OŚWIETLENIE I

OŚWIETLENIE I

BARWY

BARWY

R

CZLOWIE

CZLOWIE

K

K

ośrodkowy

układ

nerwowy

mikroklimat

E

MASZYNA

MASZYNA

mechaniz

my

urządzenia

sygnalizacyjne

czynniki

mechaniczne

o

św

ie

tl

e

n

ie

b

a

rw

a

p

o

la

e

le

k

tr

o

m

a

g

n

e

ty

c

zn

e

p

ył

y

urządzenia

sterujące

WARUNKI WYKONYWANIA

WARUNKI WYKONYWANIA

CZYNNOŚCI ROBOCZYCH

CZYNNOŚCI ROBOCZYCH

hałas

ŚRODOWISKO NATURALNE

ŚRODOWISKO NATURALNE

MATERIALNE I SPOŁECZNE ŚRODOWISKO PRACY

MATERIALNE I SPOŁECZNE ŚRODOWISKO PRACY

promieniowanie

drgania

czynniki społeczne

pozycja przy pracy

treść pracy

rytm i tempo pracy

czynniki biologiczne

przerwy w pracy

czynniki chemiczne

WPŁYW OŚWIETLENIA NA

WPŁYW OŚWIETLENIA NA

PRACOWNIKA

PRACOWNIKA

Prawidłowe oświetlenie stanowiska pracy
jest

najistotniejszym

elementem

umożliwiającym

osiągnięcie

właściwej

efektywności pracownika.

Światło ma szczególne właściwości
aktywizujące

i

jest

najbardziej

fizjologicznym sposobem zwiększania
zdolności do pracy.

Poprawa oświetlenia poprawiła nie tylko
wyniki pracy wymagającej sprawności
percepcji (rozpoznawania liter), ale
również

zwiększyła

sprawność

psychomotoryczną (poprawa precyzji
ruchów ręki).

SŁABE OŚWIETLENIE STANOWISKA

SŁABE OŚWIETLENIE STANOWISKA

PRACY

PRACY

1)    

wymaga wzmożonego wysiłku,

2)   stwarza poczucie jednostajności,
3)   wywołuje stan melancholii, przygnębienia,
apatii,
4)   jest bardzo częstą przyczyną wypadków w
miejscu
pracy,
6)   może być powodem wzrostu ciężkości
pracy, gdyż
pracownicy są zmuszeni do powtarzania
czynności
w celu usunięcia błędów popełnionych z
powodu
złego oświetlenia,
7)   zwiększa uczucie senności  i znużenia,
8)   pogarsza samopoczucie pracownika i
wydajność
jego pracy.

BARWY WYWOŁUJĄ REAKCJE

BARWY WYWOŁUJĄ REAKCJE

EMOCJONALNE

EMOCJONALNE

1)   ożywienie i podniecenie – kolor
czerwony,
2)   poczucie bezpieczeństwa i wygody –
kolor niebieski,
3)   niepokój - kolor pomarańczowy,
4)   przygnębienie i zniechęcenie – kolor
brązowy,
5)   wesołość - kolor żółty.

ROLA BARWY

ROLA BARWY

Barwy zostały wykorzystane do rozróżniania
funkcji wielu elementów stanowiska pracy
przez przyciąganie uwagi i zwrócenie jej na
ich rolę i zagrożenie.

a)   niebezpieczeństwo sygnalizowane jest
barwą czerwoną,
b)   zwrócenie uwagi na możliwość upadku lub
urazu –
barwą żółtą,
c)   przejście lub transport – barwami czarną i
białą,
d)   części wystające – barwami czarną i
pomarańczową.

CZYTELNOŚĆ

CZYTELNOŚĆ

Najlepszą czytelność ma niebieski napis na

białym tle, a przy innych kolejno
wymienianych kombinacjach coraz
bardziej zmniejsza się czytelność.

Najbardziej czytelne kombinacje to:
1. czarny na żółtym,
2. zielony na białym,
3. czarny na białym,
4. zielony na czerwonym,
5. czerwony na zielonym,
6. czerwony na białym,
7. pomarańczowy na czarnym,
8. czarny na purpurowym.

TEMPERATURA BARWOWA

TEMPERATURA BARWOWA

–

temperatura ciała doskonale czarnego

temperatura ciała doskonale czarnego, w której

wysyła

ono

promieniowanie

tej

samej

chromatyczności

chromatyczności

,

, co promieniowanie rozpatrywane.

