Zaburzenia w stanie zdrowia i

choroby wywołane

nadmiarem lub niedoborem

składników

Nieracjonalne, niezbilansowane żywienie oraz
niewłaściwa jakość zdrowotna spożywanej żywności
mogą w mniejszym lub większym stopniu stać się
przyczyną wielu chorób i odchyleń w stanie zdrowia.
Aktualnie szacuje się, że istnieje ponad 80 jednostek
chorobowych wynikających z nieprzestrzegania
prawidłowej diety lub spożywania żywności o
niewłaściwych parametrach zdrowotnych. Choroby te
określa się jako choroby lub zaburzenia zdrowia na tle
wadliwego żywienia LUB jako choroby dietozależne.

Z nieprawidłowym i nieprawidłowo rozłożonym w czasie
żywieniem jest związane także obniżenie zdolności do
koncentracji uwagi, wydajności pracy, a także osłabienie
możliwości przyswajania wiedzy i uczenia się.

Mówiąc o niekorzystnych skutkach nieprawidłowego żywienia,
należy pamiętać również o uzależnieniach od używek (alkoholu,
kawy, tytoniu) i ich zgubnym wpływie na zdrowie, szczególnie
ludzi młodych.
Aktualne wyniki badań stanu zdrowia społeczeństwa oraz dane
epidemiologiczne z terenu całego kraju wskazują, iż wymienione
choroby i odchylenia W Stanie zdrowia dotyczą ok. 20-25% (10
min) ludności w Polsce. Tak więc sytuację należy uznać za wysoce
niepokojącą. Konieczne wydaje się podejmowanie skutecznych
działań mających na celu wyeliminowanie lub chociażby
ograniczenie tych niekorzystnych zjawisk. Jednym z tego
typu działań powinno być prowadzę nie szeroko zakrojonej
żywieniowej promocji zdrowia oraz intensyfikacja działalności
oświatowej i edukacyjnej.

Krótkie omówienie głównych chorób

spowodowanych wadliwym żywieniem

Choroba

Przyczyny

Skutki

Objawy

Niedokrwienn

a serca

Miażdżyca, zwężenie
światła tętnic w
zmniejszenie
przepływu krwi
niedotlenienie tkanek i
narządów.

Zawał mięśnia sercowego

Ból jest zlokalizowany
zamostkowo, ma
charakter przeszywający,
Ma charakter zaciskający,
uciskający, dławiący,
zwykle połączony z
uczuciem duszności ,
Nasila się w czasie
wysiłku, stresu, Ustępuje
samoistnie

Nadciśnienie

tętnicze

Zmniejszenie się
światła naczyń
krwionośnych i
ograniczenie
przepływu krwi

udaru mózgu,
chorób serca
uszkodzenia naczyń,
choroby miażdżycowej,
chorób nerek,
uszkodzenia oczu.

bóle i zawroty głowy, a
także problemy z
widzeniem, podwyższone
ciśnienie krwi

Nowotwory

Palenie papirosów,
picie alkoholu,
działanie azbestu,
związki zbliżone do
działania estrogenów,
dziedziczona mutacja
genów.

Skutki uboczne
chemioterapii, nudności,
wymioty a nawet śmierć

wystąpienie nietypowego
krwawienia lub
wydzieliny z naturalnych
otworów ciała, pojawienie
się guzka lub zgrubienia
w sutku, utrzymywanie
się przez dłuższy czas nie
gojących się owrzodzeń
lub ran

Kamica

żółciowa

Złogi postaci
kamieni,
utworzonych z
choresterolu
barwników
żółciowych
zmieszanych
zdomieszką wapnia

Stany zapalne
wątroby, zatkanie dróg
żółciowych może
wywołać żółtaczkę

kolka żółciowa,
owarzyszą mu
nudności i wymioty nie
dające ulgi oraz
wzdęcia brzucha,
Chory jest cierpiący,
niespokojny i stale
zmienia swoje
ułożenie,

Osteoporoza

mała ilość wapnia,
fosforu, magnezu,
witamina D,
aktywności
fizycznej,
nadużywanie
alkoholu, palenie
papierosów,
działania
szkodliwych metali
ołowiu, kadmu

Podatność kości na
złamania, obniżenie
masy kostnej
złamania szyjki kości
może powodować
powikłania i może
prowadzić nawet do
śmierci

bóle kości długich pod
wpływem obciążenia,
złamania kości przy
niewielkich urazach,
obniżenie wzrostu i
ból kręgosłupa (garb
starczy)

Nadwaga i

otyłość

Zbyt duża ilość
spożywanych
posiłków, nadmiar
tkanki tłuszczowej

cukrzycy
insulinoniezależnej i
chorób układu
krążenia, pęcherzyka
żółciowego a nawet
przedwczesnych
zgonów

Nadmierna grubość
tkanki podskórnej.
Otyły wygląd.
Zła tolerancja wysiłku
- płytki oddech,
sapanie.

