Ubezpieczenia

społeczne w Polsce

Bogusława

Paderewska

Ubezpieczenia społeczne w Polsce

Kasy wzajemnej pomocy jako zaczątki ubezpieczeń

społecznych

Przyczyny rozwoju ubezpieczeń społecznych:

- rewolucja przemysłowa – rozwój klasy

robotniczej

- niskie dochody robotników

- konflikty klas społecznych

- rozpad wielopokoleniowych rodzin

Ubezpieczenia społeczne w Polsce

Dwie tradycje zabezpieczenia społecznego

Anglia – prawo ubogich – ustawa z 1601 r. o ubogich

nakazująca parafiom (gminom) udzielać ubogim na ich

terenie pomocy. Cecha charakterystyczna metody: pomoc

jest udzielana przez instytucję publiczną na podstawie oceny

potrzeb (ubóstwa), a przyznanie świadczenia miało na celu

łagodzenie, a nie likwidację ubóstwa.

Tradycja ubezpieczeniowa – zorientowana na potrzeby

pracownicze, zwłaszcza robotników w związku z ryzykiem

niezdolności

pracy

śmierci

żywiciela.

Forma

niezdolności

pracy

śmierci

żywiciela.

Forma

obligatoryjna dla wszystkich członków wspólnoty ryzyka:

pracownika i pracodawcy.

Ubezpieczenia społeczne w Polsce

System zabezpieczenia
społecznego w Polsce

1) system ubezpieczenia i
zaopatrzenia
społecznego
2) system ubezpieczenia
zdrowotnego

3) system świadczeń na wypadek
bezrobocia
4) system pomocy społecznej

Ubezpieczenia społeczne w Polsce

System ubezpieczeń społecznych

Podstawa prawna - ustawa z dnia

13 października 1998 r. o systemie

ubezpieczeń społecznych (tekst

jedn. Dz. U. z 2009r. nr 205, poz.

1585 ze zm.)

Ubezpieczenia społeczne w Polsce

Art. 1. Ubezpieczenia społeczne

obejmują:

•

ubezpieczenie emerytalne i rentowe

•

ubezpieczenie w razie choroby i

macierzyństwa, zwane

ubezpieczeniem chorobowym

•

ubezpieczenie z tytułu wypadków

przy pracy i chorób zawodowych,

zwane ubezpieczeniem wypadkowym

Ubezpieczenia społeczne w Polsce

Rodzaje świadczeń z ubezpieczeń
społecznych, warunki nabywania prawa
oraz zasady i tryb ich przyznawania
określają odrębne przepisy.

Wypłacalność świadczeń z ubezpieczeń
społecznych gwarantowana jest przez
państwo.

Ubezpieczenia społeczne w Polsce

Poszczególne

obszary

ubezpieczeń

społecznych określają odrębne ustawy

ubezpieczenie emerytalne i rentowe

• ustawa z dnia 17 grudnia 1998 r. o

emeryturach i rentach z Funduszu
Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn.
Dz. U. z 2009 r., Nr 153, poz. 1227, z
późn. zm)

• ustawa z dnia 28 sierpnia 19997 r. o

organizacji i funkcjonowaniu funduszy
emerytalnych (tekst jedn. z 2004 r. Dz.
U. Nr 159, poz. 1667 z późn. zm.)

Ubezpieczenia społeczne w Polsce

ubezpieczenie chorobowe

•

ustawa z dnia 25 czerwca 1999 r. o

świadczeniach

pieniężnych

świadczeniach

pieniężnych

ubezpieczenia społecznego w razie

choroby i macierzyństwa (tekst jedn. z

2005 r., Nr 31, poz. 267 z późn. zm.)

ubezpieczenie wypadkowe

•

ustawa z dnia 30 października 2002 r.

o ubezpieczeniu społecznym z tytułu

wypadków

przy

pracy

chorób

wypadków

przy

pracy

chorób

zawodowych (tekst jedn. z 2009 r., Dz.

U. Nr 167, poz. 1322)

Ubezpieczenia społeczne w Polsce

Zasady podlegania ubezpieczeniom

społecznym

Podleganie ubezpieczeniom społecznym nie
jest jednolite i zależy od tytułu i rodzaju
ubezpieczenia. Jest w zasadzie obowiązkowe,
ale w y j ą t k o w o może być dobrowolne.

Ustawa przewiduje możliwość dobrowolnego
ubezpieczenia

społecznego,

oraz

kontynuowania ubezpieczeń.

Ubezpieczenia

emerytalne

rentowe

występują łącznie.
Nie

możliwości

podlegania

tylko

ubezpieczeniu

emerytalnemu

lub

tylko

ubezpieczeniom rentowym.

Ubezpieczenia społeczne w Polsce

Art.

Obowiązkowo

ubezpieczeniom

emerytalnemu i rentowym

podlegają m. in.:

1) pracownicy

2) osoby wykonujące pracę nakładczą

3) członkowie rolniczych spółdzielni

produkcyjnych

4) osoby wykonujące pracę na podstawie

umów cywilnoprawnych, np. agencyjnej,

umowy zlecenia

5) osoby prowadzące pozarolniczą

działalność

Ubezpieczenia społeczne w Polsce

Obowiązkowo ubezpieczeniom

emerytalnemu i rentowym podlegają

posłowie i senatorowie pobierający

uposażenie

7) osoby pobierające stypendium sportowe

8) pobierający stypendium słuchacze

Krajowej Szkoły Administracji Publicznej

9) wykonujący odpłatnie pracę w czasie

odbywania kary pozbawienia wolności lub

tymczasowego aresztowania

10) osoby bezrobotne

pobierające zasiłek

Ubezpieczenia społeczne w Polsce

Obowiązkowo ubezpieczeniom

emerytalnemu i rentowym podlegają

)

osoby duchowne

12)

żołnierze niezawodowi pełniący czynną

służbę

13)

funkcjonariusze Służby Celnej

14)

osoby odbywające służbę zastępczą

15) osoby przebywające na urlopach

wychowawczych lub pobierające zasiłek

macierzyński

Ubezpieczenia społeczne w Polsce

Dobrowolne ubezpieczenie emerytalne i rentowe

Art. 7. Prawo do dobrowolnego objęcia

ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi

przysługuje:

małżonkom pracowników skierowanych

pracy

przedstawicielstwach

pracy

przedstawicielstwach

dyplomatycznych, urzędach konsularnych, …

osobom, które z powodu sprawowania

opieki nad członkiem rodziny

spełniającym

warunki

zasiłku

spełniającym

warunki

zasiłku

pielęgnacyjnego, nie podlegają obowiązkowo

ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym

Ubezpieczenia społeczne w Polsce

Dobrowolne ubezpieczenia emerytalne i rentowe

3) obywatelom polskim wykonującym pracę

za granicą w podmiotach zagranicznych oraz

obywatelom polskim wykonującym pracę w

podmiotach zagranicznych na terytorium

Rzeczypospolitej Polskiej, jeżeli podmioty te

nie posiadają w Polsce swojej siedziby ani

przedstawicielstwa

studentom oraz uczestnikom studiów

doktoranckich

alumnom seminariów duchownych,

nowicjuszom, postulantom i juniorystom do

ukończenia 25 roku życia

Ubezpieczenia społeczne w Polsce

Kontynuacja ubezpieczeń emerytalnego i

rentowych

Celem tej konstrukcji prawnej jest

nieprzerywanie narastania uprawnień

w okresie chwilowej bezczynności

zawodowej.

Nie

ograniczenia

zawodowej.

Nie

ograniczenia

czasowego

kontynuacji,

ale

czasowego

kontynuacji,

ale

przypadku przekroczenia 10 lat – brak

gwarancji wypłaty najniższej emerytury

Ubezpieczenia społeczne w Polsce

Kontynuacja ubezpieczeń

Kontynuować można tylko ubezpieczenie

emerytalno-rentowe

Art.

10.

Osoby

objęte

obowiązkowo

Art.

10.

Osoby

objęte

obowiązkowo

ubezpieczeniami

emerytalnymi

ubezpieczeniami

emerytalnymi

rentowymi oraz osoby, o których mowa w

art. 7 pkt 3 (podlegający dobrowolnie

obywatele polscy wykonujący pracę za

granicą w podmiotach zagranicznych lub

w Polsce , jeżeli podmioty te nie posiadają

Polsce

swojej

siedziby

ani

Polsce

swojej

siedziby

ani

przedstawicielstwa), mogą po ustaniu

tych

ubezpieczeń

kontynuować

tych

ubezpieczeń

kontynuować

dobrowolnie.

Ubezpieczenia społeczne w Polsce

Obowiązkowe ubezpieczenie chorobowe

Art.