Innymi słowy, jest to obiektywna miara wrażenia
barwy danego źródła światła, np.:

• 2000 K - barwa światła świeczki

,

,

• 2800 K - barwa bardzo ciepłobiała (żarówkowa),

• 3000 K - wschód i zachód słońca,

• 3200 K - barwa światła żarowego lamp studyjnych,

• 4000 K - barwa biała,

• 5000 K - barwa chłodnobiała

• 5500 K - barwa dzienna,

• 10000-15000 K - barwa czystego niebieskiego nieba

• 28000-30000 K –

błyskawica.

TEMPERATURA BARWOWA

TEMPERATURA BARWOWA

c.d.

c.d.

PROMIENIOWANIE WIDZIALNE

PROMIENIOWANIE WIDZIALNE

(O

(O

Ś

Ś

WIETLENIE)

WIETLENIE)

Światło jest promieniowaniem widzialnym
(elektromagnetycznym)

zdolnym

do

wywoływania

bezpośrednio

wrażeń

wzrokowych.

Przyjmuje

się,

że

promieniowanie

widzialne zawiera się w przedziale 380 ÷
780 nm.

STRUMIEŃ ŚWIETLNY

STRUMIEŃ ŚWIETLNY

Strumień świetlny () jest to ta część

promieniowania

optycznego

emitowanego

przez źródło światła, którą widzi oko ludzkie w
jednostce czasu.

Na

przykład

żarówka

emituje

oprócz

promieniowania widzialnego - widocznego dla
oka,

duże

ilości

promieniowania

podczerwonego (czyli cieplnego).
Żarówka halogenowa, oprócz promieniowania
widzialnego emituje zarówno promieniowanie
podczerwone, jak i nadfioletowe - oba
niewidoczne dla oka.

Jednostką strumienia świetlnego jest lumen,
(lm).

ŚWIATŁO

ŚWIATŁO

ŚĆ

ŚĆ

Światłość (I) jest to gęstość kątowa strumienia
świetlnego źródła światła w danym kierunku.
Światłość charakteryzuje strumień świetlny w
przestrzeni, czyli ilość strumienia świetlnego
wysyłanego przez źródło światła w niewielkim
kącie

bryłowym

otaczającym

określony

kierunek.

I =/ ,

gdzie  jest to kąt bryłowy, który na

powierzchni

kuli

o promieniu r, zakreślanej z wierzchołka tego
kąta, ogranicza pole S = r

2

.

Jednostką światłości jest kandela, cd = lm/sr,
gdzie:
sr - steradian (jednostka kąta) bryłowego.

NAT

NAT

ĘŻ

ĘŻ

ENIE O

ENIE O

Ś

Ś

WIETLENIA

WIETLENIA

Natężenie oświetlenia (E) jest to gęstość
powierzchniowa

strumienia

świetlnego

padającego na daną płaszczyznę, czyli jest to
stosunek strumienia świetlnego padającego
na płaszczyznę do pola powierzchni

E = /S.

Jednostką natężenia oświetlenia jest luks (lx),

lx = lm/m

2

.

LUMINANCJA

LUMINANCJA

Luminancja (L) jest miarą jaskrawości.
Zależy

od

natężenia

oświetlenia

na

obserwowanym obiekcie, właściwości odbiciowych
powierzchni

obiektu

(barwa,

stopień

chropowatości) oraz od jego pola pozornej
powierzchni świecącej.
Pozorna powierzchnia świecąca jest to wielkość
postrzegana

przez

obserwatora

powierzchni

płaszczyzny świecącej uzależniona od kierunku jej
obserwacji. Dla kąta (0°) pomiędzy prostopadłą do
powierzchni świecącej, a kierunkiem obserwacji,
pole pozornej powierzchni świecącej równe jest
polu powierzchni świecącej.

W miarę wzrostu kąta,

pole pozornej powierzchni świecącej zmniejsza aż
do kąta 90°, kiedy wynosi zero.

Luminancja L=E/p. Jednostką luminancji jest
cd/m

2

.

KONTRAST JASKRAWO

KONTRAST JASKRAWO

Ś

Ś

CI

CI

Kontrast

jaskrawości

(k)

oznacza

subiektywne oszacowanie różnicy dwu
części

pola

widzenia,

oglądanych

równocześnie lub kolejno.

W znaczeniu obiektywnym kontrast jest
najczęściej określany wzorem:

k = L1/L2,

gdzie: L1, L2 - luminancje, a L1 > L2.