Niedokrwistość

z niedoboru

żelaza

Błędy żywieniowe ,
nieracjonalne
odchudzanie

Obniżona wydajność
pracy, zmniejszona
zdolność do
koncentracji u
kobiet w ciąży do
przedwczesnych
porodów lub
zwiększonej
chorobliwości dzieci

osłabienie, zawroty
głowy, szum w
uszach, zaburzenia
koncentracji uwagi,
drażliwość, senność,
tachykardia, szmer
skurczowy, bóle
stenokardialne,
niewydolność
krążenia

Zaburzenia na tle

niedoboru jodu

Brak jodu do produkcji
hormonów tarczycy

Wole endemiczne,
niedoczynność
tarczycy, kretynizm,
opóźniony rozwój
psychofizyczny,
śmiertelność śród
dzieci, obniżenie
płodności

rażliwość, zły nastrój,
senność, zmęczenie,
pogorszenie pamięci,
ataki tęsknoty,
zaburzenia
koncentracji, obniżenie
intelektu,arytmia,
podwyższone ciśnienie
rozkurczowe, obniżenie
poziomu hemoglobiny
we krwi,

Choroby

alergiczne

wrażliwość na

substancje

występujące w

żywności

Spożywanie produktów
z niekorzystnymi
alergenami zalicza się
białka mleka krowiego
jajka, ryby ,mięsa,
truskawki, poziomki

Zaburzenia stanu
zdrowia, alergeny
pokarmowe mogą
wywoływać reakcje
ogólnoustrojowe lub
zaburzenia w
czynnościach
niektórych układów lub
narządów

Różne wysypki egzema
,pokrzywki, niezbyt
powszechne bóle
głowy, uczucie
ociężałości, obrzmienie
śluzówki

Poalkoholowa

marskość

wątroby

Choroba wątroby
spowodowana
alkoholem

Nieodwracalne
zniszczenie wątroby

wyczerpanie; zmęczenie;
utrata apetytu; nudności;
osłabienie; utrata masy
ciała; bóle brzucha;

Zaburzenia w

rozwoju układu

nerwowego na

tle niedoboru

kwasu

foliowego

Brak witamin z
grupy B oraz kwasu
foliowego

Umieralność niemowląt na
rozszczep kręgosłupa oraz
wodogłowie

zaburzenia trawienia,
stany depresyjne,
zmęczenie, nieraz
bezsenność, łatwość
popadania w irytację,
łatwość zapominania,
osłabienie, bladość

Próchnica

zębów

Zaleganie resztek
pokarmowych,
zmiana ph,
demineralizacja
szkliwa

Problemy z zębami

ból zębów, wrażliwość na
zmianę temperatur (zimno
i ciepło), tkliwość przy
szczotkowaniu
nieświeży zapach z ust
trudności w żuciu
pokarmów, infekcja zębów

Cukrzyca

insulino

niezależna

Zespół zaburzeń
przemian
węglowodanowych,
niedobór hormonu
trzustki- insuliny

Choroba niedokrwienna,
powikłania nerkowe,
zaburzenia wzroku

zwiększone pragnienie i
konsumpcja płynów,
zwiększone wydalanie
moczu, zwiększony
apetyt, fizyczne osłabienia

Zatrucia i

zakażenia

pokarmowe

Spożywanie
żywności lub
picie wody o
niewłaściwej
jakości
zdrowotnej

Krótko trwały nieżyt
żołądkowo-jelitowy
występujący nagle i
szybko po spożyciu
pokarmów
zawierających
drobnoustroju

bóle głowy,
zawroty głowy,
senność i zaburzenia
świadomości,
zaburzenia widzenia,
uczucie zimna,
nudności i wymioty,
zaburzenia oddychania,
dreszcze,
gorączka.

