System Ubezpieczeń społecznych w Polsce

Historia ubezpieczeń społecznych:

Od 1883r. Ustawa o ubezpieczeniu na wypadek choroby

Obecnie:

I filar - ZUS - umowa międzypokoleniowa - obowiązkowy

II filar - OFE - obowiązkowy dla urodzonych po 01.01.1969 - metoda kapitałowa

III filar - PPE - pracownicze programy emerytalne, dobrowolny - metoda kapitałowa.

Zagadnienia z ustawy z 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tj. Dz. U. z 2009r. Nr 205, poz. 1285 z póź. zm.)

Zasady:

1. Powszechności - wszyscy aktywnie zawodowo podlegają ubezpieczeniom oprócz osób:

1. Rolnicy

2. Obywatele państw obcych (spoza UE), którzy nie mają stałego pobytu, którzy są zatrudnieni w misjach dyplomatycznych, urzędach konsularnych, organizacjach międzynarodowych

3. Funkcjonariusze służb mundurowych, którzy wystąpili przed 1999r. i podlegają wypłacie emerytur z budżetu państwa (oprócz celników)

4. Prokuratorzy, sędziowie

5. Umowa o dzieło nie łączy się z powszechnym ubezpieczeniem.

2. Zasada równości - równe traktowanie bez względu na płeć, stan cywilny, rodzinny, a obecnie pod jakimkolwiek względem. Istnieje podział na pracowników i podmioty gospodarcze.

3. Gwarancja wypłaty minimalnych świadczeń społecznych ze strony państwa - dotyczy tylko I filaru; wypłacalność świadczeń z ubezpieczeń społecznych gwarantowana jest przez państwo.

4 rodzaje ubezpieczeń społecznych:

1. Emerytalne - emerytury

2. Rentowe - renty, zasiłki pogrzebowe

3. Wypadkowe - odszkodowania za wypadki

4. Chorobowe - choroby i macierzyństwo.

Zakres podmiotowy

Ubezpieczeniu emerytalno - rentowym obowiązkowo podlegają:

1. Pracownicy (pracownik - osoba, która jest zatrudniona na umowę o pracę, mianowanie, powołanie) z wyłączeniem Prokuratorów i Sędziów.

Pracownik → umowa o pracę → pracodawca

A rozszerzeniem jest przypadek, gdy po godzinach pracy dodatkowo pracownik wykonuje inne czynności (księgowy wykonuje czynności ogrodnika) na zlecenie, umowę o dzieło, świadczenie usług.

Pracownik → zlecenie, dzieło, świadczenie usług → pracodawca

Jest to jedyny przypadek objęty składkami ubezpieczeniowymi.

Zawężenie pracownika:

Mąż (pracodawca) → umowa o pracę → żona (pracownik)

Żona ma status osoby współpracującej, jest to członek rodziny, pozostający na wspólnym gospodarstwie i pomagający w prowadzeniu działalności - składki są odprowadzane na zasadach dla osób współpracujących.

2. Osoby, które wykonują pracę nakładczą (chałupniczą)

Nakładca zakupuje maszyny i materiał, a chałupnik wykonuje pracę w domu

3. Członkowie Rolniczych Spółdzielni Produkcyjnych, Kółek Rolniczych, Spółdzielni, zajmujących się produkcją rolną (Rolnicze Spółdzielnie)

Jeżeli jest umowa o pracę, to rolnik jest zwykłym pracownikiem, a gdy jest umowa członkowska spółdzielni, to należy pobierać ubezpieczenie przewidziane dla członków spółdzielni.

4. Umowy cywilno - prawne:

1. Zlecenie

2. Umowa agencyjna

3. Świadczenie usług, do których stosujemy przepisy zlecenia.

Do 26 lat uczeń lub student - nie podlega ubezpieczeniom społecznym, pod warunkiem, że jest zatrudniony na zlecenie, umowę agencyjną lub świadczenie usług.

Sama umowa cywilno - prawna łączy się z obowiązkiem ubezpieczeniowym, bez względu na długość trwania.

5. Prowadzenie działalności poza rolniczej:

1. Osoby prowadzące działalność gospodarczą

2. Osoby, które założyły szkoły lub inne placówki oświatowe

3. Twórcy i artyści - twórcy, osoby tworzące dzieła w zakresie sztuki, architektury, plastyki; artyści - w zakresie filmu, teatru, cyrku

4. Osoby wykonujący wolne zawody np. adwokaci, ale pracując przy zespole adwokackim, są już normalnymi pracownikami

5. Pracownicy spółek:

• Z o. o.