PODSTAWOWE FUNKCJE I RODZAJE

PODSTAWOWE FUNKCJE I RODZAJE

O

O

Ś

Ś

WIETLENIA

WIETLENIA

Aby praca wzrokowa była optymalna,

stanowisko pracy oraz pomieszczenie, w
którym się ono znajduje, muszą być tak
oświetlone, aby występowała wygoda
widzenia, a więc:

a)   zdolność rozróżniania szczegółów jest

pełna,

b)  spostrzeganie jest sprawne, pozbawione

ryzyka dla człowieka,

c)  spostrzeganie nie prowadzi do odczucia

pewnej przykrości, niewygody,
nadmiernego zmęczenia, a przeciwnie
jest połączone z pewną przyjemnością.

WYGOD

WYGOD

A

A

WIDZENIA

WIDZENIA

Zależy od czynników określających cechy
ilościowe i jakościowe oświetlenia oraz od
wrażliwości ludzkiej.

Oświetlenie wnętrz powinno zapewniać:

1)  bezpieczeństwo ludziom przebywającym
we wnętrzu,
2)  odpowiednie warunki do wykonywania
zadań
wzrokowych,
3)  projektowanie właściwego otoczenia
świetlnego.

R

R

ODZAJE O

ODZAJE O

Ś

Ś

WIETLENIA

WIETLENIA

1) oświetlenie ogólne - równomierne
oświetlenie pewnego
obszaru bez uwzględnienia szczególnych
wymagań
dotyczących oświetlenia niektórych jego
części,

 
2) oświetlenie miejscowe - dodatkowe
oświetlenie
przedmiotu pracy wzrokowej, z
uwzględnieniem
szczególnych potrzeb oświetleniowych, w
celu
zwiększenia natężenia oświetlenia,
uwidocznienia
szczegółów itp., załączane niezależnie od
oświetlenia,
3) oświetlenie złożone - oświetlenie
składające się
z oświetlenia ogólnego i oświetlenia
miejscowego.

POZIOM NATĘŻENIA

POZIOM NATĘŻENIA

OŚWIETLENIA

OŚWIETLENIA

Poziom natężenia oświetlenia

jest związany

z potrzebą wykonywania określonej pracy
wzrokowej i zależy od:
a)  stopnia trudności pracy wzrokowej,
b)  wielkości pozornej szczegółu pracy
wzrokowej.

O stopniu trudności pracy wzrokowej
decyduje:

1)  współczynnik odbicia przedmiotu pracy,
2)  wielkość kontrastu jaskrawości szczegółu
przedmiotu
z jego tłem.

Dla małego współczynnik odbicia (tzn. bliższy
zeru) i kontrastu szczegółu z tłem - duży
stopień trudności pracy wzrokowej.

POZIOMU NATĘŻENIA OŚWIETLENIA

POZIOMU NATĘŻENIA OŚWIETLENIA

c.d.

c.d.

Natężenie

oświetlenia

na

poziomej

płaszczyźnie

roboczej,

które

można

zaakceptować w pomieszczeniach, w których
ludzie przebywają przez długi czas, niezależnie
od tego, jakie jest wykonywane zadanie
wzrokowe, powinno wynosić 200 lx.
Dla stopnia trudności pracy wzrokowej większej
od przeciętnego i dla pracowników powyżej 40
lat, należy przyjmować poziom natężenia
oświetlenia o stopień wyższy niż poziom
minimalny dopuszczalny.
Poziomy natężenia: 10; 20; 50; 75; 100; 150;
200; 300;500; 750; 1 000; 2 000; 3 000 i 5 000
lx.

RÓWNOMIERNO

RÓWNOMIERNO

ŚĆ

ŚĆ

OŚWIETLENIA

OŚWIETLENIA

Równomierność oświetlenia (d) na danej
płaszczyźnie

wyznacza

się

jako

iloraz

najmniejszej zmierzonej wartości natężenia
oświetlenia

występującej

na

danej

płaszczyźnie (E

min

) do średniego natężenia

oświetlenia na tej płaszczyźnie (E

śr

):

d = E

min

/E

śr

,

gdzie: E

śr

= (E

1

+ E

2

+ ...+ E

n

)/n; n - liczba

punktów pomiarowych; E

1

÷ E

n

- wyniki

pomiarów w kolejnych punktach pomiarowych.

RÓWNOMIERNO

RÓWNOMIERNO

ŚĆ

ŚĆ

OŚWIETLENIA

OŚWIETLENIA

c.d.

c.d.

1)  

Dla czynności ciągłych równomierność

oświetlenia
na płaszczyźnie roboczej powinna wynosić
co najmniej 0,65,

2)   dla czynności dorywczych oraz na klatkach
schodowych i korytarzach - co najmniej
0,4. 

