Stawonogi o

Stawonogi o

znaczeniu

znaczeniu

medycznym – II.

medycznym – II.

Owady

Owady

GROMADA: INSECTA - OWADY

Odwłok Tułów
Głowa

Czułk

i

Oko

złożone

Szkielet wewnętrzny

Szkielet

zewnętrzny

Mięsień
prostujący

Mięsień
zginający

Szkielet zewnętrzny

Prostownik

Zginacz

(zginacz)

(prostownik)

Szkielet wewnętrzny

(zginacz)

(prostownik)

ROZWÓJ OWADÓW

PRZEBIEGA:

A. z

przeobrażenie
m

niezupełnym

jajo nimfy

owad

dorosły

B. z

przeobrażeniem

zupełnym

jajo larwy

poczwarka

dorosły

RZĄD:

ANOPLURA - WSZY

Na człowieku pasożytują dwa gatunki

wszy:

Wesz

ludzka

Wesz łonowa

Krwiopijne, stałe pasożyty zewnętrzne występujące na całym

Krwiopijne, stałe pasożyty zewnętrzne występujące na całym

świecie.

świecie.

Wesz ludzka –

Pediculus humanus

Tułów

Głowa

Czułki

Oko

Odwłok

3 pary nóg

Gatunek
kosmopolityc
zny.

Wtórnie
bezskrzydły.

Pasożyt stały.
Umiejscawia
się na głowie
lub odzieży.

Aparat
gębowy typu
kłująco-
ssącego.

Wielkość – 3-4 mm

Na stopie występuje ruchomy

pazur

Wyróżnia się dwie formy wszy ludzkiej:

wesz głowową P. humanus capitis

oraz

wesz odzieżową P. humanus corporis

Wszy głowowe i odzieżowe morfologicznie są prawie

Wszy głowowe i odzieżowe morfologicznie są prawie

nierozróżnialne. Forma występująca na głowie jest

nierozróżnialne. Forma występująca na głowie jest

nieznacznie mniejsza od bardziej ruchliwej formy

nieznacznie mniejsza od bardziej ruchliwej formy

występującej na odzieży. Różnice te nie są jednak na tyle

występującej na odzieży. Różnice te nie są jednak na tyle

znaczące, aby na ich podstawie wyodrębnić dwa gatunki.

znaczące, aby na ich podstawie wyodrębnić dwa gatunki.

P. humanus capitis

P. humanus capitis

P. humanus corporis

P. humanus corporis



Występują głównie na

Występują głównie na

owłosionej skórze głowy i

owłosionej skórze głowy i

karku

karku



Jaja wszy głowowej – gnidy

Jaja wszy głowowej – gnidy

przyklejone są do nasady

przyklejone są do nasady

włosa. W miarę jego

włosa. W miarę jego

wzrostu stają się widoczne.

wzrostu stają się widoczne.



Notowane we wszystkich

Notowane we wszystkich

klasach społecznych

klasach społecznych



Znajdowane są przede

Znajdowane są przede

wszystkim na odzieży lub

wszystkim na odzieży lub

ciele żywiciela (w czasie

ciele żywiciela (w czasie

pobierania krwi). Chętnie

pobierania krwi). Chętnie

kryją się w szwach.

kryją się w szwach.



Samica składa jaja głównie

Samica składa jaja głównie

na lub w pobliżu szwów;

na lub w pobliżu szwów;

sporadycznie na włosach

sporadycznie na włosach

rosnących na powierzchni

rosnących na powierzchni

ciała.

ciała.



Notowane głównie u osób

Notowane głównie u osób

bezdomnych.

bezdomnych.



Samica składa dziennie 7 – 10 jaj; ok. 250 – 400 w ciągu

Samica składa dziennie 7 – 10 jaj; ok. 250 – 400 w ciągu

życia.

życia.



Dorosłe wszy bez żywiciela mogą przeżyć zaledwie 24 –

Dorosłe wszy bez żywiciela mogą przeżyć zaledwie 24 –

48 godz.

48 godz.



Wszy opuszczają martwego żywiciela, lub osobniki z

Wszy opuszczają martwego żywiciela, lub osobniki z

bardzo wysoką temperaturą ciała.

bardzo wysoką temperaturą ciała.

Cykl rozwojowy wszy ludzkiej

Jajo (7-8 dni rozwoju zarodkowego)

Jajo (7-8 dni rozwoju zarodkowego)

Nimfy

Nimfy

L1

N1

N2

Imago

Imago

(ok. 40

(ok. 40

dni)

dni)

Wszy żerują często
i w każdym stadium
swego rozwoju
pozazarodkowego.

Przeobrażenie
niezupełne

Larwa

Larwa

(ok. 10 – 12 dni)

(ok. 10 – 12 dni)

•

Wykrycie jaj

Wykrycie jaj

(szczególnie

(szczególnie

na włosach za

na włosach za

uszami i

uszami i

karku) oraz

karku) oraz

ruchliwych

ruchliwych

form

form

rozwojowych

rozwojowych

wszy.

wszy.

