Metodyka nauczania
lokomocji na wózkach
inwalidzkich wg Nowotnego

PORUSZANIE SIĘ NA WÓZKU
INWALIDZKIM

•

Sposób przemieszczania się w przestrzeni
osób, które z jakiegoś powodu utraciły
zdolność samodzielnego chodzenia lub jej nie
osiągnęły;

•

Nie przemieszczanie bierne- lecz

JAZDA

AKTYWNA

Sposób przemieszczania się w przestrzeni
osób, które z jakiegoś powodu utraciły
zdolność samodzielnego chodzenia lub jej
nie osiągnęły

•

U dzieci najczęstszą przyczyną utraty
możliwości chodzenia jest mózgowe
porażenie dziecięce lub rozszczepienie
kręgosłupa z porażeniami.

•

U dorosłych najczęstszą przyczyną są
uszkodzenia rdzenia kręgowego wskutek
złamania kręgosłupa, zawały.

Nie przemieszczanie bierne- lecz

JAZDA AKTYWNA

•

Wózki, na których w tego typu jeździe poruszają
się osoby, powszechnie określane są nazwą

„ACTIV”.

Jazda aktywna na wózku i pokonywanie

większości przeszkód z nią związanych jest
możliwe nawet w przypadku osób z ciężkimi
dysfunkcjami, oczywiście po uprzednim
prawidłowym usprawnieniu pacjenta i nauczeniu
go odpowiedniej techniki jazdy.

Historia

•

Historia[2] [edytuj]

•

500 p.n.e. – w Chinach oraz w Grecji ilustracje przedstawiające krzesła na kołach

•

1595 – król Hiszpanii Filip II poruszał się na krześle z kołami

•

1885 – wynaleziono obręcze przymocowane do kół służące do napędu wózka

•

1899 – zbudowano wózek napędzany benzynowym silnikiem spalinowym

•

1900 – zbudowano wózek napędzany ręcznie za pomocą przekładni łańcuchowej

•

1900 – wyprodukowano pierwszy wózek z kołami ze stalowymi szprychami

•

1932 – skonstruowano wózek składany – konstruktorem był Harry Jennings (USA)

•

1984 - skonstruowano pierwszy wózek elektryczny (Norwegia)

Dostosowywanie wózka do indywidualnych potrzeb i
możliwości osoby, która będzie z niego korzystała

•

Budowa i masa ciała;

•

Wymiary (szerokośc wózka, siedziska;
długość ramy; wysokość oparcia; ciągów
(kół napędowych);

•

Odpowiednie wyważenie wózka;

•

Dobranie pozycji rąk (chwytu na ciągach);

•

Wzięcie pod uwagę możliwości
samodzelnego sterowania wózkiem
(sterowanie ręczne, brodą, ustami, głosem);

W nauce lokomocji na wózku
stosuje się różne metody

•

Syntetyczna

•

Analityczna

•

Mieszana

Obowiązują takie same zasady jak przy

nauce różnych innych umiejętności
ruchowej.

Etapy

jazdy aktywnej

•

WYZNACZENIE PODSTAWOWYCH
ELEMENTÓW JAZDY NA WÓZKU

•

OPANOWANIE WŁASCIWEJ JAZDY
AKTYWNEJ

•

PEŁNE WYKORZYSTANIE WÓZKA W
CODZIENNYM ŻYCIU

WYZNACZENIE
PODSTAWOWYCH ELEMENTÓW
JAZDY NA WÓZKU

W pierwszej kolejności należy opanować

takie umiejętności, jak:

-

Przyjmowanie prawidłowej pozycji na
wózku;

-

Przyjmowanie odpowiedniego układu rąk
na ciągach;

-

Start;

-

Zatrzymanie się;

-

Jazda wprost;

-

Jazda do tyłu;

-

Napędzanie wózka;

-

Zmiany kierunku

-

Skręcanie

-

Obroty

-

Jazda na dystansie

-

Przechodzenie z wózka na inny mebel i z
powrotem

Przyjmowanie prawidłowej pozycji
na wózku

•

Plecy- wyprostowane, przylegają do oparcia

•

Kończyny dolne w takiej pozycji, by uda swobodnie
leżały na siedzisku.

•

Stopy na podnóżku

•

Ręce ustawione na ciągach na wysokości bioder (lub
lekko z tyłu)

•

Ręce ustawione tak, by kciuki były oparte na ciągach
od góry, a pozostałe palce dociskały ciągi od dołu
(powierzchnia tarcia musi być jak największa)

•

Barki w pozycji naturalnej, kończyny zgięte w
łokciach

Przesiadanie się z wózka na inny
mebel i z powrotem

•

Aby przesiąść się z wózka na krzesło należy podjechać do

krzesła,

•

następnie oprzeć ręce na ramie wózka albo na ciągach.

Wspierając się na nich przesunąć ciało do przodu tak, by

usiąść na krawędzi siedziska.