Stosunek

wartości

średnich

natężenia

oświetlenia

(E

śr

)

na

sąsiadujących

płaszczyznach roboczych o różnych funkcjach
lub na płaszczyźnie roboczej w stosunku do
pozostałej nieroboczej części pomieszczenia,
lub w sąsiadujących pomieszczeniach nie
powinien przekraczać wartości 5:1.

ROZKŁAD LUMINANCJI

ROZKŁAD LUMINANCJI

Otoczenie świetlne wyrażone przez rozkład
luminancji we wnętrzu jest czynnikiem
wpływającym pośrednio na jakość widzenia.
Stanowi on również w znacznym stopniu o
nastroju we wnętrzu i jego dekoracyjności.
Rozkład luminancji określa się przez podanie
charakterystycznych dla wnętrza ilorazów
luminancji

(zwanych

kontrastami)

wyodrębnionych pól w bliższym i dalszym
otoczeniu użytkownika (sąsiedztwie zadania
wzrokowego).
Wymagana jest znajomość luminancji ścian i
sufitu wnętrza, a także luminancji płaszczyzny
roboczej i przedmiotów na niej występujących.

KRYTERIA OCENY ROZKŁADU

KRYTERIA OCENY ROZKŁADU

LUMINANCJI

LUMINANCJI

zależą od przeznaczenia pomieszczenia i
rodzaju wykonywanej pracy. Dla pomieszczeń
roboczych wymaga się możliwie równomiernej
luminancji

otoczenia.

Zaleca

się,

aby

luminancja

bezpośredniego

otoczenia

przedmiotu pracy wzrokowej była mniejsza od
luminancji samego przedmiotu, lecz nie
mniejsza niż 1/3 tej wartości.
Warunek ten rzadko może być spełniony,
zwłaszcza w pomieszczeniach produkcyjnych,
gdzie zarówno luminancja przedmiotu pracy
może być mniejsza od luminancji otoczenia, jak
i kontrast luminancji może być większy od 3:1.

Kontrast luminancji nie powinien być
większy od 10:1.

OL

OL

Ś

Ś

NIENIE

NIENIE

Olśnieniem nazywa się pewien przebieg
(stan) procesu widzenia, przy którym
występuje

odczucie

niewygody

lub

zmniejszenie

zdolności

rozpoznawania

przedmiotów czy jedno i drugie, w wyniku
niewłaściwego rozkładu luminancji lub
niewłaściwego zakresu luminancji albo
nadmiernych kontrastów w przestrzeni lub
w czasie.

OLŚNIENIE

OLŚNIENIE

PRZESZKADZAJ

PRZESZKADZAJ

Ą

Ą

CE

CE

- zmniejszająca się zdolność widzenia na

bardzo

krótki, ale zauważalny czas i bez

wywoływania

uczucia przykrości.
Nadmierna ilość światła docierająca do oka
ulega rozproszeniu w ośrodkach optycznych
oka, co powoduje nakładanie się tzw.
luminancji

zamglenia

na

prawidłowo

zogniskowany

obraz

przedmiotu

obserwowanego.
Przykład tego rodzaju olśnienia - gdy po
krótkotrwałej

obserwacji

żarnika

żarówki

próbowalibyśmy

nawlec

igłę

nitką,

postrzeganie

tzw.

„mroczków”

(jest

to

luminancja zamglenia nakładająca się na
obserwowany obraz).

OLŚNIENIE

OLŚNIENIE

PRZYKRE

PRZYKRE

-wywołujące uczucie przykrości, niewygody,
rozdrażnienia oraz wpływające na brak
koncentracji

bez

zmniejszenia

zdolności

widzenia. Natychmiast po usunięciu przyczyny
olśnienia niewygoda ustępuje.

Olśnienie

to

zależy

od:

luminancji

poszczególnych

źródeł

olśniewających,

luminancji tła, na którym znajdują się źródła,
wielkości kątowych tych źródeł, ich położenia
względem obserwatora oraz ich liczby w polu
widzenia.
Przykładem takiego rodzaju olśnienia może
być

obserwacja

otwartej

przestrzeni

równomiernie pokrytej czystym śniegiem
podczas słonecznego dnia.

OLŚNIENIE

OLŚNIENIE

O

O

Ś

Ś

LEPIAJ

LEPIAJ

Ą

Ą

CE

CE

- olśnienie tak silne, że przez pewien
zauważalny czas żaden przedmiot nie może
być postrzeżony.

