Struktura procesu diagnozowania

Katarzyna Stemplewska-Żakowicz
Szkoła Wyższa Psychologii Społecznej

Diagnoza to więcej niż testowanie,

ponieważ wymaga:

•

zastosowania wielu różnych źródeł
danych

•

uwzględniania wielu możliwych
uwarunkowań (jednocześnie)

•

sprawdzania hipotez

•

wnioskowania

•

wypracowania całościowego
rozumienia

(na podst. materiałów z konferencji Kompetencje 2002, por.

Krishnamurthy, VandeCreek, Kaslow, Tazeau i in., 2004)

Diagnozowanie to złożony
proces. Porównywano go do:



rozwiązywania

problemów



podejmowania decyzji



formułowania i

testowania hipotez

Diagnozowanie jest zarazem



postępowaniem
badawczym



standardy
metodologiczne



profesjonalnym
kontaktem z człowiekiem



standardy etyczne

OBOWIĄZUJĄ

Poszukiwana: struktura procesu
diagnozowania



Odpowiedzialne
zadanie



Zawodność
wnioskowania
nieformalnego

JEDNAK NA RAZIE BRAK POWSZECHNIE

AKCEPTOWANYCH STANDARDÓW

DOTYCZĄCYCH PROCESU DIAGNOZOWANIA

JAKO CAŁOŚCI

Postulaty Meehla jeszcze raz!

ALE...

Formułowano różne propozycje nadania struktury

wnioskowaniu diagnostycznemu, w tym:



model Maloneya i Warda (1976),

spopularyzowany przez Groth-Marnata (2003)



procedura pięciu punktów (pytań),

zaproponowana przez Teresę Szustrową (1987 a i

b)



model GAP (Guidelines for Assessment Process) -

propozycja zespołu, powołanego przy

Europejskim Towarzystwie Diagnozy

Psychologicznej (Fernández-Ballesteros, De

Bruyn, Godoy, Hornke i in., 2001)

Model Maloneya i Warda

Wyprowadzenie

hipotez

cząstkowych

ODRZUCENIE

HIPOTEZ

MODYFIKACJA

HIPOPTEZ

AKCEPTACJA

HIPOTEZ

Wyjściowy zbiór danych





Model Maloneya i Warda c.d.





SFORMUŁOWANIE HIPOTEZ OGÓLNYCH



DYNAMICZNY MODEL OSOBY

(konceptualizacja przypadku)

+

ZMIENNE SYTUACYJNE



PREDYKCJA ZACHOWANIA

Procedura 5 pytań według Teresy
Szustrowej

1.

Określenie celu badania: Po co prowadzę badanie? Jakie

decyzje będą podejmowane na podstawie jego wyników?

2.

Wybór orientacji teoretycznej: W jakich kategoriach

będę formułować twierdzenia o człowieku?

3.

Sformułowanie pytań i/lub hipotez diagnostycznych:

Na jakie szczegółowe pytania, dotyczące człowieka, chcę

znaleźć odpowiedź?

4.

Dobór wskaźników: Co muszę o człowieku wiedzieć, by

sformułować odpowiedzi na te pytania? Po czym poznam,

jaka jest odpowiedź na moje pytania?

5.

Operacjonalizacja wskaźników za pomocą

konkretnych procedur diagnostycznych: Co muszę

zrobić, aby uzyskać potrzebne informacje? Jakie

przeprowadzić testy, jakie pytania zadać, na co zwrócić

uwagę podczas obserwacji, itd.?

Na przykład...

Konceptualizacja przypadku (case
conceptualization)



Jest sednem procesu diagnozowania



Wywodzi się z psychologii klinicznej, gdzie

oznacza



zbiór hipotez albo roboczy model,

stworzony przez klinicystę w celu

wyjaśnienia mechanizmów

psychologicznych, leżących u podstaw

objawów i trudności pacjenta



Dokonuje się jej w terminach wybranej teorii



Na początku lub na końcu procesu

diagnozowania (różne ujęcia)



Jest podatna na błędy nieformalnego

wnioskowania!