•

Później kładzie się stopy na podłożu.

•

Rękę bliższa krzesła opiera się na jego siedzisku, na przegu

dalszym od przesiadającego się.

•

Teraz jednocześnie pochyla się tułów ku przodowi i odpycha

się ręką wspartą na wózku, przemieszczając ciało w

kierunku krzesła.

•

I jesteśmy na krawędzi krzesła.

•

Teraz wspierając się obiema rękami na krześle należy

oprzeć plecy o oparcie krzesła, przesuwając tułów do tyłu.

Start i jazda na dystansie

•

Odbywa się poprzez ruch ciągami w przód

z jednoczesnym pochyleniem tułowia w

przód. Po tym rozluźnione dłonie i tułów

wracają do pozycji wyjściowej. Podczas

jazdy powtarza się ten ruch cyklicznie.

Zatrzymanie wózka

•

Należy chwycić za ciągi i jednocześnie
odchylić tułów do przodu, dociskając go do
oparcia.

Zmiana kierunku jazdy- 2
sposoby

•

1. Przytrzymanie jednego ciągu z
wprowadzeniem drugiego w ruch (skręt w
stronę trzymanego ciągu)

•

2. Jedną ręką wykonujemy ruch w
mniejszym zakresie, w drugą ręką w
większym (skręt w kierunku mniejszych
ruchów).

Jazda w tył

•

Tak jak w jeździe w przód, tylko ruch
ciągów zachodzi w odwrotnym kierunku, a
ręce w pozycji wyjściowej ułożone sa nieco
z przodu. Istotne jest podczas jazdy
patrzenie przez bark w tył i kontrolowanie
jazdy.

Obrót w miejscu

•

Wykonuje się podobnie jak zmianę
kierunku, rzymając ręką jeden ciąg i
wykonując ruch drugim.

•

Obrót ten można też wykonać przez ruch
jednym ciągiem do przodu, a drugim do
tyłu (obrót w stronę ciągu
przemieszczanego do tyłu)

OPANOWANIE WŁASCIWEJ
JAZDY AKTYWNEJ

SAMOASEKURACJA

•

W początkowych etapach nauki niezbędna
jest asekuracja i pomoc, lecz później
osoba poruszająca się na wózku musi
nauczyć się radzić sobie sama. W związku
z tym ogromny nacisk należy kłaść na

SAMOASEKURACJĘ.

Samoasekuracji zwykle uczy się razem z

utrzymywaniem balansu.

PADANIE I PODNOSZENIE SIĘ

•

Niezwykle istotne jest nauczenie
bezpiecznego

padania i podnoszenia

się

wraz z wózkiem.

Przy upadaniu ważnym elementem jest

wykonanie szybkiego ruchu ciągami w tył

z jednoczesnym pochyleniem tułowia do

przodu ( niekiedy pozwala to uniknąć

upadku).

BALANS

•

Wyuczenie utrzymywania wózka w tzw.
„

BALANSIE

”, jest kolejnym krokiem w nauce.

Utrzymywanie wózka w balansie, czyli z

oderwaniem przednich kółek podporowych od

podłoża.

Element ten jest niezbędny do późniejszego

opanowania umiejętności pokonywania

różnych przeszkód.

Ucząc balansu należy pamiętać, aby ręce

zawsze były na ciągach, gotowe do wykonania

ruchu w przód i w tył, połączonego z

odpowiednimi ruchami tułowia.

Opanowanie upadania

•

Jeśli wózek przewraca się, należy jedną ręką
trzymać ciąg, a drugą (lekko ugiętą w łokciu)
szybko wygiąć w kierunku podłoża. Palce ręki
powinny być przy tym skierowane w bok. Ten
sposób pozwala na niewypadnięcie z wózka.

Opanowanie wstawania

•

Ciąg koła przeciwnego do kierunku upadku
należy chwycić bardziej z przodu. Astępnie
ręką podporową wykonuje się
odepchnięcie od podłoża, a drugą ruch
ciągiem w tył, z jednoczesnym
pochyleniem tułowia w przód.

Po opanowaniu tych
podstawowych elementów można
przejść do nauki właściwej jazdy
aktywnej na wózku.

•

Przejazd przez próg;

•

Wjazd na chodnik i zjazd z niego;

•

Przejazd przez tory;

•

Podjazd pod górę w terenie pochyłym i
zjazd

•

Wjeżdżanie na schody i zjeżdżanie.

Przejazd przez próg

•

Przejeżdżając prostopadle do przeszkody wykonuje się balans unosząc

przednie koła i podjeżdżając do krawędzi przeszkody. W tym momencie

ręce na ciągach przesuwa się lekko do tyłu, a następnie wykonuje

dynamiczny ruch ciągami do przodu, wraz z odchyleniem tułowia do

przodu. Po wjechaniu tułów stopniowo się prostuje, a po zjechaniu z

niego na tylnych kołach, przednie opuszcza się na podłoże.

