STAWONOGI

1. SYSTEMATYKA

Typ: Stawonogi

Podtyp: Trylobitowce

Gromada: Trylobity

Podtyp: Szczękoczułkowce

Gromada: Pajęczaki

Gromada: Staroraki

Podtyp: Żuwaczkowce

Gromada: Skorupiaki

Gromada: Wije

Gromada: Owady

2. ROZMNAŻANIE

	TYPY ROZWOJU
	PROSTY
SKORUPIAKI	x
OWADY
PAJĘCZAKI	x lub

PROSTY: jajo -> postać podobna do imago

ZŁOŻONY:

przeobrażenie zupełne: jajo -> larwa -> poczwarka -> imago

przeobrażenie niezupełne: jajo -> larwa (podobna do imago) -> imago

Partenogeneza (dzieworództwo): rozwój zarodka z niezapłodnionego jaja

3. ZNACZENIE

POZYTYWNE:

- produkują wosk, miód, jedwab

- skład planktonu

- ważne ogniwo obiegu materii w przyrodzie

- wykorzystywane w kulinariach

- udział w zapylaniu kwiatów

- biorą udział w procesie glebotwórczym

NEGATYWNE:

- stanowią alergeny kurzu domowego

- przenoszą drobnoustroje chorobotwórcze

- powodują straty w uprawach

3. CECHY MORFOLOGICZNA

- odnóża (budowa segmentowa) połączone ruchomo (stawowo)

- podział ciała (budowa segmentowa) TAGMY: zróżnicowanie metamerów, które po zgrupowaniu dają 3 większe części ciała: tagma tułowia, głowy i odwłoka

-pokrycie ciała chitynowym oskórkiem (chityna jest gazoszczelna)

3. BUDOWA

KRYTERIA	SKORUPIAKI (langusta, rak stawowy)	PAJĘCZAKI (pająk krzyżak)	OWADY (jelonek rogacz, pszczoła)
tagmy	- głowotułów - odwłok	- głowotułów - odwłok	- głowa - tułów (3 segmenty) - odwłok
odnóża	a) czułki (2 pary) b) narządy gębowe (6 par): - żuwaczki - szczęki (2 pary) - szczękonóża (5 par) c) odnóża kroczne (5 par) d) odnóża odwłokowe pierwsza para odnóży krocznych zaopatrzona jest w szczypce	a) czułki zanikły! b)narządy gębowe (2 pary): - szczękoczułki - nogogłaszczki c)odnóża kroczne z pazurkami (4 pary) szczękoczułki większości pająków zawierają jad	a) czułki (1 para) b) narządy gębowe (3 pary): - żuwaczki (1 para) - szczęki (2 pary) c) odnóża kroczne z pazurkami (3 pary) u owadów uskrzydlonych skrzydła (zwykle 2 pary) mieszczą się na II i III segmencie tułowia
pokrycie ciała	chitynowy oskórek (niekiedy zwapniony)	chitynowy oskórek	chitynowy oskórek

6. PRZEGLĄD UKŁADÓW

KRYTERIA	SKORUPIAKI	PAJĘCZAKI	OWADY
UKŁAD ODDECHOWY	skrzela, całe ciało	składa się z płucotchawek, są to parzyste komory znajdujące się na odwłokach. powietrze wlatuje przez przetchlinkę i rozchodzi się po płucotchawce	składa się z systemu tchawek, które rozgałęziają się po całym ciele do chitynowych rurek dzięki dobrze rozwiniętemu układowi oddechowemu, układ krwionośny nie transportuje gazów, tylko rozprowadza substancje odżywcze
UKŁAD KRĄŻENIA	otwarty układ krążenia, serce rurkowate po stronie grzbietowej; hemolimfa zawiera krew + płyny ciała
UKLAD POKARMOWY	gryzący – duże żuwaczki (skorek) liżący – języczek (mucha) kująco ssący – kłujka (komar) ssący – ssawka (motyl) gryząco liżący – żuwaczka i języczek (osa) drożny, przedni, środkowy i tylny, zróżnicowane aparaty gębowe:
UKŁAD NERWOWY	centralizacja – zwijanie się nerwowych (drabinkowy lub łańcuszkowy)
UKŁAD WYDALNICZY	gruczoły czułkowe, bądź szczękowe	gruczoły biodrowe	cewki Malpighiego – ślepo zakończone wyrostki na granicy jelita środkowego i tylnego
OCZY	proste	proste	złożone: oczy składają się z ommatidiów, mniejsza ilość kolorów owady dzienne – apozycyjne owady nocne – super pozycyjne