Ogólne ramy i kolejne kroki
procesu diagnozowania
według GAP



POCZĄTEK PROCESU: Osoba lub instytucja (klient)
zwraca się do diagnosty o odpowiedź na pytanie lub o
profesjonalną poradę na temat osoby/grupy/organizacji
mającej uczestniczyć w badaniu (podmiotu badania).



WARUNKI WSTĘPNE: Diagnosta rozważa, czy ma
dostateczne kwalifikacje, aby spełnić oczekiwania klienta
oraz czy byłoby to zgodne z zasadami etycznymi.



0. ZASADY OGÓLNE

(np. diagnosta bierze

odpowiedzialność za diagnozę, rozważa możliwy konflikt
interesów, diagnoza odbywa się w kontakcie
interpersonalnym, a diagnosta traktuje osoby
uczestniczące w badaniu uczciwie i z szacunkiem itd.)

Ogólne ramy i kolejne kroki
procesu diagnozowania
według GAP c.d.



1. ANALIZA PRZYPADKU (DIAGNOZA OPISOWA)



1.1. ANALIZA OCZEKIWAŃ, SKARG I/LUB CELÓW

.

Zbieranie ogólnych informacji na temat
problemu/pytania, zgłoszonego przez klienta i/lub
podmiot badania



1.1.1. Badanie i ocena problemu/pytania klienta

i/lub podmiotu badania



1.1.2. Synteza oczekiwań klienta i aspektów ogólnej

sytuacji problemowej



1.1.3. Zawarcie formalnego porozumienia

(kontraktu)

Ogólne ramy i kolejne kroki
procesu diagnozowania
według GAP c.d.



1.2. SFORMUŁOWANIE TESTOWALNYCH
HIPOTEZ DIAGNOSTYCZNYCH NA TEMAT
PRZYPADKU.

Zamiana oczekiwań, skarg i celów

klienta/podmiotu badania na testowane hipotezy

.



1.2.1.

Sformułowanie pytań w terminach

technicznych,

na podstawie zebranych

informacji



1.2.2.

Operacjonalizacja terminów

technicznych za pomocą procedur
diagnostycznych

Ogólne ramy i kolejne kroki
procesu diagnozowania
według GAP c.d.



1.3. ZBIERANIE INFORMACJI. Gromadzenie danych,
odpowiednich ze względu na wyjściowe pytanie/problem.



1.3.1. Zaplanowanie procedur diagnostycznych, które

powinny być przeprowadzone



1.3.2. Zastosowanie procedur diagnostycznych



1.3.3. Ocena zastosowania procedur diagnostycznych



1.4. PRZETWARZANIE INFORMACJI. Odniesienie
zebranych danych do hipotez/pytań diagnostycznych



1.4.1. Analiza danych



1.4.2. Wyprowadzenie konkluzji (w odniesieniu do

hipotez)

Ogólne ramy i kolejne kroki
procesu diagnozowania
według GAP c.d.



2. ORGANIZOWANIE I RAPORTOWANIE WYNIKÓW.
Techniczne przygotowanie wyników i przekazanie do
wiadomości klienta/podmiotu badania



2.1. INTEGRACJA WYNIKÓW. Sformułowanie
odpowiedzi na wyjściowe pytanie/problem w sposób
tak pełny, jak to możliwe.



2.1.1. Połączenie w całość wszystkich wyników w

formie konceptualizacji przypadku



2.1.2. Sformułowanie wniosków z uwzględnieniem

pytań klienta/podmiotu badania

Ogólne ramy i kolejne kroki
procesu diagnozowania
według GAP c.d.



2.2. RAPORT. Pisemna i/lub ustna prezentacja
raportu



2.2.1. Formalne kryteria tworzenia raportu (np.

podanie wszystkich autorów, wyszczególnienie
źródeł danych itp.)



