Rynek i jego prawa

Pojęcie rynku

Nazwa rynek wywodzi się od niemieckiego słowa

„

ring

”, które oznacza pierścień lub obrączkę. W

czasach kiedy powstawała znaczna część europejskich

miast, już na początku wyodrębniano (na ogół owalny

lub prostokątny) plac na środku tej osady, który

pozostawał niezabudowany, a miał być przeznaczony

do handlu.

Ta funkcja rynku utrzymała się w nieco innej formie w

większości miast.
Słowo rynek jako określenie obszaru gdzie dokonuje się

wymiana zostało przejęte przez polską terminologię

ekonomiczną, gdzie rynek bywa definiowany w sposób

zróżnicowany, np.:

• Klasycy ekonomii traktują rynek jako proces, za pośrednictwem

którego oddziaływania nabywców i sprzedawców danego dobra

prowadza do określenia jego ceny i ilości

• W niektórych definicjach akcentuje się powiązania pomiędzy

uczestnikami procesów rynkowych. R. Dorfman definiuje rynek

jako sieć łączącą potencjalnych sprzedawców i kupujących,

która umożliwia zawieranie transakcji handlowych.

• Wg P. Kotlera rynek to zbiór dotychczasowych i potencjalnych

nabywców produktów. Nabywców tych łączy wspólna,

konkretna potrzeba lub pragnienie, które mogą być

zaspokojone przez wymianę. Wymiana stanowi rdzeń

marketingu. Jest to akt uzyskania od kogoś pożądanego

przedmiotu przez zaoferowanie mu w zamian czegoś innego.

Aby wymiana mogła nastąpić, muszą być spełnione pewne

warunki: oczywiście każda ze stron musi wyrazić chęć wejścia w

układ z pozostałymi i mieć swobodę przyjęcia bądź odrzucenia

ich ofert. Wreszcie każda ze stron powinna być zdolna do

komunikowania się i do dostarczenia swej oferty.

• W marketingu uważa się więc, że to strona

nabywców stanowi rynek natomiast sprzedający
stanowią branżę.

• My będziemy traktowali rynek w ujęciu

typowym dla współczesnej ekonomii tj. jako
sferę, w której stykają się kupujący i
sprzedający (produkujący) aby dokonywać
transakcji kupna i sprzedaży.

Kryteria podziału rynku:

Do najważniejszych kryteriów podziału rynku zalicza

się:

1. przedmiot, którego dotyczy wymiana rynkowa,
2. przestrzenny zasięg dokonywanych transakcji,
3. stopień legalności transakcji rynkowych,
Ze względu na przedmiot wymiany wyróżnia się:

• rynek produktów i usług konsumpcyjnych

, wśród

których wyróżnia się rynki wszystkich dóbr

konsumpcyjnych m.in. rynek owoców, rynek

samochodów, rynek usług fryzjerskich, rynek

długopisów itd.

• rynek produktów i usług produkcyjnych,

inwestycyjnych

, a na nim np. rynek obrabiarek,

rynek kombajnów rolniczych itd.

• rynek czynników produkcji

dzielący się na rynek

pracy, rynek kapitału, rynek ziemi, rynek

surowcowy, rynek technologii itd.,

Ze względu na kryterium przestrzenne, czyli

rozpatrywany

obszar transakcji wymiany rynki dzielimy na:

• lokalne,

• regionalne,

• krajowe,

• międzynarodowe,

• światowe.

Ze względu na stopień legalności możemy

wyróżnić

następujące kategorie rynków:

• rynek legalny

inaczej zwany białym rynkiem,

• rynek półlegalny

zwany szarym rynkiem,

• rynek nielegalny

, zwany popularnie czarnym

rynkiem.

Rynek czarny od szarego różni się tym, że
rynek czarny dotyczy produktów co do których
występuje prawny zakaz transakcji lub
konsumpcji.
Z kolei rynek szary obejmuje produkty i usługi,
którymi obrót dokonuje się poza legalną
formą handlu, dotyczy to zwłaszcza obrotu
podlegającego opodatkowaniu, od którego nie
odprowadzono podatku.

