej,

szczególnie zaś obrzęk języka i krtani prowadzić może do

raptownego

zatkania

dróg

oddechowych

i

niebezpiecznego dla życia duszenia się.

Diagnostyka alergii

Alergię nietrudno rozpoznać, jeśli objawy

występują szybko po zadziałaniu poznanego

alergenu. Napad kichania, wycieku z nosa,

łzawienia i swędzenia spojówek w słoneczny

dzień - to bez wątpienia katar sienny. Nocny

napad

kaszlu,

duszności,

świszczącego

oddechu u młodej osoby to niemal pewna

astma. Zaczerwienienie skóry, świąd i bąble po

zjedzeniu truskawek czy orzeszków ziemnych -

to nic innego jak tylko alergia pokarmowa.

Bolesny obrzęk skóry, nasilona pokrzywka po

użądleniu osy to też bez wątpienia alergia.

Diagnostyka alergii

Potwierdzenie rozpoznania alergii uzyskuje się dzięki

stosowaniu różnych badań, np. testów skórnych

(punktowych i płatkowych), które polegają na

wprowadzeniu do skóry lub nałożeniu na nią alergenów

w bardzo niskim stężeniu. Pojawienie się w miejscu

kontaktu alergenu ze skórą zaczerwienionego krążka

wskazuje na uczulenie na dany alergen. Można też

badać stężenie immunoglobuliny IgE we krwi.

W alergii pokarmowej w celu wykrycia alergenu stosuje

się diety eliminacyjne, polegające na wykluczaniu z

diety podejrzanych potraw. Dzięki temu można wspólnie

z pacjentem ustalić, który z kolejnych eliminowanych

produktów

był

sprawcą

objawów

alergii.

Diagnostyka alergii

Do

rozpoznania

astmy

wystarczają

badania

spirometryczne,

polegające

na

pomiarach

ilościowych wdychanego i wydychanego powietrza,

statycznych i dynamicznych, uwzględniających

prędkość

przepływu

powietrza

w

drogach

oddechowych. W astmie charakterystyczne jest

zmniejszenie ilości powietrza wydychanego z

maksymalnym natężeniem w ciągu jednej sekundy, a

także duża zmienność szybkości wydychanego

powietrza w ciągu jednego dnia (powyżej 20%) oraz

znacząca poprawa szybkości po zastosowaniu leków

rozszerzających oskrzela. Czasem stosuje się

wziewne testy prowokacyjne powodujące skurcz

oskrzeli

i

obrzęk

śluzówek

nosa.

Alergia pokarmowa u niemowląt ujawnia się w

postaci:



zmian wypryskowych na skórze dziecka,



zaburzeń w funkcjonowaniu układu pokarmowego

(kolki brzuszne, ulewania, wymioty, biegunki ostre

i przewlekle, rzadziej zaparcia)



zaburzeń w funkcjonowaniu układu oddechowego

(u najmłodszych dzieci sapka, czyli zatkanie nosa

bez wydzieliny, u starszych uporczywy katar z

obfitą wodnistą wydzieliną).

Alergia na mleko może się również objawiać w

sposób nietypowy: niemowlęta są niespokojne i

mało śpią, a dzieci starsze są nadpobudliwe i

płaczliwe.

Najczęstsze problemy
pielęgnacyjne u dzieci z alergią



Niepokój spowodowany uporczywym świądem

zmian skórnych;



Możliwość powstania powikłań ropnych na

skórze z powodu drapania się dziecka;



Niemożność oddania stolca z powodu zadziałania

alergenu podanego drogą pokarmową;



Możliwość wystąpienia zaburzeń wodno –

elektrolitowych w wyniku działania alergenu;



Niechęć do przyjmowania posiłków z powodu

dolegliwości bólowych w przebiegu reakcji

alergicznej organizmu dziecka

Najczęstsze problemy
pielęgnacyjne u dzieci z alergią



Niewiedza dziecka/rodziny na temat istoty
choroby i sposobów zapobiegania;



Możliwość wystąpienia duszności w
wyniku ekspozycji na alergeny.

Edukacja chorego i jego
rodziny

We wszystkich chorobach przewlekłych duże znaczenie ma

prawidłowa edukacja pacjenta, możliwa tylko pod

warunkiem systematycznej współpracy personelu

medycznego z chorym i jego rodzina.

Edukacja ta ma na celu:



przekazanie jak najwięcej informacji o chorobie, aby

chory i jego rodzina mogli zrozumieć istotę choroby i

sposoby jej leczenia, co pozwoli poprawić jakość życia,

zmniejszyć częstotliwość nawrotów choroby,



kształtowanie właściwych zachowań i reakcji

umożliwiających lepszą kontrolę choroby,



udzielenie choremu odpowiedzi na wiele dręczących go

pytań,



nauczenie chorego techniki przyjmowania leków.



przekazanie informacji o alergenach i sposobie ich

unikania, eliminowania



nauczenie chorego, jak ma sobie radzić w przypadku

zaostrzenia objawów