Terapia chorób

dróg żółciowych

Okaj Aleksandra

Więdłocha
Katarzyna

Dietetyka III rok

Rola fizjologiczna żółci:

1. Udział w trawieniu (emulgacja tłuszczów i

aktywacja lipazy) oraz we wchłanianiu
tłuszczów (tworzy z kwasami tłuszczowymi
rozpuszczalne w wodzie połączenia) i
substancji rozpuszczalnych w tłuszczach.

2. Usuwanie z organizmu niektórych

produktów przemiany materii, np.
cholesterolu, barwników żółciowych,
kwasów żółciowych – stałe wytwarzanie
żółci jest sprawdzianem, ale i warunkiem
sprawności czynnościowej komórki
wątrobowej.

3. Warunkowanie odpowiedniego natężenia

czynności motorycznej jelit.

4. Hamowanie rozwoju flory jelitowej.

Fizjologiczna regulacja wytwarzania i
wydzielania żółci

1. Wytwarzanie - regulowane na drodze
humoralnej przez substancje chemiczne
powstające w błonie śluzowej jelit w czasie
trawienia pokarmów - przede wszystkim
przez kwasy żółciowe.
2. Wydzielanie - skurcz i opróżnienie
pęcherzyka żółciowego w drodze
odruchowej pod wpływem podrażnienia
błony śluzowej dwunastnicy
przesuwającym się pokarmem.

Podział leków wzmagających wytwarzanie i

wydzielanie żółci

I. Leki żółciotwórcze (choleretica) - leki
wzmagające wytwarzanie żółci przez
bezpośrednie pobudzenie czynności
wydzielniczej komórki wątrobowej.

1.Kwasy żółciowe - żółć wołowa, kwas
dehydrocholowy, dehydrocholan sodu.
2.Pochodne kwasu nikotynowego -
hydroksymetyloamid kwasu nikotynowego.
3. Pochodne kwasu salicylowego -
hydroksyfenylosalicylamid.
4.Pochodne difenylopropyloaminy - diizopramina.
5.Triotiony – anetoltrition.
6.Olejki eteryczne z roślin - kurkuma, skrzyp,
mięta pieprzowa, jałowiec, ruta, kolendra,
nieśmiertelnik, kminek, dzika róża, czarna rzepa.
7.Inne.

II. Leki żółciopędne (cholekinetica) - leki
powodujące skurcz i opróżnienie się
pęcherzyka żółciowego.

1.Działające bezpośrednio - leki
cholinergiczne (prostygmina), miotoniczne
(wazopresyna, histamina).
2.Działające odruchowo (przez podrażnienie
zakończeń czuciowych błony śluzowej jelit) -
osmotyczne leki przeczyszczające (wody
mineralne), olej rycynowy, środki pokarmowe
(oliwa, żółtko jaja, śmietana, czekolada).

Zastosowanie:

• Zakażenia bakteryjne dróg żółciowych -
stały silny strumień wyciekającej żółci
hamuje rozwój drobnoustrojów.

• Kamica żółciowa - leki żółciotwórcze
utrudniają zagęszczenie żółci i
wykrystalizowanie jej składników.

• Przewlekłe zapalenie pęcherzyka
żółciowego i dróg żółciowych pochodzenia
bakteryjnego.

• Hiperbilirubinemia po żółtaczkach
mechanicznych i miąszowych.

• Zespoły po cholecystektomii.

• Dyskinezy pęcherzyka żółciowego i dróg
żółciowych (leki żółciopędne).

• Diagnostycznie - w celu pobierania próbek
żółci do badań (leki żółciopedne).

Leki żółciotwórcze

Działanie żółciotwórcze mają przede
wszystkim kwasy żółciowe, poza tym wiele
związków syntetycznych i olejki eteryczne.

Kwasy żółciowe - są silnymi lekami

pobudzającymi wytwarzanie żółci. Wywierają
one na organizm różnorodne działanie
farmakologiczne:

1. Pobudzają czynność komórek wątrobowych i

wydzielanie żółci.

2. Zwiększają przepuszczalność błon

komórkowych. Działając na ściany jelit,
ułatwiają wchłanianie się pokarmów.

3. Pobudzają ruchy jelit. W żółtaczce zastoinowej,

wskutek niewydzielania się żółci do jelit, ruchy
jelit są osłabione, następstwem czego jej
uporczywe zaparcie.

4. Emulgują tłuszcze i umożliwiają ich

wchłanianie, jak również wchłanianie witamin
rozpuszczalnych w tłuszczach.

5. Aktywują (uczynniają) enzymy trawienne.
6. Działają przeciwalergicznie i moczopędnie.

Kwasy żółciowe stosuje się jako bardzo
skuteczne leki żółciopędne w schorzeniach
wątroby i dróg żółciowych. Były próby
stosowania ich w chorobach alergicznych, a
zwłaszcza w dychawicy oskrzelowej. Często
podaje się je w postaci preparatów
zawierających dodatek środków działających
odkażająco na drogi żółciowe.