Obowiązkowo

ubezpieczeniu

chorobowemu

podlegają

osoby

objęte

obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnymi
i rentowymi:

1) pracownicy

członkowie

rolniczych

spółdzielni

członkowie

rolniczych

spółdzielni

produkcyjnych

3) odbywający zastępczą służbę wojskową

Ubezpieczenia społeczne w Polsce

Dobrowolne ubezpieczenie chorobowe

Dobrowolnie do ubezpieczenia chorobowego

mogą przystąpić osoby objęte obowiązkowo

ubezpieczeniami emerytalnymi i rentowymi,

m. in.:

- prowadzące pozarolniczą działalność

- wykonujące pracę na podstawie umowy

agencyjnej lub zlecenia

- wykonujący pracę nakładczą

- zatrudnieni więźniowie

- duchowni

Ubezpieczenia społeczne w Polsce

Art.

Obowiązkowo

ubezpieczeniu

Art.

Obowiązkowo

ubezpieczeniu

wypadkowemu podlegają osoby podlegające

ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym,

z wyłączeniem

nakładców i osób wykonujących pracę na

podstawie umowy agencyjnej lub zlecenia

jeżeli wykonują pracę poza siedzibą lub

miejscem

prowadzenia

działalności

miejscem

prowadzenia

działalności

zleceniodawcy

2) żołnierzy odbywających czynną służbę

wojskową

Ubezpieczenia społeczne w Polsce

3) bezrobotnych, osób na urlopach

wychowawczych, lub pobierających

zasiłek macierzyński

4) osób pobierających świadczenia

socjalne (np. zasiłek w okresie

przekwalifikowania zawodowego).

5) osób kontynuujących ubezpieczenia

emerytalne i rentowe

Ubezpieczenia społeczne w Polsce

Składki na ubezpieczenia społeczne

Składka

świadczenie

pieniężne

Składka

świadczenie

pieniężne

charakterze

przymusowym,

celowym,

charakterze

przymusowym,

celowym,

odpłatnym i bezzwrotnym.

Przymus

– należności z tytułu składek mogą

być dochodzone w trybie właściwym dla

ściągania opłat publicznych i podatków

Celowość

oznacza obowiązek przeznaczania

funduszy wyłącznie na wypłatę świadczeń

Odpłatność

- związek pomiędzy obowiązkiem

uiszczania składek a prawem do świadczeń

Bezzwrotność

- gdy nie zajdzie ryzyko

składka

nie

podlega

zwrotowi

np.

składka

nie

podlega

zwrotowi

np.

ubezpieczenie rentowe

Ubezpieczenia społeczne w Polsce

Składki na ubezpieczenia społeczne

Art. 22. Stopy procentowe składek wynoszą:

19,52% podstawy wymiaru – na

ubezpieczenie emerytalne

6,00% podstawy wymiaru – na

ubezpieczenie rentowe

2,45% podstawy wymiaru – na

ubezpieczenie chorobowe

Od 0,67% do 3,33% podstawy wymiaru -

na ubezpieczenie wypadkowe

Ubezpieczenia społeczne w Polsce

Podstawa wymiaru składki

Podstawę

wymiaru

składek

może

Podstawę

wymiaru

składek

może

stanowić:

faktyczny przychód w rozumieniu

przepisów o podatku dochodowym

przepisów o podatku dochodowym
•

pracownicy

•

nakładcy

•

członkowie

rolniczych

spółdzielni

członkowie

rolniczych

spółdzielni

produkcyjnych

produkcyjnych
•

funkcjonariusze Służby Celnej

Ubezpieczenia

Ubezpieczenia społeczne w Polsce

Podstawa wymiaru składki

2) przychód w kwocie zadeklarowanej

przez ubezpieczonego, nie niższej niż:

przez ubezpieczonego, nie niższej niż:
•

60% przeciętnego miesięcznego

wynagrodzenia w poprzednim kwartale

dla osób prowadzących pozarolniczą

działalność

działalność
•

30%

kwoty

minimalnego

30%

kwoty

minimalnego

wynagrodzenia w okresie pierwszych

24 miesięcy działalności

Ubezpieczenia społeczne w Polsce

Podstawa wymiaru składki

kwota najniższego przeciętnego

wynagrodzenia – składki opłacane przez

państwo

państwo
•

osoby przebywające na urlopach

wychowawczych

wychowawczych
•

pobierające

zasiłki

stałe

lub

pobierające

zasiłki

stałe

lub

gwarantowane z pomocy społecznej

gwarantowane z pomocy społecznej
•

duchowni

•

żołnierze niezawodowi odbywający

zastępczą służbę wojskową

Ubezpieczenia społeczne w Polsce

Podstawa wymiaru składki

Ograniczenie wysokości podstawy

wymiaru składki

•

ubezpieczenie emerytalne i rentowe –

–

krotność

prognozowanego

–

krotność

prognozowanego

przeciętnego

wynagrodzenia

przeciętnego

wynagrodzenia

miesięcznego

gospodarce

miesięcznego

gospodarce

narodowej, na dany rok kalendarzowy

narodowej, na dany rok kalendarzowy
•

ubezpieczenie

chorobowe

–

ubezpieczenie

chorobowe

–

ograniczenie dotyczy tylko osób, które

ubezpieczeniu podlegają dobrowolnie -

250% przeciętnego wynagrodzenia w

poprzednim kwartale

Ubezpieczenia emerytalne i rentowe

obejmują trzy rodzaje socjalnego

ryzyka:

1) dożycia wieku emerytalnego,

2) niezdolności do pracy,

3) śmierci

ochrona

ryzyka

polega

ochrona

ryzyka

polega

zapewnieniu świadczeń w razie jego

nastąpienia: emerytury, renty z

tytułu niezdolności do pracy, renty

rodzinnej, dodatków do emerytur i

rent oraz zasiłku pogrzebowego.

Ubezpieczenia emerytalne i rentowe

Warunki nabycia

prawa do emerytury -

urodzeni przed 1.01.1949

Wszystkie uprawnienia wynikające z

obowiązujących przed reformą

przepisów

tzw. emerytura powszechna

•

wiek emerytalny - podstawowy 60 lat

– kobieta, 65 lat mężczyzna lub niższy

– kobieta, 65 lat mężczyzna lub niższy
•

staż składkowy i nieskładkowy – 20

lat – kobieta, 25 lat mężczyzna lub

krótszy

Ubezpieczenia emerytalne i rentowe

Prawo do emerytury w obniżonym wieku

Szczególne

warunki

lub

szczególny

Szczególne

warunki

lub

szczególny

charakter pracy

•

prace o znacznej szkodliwości dla zdrowia

•

wymagające

wysokiej

sprawności

wymagające

wysokiej

sprawności

psychofizycznej

względu

psychofizycznej

względu

bezpieczeństwo własne lub otoczenia

Rozporządzenie Rady Ministrów z 7.02.

1983r. w sprawie wieku emerytalnego

pracowników zatrudnionych w warunkach

szczególnych

lub

szczególnym

szczególnych

lub

szczególnym

charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze zm.)

Ubezpieczenia emerytalne i rentowe

Wiek emerytalny osób zatrudnionych w

szczególnych warunkach lub w szczególnym

charakterze - wybrane pozycje

zawód /

szkodliwe
warunki

wiek emerytalny

staż

szczególny

Kobieta

Mężczyzna

dziennikarz

tancerz,

kaskader

artysta chóru

celnik

policjant

pilot,

stewardesa

nauczyciel

azbest

Ubezpieczenia emerytalne i rentowe

2. Prawo do emerytury wcześniejszej

2. Prawo do emerytury wcześniejszej
•

w wieku o 5 lat niższym od podstawowego

dla osób, które osiągnęły wymagany staż K

– 20, M – 25

- całkowicie niezdolnych do pracy

- uprawnionych do renty z ustawy

wypadkowej

•

kobiety w wieku 55 lat z 30 letnim stażem

pracy

•

mężczyźni w wieku 60 lat z 35 letnim

stażem pracy

Ubezpieczenia emerytalne i rentowe

Prawo do emerytury w niższym wieku

3. Górnicy

wiek emerytalny K – 60 lat, M -65 lat

obniża się o 6 m-cy za każdy rok pracy

górniczej, wykonywanej co najmniej

przez 5 lat, nie więcej niż o 15 lat (art.

39)

4. Kolejarze – co najmniej 15 lat pracy na

kolei (art. 40)

- Kobieta – 55 l. ż., 20 l. p.

- Mężczyzna – 60 l. ż., 25 l. p.