Hiperlipidem

ia

podwyższonymi
poziomami
frakcji
cholesterolu
lub
trójglicerydów
w surowice
krwi

choroby
niedokrwiennej serca,
chromania
przestankowego (bóle
nóg w czasie
chodzenia), udary
mózgu dają znać o
sobie

nie daje objawów, dopóki
nie wywoła groźnych chorób
układu krążenia

Dieta w chorobach

Produkty szczególnie wskazane w chorobach układu krążenia:

-zielona i czarna herbata -
-oliwa z oliwek -
-tłuste ryby
-jogurty, kefir 
-ciemne pieczywo, surowe warzywa i owoce -
-orzechy laskowe, włoskie, arachidowe, migdały, ziarna
słonecznika (Orzechy i migdały -
-czosnek  i cebula 
-seler 
-jabłka, jagody, morele, pigwa, grejfruty, marchew 

Jak się odżywiać mając nadciśnienie tętnicze:

- ograniczyć spożycie tłuszczów i pokarmów tłustych

- ograniczyć pokarmy białkowe
- unikać pokarmów zawierających dużo sodu
- zrezygnować ze stosowania soli kuchennej 

- sól zastępować innymi przyprawami, np. bazylia, tymianek,

cząber, estragon, koperek, zielona pietruszka, majeranek
- zwiększyć spożycie produktów bogatych w witaminy, zwłaszcza C

- spożywać produkty bogate w potas
- do przygotowywania potraw używać czosnku, oleju lnianego 

- rzucić palenie

Dieta w nowotworach

• Korzystne efekty daje przestrzeganie zasad diety łatwo

strawnej.Zalecane sposoby obróbki termicznej to gotowanie,
gotowanie na parze, pieczenie w folii aluminiowej, pieczenie na
ruszcie.

• Do zagęszczania sosów i zup lepiej używać mąki i mleka niż

zasmażek i śmietany.

• Należy unikać warzyw strączkowych
• Nowotwory nie związane z przewodem pokarmowym nie wymagają tego

rodzaju ograniczeń: warzywa i owoce powinny być podawane głównie
w postaci surowej.Powinno się jeść posiłki małe objętościowo
przynajmniej 5 razy dziennie.

otyłość

• Przy otyłości stosować dietę ubogokaloryczną.
• Ograniczyć tłuszcz, zwłaszcza zwierzęcy
• Zmniejszyć spożycie pokarmów bogatych w tłuszcz
• Nie zaleca się spożywania potraw smażonych. Korzystniejsze jest

gotowanie w wodzie, na parze, w kombiwarze i szybkowarze, duszenie bez
obsmażania lub z dodatkiem małej ilości tłuszczu, pieczenie.

• Zupy i sosy przygotowuje się na wywarach warzywnych, podprawiając je

chudym mlekiem lub jogurtem naturalnym z niewielkim dodatkiem mąki
lub bez niej.
Nie należy rozgotowywać produktów zbożowych i warzyw. Potrawy bardziej
rozgotowane szybciej podnoszą poziom glukozy we krwi.

• Warzywa najlepiej spożywać na surowo.
• Owoce powinno się jadać na surowo, choć w niewielkiej ilości, gdyż

nadmierne ich spożycie sprzyja otyłości, a większość z nich szybko podnosi
poziom cukru we krwi.

Kamica żółciowych

• Chorzy powinni także unikać tzw. bomb cholesterolowych, do których

należą żółtka jajek kurzych oraz podroby.

• W diecie ograniczającej powstawanie kamieni żółciowych źródłem energii

powinny być produkty białkowe podawane przy każdym posiłku.

• Możemy w ciągu doby zjadać białko w ilości 1 g na 1 kg masy ciała, czyli

przeciętnie 60-80 g.

• Głównym źródłem tego o wysokiej wartości biologicznej są chude mleko i

sery twarogowe. A także chude mięso (cielęcina, kurczak, indyk), chude
ryby, które powinny być gotowane lub pieczone w folii, na ruszcie albo
duszone bez tłuszczu.

 

Próchnica

- twarde sery (np. camembert)- działają stymulująco na wydzielanie śliny,
- kasze, rośliny strączkowe, orzechy, warzywa, owoce oraz napoje w tym:
piwo, herbata, wino, soki owocowe- rola w kontroli procesu próchnicowego
poprzez działanie hamujące na bakterie Streptococcus mutans ;
- guma do żucia, najlepiej zawierająca sorbitol, ksylitol lub fluorek w
przeciągu 10-20 minut po spożyciu posiłku; 
- niskokaloryczne słodziki - wykazują niską próchnicotwórczość, gdyż nie są
rozkładane przez bakterie do kwasów.