Jest to skrajny przypadek olśnienia
przeszkadzającego.

Zanika zdolność spostrzegania na pewien
krótki, ale zauważalny czas.

RODZAJE OLŚNIENIA

RODZAJE OLŚNIENIA

-

-

WARUNK

WARUNK

I

I

POWSTAWANIA

POWSTAWANIA

 1)   

olśnienie bezpośrednie spowodowane

przez jaskrawyprzedmiot występujący w tym
samym lub prawie tym samym kierunku co
przedmiot obserwowany,

2)   olśnienie pośrednie spowodowane przez
jaskrawy przedmiot występujący w innym
kierunku niż
przedmiot obserwowany,

3)   olśnienie odbiciowe, które powoduje
kierunkowe
odbicia jaskrawych przedmiotów.

T

T

Ę

Ę

TNIENIE I ZMIANY APERIODYCZNE

TNIENIE I ZMIANY APERIODYCZNE

Ś

Ś

WIATŁA

WIATŁA

Zmienny w czasie strumień świetlny wynika z
częstotliwości prądu zasilającego to źródło.
Zmiany strumienia świetlnego w rytm zmian
prądu przemiennego, od wartości minimalnej
do

maksymalnej,

nazwano

tętnieniem

światła.

Wykorzystywane obecnie do ogólnych celów
oświetleniowych źródła światła są zasilane prądem
przemiennym o częstotliwości 50 Hz. Wówczas
częstotliwość

zmian

światła

wynosząca

100 Hz jest niedostrzegalna dla naszego wzroku i
widzimy to światło w sposób ciągły.
W przypadku oświetlania stanowisk pracy z
wirującymi elementami czy źródłami wyładowczymi
(świetlówki, rtęciówki, sodówki) może wystąpić
efekt stroboskopowy, czyli pozorny bezruch tych
elementów.

PARAMETRY

PARAMETRY

ŹR

ŹR

ÓDŁA

ÓDŁA

ŚWIAT

ŚWIAT

ŁA

ŁA

Skuteczność świetlna źródła światła

Skuteczność świetlna (_z) jest to stosunek

strumienia świetlnego emitowanego przez źródło
światła do pobieranej przez nie mocy. Jednostką
skuteczności świetlnej jest lm/W.

Trwałość użyteczna

Trwałość użyteczna jest określana czasem świecenia
źródła światła do chwili, kiedy wartość jego
strumienia świetlnego zmniejszy się o 20 ÷ 30% w
stosunku do wartości początkowej.

Barwa światła i oddawanie barw

Wygląd określonego przedmiotu może ulegać
zmianom w warunkach oświetlania różnymi typami
źródeł światła. Ważny jest dobór odpowiedniego
stopnia oddawania barw do danego rodzaju pracy.
Właściwości oddawania barw przez źródła światła
charakteryzuje się tzw. wskaźnikiem oddawania
barw (Ra).

ODDAWANI

ODDAWANI

E

E

BARW

BARW

Ra - miara stopnia zgodności wrażenia barwy
przedmiotu oświetlonego danym źródłem
światła z wrażeniem barwy tego samego
przedmiotu

oświetlonego

odniesionym

źródłem światła w określonych warunkach.

Maksymalna możliwa wartość tego wskaźnika
wynosi 100. Przyjmuje się ją dla światła
dziennego i większości źródeł żarowych.

Wartości zbliżone do 100 charakteryzują
najlepsze właściwości oddawania barw.

WYMAGANIA ODDAWANIA BARWY

WYMAGANIA ODDAWANIA BARWY

W zależności od wykonywanych czynności
zaleca się stosowanie źródeł światła o
wskaźniku oddawania barw Ra:
a)  bardzo dużym, Ra 90, dla stanowisk

pracy, na których rozróżnianie barw ma
zasadnicze znaczenie, jak np.kontrola barwy,
przemysł tekstylny i poligraficzny, sklepy,
b)  dużym, 90 > Ra 80 - biura, przemysł

tekstylny,
precyzyjny, w salach szkolnych i
wykładowych,
c)   średnim oraz ewentualnie małym, 80 > Ra
40, inne prace, jak np. walcownie, kuźnie,

magazyny, kotłownie, odlewnie, młyny oraz
wszędzie tam, gdzie rozróżnianie barw nie ma
zasadniczego lub istotnego znaczenia.