ZE WZGLĘDU NA PRZESTRZEŃ:

• LOKALNY

•REGIONALNY

•KRAJOWY

•ZAGRANICZNY

• MIĘDZYNARODOWY

ZE WZGLĘDU NA SZCZEBEL

OBROTU:

• HURT, DETAL

• ZBYT, SKUP

ZE WZGLĘDU NA PRZEDMIOT:

• DOBRA I USLUGI

• RYNEK SIŁY ROBOCZEJ

• RYNEK KAPITAŁOWY

ZE WZGLĘDU NA

ZRÓŻNICOWANIE:

• RYNEK PRODUCENTA

• RYNEK KONSUMENTA

KRYTERIA PODZIAŁU

RYNKU

ZE WZGLĘDU NA STOPIEŃ

LEGALNOŚCI

RYNEK LEGALNY

RYNEK PÓŁLEGALNY

RYNEK NIELEGALNY

Rynek nie istniałby bez podmiotów, które na

nim funkcjonują, przedmiotów, których

dotyczą transakcje, oraz elementów czyli

determinant.

Do podmiotów rynku zalicza się kupujących,

sprzedających i państwo.
Kupujący (konsumenci) reprezentują popytową

stronę rynku - głównie gospodarstwa domowe, które

starają się na rynku dokonać zakupu najbardziej je

satysfakcjonującego koszyka (zestawu) dóbr.
Drugą grupę podmiotów stanowią sprzedawcy

(producenci), którzy kierując się chęcią uzyskania

zysków zajmują się produkcją i sprzedażą dóbr

nabywanych przez konsumentów.
Trzecim ważnym podmiotem rynkowym jest

państwo, które za pomocą różnych instrumentów

działających bezpośrednio lub pośrednich wpływa

na rynek w celu poprawy ogólnej sytuacji

gospodarczej i społecznej.

Przedmiotem rynku są dobra czyli
produkty i usługi, które są oferowane
i kupowane na rynku.

Elementami rynku są natomiast

• popyt,
• podaż,
• cena.

Popyt

Popyt, który jest wypadkową zachowań kupujących jest najogólniej sumę
dóbr, które kupujący zamierzają zakupić w danym okresie.
Z perspektywy decyzji konsumentów, popyt można określić jako zestaw
dóbr, odzwierciedlających te potrzeby, które konsumenci zdecydowali się
zaspokoić w danym czasie, przy określonych środkach, którymi dysponują.

W ekonomii wyróżnia się kilka kategorii popytu, z których w mikroekonomii
szczególne znaczenie mają popyt:

• indywidualny jest reprezentowany przez pojedynczych kupujących, i

wyrażany przez liczbę jednostek danego produktu lub usługi, którą dany

konsument zdecyduje się zakupić w danym czasie i w danych innych

warunkach.

• rynkowy rozumieć będziemy liczbę jednostek danego produktu lub

usługi, którą kupujący na danym rynku zdecydują się zakupić w danym

czasie i w danych innych warunkach.

Warto zwrócić uwagę że popyt rynkowy będzie każdorazowo sumą
popytów indywidualnych zgłaszanych przez wszystkich konsumentów na
danym rynku.

Podaż

Podaż jest wypadkową zachowań oferentów i rozumieć

ją

będziemy w ujęciu ogólnym jako dobra, które w danym
okresie i warunkach będą oferowane na rynku do
sprzedaży.

Również w przypadku podaży wyróżnia się podaż:
• indywidualną - to liczba jednostek, którą dane

przedsiębiorstwo będzie oferowało do sprzedaży w

danych warunkach na rynku.

• rynkową to ogólna liczba jednostek danego dobra

lub usług, którą przedsiębiorcy będą oferowali do

sprzedaży w danym czasie i określonych innych

warunkach.

Cena

Cena jest elementem rynku, który łączy obie jego strony.
Cena produktu lub usługi, odzwierciedla wartość, za którą
jednostka produktu lub usługi jest sprzedawana lub

kupowana

na rynku.

W ekonomii stosuje się dwie interpretacje rozumienia ceny:
1. Pierwszym i częściej stosowanym rodzajem ceny jest

cena nominalna (absolutna, bezwzględna), którą

będziemy rozumieć jako liczbę jednostek pieniężnych,

które kupujący musi zapłacić sprzedającemu za

jednostkę danego produktu lub usługi.

2. Drugim rodzajem ceny jest cena realna (relatywna,

względna), która uwzględnia dokonujące się zmiany

ogólnego poziomu cen lub cen niektórych dóbr.

