Stawonogi

Typ: Stawonogi

Gromada: Pajęczaki (czarna wdowa, krzyżak ogrodowy, kosarze, zaleszczotka, roztocza - np. kleszcz pospolity, skorpiony, tygrzyk paskowany, pająk domowy)

Owady (jętka pospolita, ważka, karaczan wschodni, prusak, pasikonik zielony, świerszcz polny, turkuć podjadek , wesz łonowa, wesz ludzka, pluskwa domowa, mszyce, stonka ziemniaczana, biedronka siedmiokropka, jelonek rogacz, paź królowej, niepylak apollo, osa, szerszeń, pszczoła, mrówka, komar, bąk, mucha domowa, pchły, jedwabnik, kornik)

Skorupiaki (rozwielitka, oczlik, langusta, homar, krab, krewetka, rak rzeczny, stonoga)

Wije (wij drewniak, skolopendra)

Są to zwierzęta posiadające jamę ciała - hemocel (miksocel), powstałą z worków celomatycznych oraz z pierwotnej jamy ciała. Występuję tu metameria heteronomiczna, a segmenty tworzą tagmy.

Pokrycie ciała i ruch:

Ciało pokryte jest chitynowym oskórkiem, zbudowanym z płytek (skleryt). Płytki mogą być zrośnięte lub połączone ruchomo, dzięki stawom. Oskórek tworzy szkielet zewnętrzny do którego przyczepione są mięśnie poprzecznie prążkowane, dzięki czemu możliwy jest ruch. Jako iż pancerz jest sztywny stawonogi mogą rosnąć wyłącznie dzięki linieniu.

Układ pokarmowy:

Zbudowany z jelita przedniego, środkowego i tylnego. Przedni i tylny odcinek wysłany jest chityną, natomiast w odcinku środkowym znajdują się gruczoły trawienne.

Układ nerwowy:

Typu łańcuszkowo - drabinkowego. U niektórych grup obserwuję się zlewanie się pni nerwowych i silną koncentrację zwoi.

Stawonogi posiadają różnorodne narządy zmysłów:

• narządy smaku i węchu zlokalizowane są na czułkach.

• narząd dotyku stanowią czułki i włoski dotykowe.

• statocysty

• oczy proste (pajęczaki) oraz złożone (owady, wije, pajęczaki).

• oczy złożone zbudowane są z ommatidiów. Każde ommatidium odbiera tylko niewielki wycinek pola widzenia. Daje to obraz mozaikowy. Wyróżnia się dwa typy oczu złożonych: apozycyjne i superpozycyjne. Dodatkowo u owadów występują przyoczka.

• niektóre owady mają narządy tympanalne - do odbioru fal akustycznych. Mają one postać okienek w pancerzu, które zamknięte są błoną. Mogą występować na odnóżach, bądź odwłoku.

Układ wydalniczy:

• metanefrydia - silnie zmodyfikowane, tworzą gruczoły szczękowe, czułkowe/zielone (skorupiaki),a także biodrowe (pajęczaki).

• cewki Malpighiego (pajęczaki, wije, owady) - mają postać rurek uchodzących na granicy jelita środkowego i tylnego.

Układ rozrodczy:

Występują 2 typy rozwoju:

• Rozwój prosty

• Rozwój złożony: zachodzi tu metamorfoza (przeobrażenie)

  • Przeobrażenie niezupełne / hemimetabolizm (ważki, pluskwiaki, pasikoniki, karaluchy, świerszcze) - larwa (nimfa) przypomina osobnika dorosłego (imago), różni się jedynie szczegółami w budowie narządów oraz rozmiarami ciała.

  • Przeobrażenie zupełne / holometabolizm (chrząszcze, motyle, muchówki, pszczoły, mrówki) - larwa różni się od imago budową zewnętrzną oraz wewnętrzną, trybem życia, środowiskiem w którym żyję. Występuję tu stadium poczwarki.