WYMAGANIA - TEMPERATURA

WYMAGANIA - TEMPERATURA

BARWOWA

BARWOWA

Wraz ze zwiększaniem wartości średniej

wymaganego natężenia oświetlenia powinna
wzrastać

temperatura

barwowa

stosowanego źródła światła.

 
a) Dla poziomów natężenia oświetlenia poniżej

300 lx
temperatura barwowa powinna być
niższa od 3300 K co odpowiada ciepłobiałej
barwie światła.

b) Dla poziomów 300 ÷ 750 lx temperatura

barwowa
powinna zawierać się w przedziale 3 300
÷ 5000 K, co odpowiada neutralnej barwie
światła.

c)  Dla poziomów natężenia powyżej 750 lx

temperatur barwowa powinna być wyższa od
5 000 K, co odpowiada dziennej barwie
światła.

KRYTERIA PRZY PROJEKTOWANIU

KRYTERIA PRZY PROJEKTOWANIU

OŚWIETLENIA

OŚWIETLENIA

1) otoczenie świetlne,
2) rozkład luminancji,
3) natężenie oświetlenia,
4) olśnienie,
5) oświetlenie kierunkowe,
6) aspekty barwne,
7) migotanie strumienia świetlnego i efekt stroboskopowy,
8) współczynnik utrzymania oraz względy energetyczne.

Wymagania oświetleniowe na

Wymagania oświetleniowe na

stanowiskach obróbki i przetwarzanie

stanowiskach obróbki i przetwarzanie

metali

metali

TECHNIKA ŚWIETLNA-

TECHNIKA ŚWIETLNA-

TERMINOLOGIA

TERMINOLOGIA

 –

zadanie wzrokowe

: zbiór elementów

decydujących
o postrzeganiu podczas wykonywania
pracy,

jak:

wymiary przedmiotu, jego luminancja,
kontrast
z tłem i czas trwania,

–

obszar zadania wzrokowego

: fragment

miejsca
pracy, w którym jest wykonywane
zadanie
wzrokowe. W przypadku miejsc, których
rozmiar
i/lub lokalizacja obszaru zadania
wzrokowego

nie

jest znana, za obszar zadania
wzrokowego

należy

przyjąć obszar, w którym zadanie to
może

być

wykonywane,

TECHNIKA ŚWIETLNA-

TECHNIKA ŚWIETLNA-

TERMINOLOGIA c.d.

TERMINOLOGIA c.d.

–

obszar bezpośredniego otoczenia

:

obszar o szerokości
co najmniej 0,5 m, otaczający obszar
zadania
wzrokowego będący w zasięgu pola
widzenia,

–

eksploatacyjne natężenie oświetlenia

(Em)

: najniższa

wartość średniego natężenia oświetlenia,
która powinna
być utrzymana na określonej powierzchni;
średnie natężenie oświetlenia zalecane do
utrzymania podczas użytkowania
oświetlenia.

ROZKŁAD LUMINANCJI

ROZKŁAD LUMINANCJI

Luminancję powierzchni określa się za
pomocą

współczynnika

odbicia

i

natężenia oświetlenia na tej powierzchni.

Zakresy

współczynników

odbicia

głównych powierzchni we wnętrzach:

sufit 0,6 ÷0,9;
ściany 0,3 ÷0,8;
podłoga 0,1 ÷0,5.
płaszczyzny 0,2 ÷ 0,6.

WYMAGANE WARTOŚCI NATĘŻENIA

WYMAGANE WARTOŚCI NATĘŻENIA

OŚWIETLENIA W POLU ZADANIA

OŚWIETLENIA W POLU ZADANIA

WZROKOWEGO

WZROKOWEGO

Przyjęto,

że

wymagane

natężenie

oświetlenia w celu dostrzeżenia rysów
ludzkiej twarzy w normalnych warunkach
oświetleniowych, powinno być nie mniejsze
niż 20 lx. Jest to najniższa wartość w
przyjętej w tej normie skali stopniowania
natężenia oświetlenia:

20 - 30 - 50 - 75 - 100 - 150 - 200 - 300
-500

-

750

1 000 - 1 500 - 2 000 - 3 000 -5 000 lx.

Zastosowana krotność tej skali, o wartości
około 1,5 przedstawia najmniejszą istotną
różnicę

w

subiektywnym

poziomie

natężenia oświetlenia.

