Zatrucia jadami stawonogów
(owady błonkoskrzydłe)
postępowanie
przedlekarskie i leczenie.

Krzysztof Bartosiewicz
Piotr Wilk

.

Owady błonkoskrzydłe stanowią
najliczniejszą grupę owadów żądlących, które
występują w naszym klimacie w ciepłych
porach roku.
Spośród owadów błonkoskrzydłych
największe znaczenie pod względem reakcji
po użądleniu mają osowate (osy, szerszenie,
klecanki), pszczołowate (pszczoły miodne i
trzmiele) oraz mrówkowate.

Jad owadów stanowi mieszaninę licznych
substancji mikrocząsteczkowych (histamina,
serotonina, acetylocholina, katecholaminy),
peptydów (m. in. mellityna, apamina, kininy,
mastoparan) oraz enzymów (m. in. fosfolipaza,
hialuronidaza, kwaśna i zasadowa fosfataza).

Histamina, acetylocholina, mellityna i kininy
odpowiedzialne są za ból towarzyszący
użądleniom.

Rodz

ina osowatych: osy i szerszenie

W razie użądlenia najlepiej
zastosować roztwór o słabym
odczynie kwaśnym (np: ocet
lub sok z cytryny) do
zobojętnienia zasadowego
jadu osy.

Szerszeń europejski

Klecanka pospolita:

Podrząd pszczołowate:
Pszczoła miodna

Jad pszczeli zawiera dwa
główne czynniki toksyczne:
melitynę i apaminę.
Melityna działa silnie
drażniąco w miejscu
użądlenia, jest to zasadowy
polipeptyd.

Trzmiel

Objawy użądlenia pojawiają się zwykle przed
upływem 30 minut od użądlenia i zazwyczaj nie
wymagają żadnego leczenia.
Sytuacją szczególną jest użądlenie osoby
uczulonej na jad danego owada.
Szacuje się, że na jad owadów błonkoskrzydłych:
uczulonych jest 8% - 26% ludzi, aczkolwiek
większość z nich reaguje jedynie nadmiernymi
odczynami miejscowymi.

Jeśli użądlenie miało miejsce w obrębie głowy lub szyi, a w
szczególności - wewnątrz jamy ustnej, może dojść do
niebezpiecznego obrzęku krtani i wystąpienia duszności.
Na tego rodzaju powikłanie szczególnie narażone są dzieci, u
których zwężenie dróg oddechowych może przebiegać
bardzo szybko i stanowić nawet zagrożenie życia. Dlatego
przy pierwszych objawach, takich jak chrypka, świst przy
oddychaniu lub duszność, należy bezzwłocznie skontaktować
się z lekarzem lub pogotowiem ratunkowym w celu
zapewnienia poszkodowanemu specjalistycznej pomocy.

Postępowanie w ramach pomocy

przedlekarskiej

Najważniejsze, aby szybko usunąć żądło ze skóry, jeśli w
niej zostało. Należy to robić bardzo delikatnie, aby nie
ucisnąć zbiorniczka z jadem, który znajduje się na
wystającej ze skóry części żądła. Najlepiej w tym celu
podważyć żądło krawędzią noża lub paznokciem.

Trzeba też pamiętać, żeby zawsze przemyć rankę, np.
wodą z mydłem, i unikać jej rozdrapywania, gdyż może to
doprowadzić do wtórnego zakażenia bakteryjnego.

W przypadku, gdy dolegliwości są bardziej
uporczywe, ulgę mogą przynieść zimne okłady i
unieruchomienie - jeśli to możliwe - części ciała.

Można też zastosować miejscowo maści i kremy,
które złagodzą nieprzyjemne objawy, np. Fenistil żel
lub maści ze sterydami.

W leczeniu skórnych objawów alergicznych, np.:
pokrzywki, stosowane są leki przeciwhistaminowe.

Postępowanie lekarskie w przypadku obrzęku krtani:
adrenalina wziewnie i domięśniowo.

W przypadkach ciężkiego obrzęku krtani może być
konieczne wykonanie intubacji, tracheotomii lub
konikotomii.
W obturacji łagodnej lub umiarkowanej - beta2-mimetyk
wziewnie, w ciężkiej - adrenalina wziewnie i beta2-mimetyk
dożylnie.

Wszyscy chorzy z przedłużającymi się objawami ze strony
układu oddechowego wymagają hospitalizacji.
W przypadku chorych z obrzękiem krtani konieczne
jest jak najszybsze leczenie na oddziale intensywnej terapii.

Konieczna hospitalizacja.
- adrenalina domięśniowo (dorośli 0,3-0,5 mg, dzieci 0,01
ml/kg; dawkę można powtórzyć po 5-15 min); dożylnie tylko
w wyjątkowych przypadkach,
- Pozycja przeciwwstrząsowej, monitorowanie pacjenta,
podanie tlenu,
- Leki przeciwhistaminowe i glikokortykosteroidy dożylnie,
dopamina lub noradrenalina we wlewie,
Należy pamiętać o ryzyku opóźnionej anafilaksji.

Postępowanie w przypadku wstrząsu
anafilaktycznego

Reasumując, w naszej strefie klimatycznej w okresie
letnim, istnieje największe ryzyko przypadkowego
kontaktu z owadami błonkoskrzydłymi. Należy
zachować ostrożność w czasie przebywania na
zewnątrz, szczególnie w trakcie picia słodkich
napojów - z powodu dużego ryzyka jakim jest
połknięcie owada. Warto wykonać także odpowiednie
testy i wykluczyć możliwość bycia uczulonym na jady
tych zwierząt.

Dziękujemy!