OBJAWY WSZAWICY GŁOWOWEJ –

OBJAWY WSZAWICY GŁOWOWEJ –

PEDICULOSIS

PEDICULOSIS

•

Intensywne swędzenie powierzchni głowy i

Intensywne swędzenie powierzchni głowy i

karku.

karku.

•

Występowanie licznych, czerwonych śladów,

Występowanie licznych, czerwonych śladów,

będących wynikiem podrażnienia skóry śliną

będących wynikiem podrażnienia skóry śliną

wszy.

wszy.

•

Włosy sklejone płynem surowiczym

Włosy sklejone płynem surowiczym

wyciekającym z ranek.

wyciekającym z ranek.

OBJAWY ZAINFESTOWANIA WSZĄ ODZIEŻOWĄ

OBJAWY ZAINFESTOWANIA WSZĄ ODZIEŻOWĄ

•

Jaja i postacie ruchliwe na odzieży.

Jaja i postacie ruchliwe na odzieży.

•

Ślady zadrapań związane ze swędzeniem w okolicach karku,

Ślady zadrapań związane ze swędzeniem w okolicach karku,

łopatek i lędźwi.

łopatek i lędźwi.

•

Rozlany obrzęk skóry i wysypka, zwłaszcza przy dużej liczbie

Rozlany obrzęk skóry i wysypka, zwłaszcza przy dużej liczbie

pasożytów.

pasożytów.

•

Nieznaczne zgrubienia i drobne pęknięcia skóry z trwałym

Nieznaczne zgrubienia i drobne pęknięcia skóry z trwałym

odkładaniem się miejscami brunatnego barwnika,

odkładaniem się miejscami brunatnego barwnika,

towarzyszące gojeniu się ran.

towarzyszące gojeniu się ran.

•

U osób, u których

U osób, u których

infestacja utrzymuje się

infestacja utrzymuje się

latami, skóra staje się

latami, skóra staje się

szorstka, zgrubiała i

szorstka, zgrubiała i

brązowa na skutek

brązowa na skutek

pigmentacji.

pigmentacji.

Tego typu objawy określa

Tego typu objawy określa

się mianem

się mianem

CHOROBY

CHOROBY

WŁÓCZĘGÓW

WŁÓCZĘGÓW.

Ukłucia wszy ludzkiej są zazwyczaj

Ukłucia wszy ludzkiej są zazwyczaj

bezbolesne.

bezbolesne.

Na skutek drapania może jednak dojść do

Na skutek drapania może jednak dojść do

wtórnych zakażeń bakteryjnych.

wtórnych zakażeń bakteryjnych.

Częste zerowanie wszy w nocy,

Częste zerowanie wszy w nocy,

może prowadzić do utraty snu i

może prowadzić do utraty snu i

neurastenii.

neurastenii.

Drogi zarażenia wszą ludzką:

Drogi zarażenia wszą ludzką:

•

wspólne użytkowanie grzebieni, szczotek

wspólne użytkowanie grzebieni, szczotek

do włosów, kapeluszy, płaszczy itp.;

do włosów, kapeluszy, płaszczy itp.;

•

bezpośredni kontakt z zainfestowaną

bezpośredni kontakt z zainfestowaną

osobą;

osobą;

•

dzielenie miejsca do spania.

dzielenie miejsca do spania.

•

Do czynników ryzyka zaliczyć można

Do czynników ryzyka zaliczyć można

zagęszczenie ludzi.

zagęszczenie ludzi.

Wesz głowowa

Wesz głowowa

rozprzestrzenia się bardzo

rozprzestrzenia się bardzo

szybko wśród dzieci przedszkolnych i szkolnych.

szybko wśród dzieci przedszkolnych i szkolnych.

Wesz odzieżowa

Wesz odzieżowa

najczęściej występuje u osób

najczęściej występuje u osób

rzadko zmieniających lub piorących ubrania. Jej

rzadko zmieniających lub piorących ubrania. Jej

wzmożoną aktywność notuje się w czasie wojen i

wzmożoną aktywność notuje się w czasie wojen i

dużych migracji ludności.

dużych migracji ludności.

Pediculus humanus corporis

Pediculus humanus corporis

jest

jest

wektorem:

wektorem:

•

Rictettsia provazeki

Rictettsia provazeki

–

–

wywołującej dur plamisty

wywołującej dur plamisty

endemiczny

endemiczny

Zakażenie wszy następuje podczas ssania krwi chorej osoby; po

Zakażenie wszy następuje podczas ssania krwi chorej osoby; po

wniknięciu do komórek nabłonka wszy riketsje namnażają się –

wniknięciu do komórek nabłonka wszy riketsje namnażają się –

część wydalana jest wraz z kałem. Człowiek zakaża się poprzez

część wydalana jest wraz z kałem. Człowiek zakaża się poprzez

wtarcie kału lub zawartości rozgniecionej wszy w rankę powstałą

wtarcie kału lub zawartości rozgniecionej wszy w rankę powstałą

po ukłuciu owada.

po ukłuciu owada.