Ubezpieczenia emerytalne i rentowe

5. Prawo do wcześniejszej emerytury z

odrębnych ustaw

•

inwalidzi wojenni i wojskowi oraz

kombatanci

•

pracownicy urzędów państwowych

•

pracownicy samorządowi

•

żołnierze zastępczej służby wojskowej

przymusowo zatrudnieni w

kopalniach węgla, kamieniołomach i

zakładach wydobywania rud uranu

•

nauczyciele akademiccy

Ubezpieczenia emerytalne i rentowe

6. Prawo do emerytury bez względu na wiek

6. Prawo do emerytury bez względu na wiek
•

Nauczyciele na podstawie ustawy Karta

Nauczyciela

- 30 lat pracy w tym 20 lat nauczycielskiej

- 25 lat w tym 20 lat w szkolnictwie

specjalnym

•

Górnicy na podstawie ustawy o

emeryturach i rentach z FUS – art. 48 i 49

- 25 lat pracy górniczej pod ziemią, stale i

w pełnym wymiarze

7. Emerytura niepełna – dla osób w

podstawowym wieku emerytalnym z

krótszym o 5 lat stażem

Ubezpieczenia emerytalne i rentowe

Okresy składkowe

1) ubezpieczenie

2) pozostawanie duchownymi przed

1.07.1989r. jeżeli po tej dacie opłacono

składki za cały okres podlegania

3) czynna służba wojskowa

działalność

kombatancka

działalność

kombatancka

podlegania represjom wojennym i

okresu powojennego

5) Służba w Policji, UOP, Straży

Granicznej,…

Ubezpieczenia emerytalne i rentowe

Okresy składkowe

6) pobieranie zasiłku macierzyńskiego

osadzenie

więzieniach

osadzenie

więzieniach

działalność polityczną

8) praca przymusowa

- w okresie II wojny światowej – na

rzecz hitlerowskich Niemiec

rzecz hitlerowskich Niemiec
-

obszarze

ZSRR

okresie

obszarze

ZSRR

okresie

17.09.1939 – 31.12.1956

17.09.1939 – 31.12.1956
-

w czasie służby wojskowej w

kopalniach węgla, kamieniołomach, …

9) Sprawowania mandatu posła lub

senatora

Ubezpieczenia emerytalne i rentowe

Okresy składkowe

10)

niektóre

okresy

nieskładkowe

10)

niektóre

okresy

nieskładkowe

przypadające przed 15.11.1991r., np.

zasiłki chorobowe, opiekuńcze, renta

chorobowa

11) niewykonywanie pracy po ustaniu

zatrudnienia

jeżeli

wypłacono

zatrudnienia

jeżeli

wypłacono

wynagrodzenie lub odszkodowanie

12) wykonywanie działalności twórczej lub

artystycznej,

opłacone

składką

artystycznej,

opłacone

składką

zwolnione z opłaty

13) pobieranie stypendium sportowego z

tytułu wyczynowego uprawiania sportu

Ubezpieczenia emerytalne i rentowe

Okresy nieskładkowe

wynagrodzenie i zasiłki chorobowe i

opiekuńcze

świadczenie rehabilitacyjne

urlopy wychowawcze i bezpłatne z tytułu

opieki nad dzieckiem 3 lata, nie więcej niż

6 lat

pielęgnacja inwalidy wojennego (I grupa)

opieka nad członkiem rodziny (I grupa) –

6 lat

przerwa w pracy małżonków pracowników

skierowanych do pracy w placówkach

dyplomatycznych, konsularnych, …

Ubezpieczenia emerytalne i rentowe

Okresy nieskładkowe

7) nauka w szkolnictwie wyższym

8) dokształcanie zawodowe lekarzy w

klinikach akademii medycznych i

oddziałach instytutów naukowych w

charakterze wolontariusza – 1 rok

9)pobieranie zasiłku i świadczenia

przedemerytalnego

10) niezdolność do pracy w okresie

pobierania zasiłku dla bezrobotnych

Ubezpieczenia emerytalne i rentowe

Przeliczniki stażu pracy

Przeliczniki stażu pracy są stosowane po

to, by wydłużyć faktyczny staż pracy w celu
wcześniejszego nabyca prawa do emerytury,
niż wynikałoby to z faktycznego stażu:

• górnicy staż pod ziemią , w kopalniach

siarki i węgla brunatnego liczony jest do
nabycia prawa w wymiarze 1,5 - krotnym

• kolejarze - 14 miesięcy za każy pełny rok

zatrudnienia na parowym, spalinowym lub
elektrycznym pojeździe trakcyjnym, ...

albo

Ubezpieczenia emerytalne i rentowe

Przeliczniki stażu pracy

uwzględniane podwójnie

dla osób, które nie mogłyby go spełnić

np. z powodu wojny:

• działalność kombatancka, okresy

podlegania represjom wojennym i okresu
powojennego

• praca przymusowa wykonywana na rzecz

hitlerowskich Niemiec w okresie II wojny
światowej, na obszarze ZSRR w okresie
17.09.1939 – 31.12.1956, ..., w okresie
służby wojskowej: w kamieniołomach, w
kopalniach węgla kamiennego, rud
uranu

Ubezpieczenia emerytalne i rentowe

Kwota bazowa

•

Kwota bazowa stanowi 100% przeciętnego

wynagrodzenia,

pomniejszonego

wynagrodzenia,

pomniejszonego

potrącone od ubezpieczonych składki na

ubezpieczenia społeczne, określone w

przepisach

systemie

ubezpieczeń

przepisach

systemie

ubezpieczeń

społecznych,

poprzednim

roku

społecznych,

poprzednim

roku

kalendarzowym.

Kwota

bazowa

jest

kalendarzowym.

Kwota

bazowa

jest

ustalana corocznie i obowiązuje od 1

marca każdego roku kalendarzowego do

końca

lutego

następnego

roku

końca

lutego

następnego

roku

kalendarzowego.

•

Od 1 marca 20

r. kwota bazowa wynosi

716,71

zł.

Ubezpieczenia emerytalne i rentowe

Podstawa wymiaru

•

Podstawę wymiaru emerytury stanowi

podstawa

wymiaru

składek

podstawa

wymiaru

składek

ubezpieczenie

społeczne

lub

ubezpieczenie

społeczne

lub

ubezpieczenie emerytalne z okresu

kolejnych

lat

kalendarzowych,

kolejnych

lat

kalendarzowych,

wybranych

ostatnich

lat

wybranych

ostatnich

lat

kalendarzowych

poprzedzających

kalendarzowych

poprzedzających

bezpośrednio rok, w którym zgłoszono

wniosek o świadczenie

20 lat kalendarzowych dowolnie wybranych

z całego okresu podlegania ubezpieczeniu

Ubezpieczenia emerytalne i rentowe

Formuła wymiaru emerytury metodą

tzw. zdefiniowanego świadczenia

E = 24% Kb + /(S x 1,3) + (Ns x

0,7) / x P

Kb – kwota bazowa

S – okresy składkowe w miesiącach

Ns – okresy nieskładkowe w miesiącach

P – podstawa wymiaru świadczenia

Ubezpieczenia emerytalne i rentowe

Kapitał początkowy

Przed

1999

ZUS

nie

był

Przed

1999

ZUS

nie

był

zobowiązany

prowadzenia

zobowiązany

prowadzenia

indywidualnych kont ubezpieczonych.

Z tego względu osobom urodzonym

1948

okresy

pracy

1948

okresy

pracy

(ubezpieczenia) przypadające przed

1999 r.

odtwarzana jest teoretyczna

składka na ubezpieczenie społeczne

poprzez

obliczenie

kapitału

poprzez

obliczenie

kapitału

początkowego

Ubezpieczenia emerytalne i rentowe

Teoretyczne odtworzenie składek na

ubezpieczenie społeczne następuje:

•

poprzez obliczenie hipotetycznej

emerytury według obecnych zasad, jaką

ubezpieczony otrzymałby w dniu 1

stycznia 1999 r. za przebyte przed 1999

r. okresy składkowe i nieskładkowe

a następnie

•

pomnożenie kwoty hipotetycznej

emerytury przez średnie dalsze trwanie

życia (kobiet i mężczyzn) w wieku 62

lat, ustalone na dzień 1 stycznia 1999

Ubezpieczenia emerytalne i rentowe

Warunki nabycia

prawa do

emerytury

dla osób

urodzonych po 31.12.1968r.

Prawo do emerytury uzależnione jest

wyłącznie

osiągnięcia

wieku

wyłącznie

osiągnięcia

wieku

emerytalnego

•

Kobieta 60 lat

•

Mężczyzna 65 lat

Nie występują emerytury wcześniejsze,

ani przyznawane bez względu na wiek

Ubezpieczenia emerytalne i rentowe

Wysokość emerytury w systemie

zdefiniowanej składki

•

Wysokość nowej emerytury będzie

wynikiem podzielenia podstawy jej

obliczenia przez tzw. średnie dalsze

trwanie życia dla osób w wieku

równym

wiekowi,

jakim

równym

wiekowi,

jakim

ubezpieczony zdecyduje się przejść

na emeryturę.