• Partnerskich

• Komandytowych

• Jawnych

6. Duchowni - wszystkie kościoły i związki wyznaniowe, legalnie działające w Polsce

7. Osoby pobierające zasiłki - macierzyńskie, stypendyści sportowi

8. Celnicy.

Osoby spoza systemu ubezpieczeń mogą na własny wniosek, dobrowolnie przystąpić do ZUS. Osoby te to:

1. Małżonkowie pracowników, skierowanych do pracy w przedstawicielstwach dyplomatycznych, konsulatach i organizacjach międzynarodowych

2. Osoby, które sprawują opiekę nad członkami rodziny, którzy spełniają warunki do uzyskania świadczeń pielęgnacyjnych, o ile nie mają innego stosunku pracy

3. Obywatele polscy wykonujący pracę an rzecz podmiotów zagranicznych w Polsce lub zagranicą, o ile ten podmiot zagraniczny nie ma przedstawicielstwa albo siedziby w Polsce (podmioty spoza UE)

4. Studenci i doktoranci, o ile nie mają innego tytułu ubezpieczeniowego

5. Alumni seminarium duchownych, junioryści, postulanci do 25 lat (zakonnicy)

6. Osoby, które odbywają staże adaptacyjne w Polsce

7. Eurodeputowani.

Kontynuacja ubezpieczeń emerytalno - rentowych

Z kontynuacji mogą korzystać osoby, które wcześniej podlegały obowiązkowym świadczeniom (wyjątek - mogą skorzystać również obywatele polscy wykonujący pracę na rzecz podmiotów zagranicznych).

Pracownik stracił pracę → wniosek do ZUS w terminie 30 dni o kontynuację → ZUS

Z kontynuacji można korzystać wielokrotnie, jednakże po przekroczeniu granicy 10 lat, nie ma gwarancji otrzymania emerytury.

Ubezpieczenia chorobowe:

1. O charakterze obligatoryjnym - art. 11 ust. 1:

• Pracownicy, z wyłączeniem prokuratorów;

• Członkowie rolniczych spółdzielni produkcyjnych i spółdzielni kółek rolniczych,

O charakterze fakultatywnym:

1. Żeby podlegać dobrowolnie muszą być spełnione łącznie dwa warunki:

1. Odpowiedni tytuł umowy o pracę (pkt. 2, 4, 5, 8, 10)

2. Podlegać obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalno - rentowym.

Osoba → umowa o pracę → podlega obowiązkowo ubezpieczeniu emerytalno - rentowemu i ma obowiązkowo ubezpieczenie chorobowe

Osoba → zlecenie → dobrowolne ubezpieczenie emerytalno - rentowe i nie ma ubezpieczenia chorobowego.

2. Tytułu pracy są to:

• osoby wykonujące pracę nakładczą;

• osoby wykonujące pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia,

• osoby prowadzące pozarolniczą działalność oraz osoby z nimi współpracującymi;

• osoby wykonujące odpłatnie pracę, na podstawie skierowania do pracy, w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania;

• duchowni;

Jeżeli osoba jest wyłączona z ubezpieczeń emerytalno - rentowych obligatoryjnie to nie może podlegać ubezpieczeniu chorobowemu.

Jeżeli osoba podlega obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalno - rentowym to może dobrowolnie podlegać ubezpieczeniu chorobowemu - praca chałupnicza, działalność gospodarcza, duchowny, umowy cywilno - prawne.

Ubezpieczeniu chorobowemu nie podlegają osoby, w stosunku, do których choroba nie powoduje utraty lub zmniejszenia świadczeń (np. parlamentarzyści).

Ubezpieczenie wypadkowe - ma charakter obowiązkowy, nie ma dobrowolności.

W sposób obowiązkowy podlegają osoby, które podlegają ubezpieczeniu emerytalno - rentowemu.

Ubezpieczenie wypadkowe obejmuje głównie:

1. Pracowników,

2. Posłów, senatorów,

3. Zleceniobiorców - tych, którzy wykonują zlecenie w siedzibie lub miejscu prowadzenia działalności zleceniodawcy

4. Duchowni

5. Osoby, prowadzące działalność gospodarczą

6. Osoby skazane.

Wyłączeni są:

1. Bezrobotni

2. Osoby pobierający zasiłki i stypendia

3. Osoby kontynuujące ubezpieczenia emerytalno - rentowe

4. Osoby kontynuujące ubezpieczenia emerytalno - rentowe dobrowolnie.

Zbieg tytułów do ubezpieczeń

• Ustawodawca przyjął, że należy podlegać ubezpieczeniu w sposób obligatoryjny tyko z jednego tytułu.