Wszy opuszczają gorączkującego lub martwego żywiciela

Wszy opuszczają gorączkującego lub martwego żywiciela

i poszukują nowego, co sprzyja rozprzestrzenianiu się choroby.

i poszukują nowego, co sprzyja rozprzestrzenianiu się choroby.

•

Rickettsia quintana

Rickettsia quintana

– wywołującej gorączkę

– wywołującej gorączkę

pięciodniową

pięciodniową

•

Borrelia recurrentis, B. barbera, B. carteri

Borrelia recurrentis, B. barbera, B. carteri

–

–

wywołujących wszowe dury powrotne

wywołujących wszowe dury powrotne

(febris

(febris

recurrens) .

recurrens) .

Pthirus pubis

Pthirus pubis

– wesz łonowa

– wesz łonowa

Umiejscawiają się w okolicy łonowej i

Umiejscawiają się w okolicy łonowej i

kroczu, pod pachami i, sporadycznie,

kroczu, pod pachami i, sporadycznie,

na rzęsach i brwiach.

na rzęsach i brwiach.

Preferują ludzi białej rasy.

Preferują ludzi białej rasy.

Utrzymują kłujkę w skórze żywiciela

Utrzymują kłujkę w skórze żywiciela

nawet gdy nie żerują.

nawet gdy nie żerują.

Strona grzbietowa

Strona brzuszna

Strona brzuszna

Wielkość – 1,2 mm średnicy.

Zwarta budowa ciała; sercowaty

kształt.

Tułów bez wyraźnej segmentacji,
szerszy od odwłoka.

Pierwszy segment odwłoka ma 3

pary przetchlinek.

Cztery segmenty odwłoka maja po
bokach czopowate przydatki,
zaopatrzone w szczecinki.

Wyraźna głowa

Wyraźna głowa

z parą czułków.

z parą czułków.

Pierwsza para nóg

Pierwsza para nóg

mniejsza niż dwie

mniejsza niż dwie

pozostałe.

pozostałe.

Na 2 i 3
parze nóg –
bardzo duże i
mocne
szczypce.

Pazur 9

Pazur 9

na 2 i 3

na 2 i 3

parze

parze

nóg....

nóg....

.... umożliwia wszy

.... umożliwia wszy

łonowej skuteczne

łonowej skuteczne

utrzymanie się w

utrzymanie się w

miejscach skąpo

miejscach skąpo

uwłosionych.

uwłosionych.

Cykl rozwojowy wszy łonowej przypomina cykl

Cykl rozwojowy wszy łonowej przypomina cykl

wszy ludzkiej.

wszy ludzkiej.

Samica składa jaja (ok. 30) u podstawy włosa

Samica składa jaja (ok. 30) u podstawy włosa

.

.

Rozwój embrionalny trwa 7-8 dni.

Rozwój embrionalny trwa 7-8 dni.

Larwy i nimfy wyglądem przypominają dorosłe
owady w miniaturze (przeobrażenie
niezupełne). Rozwój do postaci dorosłej trwa ok.
18 dni.

Dorosłe żyją ok. 18 dni.

Objawy wszawicy łonowej –

Objawy wszawicy łonowej –

pthiriasis

pthiriasis

•

Charakterystyczne niebieskawe plamki w

Charakterystyczne niebieskawe plamki w

miejscu ukłucia;

miejscu ukłucia;

•

zmiany skórne (egzemy) w okolicach żerowania

zmiany skórne (egzemy) w okolicach żerowania

wszy;

wszy;

•

swędzenie (nasilone w nocy) w miejscu

swędzenie (nasilone w nocy) w miejscu

pasożytowania wszy

pasożytowania wszy

•

wtórne zakażenia bakteryjne na skutek drapania

wtórne zakażenia bakteryjne na skutek drapania

i zanieczyszczenia ranek kałem wszy;

i zanieczyszczenia ranek kałem wszy;

•

zapalenie spojówek i brzegów powiek

zapalenie spojówek i brzegów powiek

(szczególnie u dzieci) w przypadku umiejscowienia

(szczególnie u dzieci) w przypadku umiejscowienia

się wszy na rzęsach;

się wszy na rzęsach;

•

obecność jaj i ruchliwych form wszy.

obecność jaj i ruchliwych form wszy.

Drogi zarażenia:

•

na skutek kontaktów płciowych

na skutek kontaktów płciowych

•

przez kontakt fizyczny z

przez kontakt fizyczny z

zainfestowanymi przedmiotami: toaletą,

zainfestowanymi przedmiotami: toaletą,

siedzeniami, prześcieradłami,

siedzeniami, prześcieradłami,

ręcznikami

ręcznikami

•

rzadko - podczas przymierzania ubrań

rzadko - podczas przymierzania ubrań

(kostiumów kąpielowych) w sklepie

(kostiumów kąpielowych) w sklepie

Obecność wszy łonowej u dzieci

może być sygnałem, że były one

molestowane seksualnie.