Zatem podsumowując: ograniczenie w diecie węglowodanów,
przestrzeganie zasad higieny jamy ustnej oraz stała podaż fluorków ze
środowiska zewnętrznego to niewątpliwie trzy najistotniejsze przykazania
profilaktyczne, których przestrzeganie

cukrzyca

• . Można jeść wymienione niżej produkty (w ograniczonych ilościach):
• 1. ciemne pieczywo z mąki pszennej lub pieczywo czerstwe

2. grzanki pieczone bez tłuszczu
3. gotowane potrawy z mąki jak na przykład kluski
4. kasze i ryże
5. zsiadłe mleko, kefiry, jogurty
6. herbatę z mlekiem, kawę zbożową z mlekiem (bez cukru)
7. chude mięsa, jak np. wołowinę, cielęcinę, dziczyznę, polędwicę, szynkę
8. chude ryby (sandacz, dorsz, szczupak, karp)
9. ziemniaki gotowane (po obraniu jak i przed), ziemniaki pieczone w skórce
10. gruszki, banany, winogrona, suszone owoce

Oraz bez ograniczeń:
1. szparagi, kapustę (świeżą i kwaszoną),
2. kalafiory, szczypiorek, cykorię,
3. boćwinę,
4. ogórki świeże, kwaszone, konserwowe,
5. szpinak, dynię, brokuły, sałatę,
6. paprykę, pomidory, pory, marchew, rzodkiew, rabarbar,
7. cebulę, selery, korzeń pietruszki, rzepę,
8. fasolkę szparagową, zielony groszek,
9. dojrzałe owoce.

osteoporoza

• Jest szereg substancji, które mogą hamować wchłaniane wapnia.

Najważniejsze z nich to kwas szczawiowy (np. w szpinaku czy rabarbarze),
kwas fitynowy (występuje w zewnętrznej łusce ziaren zbóż), alkohol,
kofeina, sód, nasycone kwasy tłuszczowe czy błonnik pokarmowy. Na
lepsze przyswajanie wapnia ma wpływ witamina D, laktoza, aminokwasy o
charakterze kwasowym, spożywanie wapnia z posiłkiem.

Metody walki z niedoborami WAPNIA

• Wzrost spożycia podstawowego źródła wapnia, jakim w przeciętnej diecie

europejskiej jest mleko i jego przetwory

• Wzbogacanie produktów spożywczych w wapń (np. soki i napoje owocowe,

przetwory mleczarskie czy zbożowe),

• Suplementacja preparatami zawierającymi wapń
• JAK ZAPEWNIĆ 1000mg WAPNIA W DIECIE?
• 3 szklanki mleka
• 2 szklanki mleka i 2 plasterki sera żółtego
• szklanka kefiru, 100g soi, 2plasterki sera żółtego i 100g boćwiny
• 1 szklanka jogurtu naturalnego, 200g sera twarogowego i 200g sardynek

Niedokrwistość z

niedoboru żelaza

• Dieta kawa i herbata hamują wchłanianie żelaza, a więc w przypadku

anemii z niedoboru żelaza należy ograniczać ich spożycie.

• – Dieta powinna być urozmaicona. Powinna zawierać produkty pochodzenia

roślinnego i zwierzęcego w odpowiednich proporcjach

• Dieta wegetariańska pomimo korzystnego wpływu w zapobieganiu

chorobom układu krążenia, miażdżycy, otyłości, nadciśnieniu, chorobom
nowotworowym może jednak po pewnym czasie doprowadzić do
niedokrwistości niedoborowej. Wówczas konieczna jest suplementacja
brakujących czynników – najczęściej żelaza i witaminy B12. Alternatywą
jest – – dołączenie do tej diety przetworów mlecznych i jaj. Należy
zaznaczyć, że niedobór witaminy B12 najczęściej pojawia się po kilku
latach od wdrożenia diety wegetariańskiej, co związane jest z tym, że
magazyny tej witaminy zgromadzone w wątrobie starczają na 3 do 5 lat.

Zaburzenia na tle

niedoboru jodu

• W diecie znajduje się jednak wiele substancji tzw. wolotwórczych, które

utrudniają wykorzystanie jodu z pożywienia, a także syntezę hormonów. Są
to siarkocyjaniny - ich źródłem jest kapusta, brokuły, brukselka, kalafior
oraz hemaglutyniny - ich źródłem są nasiona roślin strączkowych. W diecie
chorych z niedoczynnością tarczycy ich ilość powinna być ograniczona.