W praktyce rozróżnienie między cenami nominalnymi ma
znaczenie zwłaszcza wtedy kiedy ceny się zmieniają.
Jeśli np. cena benzyny na stacji Orlen wzrosła o 10%, ale
również o 10% wzrosły ceny benzyny na innych stacjach,
jak również ceny innych dóbr i dochody, to zmieni się

cena

nominalna, zaś cena realna nie ulegnie zmianie.
Jeśli natomiast cena benzyny na stacji Orlenu wynosiła
początkowo 4 zł i utrzymuje się na tym samym poziomie,
ale na pozostałych stacjach obniżyła się, oznacza to, że
cena realna benzyny na stacji Orlen jest wyższa niż
poprzednio.

Cen nominalnych używa się częściej do rozliczeń

bieżących,

zaś realnych częściej do porównań i zestawień
długookresowych.

Popyt oznacza ilość jednostek produktu, którą
ludzie gotowi są kupić po danej cenie.

Przez podaż natomiast rozumiemy ilość
jednostek produktu oferowaną do sprzedaży po
danej cenie.

W przypadku wystąpienia dysproporcji pomiędzy
wielkością popytu a wielkością podaży przy danej
cenie, mechanizm rynkowy wymusza procesy
dostosowawcze, doprowadzając do
zrównoważenia tych wielkości poprzez
wyznaczenie nowego poziomu ceny.

Popyt

Najczęściej popyt można określić jako to czego ludzie chcą.
Inaczej, jest to zapotrzebowanie na określone towary

poparte

gotowością wydatkowania konkretnej sumy pieniędzy.
Ponieważ budżety kupujących są ograniczone, wielkość tego
zapotrzebowania będzie uzależniona od ceny.
Można też popyt rozumieć jako relację między ceną dobra a
jego ilością, którą konsumenci są skłonni i są w stanie nabyć
w określonym czasie, przy założeniu, że wszystkie inne
warunki rynkowe pozostaną bez zmian. Jeśli cena danego
dobra będzie rosła, ceteris paribus (łacińskie wyrażenie
określające „przy założeniu, że wszystkie pozostałe warunki
pozostają bez zmian") będziemy kupować mniej.
I odwrotnie, gdy cena będzie spadać, kupimy więcej.

Popyt

W teorii popytu ekonomiści są zdania, że wielkość
zapotrzebowania na dane dobra zależy od szerokiej

grupy

czynników, z których najważniejsze to:

•

Cena danego dobra

•

Dochody kupujących

•

Ceny innych dóbr i usług

•

Perspektywa (przewidywanie) zmiany cen dobra

•

Moda i preferencje nabywców

•

Liczba kupujących

•

Sezonowość i pora

•

Zdarzenia okolicznościowe

•

Uwarunkowania religijne, kulturowe i inne.

Popyt

Rys. Krzywa popytu

KRZYWA POPYTU

CENA POPYT

CENA POPYT

INNE CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA KRZYWA POPYTU

•Popyt
rośnie

•Popyt spada

cena

PRZYKLADY:

•spadły ceny soków

• wzrosły ceny soków

• zmniejszyły się dochody
obywateli

popyt

cena

popyt

cena

• promocja soków

Analizując krzywą popytu trzeba pamiętać o

założeniu, że

cena i wielkość popytu pozostają w ujemnej

relacji, to

znaczy reagują one odwrotnie na zmiany.

Wynika to z tego, że:

•

gdy cena danego dobra obniża się, a ceny

pozostałych dóbr pozostają bez zmian - (ceteris

paribausl) siła nabywcza konsumentów rośnie.

Oznacza to, że możemy kupić więcej tego dobra

lub zwiększa się liczba konsumentów, którzy są w

stanie kupić to dobro, a także to, że wielu z nich

kupi więcej innego rodzaju dóbr (jest to tzw.

efekt

dochodowy

);

•

gdy cena dobra obniża się (a ceny pozostałych

dóbr nie ulegają zmianie) dobro to staje się

względnie tańsze i konsumenci zamienią nim inne

dobra (jest to tzw.

efekt substytucyjny

);

• gdy cena danego dobra rośnie (a ceny pozostałych

dóbr pozostają bez zmian) siła nabywcza

konsumentów maleje. Możemy w związku z tym

kupić mniej tego dobra, zmniejsza się liczba

konsumentów, którzy są w stanie kupić to dobro, a

równocześnie niektórzy kupią mniej innego rodzaju

dóbr (

efekt dochodowy);

• gdy cena dobra rośnie (a ceny pozostałych dóbr nie

ulegają zmianie) dobro to staje się względnie

droższe i część konsumentów zamieni go na inne

dobra (

efekt substytucyjny).