• Pewne tytuły zostały potraktowane szczególnie, oparte na:

• Stosunku pracy

• Członkostwie w spółdzielni RSP

• Służba celna.

Wyjątki z punktu 1.:

1. Niezależnie od wystąpienia różnej ilości tytułów uprzywilejowanych, zawsze od każdego z nich należy odprowadzać składki na ubezpieczenia emerytalno - rentowe.

2. jeżeli z jednego z w/w tytułów obowiązkowych podstawa ubezpieczenia jest niższa niż minimalne wynagrodzenie (1126 zł ) to podlega się ubezpieczeniu obowiązkowo z innego tytułu (np. umowa o pracę 500 zł i umowa zlecenie 300 zł)

Przykład:

1. Jeżeli pracownik zatrudniony na umowę o prace zarabia 2 tys zł i zatrudnia się na zlecenie w drugiej firmie, to z tytułu umowy o pracę podlega obowiązkowo Ub E-R, a z tytułu umowy zlecenia nie.

2. Jeżeli pracownik zawiera dodatkowo umowę zlecenie (dzieło) z własnym pracodawcą - to z obydwu umów niezależnie od podstawy oskładkowania podlega obowiązkowemu Ub E-R.

3. tytuł uprzywilejowany + zasiłek macierzyński

4. łączenie urlopu macierzyńskiego dodatkowego ze stosunkiem pracy (na ½ etatu).

Zasady dotyczą osób w wieku produkcyjnym oraz emerytów i rencistów.

Zmiana tytułu ubezpieczenia

Osoba spełniająca warunki do objęcia obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi z kilku tytułów (chałupnicy, zlecenie, prowadzące działalność gospodarczą, duchowni) jest objęta obowiązkowo ubezpieczeniami z tego tytułu, który powstał najwcześniej. Może ona jednak dobrowolnie, na swój wniosek, być objęta ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi także z pozostałych, wszystkich lub wybranych tytułów lub zmienić tytuł ubezpieczeń, z zastrzeżeniem, że duchowni spełniający warunki do objęcia obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej podlegają ubezpieczeniom z tytułu tej działalności.

Przykład - osoba jest zatrudniona na podstawie 3 umów zleceń z różnymi zleceniodawcami - wówczas z pierwszej podlega obligatoryjnie ubezpieczeniu, a z pozostałych nie, chyba, że chce dobrowolnie. (wyjątek stanowi sytuacja, gdyby z pierwszej umowy nie było co najmniej najniższego wynagrodzenia). Może także zmienić i wybrać sobie, że chce podlegać ubezp. z trzeciej umowy.

Praca nakładcza + działalność gospodarcza → to podlega z tytułu, który daje wyższe składki

Wyłączenie ze zmiany ubezpieczeń

Art. 9 ust 7 - Duchowni spełniający warunki do objęcia obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej podlegają ubezpieczeniom z tytułu tej działalności.- czyli duchowny, który prowadzi działalność, zawsze podlega z tego tytułu ubezpieczeniu E-R. Jeżeli w odniesieniu do duchownych ustawodawca wyłączył możliwość zmiany tytułu ubezpieczenia, to należy przyjąć, ze dotyczy to ubezpieczeń obowiązkowych. egz

Osoby wykonujące pracę na podstawie umowy zlecenia i prowadzący jednocześnie działalność gospodarczą :

- jeżeli umowa zlecenia była pierwszym tytułem to z jej tytułu będzie podlegał obowiązkowo ubezpieczeniu, ale wówczas gdy podstawa oskładkowania ze zlecenia jest wyższa do podstawy z działalności gospodarczej,

- jeżeli podstawa oskładkowania z umowy zlecenia jest niższa to wówczas obowiązkowo podlega obowiązkowym ubezpieczeniom z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej, chociażby to był późniejszy tytuł. Z umowy zlecenia może podlegać dobrowolnie.

Osoba prowadząca (tylko) kilka działalności gospodarczych, jest objęta obowiązkowo ub E-R z jednego wybranego przez siebie rodzaju działalności.

Osoby otrzymujące rentę, emeryturę.