Rząd:

Rząd:

Hemiptera – pluskwiaki

Hemiptera – pluskwiaki

różnoskrzydłe

różnoskrzydłe

Rodzina:

Rodzina:

Cimicidae – pluskwowate

Cimicidae – pluskwowate

Gatunek:

Gatunek:

Cimex lectularius –

Cimex lectularius –

pluskwa domowa

pluskwa domowa

Kosmopolityczny pasożyt ludzi,

Kosmopolityczny pasożyt ludzi,

drobiu, królików, nietoperzy i,

drobiu, królików, nietoperzy i,

sporadycznie, zwierząt domowych.

sporadycznie, zwierząt domowych.

Długość dojrzałego owada śr. 4-5 mm. Samica nieco

Długość dojrzałego owada śr. 4-5 mm. Samica nieco

większa od samca.

większa od samca.

Zabarwienie najczęściej jasnobrązowe

Zabarwienie najczęściej jasnobrązowe

.

.

Ciało spłaszczone grzbietowo-brzusznie.

Ciało spłaszczone grzbietowo-brzusznie.

Czułki 4-członowe;

Czułki 4-członowe;

ostatni nitkowaty.

ostatni nitkowaty.

Oczy

Oczy

złożone,

złożone,

pigmentow

pigmentow

ane

ane

Wyraźna głowa .....

Wyraźna głowa .....

.... i odwłok.

.... i odwłok.

.... tułów ..

.... tułów ..

Szczątkowe

Szczątkowe

skrzydła

skrzydła

W stanie spoczynku kłujka

W stanie spoczynku kłujka

ukryta na

ukryta na

brzusznej stronie ciała

brzusznej stronie ciała

Przeobrażenie pluskwy jest

Przeobrażenie pluskwy jest

niezupełne.

niezupełne.

Samica składa jaja i przytwierdza je

Samica składa jaja i przytwierdza je

do podłoża substancją cementującą.

do podłoża substancją cementującą.

Wylęgające się larwy przechodzą 5

Wylęgające się larwy przechodzą 5

linek wzrostowych. Między kolejnymi

linek wzrostowych. Między kolejnymi

linkami nimfa przynajmniej raz musi

linkami nimfa przynajmniej raz musi

pobrać krew.

pobrać krew.

Owady dorosłe i młodociane znajdują schronienie w szparach

Owady dorosłe i młodociane znajdują schronienie w szparach

podłóg, futrynach drzwi i okien, pod tapetami, w gniazdkach

podłóg, futrynach drzwi i okien, pod tapetami, w gniazdkach

elektrycznych, w złączach mebli itd.

elektrycznych, w złączach mebli itd.

O obecności pluskiew w pomieszczeniu świadczą

O obecności pluskiew w pomieszczeniu świadczą

brunatne plamki kału oraz charakterystyczny

brunatne plamki kału oraz charakterystyczny

zapach ich wydzieliny.

zapach ich wydzieliny.

Pluskwy żerują na człowieku okresowo,

Pluskwy żerują na człowieku okresowo,

atakując nocą.

atakując nocą.

Czas ssania krwi – 10 – 15 minut.

Czas ssania krwi – 10 – 15 minut.

Po pobraniu pokarmu pluskwa wraca do

Po pobraniu pokarmu pluskwa wraca do

kryjówki.

kryjówki.

Dorosłe owady żyją 6-8 miesięcy.

Dorosłe owady żyją 6-8 miesięcy.

BEZPOŚREDNIE NASĘPSTWA ŻEROWANIA

BEZPOŚREDNIE NASĘPSTWA ŻEROWANIA

PLUSKIEW:

PLUSKIEW:

•

dość twarda, stożkowata grudka w miejscu

dość twarda, stożkowata grudka w miejscu

ukłucia;

ukłucia;

•

duże, krwawe bąble u osobników

duże, krwawe bąble u osobników

wrażliwych;

wrażliwych;

•

wykwity po ukłuciach zgrupowane parami,

wykwity po ukłuciach zgrupowane parami,

po trzy lub kilka rzędem;

po trzy lub kilka rzędem;

•

w miejscach ukłucia mogą powstawać

w miejscach ukłucia mogą powstawać

plamy i obrzęk, niekiedy długo swędzące;

plamy i obrzęk, niekiedy długo swędzące;

•

drapanie może doprowadzić do wtórnych

drapanie może doprowadzić do wtórnych

zakażeń.

zakażeń.