*Aparat strydulacyjny - narząd głosowy służący stawonogom do wabienia partnerki do rozrodu. Wytworzenie dźwięku polega na pocieraniu o siebie dwóch części ciała.

Układ krwionośny:

Układ krwionośny otwarty, w którym znajduję się hemolimfa, która wylewa się do jamy ciała, po czym zostaje zassana przez ostia do serca. Serce jest rurkowate. Znajduję się po grzbietowej stronie ciała.

Układ oddechowy:

• cała powierzchnia ciała

• tchawki (owady, wije, pajęczaki) - chitynowe rurki, których najmniejsze rozgałęzienia (tracheole)docierają bezpośrednio do komórek ciała. Powietrze pobierane jest dzięki przetchlinkom.

• płucotchawki (pajęczaki) - znajdują się na odwłoku i mają formę grzebykowatych kieszonek. Są one obmywane przez hemolimfę, która transportuje gazy oddechowe. Powietrze pobierane jest dzięki przetchlinkom.

• skrzela (skorupiaki) - umożliwiają oddychanie pod wodą. Są to uwypuklenia powierzchni ciała w postaci woreczków z tchawkami wewnątrz, najczęściej związane z narządami ruchu.

• skrzelotchawki - tlen dyfunduje przez powłokę ciała i dalej rozprowadzany jest przez system tchawek.

Układ hormonalny:

U owadów i skorupiaków linienie jest kontrolowane hormonalnie. Kontrolują to 2 hormony:

• ekdyzon (hormon linienia) - prowadzi do oddzielenia starej kutikuli i produkcji nowej. Produkowany jest w odcinku głowowym.

• hormon juwenilny (młodzieńczy) - wydzielany w dużych ilościach razem z ekdyzonem, prowadzi do powstania kutikuli larwalnej i kolejnego stadium larwalnego. Wydzielany w małych ilościach prowadzi do linienia poczwarkowego lub imaginalnego.

Pajęczaki:

• tagmy: głowotułów oraz odwłok

• odnóża:

  • odnóża gębowe: szczękoczułki, nogogłaszczki (narząd kopulacyjny u samców).

  • odnóża kroczne: 4 pary z pazurkami.

• posiadają dodatkowo gruczoły przędne oraz jadowe (szczękoczułki, kolce jadowe)

• występuje zjawisko forezy - przemieszczanie się małego organizmu (roztocza) przez większy, bardziej ruchliwy.

• rozwój prosty, zapłodnienie wewnętrzne.

• barwnik oddechowy: hemoglobina lub hemocyjanina.

Skorupiaki:

• tagmy: głowa, tułów, odwłok lub głowotułów

• odnóża:

  • 2 pary czułków

  • odnóża gębowe: 6 par - żuwaczki, szczęki, szczękonóżki

  • odnóża kroczne: 5 par

  • odnóża odwłokowe: 5-6 pary

• zapłodnienie zewnętrzne, rozwój prosty .

• barwnik oddechowy: hemoglobina lub hemocyjanina.

Wije:

• tagmy: głowa, tułów ( wiele segmentów o znacznej homonomi)

• odnóża:

  • 1 para czułków

  • odnóża gębowe: 3 pary (żuwaczki i szczęki)

  • odnóża kroczne: para na każdym segmencie

• zapłodnienie wewnętrzne, rozwój złożony.

• brak barwnika oddechowego.

Owady:

• tagmy: głowa, tułów (3 segmenty), odwłok,

• odnóża:

  • 1 para czułków

  • odnóża gębowe: 3 pary (żuwaczki, szczęki) o różnej modyfikacji

  • odnóża kroczne: 3 pary

  • odnóża odwłokowe: brak, mogą zostać przekształcone w narządy kopulacyjne czy pokładełka, służące do składania jaj.

  • 2 pary skrzydeł lub 1. Mogą występować przezmianki (zredukowana para skrzydeł u muchówek stanowiąca stabilizator lotu).

• zapłodnienie wewnętrzne, rozwój złożony.

• brak barwnika oddechowego.