Pochodne kwasów żółciowych, jak kwas
chenodezoksycholowy i ursodezoksycholowy
stosuje się w rozpuszczaniu kamieni żółciowych.

Działania niepożądane i przeciwwskazania

Preparaty kwasów żółciowych mogą
powodować bóle brzucha i biegunkę.

Są one przeciwwskazane w niedrożności i
ostrych stanach zapalnych dróg żółciowych
oraz w stanach zapalnych i uszkodzeniu
wątroby.

Preparaty i dawkowanie

1.Acidum dehydrocholicum - kwas
dehydrocholowy; tabletki 0,25 g; stosuje się
doustnie co 8-12 godz. 1-2 tabl. po jedzeniu.
2.Acidum dehydrocholicum compositum - kwas
dehydrocholowy + wyciąg suchy z pokrzyku,
tabletki; stosuje się doustnie co 8-12 godz. 1-2
tabl.

Olejki eteryczne

W niektórych surowcach roślinnych są zawarte
lotne i wonne substancje zwane olejkami
eterycznymi. Wiele olejków eterycznych działa
żółciopędnie. Podane doustnie drażnią błonę
śluzową jelita, powodując odruchowe skurcze
pęcherzyka żółciowego. Wchłonięte do krwiobiegu
wydzielają się przez płuca z wydychanym
powietrzem, przez nerki z moczem, przez wątrobę z
żółcią, pobudzając komórki wątrobowe do
wzmożonego wydzielania żółci. Działają one
również słabo odkażająco na drogi żółciowe.
Jako leki żółciopędne stosuje się kłącze kurkumy
(Rhizoma Curcumae), liście boldo (Folium Boldo),
krwawnik (Achillea miłtefolium), nagietek
(Calendula officinaliś), miętę pieprzową (Mentha
piperita). Używa się ich w postaci ziółek. Poza tym
stosuje się olejki eteryczne, jak olejek mięty
pieprzowej (Oleum Menthae pip.), olejek
tymiankowy (Oleum Thymi) oraz związki terpenowe
zawarte w tych olejkach (mentol, tymol).

Preparaty i dawkowanie

1. Artecholin - mieszanina wyciągów z ziół o
działaniu żółciopednym, tabletki i płyn; stosuje
się doustnie 3 razy dziennie 1-2 tabletki lub 50
kropli.
2. Boldaloin - tabletki zawierające boldynę
(wyciąg z liści boldo) oraz wyciąg z aloesu,
stosuje się doustnie 1-3 razy dziennie.
3. Cholagogum N Nattermann - wyciąg z
glistnika + korzeń kurkumy + olejek z mięty
pieprzowej, kapsułki i krople; stosuje się
doustnie 3 razy dziennie 15-30 kropli lub 1
kapsułkę.
4. Cholesol - preparat zawierający mieszaninę
wyciągów z wielu roślin zawierających olejki
eteryczne o działaniu żółciopędnym, płyn;
stosuje się doustnie 1 łyżeczkę 2 razy dziennie.

5. Cholitol - preparat o właściwościach
spazmolitycznych, żółciotwórczych i żółciopędnych
zawierający m.in. nalewkę z kurkumy, nalewkę z
pokrzyku; płyn; stosuje się doustnie
3 razy dziennie po 25 kropli.
6. Cynerex (Cynerein, Tinctura Cynareae) -
preparaty zawierające wyciąg z karczochów,
tabletki, drażetki i płyn; stosuje się doustnie 3 razy
dziennie po 1tabletce (drażetce) lub
3-4 razy dziennie 2,5 ml preparatu.
7. Gallemolan forte - preparat zawierający wyciąg
z roślin o działaniu spazmolitycznym,
żółciotwórczym i żdłciopędnym, kapsułki; stosuje
się doustnie 3 razy dziennie 1-2 kapsułki.
8. Gallen-Leber-Tee Cholaflux - ziołowy preparat
złożony o działaniu żółciopędnym i
spazmolitycznym, proszek; stosuje się doustnie 1
łyżeczkę proszku zalaną gorącą wodą 3 razy
dziennie.

9. Intractum Abrotani - etanolowy wyciąg ziela
bożego drzewka, płyn; stosuje sie doustnie 3 razy
dziennie 5 ml.
10. Intractum Hyperici (Succus Hyperici,
Tinctura Hyperici) - wyciąg (sok, nalewka z ziela
dziurawca, płyn, stosuje się 3 razy dziennie 1/2
łyżeczki.
11. Raphacholin, -C - preparat złożony
zawierający m.in. wyciąg z korzenia czarnej
rzodkwi, wyciąg z karczochów i węgiel lekarski;
drażetki; stosuje się doustnie 3 razy dziennie
drażetki po jedzeniu.
12. Solaren - wyciąg z kurkumy, krople; stosuje
się doustnie 3 razy dziennie 20-30 kropli.
13. Succus Taraxaci (Talion) - sok (wyciąg) ze
świeżych korzeni mniszka, płyn; stosuje się
doustnie 3 razy dziennie 1/2-1 łyżeczki preparatu.
14.Terpichol - preparat złożony o działaniu
żółciotwórczym i żółciopędnym oraz
spazmolitycznym, krople i kapsułki; stosuje się
doustnie 2-4 razy dziennie 1 kapsułkę lub 3-
5 razy dziennie 3-8 kropli.