1. Emeryt, rencista, mający ustalone prawo do emerytury lub renty, podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym , jeżeli:

- pozostaje w:

• stosunku pracy,

• członkostwa w spółdzielni,

• funkcjonariusz służby celnej

- nie pozostaje w stosunku pracy, a wykonuje umowę zlecenie, to z tytułu tej umowy zlecenia

- jeżeli umowa agencyjna, umowa zlecenia została zawarta z własnym pracodawcą, z którym pozostają równocześnie w stosunku pracy, lub jeżeli w ramach takiej umowy wykonują pracę na rzecz pracodawcy, z którym pozostają w stosunku pracy.

Osoby prowadzące pozarolniczą działalność mające ustalone prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym do czasu ustalenia prawa do emerytury.

Osoby prowadzące pozarolniczą działalność mające ustalone prawo emerytury mogą podlegać dobrowolnie ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z tytułu prowadzenia tej działalności.

Ustawodawca wprowadzając obowiązek ubezpieczeń emerytalno-rentowych dla osób pobierających już świadczenia kierował się tym, aby zmniejszyć konkurencyjność na rynku pracy, aby dać prace młodym. Pracodawca ponosi taki sam koszt zatrudnienia, czy zatrudnia emeryta czy młodego,

Osoby przebywające na urlopach wychowawczych

Urlop wychowawczy jest okresem ubezpieczeniowym i w czasie niego podlega się obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, jeżeli osoby nie mają ustalonego prawa do emerytury lub renty i nie mają innych tytułów rodzących obowiązek ubezpieczeń społecznych.

Jeżeli w czasie tego urlopu osoba np. rozpoczyna działalność gospodarczą, to z tym momentem pojawia się inny tytuł do ubezpieczenia i z jego tytułu podlega obowiązkowo ubezpieczeniom, a z tytułu urlopu wychowawczego już nie.

Kiedy osoba staje się ubezpieczonym w obowiązkowych ubezpieczeniach społecznych? Art. 13

W momencie nawiązania się stosunku pracy osoba automatycznie staje się ubezpieczonym i jest tak długo, jak trwa stosunek pracy.

Parlamentarzysta od dnia rozpoczęcia pobierania uposażenia.

W przypadku ubezpieczeń dobrowolnych osoba ubezpieczona określa we wniosku od kiedy chce podlegać ubezpieczeniu i do kiedy.

Wygaśnięcie ubezpieczenia dobrowolnego następuje w przypadku:

1. zwłoki w opłaceniu składek ubezpieczeniowych

Składki płacą do:

1. 5-go - zakłady budżetowe, szkoły

2. 10-go - osoby fizyczne, które same opłacają składki

3. 15-go - pozostali ubezpieczeni.

Ubezpieczenie dobrowolne ustaje od pierwszego dnia miesiąca, w którym nastąpiło niezapłacenie składki w terminie.

W przypadku opłacenia składki w zaniżonej wysokości ZUS żąda uiszczenia niedopłaty.

Obecnie ZUS patrzy łagodniej na taką sytuację, jeżeli składka, co prawda została opłacona później, ale w należnej wysokości to przyjmuje się, że ubezpieczenie nie ustało.

Na gruncie przepisów ubezpieczeniowych istnieje instytucja zawieszenia opłacania składek, ubezpieczenie chorobowe i wypadkowe - nie obowiązuje wtedy, a ubezpieczenie emerytalno - wypadkowe jest dobrowolne.

Składki na ubezpieczenie społeczne

Sładka ubezpieczeniowa - to świadczenie pieniężne o charakterze przymusowym, celowym, odpłatnym, bezzwrotnym.

- odpłatnym -aby móc domagać się świadczenia, to trzeba płacić składki

- przymusowym - niezależnie od rodzaju ubezpieczeń, jakimi jest osoba ubezpieczona, musi płacić składki

- celowym, - na określony cel np. emerytura

- bezzwrotnym, - jeżeli osoba nie skorzysta ze świadczeń, nie może domagać się zwrotu tych składek lub przeniesienia na rok następny. Wyjątek - w składkach emerytalno - rentowych w II filarze OFE wypłaca środki po śmierci ubezpieczonego.

Składki są ustalane stopą procentową w zasadzie równą dla wszystkich z wyjątkiem składki wypadkowej, której wysokość zależy od ryzyka prowadzonej działalności gospodarczej.