Ubezpieczenia emerytalne i rentowe

Wysokość emerytury w systemie zdefiniowanej składki

•

Podstawę obliczenia emerytury utworzy

kwota składek zaewidencjonowanych na

indywidualnym koncie ubezpieczonego.

Kwota ta obejmie zgromadzone na

koncie

składki

ubezpieczenie

koncie

składki

ubezpieczenie

emerytalne, ich coroczną waloryzację

oraz zwaloryzowany kapitał początkowy

(jeśli

ubezpieczony

pozostawał

(jeśli

ubezpieczony

pozostawał

ubezpieczeniu przed 1.01.1999r.)

Ubezpieczenia emerytalne i rentowe

Renta z tytułu niezdolności do pracy

Warunki niezbędne do przyznania renty:

•

niezdolność do pracy

•

wymagany okres składkowy i

nieskładkowy

•

niezdolność do pracy powstała w

określonych ustawą okresach

składkowych (okres zatrudnienia,

okres ubezpieczenia) i nieskładkowych

(np. w okresie pobierania zasiłku

chorobowego lub opiekuńczego) albo

nie później niż w ciągu 18 miesięcy od

ustania tych okresów.

Ubezpieczenia emerytalne i rentowe

Staż uprawniający do renty

1 rok - jeżeli niezdolność do

pracy powstała przed ukończeniem

20 lat,

•

2 lata - jeżeli niezdolność do pracy

powstała w wieku od 20 do 22 lat,

•

3 lata - jeżeli niezdolność do pracy

powstała w wieku od 22 do 25 lat,

•

4 lata - jeżeli niezdolność do pracy

powstała w wieku od 25 do 30 lat,

•

5 lat - jeżeli niezdolność do pracy

powstała w wieku powyżej 30 lat.

Ubezpieczenia emerytalne i rentowe

Niezdolność do pracy może powstać w

okresie późniejszym niż 18 miesięcy od

ustania okresów wskazanych w ustawie,

jeżeli osoby:

•

zostały

uznane

całkowicie

zostały

uznane

całkowicie

niezdolne do pracy

•

spełniają

warunek

posiadania

spełniają

warunek

posiadania

wymaganego okresu składkowego i

nieskładkowego oraz

•

legitymują się co najmniej 20-letnim

(w przypadku kobiety) i 25-letnim (w

przypadku

mężczyzny)

okresem

przypadku

mężczyzny)

okresem

składkowym i nieskładkowym

Ubezpieczenia emerytalne i rentowe

Renta szkoleniowa
•

Przysługuje

osobie

spełniającej

Przysługuje

osobie

spełniającej

warunki wymagane do przyznania

renty z tytułu niezdolności do pracy,

która uzyskała orzeczenie o celowości

przekwalifikowania zawodowego ze

względu na niezdolność do pracy w

dotychczasowym

zawodzie.

dotychczasowym

zawodzie.

Przyznawana jest na okres 6 miesięcy,

z możliwością przedłużenia na czas

niezbędny

przekwalifikowania

niezbędny

przekwalifikowania

zawodowego o dalsze 30 miesięcy.

Ubezpieczenia emerytalne i rentowe

Wysokość renty

•

24% kwoty bazowej,

•

po 1,3% podstawy wymiaru za każdy rok okresów

składkowych, z uwzględnieniem pełnych miesięcy,

•

po 0,7% podstawy wymiaru za każdy rok okresów

nieskładkowych

•

po 0,7% podstawy wymiaru za każdy rok okresu

brakującego do pełnych 25 okresów składkowych i

nieskładkowych,

przypadających

dnia

nieskładkowych,

przypadających

dnia

zgłoszenia wniosku o rentę do dnia ukończenia

przez wnioskodawcę 60 lat, tzw. staż hipotetyczny

•

Ubezpieczenia emerytalne i rentowe

•

renta z tytułu częściowej

niezdolności do pracy - wynosi 75%

renty z tytułu całkowitej niezdolności

do pracy

•

renta szkoleniowa wynosi 75%

podstawy jej wymiaru. Renta

szkoleniowa nie może być niższa niż

najniższa wysokość renty z tytułu

częściowej niezdolności do pracy

Ubezpieczenia emerytalne i rentowe

Renta rodzinna

•

Renta rodzinna przysługuje uprawnionym

członkom rodziny po:

- emerycie lub renciście albo osobie, która

spełniała warunki do przyznania jednego

z nich. Przy ocenie prawa do renty

przyjmuje się, że osoba zmarła była

całkowicie niezdolna do pracy

- osobie pobierającej zasiłek

przedemerytalny lub świadczenie

przedemerytalne

Ubezpieczenia emerytalne i rentowe

Krąg osób uprawnionych do renty

rodzinnej

•

dzieci własne, dzieci drugiego

małżonka oraz dzieci przysposobione

•

przyjęte na utrzymanie i wychowanie

wnuki, rodzeństwo i inne dzieci w

ramach rodziny zastępczej

•

wdowa, wdowiec

•

rodzice

Ubezpieczenia emerytalne i rentowe

Krąg uprawnionych do renty rodzinnej

•

dzieci

- do ukończenia 16. roku życia lub 25.

roku życia, jeśli się uczą

- bez względu na wiek, jeśli stały się

całkowicie niezdolne do pracy przed 16.

rokiem życia lub w czasie nauki w szkole

do ukończenia 25. roku życia. Jeżeli

dziecko osiągnęło 25 lat będąc na

ostatnim roku studiów w szkole wyższej,

prawo do renty przedłuża się do

zakończenia tego roku studiów.

Ubezpieczenia emerytalne i rentowe

Krąg uprawnionych do renty rodzinnej

•

wnuki, rodzeństwo i inne dzieci przyjęte

na wychowanie, jeżeli spełniają takie

warunki jak dzieci własne i zostały

przyjęte na wychowanie co najmniej na

rok

przed

śmiercią

ubezpieczonego

rok

przed

śmiercią

ubezpieczonego

(emeryta lub rencisty), chyba że śmierć

była następstwem wypadku, a ponadto

nie mają prawa do renty po zmarłych

rodzicach, a gdy rodzice żyją - jeżeli nie

mogą zapewnić im utrzymania albo

ubezpieczony (emeryt lub rencista) lub

jego

małżonek

był

ich

opiekunem

jego

małżonek

był

ich

opiekunem

ustanowionym przez sąd.

Ubezpieczenia emerytalne i rentowe

Krąg uprawnionych do renty rodzinnej

•

Prawo do renty rodzinnej przysługuje

wdowie, jeśli w chwili śmierci męża

ukończyła 50 lat lub była niezdolna do

pracy, albo wychowuje co najmniej

jedno z dzieci, wnuków lub rodzeństwa

uprawnionych do renty rodzinnej po

zmarłym mężu, które nie ukończyły

16. roku życia, a jeżeli uczą się - 18.

roku życia lub są całkowicie niezdolne

do pracy

Ubezpieczenia emerytalne i rentowe

•

Uprawnienie do renty rodzinnej przysługuje

również wdowie, jeśli spełni warunek

dotyczący wieku lub niezdolności do pracy

w okresie nie dłuższym niż 5 lat od śmierci

męża lub od zaprzestania wychowywania

ww. dzieci.

•

Wdowa,

która

nie

spełnia

Wdowa,

która

nie

spełnia

ww.

wymi

enionych warunków i nie posiada

niezbędnych źródeł utrzymania - ma prawo

do renty rodzinnej przez okres jednego

roku od dnia śmierci męża albo

na czas

szkolenia w

celu uzyskani

kwalifikacji do

wykonywania pracy zarobkowej, nie dłużej

jednak niż przez 2 lata od śmierci męża.

Ubezpieczenia emerytalne i rentowe

Krąg uprawnionych do renty rodzinnej

Rodzice

mają

prawo

renty

Rodzice

mają

prawo

renty

rodzinnej,

jeżeli

ubezpieczony

rodzinnej,

jeżeli

ubezpieczony

(emeryt lub rencista) bezpośrednio

przed śmiercią przyczyniał się do ich

utrzymania

ponadto

spełniają

utrzymania

ponadto

spełniają

warunki takie jak dla wdowy/wdowca

(dotyczące wieku, niezdolności do

pracy lub wychowywania małoletnich

osób).

Ubezpieczenia emerytalne i rentowe

Renta rodzinna wynosi

•

dla jednej osoby uprawnionej -

85% świadczenia, które

przysługiwałoby zmarłemu

•

dla dwóch osób uprawnionych -

90% świadczenia, które

przysługiwałoby zmarłemu

•

dla trzech i więcej osób

uprawnionych - 95% świadczenia,

które przysługiwałoby zmarłemu.