Hydroksymetyloamid kwasu nikotynowego

Pochodna kwasu nikotynowego i formaldehydu o
działaniu żółciotwórczym, spazmolitycznym i
odkażającym drogi żółciowe. Działa również
ochronnie na hepatocyty.

Działanie niepożądane, preparat i
dawkowanie

Przy długotrwałym stosowaniu może powodować
biegunkę.
Cholamid - tabletki 0,5 g; stosuje się doustnie 3
razy dziennie 1-2 tabl.

Osalmid

Pochodna kwasu salicylowego o działaniu
żółciotwórczym i żółciopędnym poprzez
bezpośredni wpływ na hepatocyty. Działa również
spazmolitycznie i przeciwbakteryjnie na drogi
żółciowe.
Przeciwwskazania
Osalmid jest przeciwwskazany w ostrej
niewydolności nerek oraz w chorobie wrzodowej
żołądka i dwunastnicy i zapaleniu miąższu
wątroby.
Preparat i dawkowanie
Bilocol - drażetki 0,25 g; stosuje się doustnie co 8-
12 godz. 1 -2 draż. przed jedzeniem przez 2-4 tyg.

Działanie żółciotwórcze wykazuje również wiele
innych preparatów, jak diizopramina, ferulamid
czy anetoltrition.

Leki żółciopędne

Żółciopędnie działają leki cholinergiczne,
osmotyczne leki przeczyszczające (np.
siarczan magnezu) oraz niektóre produkty
pokarmowe: oliwa, żółtko jaja, czekolada,
śmietana.

Leki rozpuszczające kamienie żółciowe

W ciągu ostatnich 15 lat wprowadzono do
lecznictwa wiele leków stosowanych do
rozpuszczania kamieni i złogów występujących w
drogach żółciowych. Osiągnięcia farmakoterapii w
tym zakresie można sprowadzić do 2
podstawowych stwierdzeń:
1. Istnieje możliwość rozpuszczania kamieni
cholesterolowych (tylko!) za pomocą leków
stosowanych doustnie.
2. Tylko 2 leki okazały się skuteczne - kwas
chenodezoksycholowy i ursodezoksycholowy.

Kwas chenodezoksycholowy

Jest to pochodna kwasu dezoksycholowego.

Zmniejsza zawartość cholesterolu w żółci.
Żółć zawierająca małe

stężenie cholesterolu rozpuszcza na drodze

fizykochemicznej kamienie cholesterolowe w
drogach żółciowych.

1. Hamowanie wchłaniania cholesterolu.
2. Hamowanie syntezy cholesterolu przez

hepatocyty + zmniejszenie jego wydzielania
do żółci.

Zastosowanie
Kamica żółciowa (kamienie cholesterolowe)
również z określonym stopniem uwapnienia;
skuteczność lepsza w przypadku kamieni (im
większy kamień tym dłuższa kuracja), przy
właściwym doborze, przy długotrwałym podaniu
– całkowite i częściowe rozpuszczenie.

Przeciwwskazania

• żółtaczka,

• biegunka,

• ciąża,

• ostre stany zapalne dróg żółciowych.

Działanie niepożądane

• biegunki,

• zwiększenie stężenia aminotransferaz i

innych enzymów wątrobowych we krwi.

Preparaty
1. Chenofalk (Cholanorm) - kapsułki 0,25g;

stosuje się przeciętnie do 1,0g w dawkach
podzielonych w czasie posiłków (10-15
mg/kg/d).

Podobne właściwości i zastosowanie przy

większej skuteczności i mniejszym działaniu
niepożądanym ma kwas
ursodezoksycholowy.

2. Ursofalk (Biliepar) - kwas

ursodezoksycholowy, kapsułki 0,25g; stosuje
doustnie 10 mg/kg m.c/dobę.

Leki żółciopędne stosuje się głównie w
zakażeniach dróg żółciowych, w kamicy
żółciowej, w tzw. dyskinezach dróg
żółciowych i pęcherzyka żółciowego, w
schorzeniach miąższu wątrobowego oraz w
celach diagnostycznych. Ponieważ
zmniejszają stężenie cholesterolu we krwi,
stosuje się je także w miażdżycy.
Niektóre z nich są stosowane również w
zaparciach.

Najsilniejszymi lekami żółciopędnymi
obecnie nie są kwasy żółciowe, a m.in.
ferulamid, osalmid i inne.

Do rozpuszczania kamieni żółciowych
cholesterolowych skuteczne okazały się
kwasy chenodezoksycholowy i
ursodezoksycholowy

Bibliografia:

1. A. Danysz, Kompendium Farmakologii i

Farmakoterapii

2. Pod red. Grażyny Rajtar – Cynke

Farmakologia