O ile zmiany ceny dobra będą
powodować przemieszczanie się po
krzywej popytu to zmiany
pozostałych – niecenowych
czynników determinujących popyt
będą powodować przesuwanie się
krzywej popytu w prawo lub w lewo.

wielkość popytu

C

e

n

a

Krzywa

wzrost

spadek

Rys. 2: Oddziaływanie czynników niecenowych na popyt.

Zmiana ceny innych dóbr może wpłynąć na popyt

dwukierunkowo w zależności od tego czy będą to

dobra komplementarne czy substytucyjne.

1. Jeśli wzrośnie cena dóbr substytucyjnych w stosunku

do analizowanego dobra, to część kupujących, którzy

kupowali dotychczas te substytuty zacznie kupować

dobro które analizujemy, a zatem wywoła to wzrost

popytu na nie i przesunięcie krzywej popytu w prawo.

2. Jeśli natomiast ceny substytutów analizowanego

dobra uległyby obniżeniu, to doprowadziłoby to do

sytuacji, w której część kupujących zrezygnowałaby z

zakupów dobra, które analizujemy, gdyż cena

relatywna tego dobra byłaby teraz wyższa mimo, że

dobro nominalnie kosztowałoby dalej tyle samo.

Wywołałoby to zmniejszenie popytu i przesunięcie

krzywej popytu w lewo.

Z kolei w przypadku zmiany ceny dóbr

komplementarnych

zależność miałaby charakter odwrotny.

1. Jeśli miałby miejsce wzrost ceny dobra

komplementarnego w stosunku do tego które
analizujemy (np. podrożała benzyna a dobrem
analizowanym są samochody), to spowoduje to
zmniejszenie popytu na samochody. Graficznie
objawi się w postaci przesunięcia krzywej popytu w
lewo.

2. Z kolei jeśli cena dóbr komplementarnych uległaby

obniżeniu, to w rezultacie popyt uległby zwiększeniu
i przy niższej cenie benzyny sprzedaż samochodów
byłaby większa. Na rysunku spowodowałoby to
przesunięcie krzywej popytu w prawo.

• Dochody.- Generalnie rzecz biorąc wzrost dochodów konsumentów

spowoduje wzrost popytu, a spadek dochodów spadek popytu.

Istnieją jednak inne sytuacje, na przykład wzrost dochodów może

spowodować nie tylko wzrost popytu na towary lepszej jakości czy

tzw. luksusowe, lecz także spadek popytu na dobra niższej jakości.

• Przewidywanie cen relatywnych. Jeśli spodziewamy się, że cena

jakiegoś dobra wzrośnie bardziej niż ceny innych dóbr, to możemy

się zdecydować na jego kupno już teraz, unikając w ten sposób

poniesienia dodatkowych kosztów w przyszłości. Popyt wzrośnie.

Odwrotnie, jeśli spodziewamy się obniżenia ceny, zakup odłożymy na

później. Popyt spadnie. W przewidywaniach tych mamy na uwadze

ceny relatywne ( a więc ceny określonego dobra w stosunku do

innych dóbr). Gdyby nastąpił przypadek, że oczekiwana podwyżka

(lub spadek) dotyczyła wszystkich cen, to ceny relatywne nie ulegną

zmianie i sytuacja ta nie będzie miała wpływu na kształtowanie się

popytu.

• Ceny substytutów i dóbr komplementarnych. Substytuty to

dobra wzajemnie się zastępujące (np. kawa i herbata), natomiast

dobra komplementarne to te, które występują we wzajemnym

powiązaniu (np. magnetowid i kasety). Jeśli w jakimś okresie

wzrośnie cena kawy, to można przypuszczać, że ograniczy to popyt

na kawę, natomiast wzrośnie popyt na herbatę. Z kolei, jeśli chodzi o

dobra komplementarne, to wzrost na przykład ceny sprzętu

stereofonicznego spowoduje spadek popytu na kasety i płyty

kompaktowe i odwrotnie spadek cen tego sprzętu spowoduje wzrost

popytu na kasety i płyty.