Ubezpieczenia emerytalne i rentowe

Dodatki do emerytur i rent

•

dodatek pielęgnacyjny - dla osób,

które zostały uznane za całkowicie

niezdolne do pracy oraz samodzielnej

egzystencji, albo ukończyły wiek 75

lat

•

dodatek do renty rodzinnej dla

sieroty zupełnej

Ubezpieczenia emerytalne i rentowe

Zasiłek pogrzebowy

Przysługuje w razie śmierci:

Przysługuje w razie śmierci:
•

ubezpieczonego

•

osoby pobierającej emeryturę lub

rentę lub spełniającej warunki do

przyznania jednego ze świadczeń

•

członka rodziny ubezpieczonego, albo

osoby pobierającej emeryturę lub

rentę lub spełniającej warunki do ich

przyznania

Ubezpieczenia emerytalne i rentowe

Renta socjalna przysługuje osobie, która:

–

jest pełnoletnia oraz

–

jest całkowicie niezdolna do pracy z

powodu

naruszenia

sprawności

powodu

naruszenia

sprawności

organizmu, które powstało

•

przed ukończeniem 18. roku życia

albo

•

w trakcie nauki w szkole lub w szkole

wyższej - przed ukończeniem 25. roku

życia albo

•

w trakcie studiów doktoranckich lub

aspirantury naukowej.

Ubezpieczenie wypadkowe

Podstawa prawna

ustawa z dnia 30 października 2002

r. o ubezpieczeniu społecznym z

tytułu wypadków przy pracy i chorób

zawodowych (tekst jedn. z 2009 r.,

Dz. U. Nr 167, poz. 1322)

Ubezpieczenie wypadkowe

Art. 3 Kategorie wypadków przy pracy:

pracowniczy wypadek przy pracy –

zdarzenie nagłe wywołane przyczyną

zewnętrzną powodujące uraz lub śmierć,

które nastąpiło w związku z pracą

•

podczas lub w związku z wykonywaniem

przez pracownika zwykłych czynności

lub poleceń przełożonych, lub czynności

rzecz

pracodawcy,

nawet

bez

rzecz

pracodawcy,

nawet

bez

polecenia

•

w czasie pozostawania w dyspozycji

pracodawcy pomiędzy jego siedzibą a

miejscem wykonywania obowiązku

Ubezpieczenie wypadkowe

Na równi z pracowniczym wypadkiem

traktowany jest wypadek:

•

w czasie podróży służbowej

•

podczas szkolenia w zakresie

powszechnej samoobrony

•

przy wykonywaniu zadań zleconych

przez organizacje związkowe

Ubezpieczenie wypadkowe

2) niepracownicze wypadki przy pracy –

nagłe zdarzenie wywołane przyczyną

zewnętrzną powodujące uraz lub

śmierć, które nastąpiło w okresie

ubezpieczenia wypadkowego z danego

tytułu, podczas

•

uprawiania sportu w trakcie zawodów

i treningów przez osobę pobierającą

stypendium sportowe

•

pełnienia

mandatu

posła

lub

pełnienia

mandatu

posła

lub

senatora, pobierającego uposażenie

Ubezpieczenie wypadkowe

•

wykonywania pracy na podstawie

umowy agencyjnej lub zlecenia i

współpracy

•

wykonywania zwykłych czynności

przy prowadzeniu pozarolniczej

działalności i współpracy

•

wykonywania przez osobę duchowną

czynności religijnych

•

odbywania służby zastępczej

•

…

Ubezpieczenie wypadkowe

Elementy definicji wypadku przy pracy

•

nagłość zdarzenia

•

przyczyna zewnętrzna

•

skutki zdarzenia: uraz lub śmierć

•

związek z pracą

Ubezpieczenie wypadkowe

•

Art. 4. Choroba zawodowa – choroba

określona

wykazie

chorób

określona

wykazie

chorób

zawodowych,

jeżeli

została

zawodowych,

jeżeli

została

spowodowana działaniem czynników

szkodliwych dla zdrowia występujących

w środowisku pracy lub sposobem

wykonywania pracy

Ograniczony

został

zakres

Ograniczony

został

zakres

przedmiotowy

wypadku–

kwestia

przedmiotowy

wypadku–

kwestia

wypadków w drodze do pracy lub z

pracy została uregulowana w ustawie o

emeryturach i rentach z FUS

Ubezpieczenie wypadkowe

Art. 5. Ustalania okoliczności i przyczyn

wypadków przy pracy dokonuje w karcie

wypadku

•

Zakład

Ubezpieczeń

Społecznych

Zakład

Ubezpieczeń

Społecznych

stosunku

osób

prowadzących

stosunku

osób

prowadzących

pozarolniczą działalność gospodarczą oraz

osób współpracujących przy prowadzeniu

tej działalności

•

w pozostałych przypadkach pracodawca,

lub uprawniony podmiot np. właściwa

zwierzchnia instytucja diecezjalna lub

zakonna, podmiot z którym została zawarta

umowa agencyjna lub zlecenia

Ubezpieczenie wypadkowe

Świadczenia z ubezpieczenia

wypadkowego

Przysługują

związku

Przysługują

związku

niezdolnością do pracy spowodowaną

wypadkiem przy pracy lub chorobą

zawodową, a także, jeżeli niezdolność

do pracy wynika z późniejszych

następstw, które zaistniały w związku

stwierdzonym

wcześniej

stwierdzonym

wcześniej

wypadkiem przy pracy lub chorobą

zawodową.

Ubezpieczenie wypadkowe

Świadczenia z ubezpieczenia

wypadkowego

Art. 6.

Dla ubezpieczonego

Dla ubezpieczonego
•

zasiłek chorobowy

•

świadczenie rehabilitacyjne

•

zasiłek wyrównawczy (tylko

pracownikom)

•

jednorazowe odszkodowanie

•

renta z tytułu niezdolności do pracy

•

renta szkoleniowa

•

dodatek pielęgnacyjny

Ubezpieczenie wypadkowe

•

pokrycie kosztów leczenia z zakresu

stomatologii i szczepień ochronnych

nierefundowane

NFZ

oraz

nierefundowane

NFZ

oraz

zaopatrzenia

przedmioty

zaopatrzenia

przedmioty

ortopedyczne – tzw. udział własny

Dla członków rodziny

Dla członków rodziny
•

jednorazowe odszkodowanie w związku

ze śmiercią ubezpieczonego lub rencisty

•

renta rodzinna

•

dodatek do renty rodzinnej dla sieroty

zupełnej

Ubezpieczenie wypadkowe

Osobom

prowadzącym

działalność

Osobom

prowadzącym

działalność

gospodarczą oraz osobom z nimi

współpracującym, oraz duchownym

będącymi

płatnikami

składek

będącymi

płatnikami

składek

własne ubezpieczenia oraz członkom

ich rodzin w przypadku zadłużenia z

tytułu

składek

kwotę

tytułu

składek

kwotę

przekraczającą 6,60 zł, świadczenia do

czasu

spłaty

zadłużenia

nie

czasu

spłaty

zadłużenia

nie

przysługują.

Prawo do świadczeń przedawnia się,

jeżeli

zadłużenie

nie

zostanie

jeżeli

zadłużenie

nie

zostanie

uregulowane w terminie 6 m-cy od

dnia wypadku lub od dnia złożenia

wniosku o przyznanie tych świadczeń z

tytułu choroby zawodowej.

Ubezpieczenie wypadkowe

Zasiłek chorobowy, świadczenie

rehabilitacyjne i zasiłek wyrównawczy

uregulowane

są

ubezpieczeniu

uregulowane

są

ubezpieczeniu

chorobowym. Ustalanie prawa następuje

z uwzględnieniem ustawy wypadkowej.

Jest

„modyfikacja”

świadczeń

Jest

„modyfikacja”

świadczeń

chorobowych przewidziana w ustawie

wypadkowej.

Prawo do świadczeń nie jest uzależnione

podlegania

ubezpieczeniu

podlegania

ubezpieczeniu

chorobowemu.

Ubezpieczenie wypadkowe

Art. 8. Zasiłek chorobowy

Art. 8. Zasiłek chorobowy
•

przysługuje niezależnie od okresu

podlegania

ubezpieczeniu

(brak

podlegania

ubezpieczeniu

(brak

okresu wyczekiwania)

okresu wyczekiwania)
•

przysługuje od pierwszego dnia

niezdolności do pracy spowodowanej

wypadkiem przy pracy lub chorobą

zawodową (odmiennie niż z tzw.

ogólnego stanu zdrowia, za pierwsze

33 dni lub 14 dni– wynagrodzenie art.