• Niewskazane są również orzeszki ziemne.
• W niedoczynności tarczycy powinno się także zadbać o odpowiednia podaż

białka, tak aby pokrywało ono 15 % zapotrzebowania na energię. Dobrym
źródłem białka jest chude mięso drobiowe, ryby, chudy nabiał i napoje
mleczne (jogurt, kefir).

• Bardzo ważna jest również odpowiednia ilość składników mineralnych w

diecie takich jak żelazo, magnez, potas, selen czy cynk. Niedobór żelaza
czy selenu może wpływać na nieprawidłową

Poalkoholowa marskość

wątroby

• dieta powinna być normokaloryczna z ograniczeniem tłuszczu, przy

zwiększeniu spożycia węglowodanów

• należy spożywać 5 posiłków dziennie o umiarkowanej objętości
• istotnym elementem jest ilość tłuszczu i forma przygotowania posiłku, który

jest trawiony przez soki trzustkowe

• najlepszą metodą przygotowania potraw jest: gotowanie na parze, duszenie

bez smażenia, pieczenie w folii lub w pergaminie

• zawartość podstawowych składników odżywczych w całodziennej diecie:

[potrzebne źródło]

– białko: 65g- 90g,
– tłuszcz: 40g-50g,
– węglowodany: 345g

• ilość błonnika w diecie jest zależna od indywidualnej tolerancji
• wskazana jest dieta o dużej zawartości witamin C i E (antyoksydantów –

składników odżywczych o działaniu przeciwutleniającym) Z diety wykluczyć
należy pokarmy wzdymające, ostre przyprawy oraz wszelkie używki. Wyklucza
się także gruboziarniste produkty zbożowe, surowe warzywa i owoce

Zaburzenia w rozwoju układu nerwowego na tle

niedoboru kwasu foliowego

• Choć stosowanie diety bogatej w kwas foliowy nie jest trudne, to często

spotykamy się z sytuacją, że ilość jego przyswojona z diety jest tak
niewielka, że nie pokrywa dobowego zapotrzebowania. Dzieje się tak,
ponieważ gotowanie produktów żywnościowych, które następnie
spożywamy, niszczy kwas foliowy, który jest bardzo wrażliwy na wysoką
temperaturę.

• Dlatego najlepiej jest zjadać zielone warzywa liściaste surowe.
• Jeśli dieta pozbawiona jest produktów obfitujących w kwas foliowy, to

zapasy tej witaminy w organizmie ulegają wyczerpaniu w ciągu 2 do 4
miesięcy. Dochodzi wówczas do niedoboru kwasu foliowego.

Choroby alergiczne i stany nadwrażliwości na substancje występujące

w żywności,

• - Jedzenie zakwaszające organizm

- Sztuczne barwniki do żywności, zwłaszcza tartrazine
- Benzoesany, kwas benzoesowy, benzoesan sodu pochodzące ze
źródeł pokarmowych
2-butylo-4-hydroksyanizol i 4-butylo-4-hydroksyanizol (mieszanina
izomerów)(BHA) i 2,6-dibutylotoluen (BHT)
- Produkty zawierające (histaminę) przykładowo: dojrzewające sery,
kiełbasa, niektóre ryby ( tuńczyk, makrela), kapusta, szpinak
- Produkty bezpośrednio uwalniające His z komórek, w których jest
gromadzona np.: truskawki, pomidory, banany, białko jaja, skorupiaki,
surowy ananas, papaja, czekolada.
- Produkty zawierające glutaminian sodu ( w przyprawach czy gotowych
sosach, keczup itp.) nasilają objawy alergiczne a nawet może
doprowadzić do mrowienia w klatce, bicia serca, obniżenia ciśnienia….

•  

Zatrucia i zakażenia

pokarmowe

• Stosowanie diety w trakcie zatrucia pokarmowego jest koniecznością. Przez 1-2 dni w

ostrym nieżycie żołądka zazwyczaj nie podaje się w ogóle pokarmów.

• spożywać odpowiedniej ilości płynów, aby zapobiec odwodnieniu wypijać około 2 litrów

płynów. Korzystniej jest pić często, ale w małych ilościach.