• Liczba konsumentów. Wzrost liczby nabywców w danym

okresie spowoduje wzrost popytu na przykład wzrost liczby

mieszkańców w danym regionie, kraju, z powodu ruchów

migracyjnych, wzrostu stopy urodzeń itp.

• Gusty i preferencje konsumentów. Wzrost atrakcyjności

danego dobra może spowodować, że ludzie rzeczywiście

kupią więcej tego dobra. Popyt wzrośnie. Odwrotna reakcja

nastąpi, gdy spadnie atrakcyjność dobra.

• Efekty naśladownictwa i demonstracji. Ludzie nie chcą

wyróżniać się, w sposób negatywny, spośród innych i starają

się posiadać to co inni, ubierać się podobnie, mieszkać,

wypoczywać. Jest to zjawisko zwane efektem naśladownictwa.

Występuje ono wtedy, gdy popyt indywidualnych

konsumentów jest zgodny z popytem większości. Odmiennym

nieco zjawiskiem jest tzw. efekt demonstracji, który wynika

przede wszystkim z chęci wyróżnienia się spośród innych.

Konsumenci chcący podkreślić swój prestiż, pozycję społeczną

lub poziom zamożności będą zachowywać się inaczej niż

przeciętny konsument. Masowość zakupów określonego dobra

jest sygnałem dla nich do rezygnacji z zakupów tego dobra,

ponieważ nie będą odróżniać się od innych. Zwiększą

natomiast zakupy dóbr rzadko kupowanych i drogich.

Wśród czynników wpływających na popyt są

również, w pewnych grupach konsumentów,

zauważalne zachowania nietypowe znane

jako

paradoksy (lub efektów rynkowych).

Pierwszy z tych paradoksów to,

paradoks

spekulacyjny

polega na tym, że nabywcy

reagują na wzrost ceny wzrostem popytu

ponieważ sądzą, że wzrost ceny będzie

następował dalej i chcą uniknąć późniejszego

kupowania za jeszcze wyższą cenę. Efekt ten

działa również w drugą stronę tzn. nabywcy

przy spadku ceny wstrzymują się z zakupami

w oczekiwaniu na jeszcze niższe. Typowymi

rynkami gdzie zauważalne są te zjawiska są

rynki walutowy i rynek papierów

wartościowych.

Drugi z efektów jest

paradoks Giffena

polega na

tym, że wraz ze wzrostem ceny dóbr najniższego
rzędu następuje wzrost ich zakupów a wraz ze
spadkiem ich ceny spadek zakupów. Zjawisko to
obserwowane było w zachowaniach najuboższej
części społeczeństwa, która reagowała tak przy
zmianach cen produktów stanowiących i jej
egzystencji. Dotyczyło to np. ziemniaków którym
przede wszystkim żywiła się ta ludność. Wraz ze
wzrostem ich ceny konsumenci zwiększali ich
zakupy, a redukowali zakupy innych lepszych
jakościowo artykułów, zaś wraz ze spadkiem ich
ceny redukowali ich zakupy, bo niska cena
ziemniaków powodowała, że zaczynali urozmaicać
konsumpcję innymi artykułami.

Trzecim efektem, jest

efekt naśladownictwa

zwany również efektem owczego pędu polegający
na naśladowaniu innych konsumentów.

Czwarty z efektów to

efekt snobizmu

polegający

na zjawisku odwrotnym do poprzedniego tzn, ma
miejsce w sytuacji, kiedy konsumenci starają się
wyróżnić odmiennością swojej konsumpcji.

Piąty z paradoksów to

paradoks Veblena

, który

polega na kupowaniu rzeczy drogich i
bezużytecznych. W przypadku paradoksu Veblena
kupujący reagują więc tak samo na zmiany ceny
jak w przypadku paradoksu Giffena – wbrew
prawu popytu rynkowego - choć z diametralnie
odmiennych względów.

