Hormonoterapia

Nowotworów

Historia hormonoterapii

•

1896 Beatson – kastracja w raku piersi

•

1940 Huggins – orchidektomia w r. jąder

•

1962 Jensen – odkrycie receptorów

Zastosowanie hormonoterapii w

leczeniu nowotworów

•

Nowotwory hormonozależne

•

rak piersi

•

rak gruczołu krokowego

•

rak trzonu macicy

•

Nowotwory o średniej hormonozależności

•

rak jajnika

•

rak szyjki macicy

•

rak tarczycy

•

rak nerki

Inne zastosowanie hormonoterapii

•

wyniszczenie nowotworowe

•

poprawa tolerancji leczenia

Rola hormonoterapii w onkologii

Nowotwór

Stosowane metody

Rak piersi

Rak stercza

Rak trzonu macicy

Rak tarczycy



Kastracja (chirurgiczna, radiologiczna,

farmakologiczna)



Antyestrogeny, inhibitory

aromatazy



Kastracja (chirurgiczna, farmakologiczna)



Antyandrogeny



Progestyny



Tyroksyna

Założenia terapii hormonalnej

•

Radykalne leczenie przeciwnowotworowe

•

neoadiuwantowe

•

uzupełniające

•

samodzielne (w szczególnych sytuacjach)

•

Leczenie paliatywne

•

Leczenie wspomagające

•

Leczenie substytucyjne

•

Zapobieganie (?)

Mechanizm działania

•

Pozbawienie wpływu hormonów



Usunięcie tkanek produkujących hormony (ablacja)



Zahamowanie ich produkcji



Zablokowanie receptorów hormonalnych

•

Terapia addytywna

•

Wrażliwość

komórek

na

leczenie

hormonalne

uwarunkowana jest obecnością specjalnych białek, tzw.
receptorów zlokalizowanych na ich powierzchni, w
cytoplaźmie lub w jądrze komórkowym.

Odpowiedź na leczenie hormonalne w zależności od

ekspresji receptorów estrogenowych i

progesteronowych

Clark, 1984

80

70

60

50

40

30

20

10

0

ER
PR

-
-

+

-

-

+

+
+

Odpowiedź na kolejne rzuty

hormonoterapii

Hormony oddziałujące na pierś

LHRH

(podwzgórze)

Przysadka

Jajnik

Nadnercza

Pomeno-

i przedmenopauzalne

Przedmenopauzalne

Prolaktyna

Hormon wzrostu

Estrogeny

Progesteron

Androgeny

Progesteron

Obwodowa

konwersja

Kortykosterydy

ACTH

FSH + LH

Estro geny

Biosynteza

estrogenów

Komórka

nowotworow

a

Jądro

komórko

we

Jądro

komórko

we

Zahamowanie wzrostu zależnego od estrogenów

Zahamo

wanie

wzrostu

Biosynteza

estrogenów

antyestrogen

antyestrogen

y

y

antyestrogen

antyestrogen

y

y

Inhibitor

Inhibitor

y

y

aromataz

aromataz

y

y

Inhibitor

Inhibitor

y

y

aromataz

aromataz

y

y

Hormonoterapia raka piersi

- eliminacja wpływu estrogenów

•

usunięcie źródła estrogenów

kastracja chirurgiczna lub Rtg
adrenalektomia

•

usunięcie lub hamowanie działania gonadotropin

hypofyzektomia
analogi LHRH
danazol
progestageny

•

blokowanie receptora estrogenowego

tamoksyfen i inne SERM
antagoniści receptora estrogenowego

•

hamowanie obwodowej syntezy estrogenów

inhibitory aromatazy

Hormonoterapia

– metody ablacyjne

•

kastracja



chirurgiczna – Beatson 1896



laparoskopia

 powikłań



radiologiczna



wolniejszy efekt



dobra tolerancja

•

usunięcie nadnerczy

•

usunięcie przysadki

nie stosowane

Metody ablacyjne

Napromienianie,

Chemioterapia,

Analogi LHRH

Chirurgiczne

usunięcie jajników

Tamoksyfen –

mechanizm działania

•

antagonista receptorów estrogenowych

częściowe działanie agonistyczne

–

endometrium

–

gęstość mineralna kości

–

gospodarka lipidowa

•

wpływ na wytwarzanie cytokin



 TGFα



 IGF-1



 TGFβ

•

hamowanie angiogenezy

Hormonozależny rak prostaty

Testosteron

LHRH

Przysadka

Kortyzol

Nadnerczowe

androgeny

Prostata

Jądra

Prolaktyna

Nadnercza

Podwzgórze

LH

AC

TH

Rak prostaty – terapia hormonalna

•

estrogeny

•

orchidektomia

•

antagoniści receptorów androgenowych

•

analogi LHRH (kastracja farmakologiczna)

•

„całkowita blokada androgenowa”

Objawy niepożądane leczenia

•

Uderzenia gorąca

•

Wysypki skórne

•

Krwawienie z dróg rodnych

•

Ginekomastia

•

Przyrost masy ciała

•

Nadciśnienie

•

Powikłania zatorowo-zakrzepowe

•

Powikłania kardiologiczne

•

Hepatotoksyczność

•

Retinopatia

Profilaktyka raka piersi

Porównanie badania amerykańskiego z

badaniami europejskimi

Badanie
Liczba chorych

NSABP

13388

Veronesi

5408

Powles

2471

Mediana czasu obserw.
(m-ce)

69

46

70

Ryzyko zachorowania na
raka piersi

wysokie

normalne

Obciążenie rodzinne

Zachorowania wśród
krewnych I

0

76%

12%

96%

Rak piersi
Tam
Placebo
OR

124
224

0,51

19
22

O,91

34
36

0,94