W4: Rynek – popyt i podaż

W4: Rynek – popyt i podaż

W4: Rynek – popyt i podaż

W4: Rynek – popyt i podaż

Kryteria klasyfikacji

rynku

• Przedmiot obrotu: rynek produktów

i usług oraz rynek czynników

produkcji;

• Zasięg geograficzny: lokalny,

regionalny, krajowy, światowy;

• Sytuacja na rynku: rynek

sprzedawcy i rynek nabywcy;

• Stopnia jednorodności: rynek

homogeniczny, heterogeniczny;

• Stopień wyrównania się ceny:

rynek doskonały i niedoskonały.

Strony w systemie cen

• Gospodarstwa domowe – konsumenci lub

nabywcy;

• Podmioty gospodarcze – sprzedający lub

dostawcy.

Ceny ustalają się na skutek konkurencji

pomiędzy nabywcami dostępnych na

rynku towarów i usług oraz pomiędzy

sprzedającymi konkurującymi o

możliwość dostaw towarów i usług na

rynek.

Brak jest konkurencji pomiędzy

sprzedającym i kupujący. Maja

oni do załatwienia wspólny

interes.

Popyt i czynniki popytu

• Popyt to relacja między różnymi

ilościami towaru lub usługi, które
nabywcy kupują na rynku,
wyrażona na jednostkę czasu a
alternatywnymi cenami tego
towaru.

• Popyt jest funkcja ceny D = f(p)

• Popyt efektywny – chęć nabycia

towaru poparta jest posiadaniem
odpowiedniego ekwiwalentu;

• Popyt potencjalny – oznacza

pragnienie nabycia określonego
dobra nie poparte możliwościami
dochodowymi

• Popyt funkcjonalny – wynika z

cech jakościowych danego dobra;

• Popyt niefunkcjonalny – wynika

z oddziaływania efektów
zewnętrznych na użyteczność

Typy zachowań

nabywców

• Efekt owczego pędu – popyt na dane dobro

wzrasta dlatego, że inni konsumują to dobro;

• Efekt snobizmu – oznacza, że popyt na dane

dobro maleje wskutek, tego że inni kupują to

dobro. Potrzeba wyróżniania się, bycia

odmiennym od innych;

• Efekt veblenowski – dotyczy popytu na

dobra prestiżowe, ich konsumpcja świadczy o

statusie konsumenta, konsumpcja

ostentacyjna

Krzywa popytu

• Pokazuje cenę maksymalną, która

nabywcy są skłonni zapłacić za
dana ilość konkretnego towaru lub
usługi;

• krzywa popytu oparta jest na

zasadzie malejącej użyteczności
krańcowej.

Typowa krzywa popytu

Cena P

(Price)

P

2

P

1

Q

2

Q

1

D (Demend)

• Prawo popytu – nabywcy są skłonni

zakupić większą ilość towarów za
niższą cenę niż za wyższą;

• Struktura popytu – to tabela lub

schemat pokazujące jaka ilość
towaru będzie kupowana przy
różnych cenach;

• Krzywa popytu – to graficzne

przedstawienie struktury popytu.

Malejąca użyteczność

krańcowa

• Użyteczność oznacza poziom

zadowolenia konsumenta z zakupu
towaru lub usługi;

• Konsument odczuwa mniej

zadowolenia (użyteczności) z każdej
kolejnej jednostki zakupionego towaru
czy usługi. Malejąca krzywa popytu.

• Zmiana wielkości popytu - to

ruch po krzywej, wywołany zmiana
ceny;

• Zmiana popytu - czyli

przesunięcie krzywej na wskutek
zmiany szeregu czynników innych
niż cena. Powstaje zupełnie
odmienna struktura popytu.

Zmiana popytu

a zmiana wielkości popytu

Cena P

(Price)

P

2

P

1

Q

2

Q

1

D (Demend)

Zmiana

popytu

Zmiana

wielkości

popytu

Ilość Q

Quantity

Ceteris paribus

Chcąc uchwycić związki

pomiędzy zmianami popytu a

zmianami tylko jednego

czynnika przyjmujemy, że

pozostałe czynniki się nie

zmieniają.

• Efekt substytucyjny – wzrost ceny

jednego dobra czyni to dobro

relatywnie droższym; skłania to

nabywcę do rezygnacji z dobra

relatywnie droższego i

zastępowania go (substytucji)

innym dobrem;

• Efekt dochodowy – wzrost ceny

jednego dobra wpływa na

możliwości dochodowe nabywcy.

Konsument może nabyć mniej dóbr

• Wielkość efektu dochodowego

zależy od tego jaka część dochodów
jest wydawana na dane dobro.

• Wielkość efektu substytucyjnego

zależy od ilości i „bliskości”
dostępnych dóbr substytucyjnych.

Nietypowe krzywe

popytu

• Popyt doskonale nieelastyczny

(sztywny) popyt nie reaguje na
zmiany ceny. Dobra nie mające
substytutów: trumny, sól, niektóre
lekarstw (insulina)

D

Q

P

Nietypowe krzywe

popytu

• Popyt doskonale elastyczny

przy cenie c wyznaczonej przez
rynek przedsiębiorstwo może
sprzedać całą swoja produkcję, ale
przy cenie wyższej nie sprzeda nic.

D

Q

P

Nietypowe krzywe

popytu

• Wzrost ceny powoduje wzrost

popyt lub na odwrót;

• Paradoks Veblena;
• Paradoks spekulacyjny wiąże

się z oczekiwaniami co do
przyszłych cen.