Krzywa popytu

Krzywa popytu:

(1)

(2)

(3)

(4)

Cena

(zł’/ kg)

Popyt

konsumenta X

(kg)

Popyt

konsumenta Y

(kg)

Całkowity popyt

rynkowy

(tony)

A

4

28

16

700

B

8

15

11

500

C

12

5

9

350

D

16

1

7

200

E

20

0

6

100

fig

Popyt rynkowy

Ilość (tony)

C

e

n

a

(

zł

/k

g

)

Popyt

Cena

(zł/kg)

4

Popyt rynkowy

(tony)

700

A

Punkt

A

fig

Ilość (tony)

C

e

n

a

(

zł

/k

g

)

Popyt

Cena

(zł/kg)

4

8

Popyt rynkowy

(tony)

700

500

A

B

Punkt

A

B

Popyt rynkowy

fig

Ilość (tony)

C

e

n

a

(

zł

/k

g

)

Popyt

Cena

(zł/kg)

4

8

12

Popyt rynkowy

(tony)

700

500

350

A

B

C

Punkt

A

B

C

Popyt rynkowy

fig

Ilość (tony)

C

e

n

a

(

zł

/k

g

)

Cena

(zł/kg)

4

8

12

16

Popyt rynkowy

(tony)

700

500

350

200

A

B

C

D

Punkt

A

B

C

D

Popyt rynkowy

fig

Ilość (tony)

C

e

n

a

(

zł

/k

g

)

Popyt

Cena

(zł/kg)

4

8

12

16

20

Popyt rynkowy

(tony)

700

500

350

200

100

A

B

C

D

E

Punkt

A

B

C

D

E

0

4

8

12

16

20

0

100

200

300

400

500

600

700

800

Popyt rynkowy

Podaż

Potocznie pojęcie podaży rozumiemy jako

pewną ilość dobra, którą producenci są

skłonni sprzedać po określonej cenie. Podaż

możemy też rozumieć jako relację między

ilością dobra, którą producenci są skłonni

oferować w pewnym okresie a ceną (przy

innych warunkach nie zmienionych). Można w

związku z tym uznać, że realizuje się

prawidłowość w postaci dodatniej zależności,

to znaczy, jeśli cena danego dobra rośnie,

producenci będą zwiększać ilości

oferowanego dobra. Prawdą też jest, że jeśli

cena dobra spada, spadnie również wielkość

podaży.

Podaż

Przyjmuje się, że najważniejsze czynniki kształtujące

podaż rynkową są następujące:

• Cena danego dobra
• Ceny czynników produkcji
• Dostępna technologia
• Podatki od sprzedaży
• Cła
• Subwencje i dopłaty
• Perspektywy (przewidywanie) zmiany cen danego

dobra

• Liczba oferentów
• Czynniki klimatyczne, polityczne, okolicznościowe itd.

Pierwszym i podobnie jak w przypadku popytu
najistotniejszym czynnikiem jest cena. Od ceny i
jej relacji do kosztów producenci uzależniać będą,
czy danego dobra produkować będą więcej czy
mniej. Związek między ceną a podażą określa się
w ekonomii mianem prawa podaży rynkowej.
Prawo to mówi, że wraz ze wzrostem ceny dobra
ceteris paribus podaż danego dobra rośnie i na
odwrót, wraz z obniżką ceny dobra ceteris paribus
podaż danego dobra się zmniejsza.

Rys. Krzywa
podaży

Krzywa podaży ma nachylenie dodatnie, a zatem

zmiany

ceny oraz będące ich konsekwencją zmiany podaży
odbywają się w tym samym kierunku.

Pozostałe czynniki mające charakter czynników
niecenowych wpływających na podaż będą wpływać

na

przesuwanie się krzywej podaży w lewo lub w

prawo.

KRZYWA PODAŻY

CENA PODAŻ

CENA PODAŻ

INNE CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA KRZYWA PODAŻY

• Podaż spada

• Podaż rośnie

cen
a

PRZYKŁADY:

• wzrosły ceny czekoladek
„Wedel”

podaż

• spadły ceny czekoladek „Wedel”

cena

podaż

• zamknięto jeden z zakładów
„Wedla”

• zakupione nowe maszyny do
produkcji czekoladek

Rys. Działanie czynników niecenowych na podaż

• Ceny czynników produkcji. Wzrost cen takich

czynników, wykorzystywanych w procesie produkcji, jak:

płace, czynsze, opłaty za energię, surowce i materiały,

stopy procentowe od kredytów wpływa w sposób

zasadniczy na opłacalność produkcji. Ogranicza to ilość

oferowanych towarów przez producentów. Spadek cen

czynników produkcji podnosi opłacalność produkcji i podaż

rośnie.