Ślady po ukłuciu pluskwy

Ślady po ukłuciu pluskwy

DROGI INFESTACJI:

DROGI INFESTACJI:

•

Pluskwy domowe zazwyczaj

Pluskwy domowe zazwyczaj

przemieszczają się na nowe miejsce wraz

przemieszczają się na nowe miejsce wraz

z meblami, które zawierają jaja, nimfy lub

z meblami, które zawierają jaja, nimfy lub

dorosłe.

dorosłe.

•

Mogą być przetransportowane na

Mogą być przetransportowane na

ubraniu lub w bagażach

ubraniu lub w bagażach

podróżnych.

podróżnych.

Może dojść do migracji owadów z sąsiednich,

Może dojść do migracji owadów z sąsiednich,

zainfestowanych posesji.

zainfestowanych posesji.

RODZINA:

RODZINA:

REDUVIIDAE –

REDUVIIDAE –

ZAJADKOWATE

ZAJADKOWATE

Obejmuje duże, ssące krew pluskwiaki.

Obejmuje duże, ssące krew pluskwiaki.

Większość żyje

Większość żyje

w rejonie neotropikalnym

w rejonie neotropikalnym

(Ameryka Południowa i

(Ameryka Południowa i

Środkowa.

Środkowa.

Do najważniejszych

Do najważniejszych

gatunków należą:

gatunków należą:

Triatoma

Triatoma

infestans i

infestans i

Rhodnius prolixus

Rhodnius prolixus

Zazwyczaj zasiedlają nory gryzoni i

Zazwyczaj zasiedlają nory gryzoni i

odżywiają się ich krwią.

odżywiają się ich krwią.

Do siedzib ludzkich, zwłaszcza

Do siedzib ludzkich, zwłaszcza

zbudowanych

zbudowanych

z cegły mułowej i krytych liśćmi,

z cegły mułowej i krytych liśćmi,

przyzwyczajają się łatwo.

przyzwyczajają się łatwo.

Triatoma infestans:

Triatoma infestans:

długość do 3 cm

długość do 3 cm

Głowa wąska,

Głowa wąska,

wydłużona

wydłużona

Oczy okrągłe, wypukłe

Oczy okrągłe, wypukłe

Czułki długie i cienkie

Czułki długie i cienkie

Dwie pary

Dwie pary

skrzydeł:

skrzydeł:

pierwsza w

pierwsza w

połowie

połowie

skórzasta, w

skórzasta, w

połowie

połowie

błoniasta;

błoniasta;

druga para

druga para

błoniasta i w

błoniasta i w

stanie

stanie

spoczynku

spoczynku

nakrywa

nakrywa

pierwszą

pierwszą

Nimfy są miniaturą postaci dorosłych i przechodzą 5 linek

Nimfy są miniaturą postaci dorosłych i przechodzą 5 linek

wzrostowych

wzrostowych

W czasie spoczynku kłujka zagięta jest na stronę brzuszną;

W czasie spoczynku kłujka zagięta jest na stronę brzuszną;

wysuwana jest ku przodowi w momencie ssania krwi.

wysuwana jest ku przodowi w momencie ssania krwi.

Pluskwiaki

Pluskwiaki

atakują ludzi

atakują ludzi

podczas snu i

podczas snu i

kłują w odsłonięte

kłują w odsłonięte

części ciała;

części ciała;

często w okolice

często w okolice

ust.

ust.

Ukucie jest bezbolesne i najczęściej nie

Ukucie jest bezbolesne i najczęściej nie

wywołuje zmian na skórze.

wywołuje zmian na skórze.

U osób uczulonych może wystąpić silny

U osób uczulonych może wystąpić silny

odczyn w postaci pokrzywki lub zmian

odczyn w postaci pokrzywki lub zmian

krwotocznych zanikających w ciągu 12-24

krwotocznych zanikających w ciągu 12-24

godzin.

godzin.

Ślad po ukłuciu

Ślad po ukłuciu

Triatoma infestans

Triatoma infestans

W AMERYCE ŚRODKOWEJ

W AMERYCE ŚRODKOWEJ

I POŁUDNIOWEJ ZAJADOWATE Z GATUNKU:

I POŁUDNIOWEJ ZAJADOWATE Z GATUNKU:

•

Panstrongylus megistus

Panstrongylus megistus

(Brazylia)

(Brazylia)

•

Triatoma infestans

Triatoma infestans

(Brazylia, Argentyna, Chile,

(Brazylia, Argentyna, Chile,

Peru)

Peru)

•

Rhodnius prolixus

Rhodnius prolixus

(Brazylia, Kolumbia, Meksyk)

(Brazylia, Kolumbia, Meksyk)

są przenosicielami świdrowców

są przenosicielami świdrowców

Trypanosoma cruzi

Trypanosoma cruzi

wywołujących u ludzi chorobę Chagasa.

wywołujących u ludzi chorobę Chagasa.

Zarażenie pluskwiaków w naturze sięga 50%.

Zarażenie pluskwiaków w naturze sięga 50%.