Wjazd na chodnik

•

Wykonuje się podobnie, ale gdy przednie
koła znajda się ponad przeszkodą, powoli
opuszcza się je na podłoże, pochylając
tułów do przodu. Wtedy też wykonuje się
ruch ciągami, wprowadzając tylne koła na
chodnik.

Zjazd z chodnika

•

Wykonuje się dojeżdżając w balansie
tylnymi kołami do krawędzi chodnika.
Następnie wykonuje się ruch ciągami w
przód i opuszcza przednie koła na podłoże.

Przejazd przez tory

•

Wykonuje się tak samo jak przejazd przez
prób pojedynczy, tylko cały czas należy
utrzymać balans. Należy pamiętać, by
między progami nie opuszczać przednich
kół (w celu zapobiegnięcia zaklinowaniu),
a opuścić je dopiero po zjeżdzie z
ostatniego progu.

Wjazd po górę

•

Wymaga pochylenia tułowia w przód, im
bardziej stromy podjazd tym większe
pochylenie. Gdy pochylenia terenu są zbyt
dużo należy wjeżdżać zakosami.

Zjazd w dół

•

Najlepiej pokonać w balansie. Ręce na
ciągach trzyma się bardziej z przodu.
Zaciskając ciągi i w ten sposób hamując.
Koła przednie opuszcza się dopiero na
płaskiej powierzchni. Gdy nachylenie
terenu jest zbyt duze należy zjeżdżać
zakosami.

Wjazd na schody

•

Wykonuje się tyłem. Po podjechaniu tyłem do
przeszkody trzeba ustawić się blisko poręczy,
następnie ręką blizsza poręczy, chwyta się ją
podchwytem (możliwie jak najwyżej), a drugą ręką
ciąg przeciwnego koła. W tej pozycji wykonuje się
balans i jednocześnie podciąga się na ręce
trzymającej poręcz, a drugą wykonuje ruch ciągiem
w tył. Po pokonaniu pierwszego stopnia i dojechaniu
do krawędzi drugiego trzymając ciag przesuwa się
w górę rękę trzymającą poręcz,a po jej uchwyceniu
przesuwa się w przód rękę umiejscowioną na ciągu.
Itd….

Zjazd ze schodów

•

Wykonuje się raczej tyłem. Wózek ustawia się prostopadle do

krawędzi schodów, blisko jednej poręczy. Ręką bliższą chwyta

się poręcz nachwytem. Przedramie oparte na poręczy.

Kończyna zgięta w lokciu pod katem 90 stopni. Pochylając

tułów ku przodowi drugą ręką chwyta się ciąg z przodu.

Odchylając się ręką od poręczy z jednoczesnym ruchem

przeciwległego ciągu w tył rozpoczyna się zjazd na niższy

stopień. Po zjechaniu na kolejny stopień wykonuje się pewien

ruch w przód, dociskając koła do poprzedniego stopnia. Teraz

opuszcza się rękę w dół po poręczy,a następnie przesuwa

rękę na ciągu w przód i rozpoczyna zjazd o kolejny stopień.

•

Przy zjeżdżaniu należy równomiernie rozłożenie ciężaru na

wózku, by nie dochodziło do jego obrotu.

•

Zjazd ze schodów można wykonywać tyłem, ale wymaga to

dobrego wyćwiczenia.

Nauka powyższych umiejętności
wymaga wyćwiczenia z
wykorzystaniem odpowiednich torów
(zestawów przyrządów):

•

POCHYLNIE ( o różnym stopniu nachylenia)

•

PROGI ( o różnej wyskokości)

•

STOPNIE ( ----II---- i głębokości)

PEŁNE WYKORZYSTANIE
WÓZKA W CODZIENNYM ŻYCIU

Opanowanie

omawianych

umiejętności

pozwala osobie

niepełnosprawnej

nie tylko na

egzystowanie ale

również na

wykorzystanie

wózka w celach

rekreacyjnych.

Osoba, poruszająca się na wózku

większość czynności życia

codziennego wykonuje pozostając na

nim.

W związku z tym ważne jest:

Odpowiednie usytuowanie wózka

względem różnych obiektów ( np. mebli,
sięganie)

-

Odpowiednia pozycja przy pracy
(ergonomiczna)

-

Przystosowanie mieszkania i stanowiska
pracy

-

Przystosowanie mieszkania i stanowiska
pracy

•

Szerokie uczestnictwo w życiu
społecznym

•

Sportowy wózek
inwalidzki do gry w
rugby. Warto zwrócić
uwagę na
przywiązane nogi.

•

Sportowy wózek
inwalidzki do
wyścigów
lekkoatletycznych.
Napędzany oburącz za
pomocą ciągów
napędowych o
niewielkiej średnicy
(na zdjęciu koloru
rdzawego)

•

Johann Mayrhofer —
Austriak zawodowo
ścigający się na
handbike