• Technologia. Zmiany technologii powodowane

wprowadzaniem postępu technicznego muszą prowadzić

do oszczędności przynajmniej jednego ze stosowanych w

procesie produkcji czynnika. Wtedy zmiany mają w ogóle

sens. Oszczędność jednego z czynników produkcji

prowadzi do spadku kosztów i wzrostu opłacalności

produkcji. W konsekwencji podaż wzrośnie.

• Podatki i subsydia. Niektóre podatki płacone przez

producentów można potraktować jako dodatkowy koszt.

Wzrost ich poziomu spowoduje wzrost kosztów i spadek

opłacalności produkcji. Podaż spadnie. Odwrotnie

oddziałują subsydia, które można uznać jako czynnik

zmniejszający koszty i poprawiający opłacalność produkcji.

Efektem ich oddziaływania będzie wzrost podaży.

• Przewidywanie cen. Oczekiwania co do

kształtowania się cen w przyszłości, mogą mieć wpływ

na decyzje produkcyjne. Jeśli przewidywany jest wzrost

cen w przyszłości, to aktualna oferta rynkowa może się

zmniejszyć. Odwrotnie, przewidywanie spadku cen

spowoduje zwiększenie podaży.

• Liczba przedsiębiorstw w gałęzi. Powstawanie

coraz większej liczby przedsiębiorstw w danej gałęzi

spowoduje wzrost podaży i odwrotnie, spadek podaży

nastąpi wraz z odpływem kapitału z branży i

zmniejszeniem się liczby przedsiębiorstw.

• Interwencja państwa. Pewne decyzje podejmowane

przez państwo mogą w konsekwencji spowodować

spadek podaży. Przykładem takich decyzji będzie na

przykład zaostrzenie przepisów bezpieczeństwa pracy

lub ochrony środowiska, co najczęściej prowadzi do

wzrostu kosztów produkcji i spadku podaży.

Krzywa podaży

Krzywa podaży

Cena

(zł/kg)

Podaż

(Produkcja)

rolnika X

(tony)

Całkowita podaż

rynkowa

(tony)

a

4

50

100

b

8

70

200

c

12

100

350

d

16

120

530

e

20

130

700

C

e

n

a

z

ł/

kg

Ilość (tony)

Podaż rynkowa

Podaż rynkowa

C

e

n

a

(

zł

/k

g

)

Ilość (tony)

C

e

n

a

z

ł/

kg

Ilość (tony)

a

Podaż rynkowa

Podaż rynkowa

C

e

n

a

(

zł

/k

g

)

Ilość (tony)

Cena

(zł/kg)

4

Podaż

(tony)

100

a

Punkt

C

e

n

a

z

ł/

kg

Ilość (tony)

a

b

Podaż rynkowa

Podaż rynkowa

C

e

n

a

(

zł

/k

g

)

Ilość (tony)

Cena

(zł/kg)

4

8

Podaż

(tony)

100

200

a

b

Punkt

C

e

n

a

z

ł/

kg

Ilość (tony)

a

b

c

Podaż rynkowa

Podaż rynkowa

C

e

n

a

(

zł

/k

g

)

Ilość (tony)

Cena

(zł/kg)

4

8

12

Podaż

(tony)

100

200

350

a

b

c

Punkt

C

e

n

a

z

ł/

kg

Ilość (tony)

a

b

c

d

Podaż rynkowa

Podaż rynkowa

C

e

n

a

(

zł

/k

g

)

Ilość (tony)

Cena

(zł/kg)

4

8

12

16

Podaż

(tony)

100

200

350

530

a

b

c

d

Punkt

C

e

n

a

z

ł/

kg

Ilość (tony)

a

b

c

d

e

0

4

8

12

16

20

0

100

200

300

400

500

600

700

800

Podaż rynkowa

Podaż rynkowa

C

e

n

a

(

zł

/k

g

)

Ilość (tony)

Cena

(zł/kg)

4

8

12

16

20

Podaż

(tony)

100

200

350

530

700

a

b

c

d

e

Punkt

fig

Przesunięcia

krzywej podaży

Przesunięcia

krzywej podaży

fig

Przesunięcia krzywej podaży (przyczyny

pozacenowe)

P

Q

O

S

0

fig

P

Q

O

S

0

S

1

Wzrost

Przesunięcia krzywej podaży

(przyczyny pozacenowe)

fig

P

Q

O

S

2

S

0

S

1

Wzrost

Spadek

Przesunięcia krzywej podaży (przyczyny

pozacenowe)