2.2.2. Uwzględnienie odpowiednich informacji w

raporcie (np. sformułowanie odpowiedzi na pytania
klienta/podmiotu badania, wskazanie empirycznych
podstaw i uzasadnień dla wniosków itp.)



2.2.3. Zadbanie o zrozumiałą formę raportu

Ogólne ramy i kolejne kroki
procesu diagnozowania
według GAP c.d.



2.3. DYSKUSJA I DECYZJA



2.3.1. Przedyskutowanie raportu z klientem,

podmiotem badania i ewentualnie innymi
zainteresowanymi



2.3.2. Przeanalizowanie, czy ogólne okoliczności

uzasadniają zakończenie w danym momencie
procesu diagnostycznego, czy też należy powtórzyć
cykl diagnostyczny lub pewne jego etapy?



Jeśli potrzebna jest interwencja, diagnosta rozważa, czy
ma kwalifikacje do jej przeprowadzenia i ewentualnie
przesyła dokumentację innemu profesjonaliście.

Ogólne ramy i kolejne kroki
procesu diagnozowania
według GAP c.d.



3. PLANOWANIE INTERWENCJI.

Określenie celów

interwencji i kryteriów oceny jej efektów. Przed
przystąpieniem do interwencji należy przeprowadzić
szereg czynności diagnostycznych



3.1. WYBÓR I TESTOWANIE SPECYFICZNYCH
HIPOTEZ, DOTYCZĄCYCH INTERWENCJI



3.1.1. Wybór i operacjonalizacja zmiennych, których
dotyczy interwencja oraz jej efekty



3.1.2. Przegląd procedur interwencji i wybór optymalnych
z punktu widzenia danego przypadku



3.1.3. Wybór i pomiar odpowiednich zmiennych,
stosowanych do monitorowania przebiegu interwencji

Ogólne ramy i kolejne kroki
procesu diagnozowania
według GAP c.d.

(PRZEPROWADZENIE INTERWENCJI)

...



4. OCENA INTERWENCJI I ODROCZONE
BADANIE KONTROLNE (FOLLOW-UP)



4.1. ZBIERANIE DANYCH O EFEKTACH
INTERWENCJI



4.1.1. Przegląd wcześniej zebranych danych (z fazy 2 i

3) i wybór tych, które mogą być użyteczne w ocenie
interwencji



4.1.2. Zebranie danych po interwencji do

monitorowania przebiegu interwencji

Ogólne ramy i kolejne kroki
procesu diagnozowania
według GAP c.d.



4.2. ANALIZA EFEKTÓW INTERWENCJI



4.2.1. Wyciagnięcie wniosków z danych na

temat efektów interwencji



4.2.2. Przekazanie raportu na temat efektów

interwencji klientowi, podmiotowi badania i
ewentualnie innym zainteresowanym



4.2.3. Gdy to niezbędne, opracowanie

pisemnego raportu dla klienta, podmiotu
badania i ewentualnie innych zainteresowanych

Ogólne ramy i kolejne kroki
procesu diagnozowania
według GAP c.d.



4.3. ODROCZONE BADANIE KONTROLNE (follow-up)



4.3.1. Zaplanowanie odroczonego badania kontrolnego w

porozumieniu z klientem, podmiotem badania i ewentualnie
innymi zainteresowanymi



4.3.2. Diagnoza podmiotu badania według uzgodnionego planu



4.3.3. Analiza wyników



4.3.4. Przedyskutowanie wyników z klientem, podmiotem

badania i ewentualnie innymi zainteresowanymi



4.3.5. Gdy to niezbędne, opracowanie pisemnego raportu dla

klienta, podmiotu badania i ewentualnie innych
zainteresowanych

Ogólne ramy i kolejne kroki
procesu diagnozowania
według GAP c.d.



ZAKOŃCZENIE PROCESU. Proces
diagnozowania dobiega końca z chwilą, gdy
diagnosta kończy profesjonalną relację z
osobą/instytucją (klientem) i badaną
osobą/grupą/instytucją (podmiotem
badania) w odniesieniu do zadań
diagnostycznych