Ubezpieczony - osoba, która podlega ubezpieczeniu

Płatnik - wymieniony numerycznie w ustawie podmiot, na rzecz, którego praca jest wykonywana, bądź też który jest zobowiązany do wypłaty ubezpieczeń określonych świadczeń.

Wysokość składek:

1. Emerytalna - 19,52% (najbardziej obciążająca) - po 9,76% płatnik i ubezpieczony

2. Rentowa - 6% (4,50% płatnik, 1,5% ubezpieczony)

3. Chorobowa - 2,45% - ubezpieczony

4. Wypadkowa - 0,86% - 3,33%.

Za duchownego w 80% płaci Fundusz Kościelny, a w pozostałych 20% on sam, jednakże za zakony kontemplacyjne w 100% płaci fundusz kościelny.

ZUS przekazuje składki do OFE w ciągu 14 dni roboczych.

Składka rentowa - 6% z czego 4,5% płatnik i 1,5% ubezpieczony.

Składka na ubezp.. chorobowe - 2,45% - płacona przez ubezpieczonego.

W stosunku do pracowników, nakładców, członków RSP przychodem są świadczenia otrzymywane od pracodawcy.

Wyłączenia z przychodu są (art.18)

1. nie uwzględnia się zwolnień lekarskich do 33 dni, a od 15 dnia pracownik otrzymuje zasiłek chorobowy

2. nagrody jubileuszowe wypłacane nie częściej, niż co 5 lat

3. rekompensaty, które otrzymuje pracownik w związku z rozwiązaniem stosunku pracy

4. odprawy emerytalne i rentowe

5. ekwiwalent za używanie odzieży roboczej i za pranie odzieży.

W odniesieniu do osób zatrudnionych na umowę cywilnoprawną (zlecenie), składki odprowadza się od kwoty zadeklarowanej, która nie może być niższa niż najmniejsze wynagrodzenie. Odnosi ta zasad do osób, które przystąpiły lub kontynuują dobrowolnie ubezpieczenia emerytalno - rentowe.

Osoby prowadzące działalność pozarolniczą wysokość składki jest większa lub równa 60% średniej krajowej.

Osoby prowadzące działalność gospodarczą po raz 1 lub po przerwie 5 lat przez 24 miesiące odprowadzają składki w wysokości 30% minimalnego wynagrodzenia.

Środki dyscyplinujące płatników to:

1. Odsetki z tytułu zwłoki w płaceniu składek

2. Dodatkowa opłata, w razie niepłacenia składek lub składek w niewystarczającej wysokości (do 100% nieopłaconych składek).

Termin przedawnienia roszczeń z tytułu składek wynosi 10 lat.

Zakres podmiotowy:

- wszystkie osoby podlegają składkom emerytalno - rentowym.

Ubezpieczeni są podzieleni na dwie grupy:

1. Urodzeni do 1.01.1949

2. Urodzeni po 31.12.1948

Urodzeni do 1.01.1949:

1. Warunki konieczne do uzyskania emerytury:

1. Wiek emerytalny (kobieta - 60 lat, mężczyzna - 65)

2. Staż emerytalny

2. Zasługa - przez opłacanie składek

3. Pod uwagę jest brana struktura demograficzna państwa

4. Pod uwagę jest brana zamożność państwa.

Na staż emerytalny składają się okresy składkowe i nie składkowe. Okresy nieskładkowe mogą stanowić 1/3 dokumentowanych składkowych, dla emerytury w pełnym wymiarze, czyli:

• Dla kobiet 15 lat składkowych + 5 lat nieskładkowych

• Dla mężczyzn 20 lat składkowych + 5 lat nieskładkowych.

Dla emerytury w niepełnym wymiarze:

- nabycie emerytury wcześniejszej (z art.18).

Dodatkowymi warunkami są:

1. Brak umowy z OFE

2. Przekazanie środków do budżetu państwa

3. Warunki z art.49.

Osoby urodzone po 31.12.1948:

- 1 kryterium - wiek (kobieta 60 i mężczyzna 65 lat), by uzyskać świadczenia emerytalne.

Wartość świadczeń emerytalnych.

1. Urodzeni przed 1.01.1949 (tzw. urodzeni w systemie zdefiniowanego świadczenia),

1. Czynniki mające wpływ na emeryturę:

• Kwota bazowa

• Okresy składkowe

• Okresy nieskładkowe

• Podstawa wymiaru emerytury.

Kwota bazowa - 100% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia pomniejszone o składki na ubezpieczenia społeczne - (średnią krajowa podaje Prezes ZUS).

