Bilans płatniczy– cel,
znaczenie, budowa.

Bilans płatniczy Polski

Bilans płatniczy

Bilans płatniczy

Bilans płatniczy to zestawienie

wszystkich transakcji dokonywanych

między rezydentami krajowymi a

zagranicą w danym okresie,

najczęściej jednym roku.

Bilans płatniczy jest zatem narzędziem, które stosując
techniki księgowe, pozwala określić sytuację finansową
kraju „na styku” z otoczeniem zewnętrznym.

Bilans płatniczy

Bilans płatniczy

Rezydenci - osoby lub podmioty
prawne zamieszkałe na stałe na
obszarze danego kraju.

Zgodnie z tym osoby czasowo
przebywające za granicą (turyści,
dyplomaci, żołnierze, okresowi
emigranci) są traktowane jako
rezydenci kraju swojego
pochodzenia.

Bilans płatniczy

Bilans płatniczy

Głównym celem sporządzania
bilansu płatniczego jest zapewnienie
informacji o stanie stosunków
finansowych państwa z zagranicą,
przeznaczonej dla administracji
gospodarczej.

Bilans płatniczy

Bilans płatniczy

Bilans płatniczy sporządzany jest
zgodnie z ogólnymi zasadami
księgowości. W związku z tym, tak
jak w każdym bilansie, wszelkie
transakcje zapisywane są w nim
podwójnie: po stronie debetowej
(-) i po stronie kredytowej (+).

Bilans płatniczy

Bilans płatniczy

Transakcje debetowe to transakcje, które

pociągają za sobą płatność wobec
rezydenta zagranicznego. W przypadku
Polski transakcjami debetowymi będzie np.
import japońskiego samochodu, kupno
biletu na przelot samolotem Lufthansy do
Frankfurtu czy przepływ krótkookresowego
polskiego kapitału za granicę.

Bilans płatniczy

Bilans płatniczy

Transakcje kredytowe to transakcje

pociągające za sobą otrzymanie płatności
z zagranicy. Transakcjami kredytowymi
będzie np. eksport węgla przez spółkę
węglową, zakup przez cudzoziemca biletu
na przelot samolotem LOT-u do Warszawy
czy dywidendy uzyskane przez polskiego
posiadacza akcji IBM.

Bilans płatniczy

Bilans płatniczy

System podwójnego zapisu nie gwarantuje
idealnej zgodności obu stron bilansu
płatniczego. Dzieje się tak dlatego, że w
warunkach wyjątkowej złożoności
gospodarki światowej oba zapisy są
dokonywane oddzielnie, niejednokrotnie w
znacznym odstępie czasu. Odbiciem braku
tej zależności jest pozycja „błędy i
opuszczenia” występująca w bilansie
płatniczym każdego kraju.

Bilans płatniczy

Bilans płatniczy

Transakcje zwiększające zasoby
pieniądza, zapisywane w bilansie
ze znakiem plus:



eksport towarów i usług



dochody z inwestycji otrzymane



dochody pracowników otrzymane



transfery bieżące otrzymane



transfery kapitału otrzymane



sprzedaż aktywów niefinansowych i
nieprodukowanych



zagraniczne inwestycje bezpośrednie
oraz portfelowe w kraju



pozostałe inwestycje zagraniczne w
kraju



sprzedaż nierezydentom aktywów
stanowiących rezerwy walutowe kraju

Transakcje zmniejszające zasoby
pieniądza, zapisywane w bilansie
ze znakiem minus:



import towarów i usług



dochody z inwestycji zapłacone



dochody pracowników zapłacone



transfery bieżące zapłacone



transfery kapitału zapłacone



zakupy aktywów niefinansowych i
nieprodukowanych



inwestycje bezpośrednie oraz
portfelowe rezydentów za granicą



pozostałe inwestycje rezydentów za
granicą



aktywa zakupione od nierezydentów,
stanowiące rezerwy walutowe kraju

Bilans płatniczy

Bilans płatniczy

Struktura bilansu płatniczego:

1.

bilans obrotów bieżących,

2.

bilans obrotów kapitałowych

3.

bilans obrotów wyrównawczych.