92 Kodeksu Pracy), z wyjątkiem

pracowników,

którzy

mocy

pracowników,

którzy

mocy

przepisów

szczególnych

zachowują

przepisów

szczególnych

zachowują

prawo

wynagrodzenia

(np.

prawo

wynagrodzenia

(np.

nauczyciele akademiccy)

Ubezpieczenie wypadkowe

Art. 9. Zasiłek chorobowy i świadczenie

rehabilitacyjne

ubezpieczenia

rehabilitacyjne

ubezpieczenia

wypadkowego

przysługują w wysokości

100% podstawy wymiaru składek na

ubezpieczenie wypadkowe.

Jednorazowe odszkodowanie przysługuje:

•

ubezpieczonemu, który doznał stałego

lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu

•

członkom rodziny ubezpieczonego, lub

rencisty

uprawnionego

renty

rencisty

uprawnionego

renty

„wypadkowej” / „choroby zawodowej”,

który zmarł wskutek wypadku przy pracy

lub choroby zawodowej.

Ubezpieczenie wypadkowe

Art. 12. Jednorazowe odszkodowanie

przysługuje

wysokości

20%

przysługuje

wysokości

20%

przeciętnego wynagrodzenia za każdy

% uszczerbku (od 1.04.2010 r. 621 zł)

zwiększenie ustalonego uszczerbku, gdy:

zwiększenie ustalonego uszczerbku, gdy:
•

nastąpiło pogorszenie o 10%

•

orzeczono całkowitą niezdolność do

pracy oraz do samodzielnej egzystencji

wskutek wypadku przy pracy lub

choroby zawodowej – o 3,5 krotność

przeciętnego wynagrodzenia

Ubezpieczenie wypadkowe

Jednorazowe odszkodowanie – dla

jednego członka rodziny

•

18-krotność

przeciętnego

wynagrodzenia

18-krotność

przeciętnego

wynagrodzenia

(małżonek, dziecko)

•

9-krotność

przeciętnego

wynagrodzenia

9-krotność

przeciętnego

wynagrodzenia

(inny członek rodziny)

Jednorazowe odszkodowanie – dla kilku

członków rodziny

•

małżonek i dzieci: 18-krotność + 3,5

krotność na każde dziecko

•

małżonek, dzieci i inni członkowie: małżonek

i dzieci j.w. a każdy z pozostałych członków -

3,5 krotność przeciętnego wynagrodzenia

Ubezpieczenie wypadkowe

Jednorazowe odszkodowanie – tylko

inni członkowie

•

9-krotność

przeciętnego

9-krotność

przeciętnego

wynagrodzenia + 3,5 krotność na

drugiego

każdego

następnego

drugiego

każdego

następnego

członka rodziny

Ubezpieczenie wypadkowe

Renty z ubezpieczenia wypadkowego

Renty z ubezpieczenia wypadkowego
•

przysługują ubezpieczonemu w razie

niezdolności do pracy, a członkom

rodziny w razie jego śmieci. W obu

przypadkach musi istnieć związek

przyczynowo-skutkowy z wypadkiem

przy pracy lub choroba zawodową

•

prawo do renty z tytułu niezdolności

do pracy nie jest uzależnione od stażu

ubezpieczeniowego ani od daty

powstania niezdolności

Ubezpieczenie wypadkowe

•

Wysokość rent ustalana jest na zasadach

określonych w ustawie o emeryturach i

rentach z FUS, z tym że:



nie ma ograniczenia wskaźnika podstawy

do 250% przeciętnego wynagrodzenia



renty „wypadkowe” posiadają gwarancje

wypłaty

całkowita niezdolność - 80% podstawy jej

wymiaru

- częściowa niezdolność - 60% podstawy jej

wymiaru

- nie niższa niż 120% najniższej renty z FUS

Ubezpieczenie wypadkowe

•

możliwość pobierania emerytury i renty

„wypadkowej” – 1,5 świadczenia

Renta szkoleniowa

Renta szkoleniowa
•

zasady, okres pobierania – ustawa o

emeryturach i rentach z FUS

•

nie może być niższa niż 100% podstawy

wymiaru

Renta rodzinna

Renta rodzinna
•

krąg osób uprawnionych, zasady ustalania

wysokości określa ustawa o emeryturach i

rentach

FUS,

uwzględnieniem

rentach

FUS,

uwzględnieniem

przepisów ustawy wypadkowej

Ubezpieczenie wypadkowe

Uprzywilejowanie rent wypadkowych

w przypadku niezdolności do pracy

powstałej

np.

drugim

miesiącu

powstałej

np.

drugim

miesiącu

zatrudnienia ubezpieczonemu przysługuje

renta wypadkowa. Jeżeli rencista umiera w

wypadku komunikacyjnym, renta rodzinna

ubezpieczenia

wypadkowego

nie

ubezpieczenia

wypadkowego

nie

przysługuje - śmierć nie postaje w związku

z wypadkiem przy pracy. Renta rodzinna

przysługuje z ubezpieczeń rentowych,

ponieważ prawo do renty rodzinnej, po

osobie uprawnionej do renty wypadkowej

nie jest uzależnione od minimalnego stażu

ubezpieczeniowego

Ubezpieczenie wypadkowe

Dodatki pielęgnacyjny i dla sieroty

zupełnej

– przysługują na zasadach i

w wysokości określonych j. w.

Art. 23. Pokrycie kosztów skutków

wypadków i chorób zawodowych

•

leczenia z zakresu stomatologii i

szczepień

ochronnych

szczepień

ochronnych

nierefundowanych

odrębnych

nierefundowanych

odrębnych

przepisach

•

zaopatrzenia

przedmioty

zaopatrzenia

przedmioty

ortopedyczne w wysokości udziału

własnego

Ubezpieczenie wypadkowe

Art.21. Świadczenia z ubezpieczenia wypadkowego

nie przysługują, gdy:

•

wyłączną przyczyną wypadku było naruszenie

przepisów dotyczących ochrony życia i zdrowia,

spowodowane umyślnie lub w wyniku rażącego

niedbalstwa

•

nietrzeźwym

lub

pod

wpływem

substancji

nietrzeźwym

lub

pod

wpływem

substancji

odurzających lub środków psychotropowych

którzy w znacznym stopniu przyczyni się do

spowodowania wypadku –

nie dotyczy członków

rodziny ubezpieczonego, którzy zachowują prawo

do świadczeń określonych w ustawie wypadkowej

W ustawie emerytalnej wina nie ma wpływu na

prawo do świadczeń

Orzekanie w sprawach świadczeń z ubezpieczeń

społecznych

Rola orzeczeń lekarskich w

sprawach

świadczeń

sprawach

świadczeń

ubezpieczeń społecznych

Orzekanie w sprawach świadczeń z ubezpieczeń

społecznych

Zasady orzekania regulują przepisy:

Zasady orzekania regulują przepisy:
• ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o

emeryturach

rentach

Funduszu

Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn. Dz.
U. z 2009 r., Nr 153, poz. 1227, z późn. zm.)

•

rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki

Socjalnej z dnia 14 grudnia 2004 r. w

sprawie orzekania o niezdolności do pracy

•

rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki

Społecznej z dnia 18.12.2002 r. w sprawie

szczegółowych zasad orzekania o stałym

lub długotrwałym uszczerbku na zdrowiu,

…

Orzekanie w sprawach świadczeń z ubezpieczeń

społecznych

Elementy orzeczenia lekarskiego - art. 12-

14 ustawy o emeryturach i rentach z FUS

•

niezdolność do pracy lub jej brak

•

data powstania niezdolności do pracy

•

związek przyczynowy niezdolności lub

śmierci z określonymi okolicznościami

•

trwałość

lub

przewidywany

okres

trwałość

lub

przewidywany

okres

niezdolności do pracy, niezdolności do

samodzielnej egzystencji

•

celowość

przekwalifikowania

celowość

przekwalifikowania

zawodowego

Orzekanie w sprawach świadczeń z ubezpieczeń

społecznych

Data powstania niezdolności

- warunek

niezbędny przy ustalaniu prawa do

świadczeń, z pewnymi wyjątkami

Art. 14. Jeżeli nie ma możliwości ustalenia

daty powstania niezdolności do pracy,

natomiast ustalono okres, w którym

powstała niezdolność, za datę przyjmuje

się datę końcową tego okresu.

Jeżeli nie ma możliwości ustalenia ani

daty ani okresu powstania niezdolności

do pracy, za datę powstania przyjmuje się

datę wniosku o świadczenie.