Okresy składkowe - staż emerytalny ustalany przez ZUS.

Okresy nieskładkowe - udokumentowanie okresów składkowych, uwzględniane do obliczenia świadczenia.

Podstawa wymiaru emerytury - art.15 ust.1 i 6:

Przepis z ustępu 1 stosowany jest w pierwszej kolejności i mówi: należy brać pod uwagę przeciętną podstawę składek na ubezpieczenia społeczne z kolejnych 10 lat kalendarzowych, wybranych z 20 lat poprzedzających bezpośrednio rok, w którym zgłoszono wniosek o emeryturę.

Ustęp 6 - podstawę wymiaru emerytury ustala się z okresu 20 lat, wybranych, niekolejno.

Jeżeli pracownik nie ma dokumentów wysokość świadczenia ustalana jest na poziomie minimalnym, co może być zakwestionowane na drodze sądowej (Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych).

2. Urodzeni po 31.12.1948 (tzw. ubezpieczeni w systemie zdefiniowanej składki), emerytura ma dwa źródła pochodzenia: ZUS i OFE.

1. Czynniki mające wpływ na emeryturę:

• Kapitał początkowy

• Składki w ZUS

• Dalsza długość życia Polaka.

Kapitał początkowy - obliczany jest dla osób, które urodziły się po 31.12.1948, a które przed 1.01.1999, podlegały ubezpieczeniom społecznym, obliczany jest jak emerytura w starym systemie i podlega waloryzacji.

Składki w ZUS - 19, 52% odprowadzane do ZUS, z czego 7, 30% do OFE.

Dalsza długość życia Polaka - mężczyzna - 68 lat, kobieta - 76, czyli średnia 72 lata Polak. Oblicza się ile zostało od momentu przejścia na emeryturę do 72 lat (np. pani w wieku 60 lat do 72 pozostało 12 lat i składki są rozbijane na 12 lat).

Gwarancja wypłaty minimalnego świadczenia:

1. Kobiety - 20 lat okresów składkowych i nieskładkowych

2. Mężczyźni - 25 lat okresów składkowych i nieskładkowych.

Kwestie rentowe:

1. Renty z tytułu niezdolności do pracy - przesłanki:

1. Niezdolność do pracy

2. Niezdolność musi powstać w odpowiednim momencie - okresy składkowe i nieskładkowe, okres podlegania ubezpieczeniu rentowemu

3. Staż rentowy - okresy składkowe i nieskładkowe.

Niezdolna do pracy jest:

1. Osoba, która w skutek naruszenia sprawności organizmu, utraciła całkowicie lub częściowo, zdolność do wykonywania pracy zarobkowo i nie rokuje odzyskania tej zdolności.

2. Osoba, niemogąca wykonywać żadnej pracy zarobkowej

Osoba częściowo niezdolna do pracy - to osoba, która utraciła w znacznym stopniu zdolność do wykonywania pracy w swoim zawodzie (nakaz przekwalifikowania się).

Całkowita niezdolność do pracy kwalifikowana - niezdolność do samodzielnej egzystencji, wymaga stałej lub długotrwałej pomocy innych osób w zaspakajaniu zwykłych potrzeb życia codziennego.

Kwestie orzekania zdolności do pracy mają charakter II - instancyjny:

- I instancja to lekarz orzecznik ZUS,

- II instancja to odwołanie od decyzji I instancji, komisje lekarskie w ciągu 14 dni.

Odwołanie się do II instancji ma prawo:

- wnioskodawca - od decyzji ZUS

- Prezes ZUS - na podstawie zarzutu o niewłaściwość orzeczenia komisji lekarskiej.

Ustalona jest trwałość niezdolności do pracy:

1. Trwała - niezdolność do pracy po leczeniu, przyznana jest renta na stałe

2. Okresowa - niezdolność do pracy, przyznana jest renta okresowa - maksymalnie na 5 lat.

Staż rentowy - zmienia się i wynosi:

1. 1 rok zatrudnienia - przed ukończeniem 20 lat

2. 2 lata zatrudnienia - przed ukończeniem 20 - 22 lat

3. 5 lat zatrudnienia - przed ukończeniem 30 lat (w ciągu ostatnich 10 lat).

Gdy osoba niema spełnionych warunków otrzymania renty, a posiada okresy składkowe i nieskładkowe bez przerwy lub z przerwą nie dłuższą niż 6 miesięcy, to otrzyma rentę.

---