Do zarażenia człowieka dochodzi na skutek

Do zarażenia człowieka dochodzi na skutek

wtarcia w skórę odchodów zawierających

wtarcia w skórę odchodów zawierających

wydalone wraz z nimi świdrowce.

wydalone wraz z nimi świdrowce.

Ostre objawy choroby występują głównie u dzieci i

Ostre objawy choroby występują głównie u dzieci i

niemowląt.

niemowląt.

Często dochodzi do zapalenia mięśnia sercowego,

Często dochodzi do zapalenia mięśnia sercowego,

niekiedy o przebiegu śmiertelnym.

niekiedy o przebiegu śmiertelnym.

Rzadziej pojawiają się objawy zapalenia opon

Rzadziej pojawiają się objawy zapalenia opon

mózgowo-rdzeniowych, które mogą prowadzić do

mózgowo-rdzeniowych, które mogą prowadzić do

trwałego upośledzenia umysłowego.

trwałego upośledzenia umysłowego.

Przewlekła forma choroby pojawia się po

Przewlekła forma choroby pojawia się po

kilkunastu latach bezobjawowych, u osób

kilkunastu latach bezobjawowych, u osób

dorosłych i cechuje ją:

dorosłych i cechuje ją:

-

kardiomiopatia z zaburzeniami rytmu i

kardiomiopatia z zaburzeniami rytmu i

przewodzenia

przewodzenia

-

rozwój olbrzymiego przełyku (

rozwój olbrzymiego przełyku (

megaoesophagus

megaoesophagus

)

)

-

rozwój olbrzymiej okrężnicy (

rozwój olbrzymiej okrężnicy (

megacolon

megacolon

).

).

Zmiany towarzyszące chorobie często

Zmiany towarzyszące chorobie często

prowadzą do śmiertelnych powikłań.

prowadzą do śmiertelnych powikłań.

RZĄD:

RZĄD:

SIPHONAPTERA -

SIPHONAPTERA -

PCHŁY

PCHŁY

Dorosłe pchły są drobnymi (0,8 – 7 mm) kosmopolitycznymi

Dorosłe pchły są drobnymi (0,8 – 7 mm) kosmopolitycznymi

pasożytami ptaków i ssaków, w tym ludzi. Odżywiają się

pasożytami ptaków i ssaków, w tym ludzi. Odżywiają się

wyłącznie krwią.

wyłącznie krwią.

Ciało silnie

Ciało silnie

schitynizowane i

schitynizowane i

ścieśnione z boków.

ścieśnione z boków.

Długie skoczne nogi.

Długie skoczne nogi.

Brak oczu złożonych.

Brak oczu złożonych.

Narządy gębowe kłująco-

Narządy gębowe kłująco-

ssące.

ssące.

Krótkie, buławkowato zakończone czułki są ukryte w zagłębieniach.

Krótkie, buławkowato zakończone czułki są ukryte w zagłębieniach.

U pcheł mogą występować

U pcheł mogą występować

silnie zesklerotyzowane

silnie zesklerotyzowane

tzw. „grzebienie”:

tzw. „grzebienie”:

przedtułowiowy

przedtułowiowy

policzkowy

policzkowy

Są też gatunki pcheł

Są też gatunki pcheł

„

„

bezgrzebieniowych”:

bezgrzebieniowych”:

Xenopsylla cheopis

Xenopsylla cheopis

Tunga penetrans

Tunga penetrans

Rozwój pcheł przebiega z

Rozwój pcheł przebiega z

przeobrażeniem zupełnym:

przeobrażeniem zupełnym:

JAJO

JAJO

Larwa

poczwarka

Zamknięta w kokonie

Zamknięta w kokonie

Samica

Samica

Samiec

Samiec

Jaja

Jaja

XENOPSYLLA CHEOPIS

XENOPSYLLA CHEOPIS

– PCHŁA

– PCHŁA

SZCZURZA

SZCZURZA

(pchła dżumowa)

(pchła dżumowa)

Głowa i

Głowa i

przedtułów

przedtułów

bez

bez

grzebieni

grzebieni

Charakterystyczne żebro zewnętrzne

Charakterystyczne żebro zewnętrzne

na biodrach II pary nóg

na biodrach II pary nóg

Zbiornik

Zbiornik

nasienny

nasienny

przecinko

przecinkow

w

aty

aty

u nasady

u nasady

rozdęty

rozdęty

Samica

Samica

X. cheopis

X. cheopis

występuje najczęściej w krajach

występuje najczęściej w krajach

o ciepłym klimacie. Pochodzi z Indii, skąd

o ciepłym klimacie. Pochodzi z Indii, skąd

została zawleczona na

została zawleczona na

swoim głównym żywicielu –

swoim głównym żywicielu –

szczurze wędrownym –

szczurze wędrownym –

do wielu miast portowych

do wielu miast portowych

Afryki,

Afryki,

Australii, Ameryki i Europy.

Australii, Ameryki i Europy.

Jej rozwój przebiega najlepiej w temp.