Bilans płatniczy

Bilans płatniczy

1. Bilans obrotów bieżących (rachunek bieżący)

to zestawienie płatności danego kraju
wynikające z międzynarodowego obrotu
towarami i usługami, dochodów z kapitału i
transferów jednostronnych.

Transakcje księgowane w bilansie obrotów
bieżących nie powodują powstania przyszłych
zobowiązań.

Bilans płatniczy

Bilans płatniczy

Bilans obrotów bieżących składa się z:

a. Rachunku towarów (handlowego)

b. Rachunku usług

c. Rachunku procentów i dywidend

(dochodowego)

d. Rachunku transferów jednostronnych

Bilans płatniczy

Bilans płatniczy

Ad a. Bilans towarów to zestawienie płatności z tytułu eksportu

i importu dóbr. Jeżeli wpłaty uzyskane z eksportu
przewyższają wypłaty wynikające z importu, mówimy o
nadwyżce obrotów handlowych. W przeciwnym przypadku
mówimy o ich deficycie.

Ad b. Bilans usług to zestawienie płatności z tytułu obrotów

usługami. Najważniejszą pozycję tej części bilansu obrotów
bieżących stanowią na ogół transakcje zakupu i sprzedaży
usług transportowych. W wielu krajach duża część tego
bilansu przypada także na inne usługi, przede wszystkim
turystyczne, bankowe, ubezpieczeniowe, prawne czy
konsultingowe.

Bilans płatniczy

Bilans płatniczy

Ad c. Bilans procentów i dywidend to zestawienie wpływów i

wydatków z tytułu obsługi kapitału i pracy (krajowej za
granicą i zagranicznej w kraju). W tej części bilansu obrotów
bieżących są księgowane dywidendy od inwestycji
bezpośrednich i odsetki od udzielonych (uzyskanych)
kredytów oraz zarobki uzyskane za granicą.

Ad d. Bilans transferów jednostronnych (transfery bieżące) to

zestawienie transakcji stanowiących jednostronny przepływ
dóbr, usług lub środków finan sowych, którym nie
towarzyszy przepływ płatności lub dóbr i usług w drugą
stronę. Do tej części bilansu obrotów bieżących zaliczamy
zarówno transfery rządowe, jak i prywatne.

Bilans płatniczy

Bilans płatniczy

2. Bilans obrotów kapitałowych (rachunek

kapitałowy i finansowy) - zestawienie transakcji
zakupu i sprzedaży szeroko rozumianych aktywów
dokonywanych zarówno przez sektor prywatny,
jak i bank centralny.

Ze względu na fakt, że przedmiotem transakcji

księgowanych w tej części bilansu płatniczego są
aktywa, bilans kapitałowy jest zestawieniem
transakcji, które przewidują powstanie przyszłych
zobowiązań.

Bilans płatniczy

Bilans płatniczy

Bilans obrotów kapitałowych składa się z:

a. Rachunku kapitałowego

b. Rachunku finansowego

Bilans płatniczy

Bilans płatniczy

Ad a. Rachunek kapitałowy obejmuje transfery kapitałowe o

charakterze bezzwrotnym przeznaczone na finansowanie
środków trwałych, umorzenia długu oraz nabywanie i
zbywanie aktywów niefinansowych i nieprodukowanych (np.
praw autorskich, gruntów pod budowę ambasad)

Ad b. Rachunek finansowy obejmuje zestawienie trzech grup

aktywów i pasywów finansowych: inwestycji bezpośrednich,
inwestycji portfelowych oraz pozostałych inwestycji
(wszelkie kredyty zagraniczne udzielone i uzyskane przez
rezydentów danego kraju z podziałem na długo- i
krótkoterminowe oraz inne należności i zobowiązania np.
rachunki bieżące, lokaty w bankach).