POZIOM NATĘŻENIA

POZIOM NATĘŻENIA

Projektant oświetlenia może zwiększyć poziom
natężenia o co najmniej jeden stopień (wg skali
wartości natężeń oświetlenia) w następujących
sytuacjach,

odbiegających

od

warunków

normalnych, gdy:
• wykonywana praca wzrokowa jest skrajnie
trudna,
• naprawianie popełnionych błędów jest
bardzo kosztowne,
• zwiększona dokładność lub wyższa wydajność
ma
szczególnie duże znaczenie,
• zdolność widzenia jest gorsza niż normalna,
• przedmioty pracy wzrokowej mają wyjątkowo
małe
rozmiary lub małą wartość kontrastu,
• określone czynności mają być wykonywane w
wyjątkowo
długim czasie.

OCHRONA PRZED OLŚNIENIEM

OCHRONA PRZED OLŚNIENIEM

W celu unikania olśnienia od źródeł światła
oraz opraw oświetleniowych należy stosować
odpowiednie elementy konstrukcyjne opraw
lub przesłaniać okna żaluzjami. W przypadku
zastosowania źródeł światła o wartości
luminancji zawartej w przedziale:

a)  20 ÷ 50 kcd/m

2

minimalny kąt ochrony

opraw
oświetleniowych powinien wynosić 15°,
b)  z przedziału 50 ÷ 500 kcd/m

2

– kąt ten

powinien być
równy 20°,
c)  w przypadku luminancji ≥ 500 kcd/m

2

–

30°.

OLŚNIENIE DEKONTRASTUJĄCE

OLŚNIENIE DEKONTRASTUJĄCE

I ODBICIOWE

I ODBICIOWE

Do środków, które mogą zapobiegać lub
ograniczać

powstanie

olśnienia

dekontrastującego i odbiciowego zalicza
się:

• właściwie rozmieszczanie opraw
oświetleniowych
i stanowisk pracy,
• preferowanie matowych powierzchni,
• ograniczanie luminancji opraw,
• zwiększanie powierzchni świecących
opraw,
• malowanie na jasno sufitów i ścian.

PRZYKŁADOWA TABLICA Z

PRZYKŁADOWA TABLICA Z

WYMAGANIAMI OŚWIETLENIOWYMI

WYMAGANIAMI OŚWIETLENIOWYMI

DLA POMIESZCZEŃ BIUROWYCH

DLA POMIESZCZEŃ BIUROWYCH

S

S

TANOWISK

TANOWISK

A

A

PRACY WYPOSAŻON

PRACY WYPOSAŻON

E

E

W MONITORY

W MONITORY

W projekcie, powinno się także uwzględnić
wszystkie

zadania,

jakie

mogą

być

wykonywane na tych stanowiskach, np.
czytanie z ekranu, czytanie drukowanego
tekstu,

pisanie

na

papierze,

praca

z

klawiaturą.

Ekran monitora, a w pewnych przypadkach
także klawiatura mogą być źródłem olśnienia
przeszkadzającego i przykrego w wyniku
odbicia padającego na nie światła.

Za

wartość

eksploatacyjnego

natężenia

oświetlenia (Em) na stanowisku z monitorem
ekranowym przyjęto 500 lx.

OŚWIETLENIE ŚWIATŁEM

OŚWIETLENIE ŚWIATŁEM

NATURALNYM

NATURALNYM

W pomieszczeniach przeznaczonych na pobyt ludzi

stosunek powierzchni okien do powierzchni
podłogi powinien wynosić co najmniej 1:8.
Charakterystyka oświetlenia stanowisk pracy
światłem naturalnym musi uwzględniać:

a) zmienność w czasie natężenia światła

naturalnego;

b) nieregularność zmian natężenia światła;
c) wpływ warunków eksploatacji obiektu na

natężenie światła.

Natężenie oświetlenia naturalnego we wnętrzu

budynku jest funkcją natężenia oświetlenia na
zewnątrz budynku i ulega ciągłym zmianom,
zależnie od pory dnia i roku oraz od warunków
atmosferycznych.

WSPÓLCZYNNIK OŚWIETLENIA

WSPÓLCZYNNIK OŚWIETLENIA

DZIENNEGO

DZIENNEGO

Miernikiem natężenia oświetlenia dziennego wnętrza
jest stosunek (e) natężenia oświetlenia w danym
punkcie bądź średniego w całym pomieszczeniu (E

w

)

do równoczesnego natężenia na zewnątrz na otwartej
płaszczyźnie poziomej (E

z

).

e = E

w

/E

z

Współczynnik ten jest stały i nie zależy od
wahań natężenia oświetlenia. Rozkład
współczynników oświetlenia dziennego we wnętrzach
jest zróżnicowany i zależy od warunków pracy na
poszczególnych stanowiskach roboczych.