Jej rozwój przebiega najlepiej w temp.

21-27

21-27

°

°

C, jednakże warunki

C, jednakże warunki

nowoczesnego budownictwa

nowoczesnego budownictwa

umożliwiają tej pchle zaadaptowanie

umożliwiają tej pchle zaadaptowanie

się i życie w chłodniejszym klimacie.

się i życie w chłodniejszym klimacie.

W Polsce notowana na terenie Gdyni

W Polsce notowana na terenie Gdyni

Pasożytuje głównie na:

Pasożytuje głównie na:

szczurze śniadym

szczurze śniadym

szczurze

szczurze

wędrown

wędrown

ym

ym

myszy

myszy

domowej

domowej

.

.

CHĘTNIE PIJE

CHĘTNIE PIJE

KREW

KREW

CZŁOWIEKA.

CZŁOWIEKA.

BEZPOŚREDNIE NASTĘPSTWA

BEZPOŚREDNIE NASTĘPSTWA

ŻEROWANIA PCHEŁ:

ŻEROWANIA PCHEŁ:

•

różowe plamki, z małym, ciemnym krwawym

różowe plamki, z małym, ciemnym krwawym

punkcikiem w środku; po kilkanaście, położone

punkcikiem w środku; po kilkanaście, położone

blisko jedne drugich;

blisko jedne drugich;

•

wykwit ten – początkowo silnie swędzący –

wykwit ten – początkowo silnie swędzący –

utrzymuje sie do 3 dni;

utrzymuje sie do 3 dni;

•

u osób wrażliwych mogą pojawiać się

u osób wrażliwych mogą pojawiać się

pokrzywkowate bąble lub rozlane rumienie.

pokrzywkowate bąble lub rozlane rumienie.

•

Odczyny na ukłucia są zwykle większe u dzieci.

Odczyny na ukłucia są zwykle większe u dzieci.

•

Wiele osób wrażliwych, po ok. 1-2 lat, zatraca

Wiele osób wrażliwych, po ok. 1-2 lat, zatraca

prawie zdolnoąć reagowania na dalsze ukłucia.

prawie zdolnoąć reagowania na dalsze ukłucia.

MIEJSCA WSKAŹNIKOWE:

MIEJSCA WSKAŹNIKOWE:

•

na osłoniętych odzieżą

na osłoniętych odzieżą

częściach ciała,

częściach ciała,

•

zwłaszcza w okolicach pasa,

zwłaszcza w okolicach pasa,

•

barków i bioder,

barków i bioder,

•

na nogach.

na nogach.

Ukłucia pcheł

Ukłucia

Ukłucia

pcheł

pcheł

X. cheopis

X. cheopis

jest najważniejszym

jest najważniejszym

przenosicielem

przenosicielem

IFA

IFA

pałeczek dżumy –

pałeczek dżumy –

Yersinia pestis

Yersinia pestis

–

–

ze

ze

szczurów na ludzi.

szczurów na ludzi.

Bakterie

Bakterie

mnożą się w

mnożą się w

jelicie pchły

jelicie pchły

Tworzy się

Tworzy się

blok

blok

przedżołądk

przedżołądk

a

a

Transmisja bakterii:

Transmisja bakterii:

czynna – ukłucie i

czynna – ukłucie i

regurgitacja;

regurgitacja;

bierna – wtarcie w rankę

bierna – wtarcie w rankę

kału zainfekowanego kału

kału zainfekowanego kału

pcheł.

pcheł.

Zakażenie

Zakażenie

człowieka

człowieka

Pchła pobiera

Pchła pobiera

bakterie

bakterie

z krwią szczura

z krwią szczura

Pchły zarażają

Pchły zarażają

innych ludzi

innych ludzi

DŻUMA

DŻUMA

DYMIENICZA

DYMIENICZA

–

–

CZARNA ŚMIERĆ

CZARNA ŚMIERĆ

Powiększone węzły chłonne

Powiększone węzły chłonne

(dymienice)

(dymienice)

Zmiany zgorzelinowe

Zmiany zgorzelinowe

Występowanie dżumy na świecie, 1998

Przypadku notowane u ludzi

Przypadku notowane u ludzi

1970-1998

1970-1998

Regiony, gdzie dżuma występuje u

Regiony, gdzie dżuma występuje u

zwierząt

zwierząt

Liczba przypadków dżumy u ludzi notowana przez WHO w

latach 1969-1999

Obie Ameryki

Obie Ameryki

Azja

Afryka

TUNGA PENETRANS –

TUNGA PENETRANS –

PCHŁA

PCHŁA

PIASKOWA

PIASKOWA

Najmniejsza ze znanych pcheł – ok.

Najmniejsza ze znanych pcheł – ok.

1-1,2 mm.

1-1,2 mm.