Bilans płatniczy

Bilans płatniczy

Bilans obrotów wyrównawczych
(pozycje finansujące) - zawiera przede
wszystkim zmiany stanu oficjalnych rezerw
danego kraju w walutach wymienialnych,
specjalnych prawach ciągnienia i złocie.

Bilans płatniczy

Bilans płatniczy

+

Rachunek
bieżący

Rachunek
kapitałowy

=

+

Rachunek
rezerw
walutowych

0

+

Rachunek
bieżący

Rachunek
kapitałowy

=

Rachunek
rezerw
walutowych

-

Bilans płatniczy

Bilans płatniczy



Obroty bieżące i kapitałowe są bilansowane dzięki
rezerwom walutowym.



Jeśli suma sald rachunku bieżącego i
kapitałowego jest liczba dodatnią, oznacza to, że
rezerwy walutowe wzrosły – wówczas saldo
rachunku rezerw jest ujemne. Bilans płatniczy
osiągnął nadwyżkę.



Jeśli suma sald rachunku bieżącego i
kapitałowego jest liczbą ujemną, rezerwy
walutowe zmalały – saldo ich rachunku jest
dodatnie. Bilans płatniczy zamknął się deficytem.

Bilans płatniczy

Bilans płatniczy

Deficyt budżetowy -

niedobór dochodów budżetu państwa

w stosunku do jego wydatków

(inaczej - nadwyżka wydatków nad

dochodami).

Bilans płatniczy

Bilans płatniczy

Skąd się bierze deficyt budżetowy?

Deficyt budżetowy może wynikać:



z nadmiernych wydatków budżetowych (militaryzacja gospodarki,
rozbudowana administracja państwowa, inwestycje publiczne,
transfery, wysokie koszty obsługi kosztu długu zagranicznego i
wewnętrznego);



z powodu zbyt niskich dochodów budżetowych, wynikających z
niskiej stopy opodatkowania, mało skutecznego systemu ściągania
podatków, czy też ze spadającego poziomu produkcji i dochodu
narodowego. Dlatego też deficyt jest z reguły większy w okresie
recesji gospodarczej, gdy dochód narodowy spada i mniejszy w
okresie ożywienia, kiedy dochód narodowy wykazuje znaczny
wzrost;

Bilans płatniczy

Bilans płatniczy



z oczekiwań społeczeństwa, że państwo będzie spełniać
funkcję gwaranta bezpieczeństwa socjalnego, finansując
cześć konsumpcji mniej zamożnych grup społecznych;



wynika także ze sposobu uchwalania budżetu w systemie
parlamentarnym. Różne siły społeczne - z jednej strony
zainteresowane są minimalizacją podatków, z drugiej zaś
maksymalizacją wydatków. Natomiast nikt nie jest
zainteresowany w zrównoważeniu dochodów z wydatkami.

Bilans płatniczy

Bilans płatniczy

Źródła finansowania deficytu budżetowego:

1. Zaciągnięcie przez państwo pożyczek w bankach lub w jednostkach sfery

finansowo-rzeczowej,

2. Zaciąganie przez państwo pożyczek zagranicznych: w innych państwach; w

instytucjach finansowych (Bank Światowy, Bank Europejski),

3. Poprawienie ściągalności podatków, wzrost stopy podatkowej, wzrost liczby

podatników,

4. Zmniejszanie wydatków budżetowych – ograniczanie dotacji, subwencji,

świadczeń pomocy i opieki społecznej na rzecz ludności.

5. Emisja dodatkowych znaków pieniężnych ponad potrzeby obiegu

gospodarczego (drukowanie tzw. „pustego pieniądza” – nie mającego
pokrycia w masie towarowej. Sposób ten grozi powikłaniom w postaci
pojawienia się inflacji w gospodarce

6. Emisja papierów wartościowych (obligacji, weksli, bonów skarbowych).

Bilans płatniczy

Bilans płatniczy

Bilans płatniczy Polska

Bilans płatniczy

Bilans płatniczy

Dziękuję za uwagę