D

Q

P

Czynniki popytu

• Obecny dostępny dochód nabywców;
• Zamożność nabywców i dostępność kredytu;
• Oczekiwania wobec przyszłych cen;
• Oczekiwania wobec przyszłych dochodów;
• Ceny towarów substytucyjnych i

koplementarnych;

• Liczba ludności i jej struktura według wieku i

płci;

• Upodobania i moda;
• Wielkość rynku;
• Koszty alternatywne;
• Polityka państwa np. podatkowa.

Wzrost dochodów

powoduje wzrost popytu

P

P

1

Q

2

Q

1

D

Q

Ceny dóbr

substytucyjnych i

komplementarnych

• Dobra substytucyjne – to dobra

zastępujące się w zaspokajaniu określonych

potrzeb; Wzrost ceny jednego z substytutów

podnosi popyt na inny; np. masło i

margaryna; coca cola i pepsi cola;

• Dobra komplementarne – dobra

uzupełniające się w zaspakajaniu określonych

potrzeb; wzrost ceny jednego dobra

powoduje spadek popytu na to dobro co

pociąga za sobą spadek popytu na dobro

komplementarne np. samochody i benzyna,

kawa i śmietanka, płyty kompaktowe i

odtwarzacze.

Czynniki popytu

• Obecny dostępny dochód nabywców;
• Zamożność nabywców i dostępność kredytu;
• Oczekiwania wobec przyszłych cen;
• Oczekiwania wobec przyszłych dochodów;
• Ceny towarów substytucyjnych i

komplementarnych;

• Liczba ludności i jej struktura według wieku i

płci;

• Upodobania i moda;
• Wielkość rynku;
• Koszty alternatywne;
• Polityka państwa np. podatkowa.

CASE CTUDY

Co stanie się krzywą popytu na

banany w sytuacji gdy:

• wzrosną dochody konsumentów

bananów;

• wzrosną ceny brzoskwiń;
• medycyna odkryje zdrowotne

właściwości bananów;

• importerzy bananów przeprowadzą

kampanie reklamową.

CASE STUDY

• Dane umieszczone

w tabeli dotyczą

popytu na bilety do

kina na film Misja;

• Jeżeli kino posiada

2600 miejsc i jeśli

cena biletu wynosi

10 zł. To czy sala

kinowa będzie

pełna?

Cena

biletu zł

Popyt

4

3000

6

2800

8

2600

10

2400

12

2200

W4: Rynek - podaż

W4: Rynek - podaż

W4: Rynek - podaż

W4: Rynek - podaż

Podaż i czynniki podaży

• Popyt to relacja między różnymi

ilościami towaru lub usługi, które
sprzedający są skłonni udostępnić
na rynku, wyrażona na jednostkę
czasu a alternatywnymi cenami
tego towaru.

• podaż jest funkcja ceny S = f(p)

Krzywa podaży

• Pokazuje cenę minimalną, która

dostawcy są skłonni otrzymać za dana
ilość konkretnego towaru lub usługi;

• krzywa podaży odzwierciedla prawo

rosnących kosztów krańcowych
wynikające z prawa malejących
dochodów.

Typowa krzywa podaży

Cena P

(Price)

P

2

P

1

Q

2

Q

1

S (Suply)

Q

ilość

• Prawo podaży – dostawcy są

skłonni udostępnić większą ilość
towaru za wyższą cenę, lecz nie
niższą;

• Struktura podaży – to tabela lub

schemat pokazujące jaka ilość
towaru będzie dostarczana przy
różnych cenach;

• Krzywa podaży – to graficzne

przedstawienie struktury podaży.

• Zmiana wielkości podaży - to

ruch po krzywej, wywołany zmianą
ceny;

• Zmiana podaży - czyli

przesunięcie krzywej na wskutek
zmiany szeregu czynników innych
niż cena. Powstaje zupełnie
odmienna struktura podaży.

Zmiana podaży a zmiana

wielkości podaży

Cena P

(Price)

P

2

P

1

Q

2

Q

1

S

Q

ilość

Zmiana

podaży

Zmiana

wielkoś

ci

podaży

Czynniki podaży

• Obecna cena środków produkcji,
• Obecna dostępna technologia produkcji;
• Koszty alternatywne – ceny towarów

alternatywnych które można by

wyprodukować przy wykorzystaniu tych

samych sasobów;

• Oczekiwania wobec przyszłych cen;
• Wielkość gałęzi przemysłu;

• Wzrost stopy procentowej oznacza

wyższe koszty pozyskania kapitału;

• Wzrost podatków powoduje wzrost

kosztów wytwarzania;

Następuje przesunięcie się krzywej

podaży

Zmiana kosztów produkcji

a położenie krzywej

podaży

Cena P

(Price)

P

1

Q

2

Q

1

S

1

Q

ilość

Wzrost

kosztów

produkcji

S

2

Podaż i cena a czynnik

czasu

• Reakcja zmiany podaży na zmianę

czynników ją określających wymaga
czasu;

• W okresie ultrakrótkim podaż jest

stała; cena jest funkcja popytu;

S

P

Q

A

B

D

2

D

1

• W okresie krótkim następują

procesy dostosowawcze, podaż
reaguje na wzrost ceny. Kształt
krzywej jest typowy

Podaż a czynnik czasu

Cena P

(Price)

P

1

Q

2

Q

1

S

1

Q

ilość

S

3

D

1

D

2

A

B

P

2

S

2

P

3

C

Q

3

P

4

D

Cena równowagi

P

Q

2

Q

r

S

Q

ilość

D

Nadwyżka

Niedobór

P

2

P

1

P

r

Przesunięcie krzywej

popytu

P

Q

1

Q

3

S

Q

ilość

D

1

P

2

P

1

P

3

D

3

D

2

Q

2

Przesunięcie krzywej

podaży

P

Q

2

Q

1

S

1

Q

ilość

D

P

2

P

3

P

1

S

3

S

2

Q

3