• Wprowadzenie pożywienia musi odbywać się stopniowo. Najpierw dietę powoli

rozszerzamy o kleiki, które powinny być przyrządzone z ryżu lub kaszy manny
gotowanej na wodzie. Następnie możemy urozmaicić jadłospis, włączając np. jajko na
miękko, gotowane ziemniaki, gotowane mięso.
• Z mięs wybierać chude i delikatne gatunki, takie jak: cielęcina, chudy drób, np.
kurczak lub indyk bez skóry.
• Wykluczone jest podawanie potraw smażonych lub zawierających dużą ilość
tłuszczu.
• W początkowym okresie nie należy jeść warzyw i owoców, zwłaszcza surowych, oraz
słodkich deserów. W dalszym rozszerzeniu menu można podać banana lub owoce
zawierające dużo pektyn, np. pieczone jabłko, powoli przechodząc do zwyczajowej
diety.

• należy unikać podawania konserw, marynat, mięsa i ryb wędzonych, warzyw

strączkowych, warzyw kapustnych, alkoholu i ostrych przypraw.

Aby uniknąć omówionych chorób i odchyleń w stanie zdrowia na tle
wadliwego żywienia, należy żywić się zdrowo i racjonalnie.
Spożywane codziennie produkty nie mogą dostarczać ani za mało,
ani za dużo poszczególnych składników odżywczych.
Jeżeli przez pewien czas podaż jakiegoś składnika będzie się wahać w
którąkolwiek stronę poza określony zakres, pociągnie to za sobą
bezpośrednio lub pośrednio rozwój pewnych chorób, a w skrajnych
przypadkach może zagrozić życiu.
Bezpieczny zakres spożycia poszczególnych składników odżywczych
jest różny, zależy od zdolności adaptowania się organizmu do zmian
ich podaży, a także od wieku, płci, charakteru pracy, stanu zdrowia
itp.

Wysokie spożycie tłuszczów zwierzęcych, a szczególnie
zawartych w nich nasyconych kwasów tłuszczowych, przyspiesza
rozwój miażdżycy oraz działa pro zakrzepowo, przez co należy do
najważniejszych przyczyn choroby niedokrwiennej serca. Sprzyja
ono także powstawaniu raka jelita grubego.
Wysokie spożycie soli kuchennej może przyczynić się do rozwoju
nadciśnienia tętniczego i przez to do udarów mózgu. Jednocześnie
sól kuchenna przez działanie na błonę śluzową przełyku i żołądka
może sprzyjać powstawaniu stanów zapalnych oraz nowotworów
tych narządów.
Nadmiernie wysokie spożycie fosforu w stosunku do spożywanego
wapnia (prawidłowy stosunek powinien wynosić 1:1) może zaburzać
gospodarkę wapniową zwiększać ryzyko osteoporozy.
Wysokie spożycie kofeiny może powodować również ujemny bilans
wapniowy i zwiększać łamliwość kości.

Pełne pokrycie zapotrzebowania na witaminę A może
mieć działanie przeciwnowotworowe.
Podobne właściwości przeciwnowotworowe przypisuje się
innym antyoksydantom, do których zalicza się również
witaminę C i E oraz (3-karoten i inne karotenoidy (np.
likopen), a także flawonoidy oraz takie składniki
mineralne, jak se len, cynk i mangan.
Wysokie stężenie witaminy C w soku żołądkowym może
ponadto hamować reakcje nitrozowania azotynów oraz
ograniczać rozwój drobnoustrojów odpowie dzialnych za
zapalenie błony śluzowej żołądka. Karotenoidy
wzmacniają układ immunologiczny oraz chronią komórki
przed szkodliwym działaniem promieni UV.

Wysokie spożycie błonnika zapobiega nowotworom jelita
grubego i kamicy żółciowej oraz reguluje pracę przewodu
pokarmowego.
Przedstawione zależności potwierdzają, jak bardzo nasze
zdrowie zależy od sposobu żywienia. Wskazują one również,
że przy przyjęciu prawidłowego modelu żywienia można
wyeliminować lub ograniczyć wiele zaburzeń zdrowotnych.
Należy również podkreślić, iż stosowanie odpowiedniej diety
stanowi często bardziej skuteczny i tańszy sposób terapii niż
podawanie leków.

Literatura:
Hanna Kunachowicz, Elżbieta Czarnowska-Misztal,
Halina Turlejska „Zasady żywienia człowieka” , Wyd.
Szkolne i Pedagogiczne , Warszawa 2000, ISBN 83-02-
09149-9

Krystyna Flis, Wanda Konaszewska, „Podstawy żywienia
człowieka”, Wyd. Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa
1986, ISBN 83-02-02867-3

Dziękujemy za uwagę