Orzekanie w sprawach świadczeń z ubezpieczeń

społecznych

Warunki niezbędne do przyznania renty z

tytułu niezdolności do pracy

Art. 57 ust. 1. Renta z tytułu niezdolności do

pracy przysługuje ubezpieczonemu, który
spełnił łącznie następujące warunki:

• jest niezdolny do pracy
• ma wymagany okres składkowy i

nieskładkowy

• niezdolność do pracy powstała w

niektórych okresach składkowych i
nieskładkowych lub w ciągu 18 m-cy od ich
ustania,

z wyjątkiem osób ze stażem K-20,

M-25 i całkowitą niezdolnością do pracy

Orzekanie w sprawach świadczeń z ubezpieczeń

społecznych

Jeżeli lekarz orzecznik lub komisja uzna, że

daty powstania niezdolności do pracy „nie

da się ustalić”, oznacza to, że niezdolność

do pracy powstała w dniu złożenia wniosku

o rentę.

Przykład

Wnioskodawca nie pracuje od

30.04.2008 r. W

dniu 30.11.2009 r. złożył wniosek o rentę. Organ

rentowy zapytał czy jest niezdolny do pracy i czy

niezdolność powstała w okresie 1.05.2008 –

30.10.2009 (18 m-cy). Lekarz orzecznik ustalił

całkowitą niezdolność do pracy, z datą powstania

„nie da się ustalić”- zgodnie z przepisami ustawy

emerytalnej

data

powstania

niezdolności

emerytalnej

data

powstania

niezdolności

30.11.2009r. - decyzja odmowna

Orzekanie w sprawach świadczeń z ubezpieczeń

społecznych

Warunki niezbędne do przyznania renty

rodzinnej

Art. 68. 1. Dzieci

własne,

dzieci

drugiego

małżonka i dzieci przysposobione mają prawo do
renty rodzinnej:

1) do ukończenia 16 lat
2) do

ukończenia

nauki

szkole,

jeżeli

przekroczyły 16 lat życia, nie dłużej jednak niż
do osiągnięcia 25 lat życia, albo

3) bez względu na wiek, jeżeli stały się całkowicie

niezdolne do pracy oraz do samodzielnej
egzystencji lub całkowicie niezdolne do pracy w
okresie, o którym mowa w pkt. 1 lub 2.

•

Orzekanie w sprawach świadczeń z ubezpieczeń

społecznych

Prawo do renty rodzinnej dla dziecka

uzależnione jest od orzeczenia:

•

o całkowitej niezdolności do pracy

oraz

•

daty powstania całkowitej

niezdolności:



przed 16 rokiem życia



w okresie nauki do 25 roku życia

Orzekanie w sprawach świadczeń z ubezpieczeń

społecznych

Art. 70. 1. Wdowa (wdowiec) ma prawo

do renty rodzinnej, jeżeli:

1) w chwili śmierci małżonka wiek 50 lat

lub niezdolność do pracy albo

2) wiek 50 lat lub niezdolność do pracy

po śmierci małżonka, nie później
jednak niż w ciągu 5 lat od jego śmierci
lub od zaprzestania wychowywania
dzieci

Prawo do renty uzależnione jest od

istnienia

niezdolności

pracy

(częściowa) oraz od daty jej powstania

Orzekanie w sprawach świadczeń z ubezpieczeń

społecznych

Warunki niezbędne do przyznania renty z

ustawy wypadkowej

• prawo do renty nie jest uzależnione od

długości

okresu

ubezpieczenia

wypadkowego, nie ma znaczenia data
powstania niezdolności do pracy

• warunkiem

jest

istnienie

związku

przyczynowo-skutkowego niezdolności do
pracy z wypadkiem przy pracy lub
chorobą zawodową

• jeżeli organ rentowy pyta o datę

powstania niezdolności to jest ona
niezbędna tylko do podjęcia wypłaty renty

Orzekanie w sprawach świadczeń z ubezpieczeń

społecznych

Renta socjalna przysługuje osobie,

która:

–

jest pełnoletnia oraz

–

jest całkowicie niezdolna do pracy z

powodu

naruszenia

sprawności

powodu

naruszenia

sprawności

organizmu, które powstało

•

przed ukończeniem 18. roku życia

albo

•

w trakcie nauki w szkole lub w

szkole

wyższej

przed

szkole

wyższej

przed

ukończeniem 25. roku życia albo

•

w trakcie studiów doktoranckich

lub aspirantury naukowej.

Orzekanie w sprawach świadczeń z ubezpieczeń

społecznych

Warunki niezbędne do przyznania renty

socjalnej

• całkowita niezdolność do pracy, nie ma

znaczenia

data

powstania

całkowitej

niezdolności do pracy

• ważne

jest

ustalenie

czy

całkowita

niezdolność do pracy pozostaje w związku
z naruszeniem sprawności organizmu,
które powstało przed 18 rokiem życia, albo
w okresie nauki

•

ważna

jest data powstania naruszenia

sprawności organizmu,

które stało się

przyczyną całkowitej niezdolności do pracy

Orzekanie w sprawach świadczeń z ubezpieczeń

społecznych

Prawo do świadczeń z ustawy z dnia

29 maja 1974r. o zaopatrzeniu
inwalidów wojennych i wojskowych
oraz ich rodzin (tekst jedn. Dz. U. Nr
9, poz. 87, z 2002r.)

Świadczenia uzależnione od

orzeczenia lekarskiego

• renta dla inwalidy wojennego
• renta dla inwalidy wojskowego

Orzekanie w sprawach świadczeń z ubezpieczeń

społecznych

• renta rodzinna
• dodatek pielęgnacyjny
•

emerytura dla inwalidów wojennych w

wieku obniżonym o:



5 lat - częściowa niezdolność



10 lat całkowita niezdolność lub

niezdolność

samodzielnej

niezdolność

samodzielnej

egzystencji

Orzekanie w sprawach świadczeń z ubezpieczeń

społecznych

Art. 9. Renta „

inwalidzka”

przysługuje

żołnierzowi zaliczonemu do jednej z

grup

”

grup

”

inwalidów”

wskutek

„

inwalidztwa”

powstałego w związku z

działaniami wojennymi lub mającymi

charakter wojennych, choćby nawet

powstało po zwolnieniu ze służby

wojskowej

Prawo do renty uzależnione jest

wyłącznie od związku przyczynowo-

skutkowego niezdolności do pracy z

działaniami wojennymi

Orzekanie w sprawach świadczeń z ubezpieczeń

społecznych

Art. 7. „

Inwalidztwo”

pozostające w

związku z działaniami wojennymi to

„

inwalidztwo”

będące

następstwem

będące

następstwem

zranień, kontuzji bądź innych obrażeń lub

chorób doznanych np. w walce z wrogiem,

w związku z pobytem w niewoli, …

Art. 57. Związek zranień, kontuzji bądź

innych obrażeń lub chorób z działaniami

wojennymi albo ze służbą wojskową

ustala wojskowa komisja lekarska

•

wojskowa komisja lekarska ustala także

związek śmierci z działaniami wojennymi

lub służbą wojskową

Orzekanie w sprawach świadczeń z ubezpieczeń

społecznych

Orzeczenie lekarskie do renty inwalidy

wojennego

wojennego


wojskowa komisja lekarska ustala

związek zranień, kontuzji i innych

obrażeń lub chorób

z działaniami

wojennymi

wojennymi


lekarz orzecznik / komisja lekarska

ustala stopień niezdolności do pracy

lub jej brak oraz

związek niezdolności

do pracy

z działaniami wojennymi na

podstawie

orzeczenia

wojskowej

podstawie

orzeczenia

wojskowej

komisji lekarskiej

komisji lekarskiej


data powstania niezdolności do pracy

nie ma wpływu na prawo do renty,

organ rentowy pyta czy niezdolność

istniała

w określonej dacie, żeby od

tego dnia podjąć wypłatę (pierwszy

dzień miesiąca)

Orzekanie w sprawach świadczeń z ubezpieczeń

społecznych

Art. 30. „

Inwalidą”

wojskowym jest

żołnierz niezawodowy Sił Zbrojnych RP,

który został uznany za niezdolnego do

pracy, a niezdolność powstała:

pracy, a niezdolność powstała:
•

w czasie służby wojskowej

•

w ciągu 3 lat od zwolnienia z tej

służby,

jeżeli

niezdolność

jest

służby,

jeżeli

niezdolność

jest

następstwem

chorób

lub

urazów

następstwem

chorób

lub

urazów

doznanych w czasie odbywania służby

wojskowej

wojskowej
Art. 31. W zależności od przyczyny
powstania

niezdolność

może

pozostawać w związku ze służbą
wojskową albo bez związku z tą służbą –

element ten ma wpływ wyłącznie na

wysokość renty, a nie na powstanie

uprawnień

Orzekanie w sprawach świadczeń z ubezpieczeń

społecznych

Prawo do renty inwalidy wojskowego
uzależnione jest od daty powstania
niezdolności,

nie

związku

niezdolności ze służbą wojskową, przy
czym:

• jeżeli niezdolność do pracy powstała
w czasie służby wojskowej, nie ma
znaczenia czy choroba powstała przed
wcieleniem do służby czy w czasie jej
trwania

• jeżeli niezdolność do pracy powstała
w ciągu 3 lat od zwolnienia ze służby
wojskowej,

niezdolność

musi

być

następstwem chorób powstałych lub
urazów doznanych w czasie służby
wojskowej

Orzekanie w sprawach świadczeń z ubezpieczeń

społecznych

•

Orzeczenie lekarskie do renty inwalidy

wojskowego



wojskowa komisja lekarska ustala

związek

zranień, kontuzji i innych obrażeń lub

chorób

ze służbą wojskową



lekarz orzecznik / komisja lekarska ustala

stopień niezdolności do pracy lub jej brak,

datę powstania niezdolności

oraz



związek niezdolności do pracy ze służbą

wojskową

podstawie

orzeczenia

wojskową

podstawie

orzeczenia

wojskowej komisji lekarskiej –

wymiar renty

data powstania niezdolności do pracy ma

wpływ na prawo do renty

Orzekanie w sprawach świadczeń z ubezpieczeń

społecznych

Renta

rodzinna

inwalidzie

Renta

rodzinna

inwalidzie

wojskowym

Art.

43.

Świadczenia

przysługują

Art.

43.

Świadczenia

przysługują

członkom rodziny:

członkom rodziny:
•

żołnierza, który zmarł:



w czasie odbywania czynnej służby

wojskowej

wojskowej


w ciągu 3 lat od zwolnienia ze służby,

jeżeli śmierć nastąpiła wskutek chorób

lub urazów doznanych w czasie

odbywania służby wojskowej

odbywania służby wojskowej
•

inwalidy wojskowego

Orzekanie w sprawach świadczeń z ubezpieczeń

społecznych

Orzeczenie

lekarskie

renty

Orzeczenie

lekarskie

renty

rodzinnej po inwalidzie wojskowym

rodzinnej po inwalidzie wojskowym


wojskowa komisja lekarska ustala

związek śmierci

lub

brak tego związku

ze służbą wojskową

ze służbą wojskową


lekarz orzecznik / komisja lekarska

wydaje orzeczenie ustalające

związek

śmierci

lub

brak tego związku

służbą wojskową

Związek śmierci ze służbą wojskową

ustalany

jest

celu

ustalenia

ustalany

jest

celu

ustalenia

wysokości renty

Orzekanie w sprawach świadczeń z ubezpieczeń

społecznych

Prawo do świadczeń z ustawy z dnia 24

stycznia 1991 r. o kombatantach oraz
niektórych

osobach

będących

ofiarami

represji wojennych i okresu powojennego
(tekst jedn. Dz. U. z 2002, Nr 42, poz. 371, z
późn. zm.)

Renta „inwalidzka przysługuje WW. osobom

jeżeli niezdolność do pracy pozostaje w

związku z pobytem np. w hitlerowskich

więzieniach, obozach koncentracyjnych, z

przyczyn narodowościowych i rasowych w

gettach, …

Orzekanie w sprawach świadczeń z ubezpieczeń

społecznych

•

Orzeczenie

lekarskie

renty

osoby

Orzeczenie

lekarskie

renty

osoby

represjonowanej



wojskowa komisja lekarska nie wydaje

orzeczenia w sprawie



lekarz orzecznik / komisja lekarska ustala

stopień niezdolności do pracy oraz

związek

niezdolności

pracy

niezdolności

pracy

podleganiem

represjom

okresu

wojennego

lub

represjom

okresu

wojennego

lub

powojennego



data powstania niezdolności do pracy nie

ma wpływu na prawo do renty,

organ

rentowy pyta czy niezdolność

istniała

określonej dacie, żeby od tego dnia podjąć

wypłatę (pierwszy dzień miesiąca)

Orzekanie w sprawach świadczeń z ubezpieczeń

społecznych

Rozporządzenie RM z dnia 15 maja 1989r.

Emerytura wcześniejsza dla pracowników

opiekujących się dziećmi wymagającymi

stałej opieki jeżeli wszystkie warunki będą

spełnione na dzień 31.12.1998r.

•

K – 20 lat pracy; M – 25 lat pracy oraz

sprawuje osobistą opiekę nad dzieckiem,

które:

•

zostało uznane za całkowicie niezdolne do

pracy oraz niezdolne do samodzielnej

egzystencji, bez względu na przyczynę

niezdolności, albo

Orzekanie w sprawach świadczeń z ubezpieczeń

społecznych

•

zostało uznane za całkowicie niezdolne do

pracy

powodu

jednego

stanów

pracy

powodu

jednego

stanów

chorobowych



niedowłady,

porażenia

uniemożliwiające

niedowłady,

porażenia

uniemożliwiające

samodzielne poruszanie się i kontrolowanie

czynności fizjologicznych



umiarkowane, znaczne i głębokie

upośledzenie umysłowe, choroby psychiczne,

uszkodzenie lub choroba CUN



lekkie upośledzenie umysłowe z

towarzyszącymi kalectwami znacznego

stopnia w zakresie narządów ruchu, wzroku,

słuchu, itd.



inne choroby …

Orzekanie w sprawach świadczeń z ubezpieczeń

społecznych

a niezdolność do pracy dziecka

istnieje od urodzenia albo powstała

przed ukończeniem 18 roku życia

Do ustalenia prawa do emerytury

ważna jest data powstania

niezdolności dziecka przed 18 rokiem

życia

Document Outline

Slide 1
Slide 2
Slide 3
Slide 4
Slide 5
Slide 6
Slide 7
Slide 8
Slide 9
Slide 10
Slide 11
Slide 12
Slide 13
Slide 14
Slide 15
Slide 16
Slide 17
Slide 18
Slide 19
Slide 20
Slide 21
Slide 22
Slide 23
Slide 24
Slide 25
Slide 26
Slide 27
Slide 28
Slide 29
Slide 30
Slide 31
Slide 32
Slide 33
Slide 34
Slide 35
Slide 36
Slide 37
Slide 38
Slide 39
Slide 40
Slide 41
Slide 42
Slide 43
Slide 44
Slide 45
Slide 46
Slide 47
Slide 48
Slide 49
Slide 50
Slide 51
Slide 52
Slide 53
Slide 54
Slide 55
Slide 56
Slide 57
Slide 58
Slide 59
Slide 60
Slide 61
Slide 62
Slide 63
Slide 64
Slide 65
Slide 66
Slide 67
Slide 95
Slide 96
Slide 97
Slide 98
Slide 99
Slide 100
Slide 101
Slide 102
Slide 103
Slide 104
Slide 105
Slide 106
Slide 107
Slide 108
Slide 109
Slide 110
Slide 111
Slide 112
Slide 113
Slide 114
Slide 115
Slide 116
Slide 117
Slide 118
Slide 119
Slide 120
Slide 121
Slide 122
Slide 123
Slide 124
Slide 125
Slide 126
Slide 127
Slide 128
Slide 129
Slide 130
Slide 131
Slide 132
Slide 133
Slide 134
Slide 135
Slide 136
Slide 137
Slide 138
Slide 139
Slide 140
Slide 141
Slide 142
Slide 143
Slide 144
Slide 145
Slide 146
Slide 147

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
„Rynek ubezpieczeń społecznych w Polsce”. Przedsiębiorczość - praca długoterminowa, Przydatne do szk
System Ubezpieczen spolecznych w Polsce, SYSTEM UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH
System ubezpieczeń społecznych w Polsce, Zarządzanie studia licencjackie, Ubezpieczenia
1 System ubezpieczeń społecznych w Polsce 2010 (1)
HISTORIA UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH W POLSCE zagadnienie 1
HISTORIA UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH W POLSCE
HISTORIA UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH W POLSCE
ubezpieczenia społeczne ćwiczenia, W Polsce realizacją przepisów
16 Ubezpieczenia społeczne rolników w Polsce
16 Ubezpieczenia społeczne rolników w Polsce
BHP o ubezpieczeniu społecznym osób prowadzących działalność gospodarczą oraz ich rodzin, 1 ubezpiec
Prawo pracy i ubezpieczeń społecznych, INNE KIERUNKI, prawo
ubezpieczenia, WSB GDA, Ubezpieczenia społeczne
GOTOWIEC, studia, Administracja I stopnia, III rok Administracji, Prawo ubezpieczeń społecznych
zał nr oświadczenie o zgłoszeniu do ubezpieczeń społecznych

więcej podobnych podstron