Na czole

Na czole

wyraźny

wyraźny

ząbek

ząbek

skierowany

skierowany

ku górze

ku górze

Segmenty

Segmenty

tułowia

tułowia

i odwłoka

i odwłoka

ścieśnione

ścieśnione

teleskopow

teleskopow

o

o

Ojczyzną pchły piaskowej są tropikalne i

Ojczyzną pchły piaskowej są tropikalne i

subtropikalne tereny Ameryki, skąd

subtropikalne tereny Ameryki, skąd

została zawleczona do Afryki; spotykana

została zawleczona do Afryki; spotykana

również w Indiach i Chinach.

również w Indiach i Chinach.

Pchły mogą masowo występować na

Pchły mogą masowo występować na

plażach, w stajniach, gniazdach

plażach, w stajniach, gniazdach

zwierząt i zaniedbanych higienicznie

zwierząt i zaniedbanych higienicznie

domach.

domach.

Samiec wolno żyjący; samica pasożyt

Samiec wolno żyjący; samica pasożyt

okresowy.

okresowy.

A.

A.

Zapłodniona

Zapłodniona

samica

samica

wdrąża się

wdrąża się

pod skórę.

pod skórę.

B.

B.

Zaczyna

Zaczyna

produkować

produkować

jaja.

jaja.

Odwłok,

Odwłok,

przez

przez

rozciągnięci

rozciągnięci

e błony

e błony

między 2 a 3

między 2 a 3

segmentem,

segmentem,

zaczyna się

zaczyna się

powiększać .

powiększać .

...

...

C.

C.

... do rozmiarów ziarna

... do rozmiarów ziarna

grochu.

grochu.

Samica składa na zewnątrz kilka tysięcy jaj, opuszcza

Samica składa na zewnątrz kilka tysięcy jaj, opuszcza

żywiciela i ginie.

żywiciela i ginie.

Miejsca pasożytowania

Miejsca pasożytowania

pcheł piaskowych

pcheł piaskowych

u
zwierząt ....
.

.... u

.... u

ludzi:

ludzi:

pod paluchami stóp

na stopach

na stopach

na udach i
podudziach

pod paznokciami

Pasożytowaniu pchły towarzyszy bardzo

Pasożytowaniu pchły towarzyszy bardzo

silny świąd oraz stan zapalny.

silny świąd oraz stan zapalny.

Podrażnienie skóry prowadzi nieraz do

Podrażnienie skóry prowadzi nieraz do

obrzęków i bolesnych owrzodzeń.

obrzęków i bolesnych owrzodzeń.

W Ameryce Płd. często zdarza się

W Ameryce Płd. często zdarza się

powikłanie tężcem lub zgorzelą gazową.

powikłanie tężcem lub zgorzelą gazową.

Może dojść do samoistnej amputacji

Może dojść do samoistnej amputacji

palców u nóg.

palców u nóg.

Pulex irritans

Pulex irritans

– pchła ludzka

– pchła ludzka

•

Gatunek kosmopolityczny.

Gatunek kosmopolityczny.

•

Bez grzebieni na ciele.

Bez grzebieni na ciele.

•

Długości 2-4 mm

Długości 2-4 mm

•

Ciemnobrunatny w kolorze.

Ciemnobrunatny w kolorze.

•

U samicy zbiornik nasienny

U samicy zbiornik nasienny

kulisty z długim, wąskim

kulisty z długim, wąskim

przydatkiem

przydatkiem

Za głównego żywiciela

Za głównego żywiciela

P. irritans

P. irritans

uważa się

uważa się

zazwyczaj człowieka, ale pchła ta występuje

zazwyczaj człowieka, ale pchła ta występuje

regularnie na:

regularnie na:

psach

psach

lisach

lisach

borsukach

borsukach

Larwy pcheł żyją w miejscach, gdzie

Larwy pcheł żyją w miejscach, gdzie

gromadzi się kurz, a które sprząta się

gromadzi się kurz, a które sprząta się

rzadko:

rzadko:

w szczelinach podłóg

w szczelinach podłóg

pod dywanami

pod dywanami

w starych materacach itp.

w starych materacach itp.

Licznie mogą pojawiać się dorosłe pchły i

Licznie mogą pojawiać się dorosłe pchły i

ich larwy w teatrach,

ich larwy w teatrach,

kinach,

kinach,

kościołach itp.

kościołach itp.

Obecność pcheł w mieszkaniu można stwierdzić

Obecność pcheł w mieszkaniu można stwierdzić

m.in. na podstawie plamek kału na pościeli.

m.in. na podstawie plamek kału na pościeli.

P. irritans

P. irritans

jest żywicielem

jest żywicielem

pośrednim tasiemców:

pośrednim tasiemców:

Hymenolepis fraterna

Hymenolepis fraterna

Jest również wektorem pałeczek dżumy

Jest również wektorem pałeczek dżumy

oraz pałeczek

oraz pałeczek

Francisella tularensis

Francisella tularensis

wywołujących u ludzi tularemię

wywołujących u ludzi tularemię