STAWONOGI
zamieszkują wszystkie środowiska nadające się do życia (od głębin morskich po szczyty gór), co jest możliwe dzięki ich licznym przystosowaniom fizjologicznym, biologicznym, anatomicznym i dużej rozrodczości.
mają zdolności do diapauzy (obniżenia poziomu metabolizmu), dzięki czemu mogą przetrwać niekorzystne warunki panujące w środowisku
heteronomiczna segmentacja ciała (zespolenia segmentów w tagmy)
występowanie parzystych, członowanych odnóży (przednie pary często przekształcone w narządy gębowe)
szkielet zewnętrzny, utworzony z płytek ruchomo połączonych ze sobą (ochrania ciało, służy jako miejsce zaczepu mięśni)
brak wora powłokowego, zróżnicowanie mięśni w zespoły (wyłącznie mięśnie poprzecznie prążkowane)
występowanie larw w rozwoju osobniczym (linienie w czasie wzrostu)
posiadają chitynowy pancerz albo oskórek (nie mylić z naskórkiem)
UKŁAD RUCHU
Mięśnie występujące u stawonogów można podzielić na zginacze oraz prostowniki, zapewniające możliwość zmiany położenia elementów szkieletowych - a więc umożliwiające ruch. Podstawą działania odnóży składających się z członów jest ich połączenie za pomocą stawów.
| Skorupiaki | Pajęczaki | Owady |
|---|---|---|
| czułki (2 pary): antenule, anteny | zaniknięcie czułek | czułki (jedna para) |
| odnóża gębowe (6 par) - żuwaczki - szczęki (I i II pary) - szczękonóża (I, II i III pary) |
odnóża gębowe (2 pary) - szczękoczułki - nogogłaszczki |
odnóża gębowe (3 pary) - żuwaczki - szczęki (I i II pary) |
| odnóża kroczne (5 par) | odnóża kroczne z pazurkami (4 pary) | odnóża kroczne z pazurkami (3 pary) |
| odnóża odwłokowe (5-6 par) |
UKŁAD ODDECHOWY
Budowa układu oddechowego jest zależna od środowiska życia.
Skrzela – służą do oddychania pod wodą; są to cienkościenne, blaszkowate wyrostki osadzone na tułowiu, odwłoku lub odnóżach, w których krąży krew.
Płucotchawki – służą do oddychania powietrzem atmosferycznym; są to wpuklenia o kształcie komory z otworkami (przetchlinkami, stigmami). Komora wewnątrz jest silnie pofałdowana i płynie w niej krew. Wymiana gazowa zachodzi na drodze dyfuzji.
Tchawki – tak jak płucotchawki służą do oddychania powietrzem atmosferycznym. Jest to sieć rurek (wpukleń) rozgałęziających się na coraz to drobniejsze tchawki. Zaczynają się przetchlinkami występującymi na bokach tułowia i odwłoku. Końcowe odcinki zawierają płyn, w którym może rozpuszczać się tlen i dyfundować do otaczających komórek. Taki układ zapewnia bardzo wydajną wymianę gazową - szczególnie przydatną owadom podczas lotu.
Skrzelotchawki – występują u larw żyjących w wodzie. Są to zmodyfikowane tchawki, stanowiące system zamknięty.
Skorupiakokształtne – skrzela, wymiana gazów całą powierzchnią ciała.
Pajęczaki – tchawki, płucotchawki, narządy oddechowe mogą również nie występować.
Tchawkowce – tchawki lub brak narządów.
UKŁAD KRWIONOŚNY
Układ krążenia stawonogów jest otwarty, składa się z serca i naczyń. Płyn krążący w tym układzie nazywa się hemolimfą. Serce o podługowatym kształcie, z którego wychodzi kilka naczyń krwionośnych, położone jest po grzbietowej stronie ciała.
UKŁAD POKARMOWY
*Układ pokarmowy składa się z trzech odcinków: jelita przedniego, środkowego i tylnego. *Zarówno jelito przednie, jak i tylne wysłane są kutykulą. Dlatego nie mogą zachodzić tutaj
żadne procesy trawienia i wchłaniania. Zachodzą tylko w jelicie środkowym.
*Otwór gębowy jest otoczony narządami gębowymi, umożliwiającymi m.in. pobieranie i
mechaniczne rozdrabnianie pokarmu.
*Stawonogi odżywiające się pokarmem płynnym (np. pajęczaki, owady krwiopijne) mają
umięśnioną gardziel ssącą lub żołądek ssący.
*Do jelita środkowego stawonogów uchodzi palczasty gruczoł trawienny.
*Na granicy jelit środkowego i tylnego owadów, wijów i większości pajęczaków znajdują się
ujścia narządów wydalniczych.
*Żołądek tych zwierząt podzielony jest na dwie części - żującą oraz "filtrującą" pokarm silnie
rozdrobniony.
UKŁAD WYDALNICZY
U stawonogów występują:
Metanefrydia (skorupiaki, część szczękoczułkowców) zlokalizowane są w parzystych gruczołach czułkowych i szczękowych u skorupiaków oraz gruczołach biodrowych u pajęczaków.
Cewki Malpighiego (stawonogi lądowe: część pajęczaków i wszystkie tchawkowce)mają one postać zamkniętych od strony jamy ciała cienkich kanalików, których ujście znajduje się na granicy pomiędzy jelitem środkowym i tylnym. Kanaliki te zbierają zbędne i szkodliwe metabolity z płynu wypełniającego jamę ciała (hemolimfy) i przekazują je do jelita. Tam zaś po resorpcji wody, razem z resztkami pokarmu są usuwane na zewnątrz.
Cewki Malpighiego występują u owadów, wijów i wyżej uorganizowanych pajęczaków.
Stawonogi wodne wydalają głównie silnie rozcieńczony amoniak. Lądowe zaś, które muszą oszczędzać wodę, przetwarzają amoniak w związki azotowe słabo rozpuszczalne w wodzie, jak guanina (pajęczaki) czy kwas moczowy (owady).