Strefy oświetleniowe

Strefy oświetleniowe

Dla

oświetlenia

bocznego

wartość

współczynnika oświetlenia dziennego maleje
w miarę oddalania się od otworów
okiennych. Każde pomieszczenie można
podzielić na dwie strefy:

1)  strefa I, w której w zasadzie oświetlenie
naturalne

jest

dostateczne (wartość współczynnika
oświetlenia
mieści się w granicach normy),
2) strefa II, w której wartość współczynnika
oświetleni
nie odpowiada wymaganiom normy i jest
potrzebne
uzupełnienie natężenie światła. W strefie
II

można

umieścić świetliki oraz oświetlenie
sztuczne.

BARWA OTOCZENIA

BARWA OTOCZENIA

Bardzo

ważne

jest

stworzenie

odpowiedniego

nastroju

i

utrzymaniu

dobrego

samopoczucia

pracowników.

Operując odpowiednio barwą, która jak
wiadomo wpływa na psychikę i jakość
pracy.

Pomieszczenia powinny być pomalowane
tak, aby przyciągały swoim wyglądem,
sprawiały,

że

pracownik

chętnie

tu

przychodzi.

Zadaniem projektanta (architekta) jest
odpowiednie dobranie kolorów sufitu, ścian
i podłogi, w taki sposób by tworzyły
przyjazny nastrój.

PRZYKŁADOWE

PRZYKŁADOWE

ZESTAWIENIA BARW DLA

ZESTAWIENIA BARW DLA

BIURA

BIURA

biały sufit, błękitne ściany oraz zielona podłoga

jasnożółty sufit, pomarańczowe ściany i

zielona podłoga

PRZYKŁADOWE

PRZYKŁADOWE

ZESTAWIENIA BARW DLA

ZESTAWIENIA BARW DLA

BIURA

BIURA

EFEKTYWNOŚĆ

EFEKTYWNOŚĆ

Prawidłowe oświetlenie stanowiska pracy jest
najistotniejszym elementem umożliwiającym
osiągnięcie

właściwej

efektywności

pracownika.

Obok

nieodpowiedniej

intensywności

oświetlenia,

nierównomierność

rozmieszczenia oświetlenia jest najczęstszym
błędem,

powodującym

konieczność

dostosowania

szerokości

źrenicy

do

zmieniającego się natężenia oświetlenia, co w
rezultacie prowadzi do szybko narastającego
zmęczenia mięśni ocznych i obniżenia
ostrości widzenia.

Koniec zagadnienia

BARWA - EMOCJE

BARWA - EMOCJE

Barwy wywołują reakcje emocjonalne, np.:

1)   ożywienie i podniecenie – kolor czerwony,
2)   poczucie bezpieczeństwa i wygody –
kolor niebieski,
3)   niepokój - kolor pomarańczowy,
4)   przygnębienie i zniechęcenie - kolor
brązowy,
5)   wesołość - kolor żółty.

To już gdzieś było!!!

BARWA-ROZRÓŻNIANIE FUNKCJI

BARWA-ROZRÓŻNIANIE FUNKCJI

Barwy zostały wykorzystane do rozróżniania
funkcji wielu elementów stanowiska pracy
przez przyciąganie uwagi i zwrócenie jej na
ich rolę i zagrożenie, np.:

 
a)  niebezpieczeństwo sygnalizowane jest
barwą
czerwoną,
b)  zwrócenie uwagi na możliwość upadku
lub urazu –
żółtą,
c)  przejście lub transport - czarną i białą,
d)  części wystające - czarną i
pomarańczową.

BARWA - CZYTELNOŚĆ

BARWA - CZYTELNOŚĆ

Barwy przez stwarzanie kontrastu pozwalają
człowiekowi na identyfikację przedmiotów i
powierzchni, zwracają uwagę i wywołują
określone stany psychiczne.

Barwy są niezwykle istotne dla zapewnienia
odpowiedniej czytelności napisów.

Najlepszą czytelność ma niebieski napis na
białym

tle,

a

przy

innych

kolejno

wymienianych kombinacjach coraz bardziej
zmniejsza się czytelność: czarny na żółtym,
zielony na białym, czarny na białym, zielony
na czerwonym, czerwony na zielonym,
czerwony na białym, pomarańczowy na
czarnym, czarny na purpurowym.

SŁABE OŚWIETLENIE STANOWISKA

SŁABE OŚWIETLENIE STANOWISKA

PRACY

PRACY

1)  

wymaga wzmożonego wysiłku,

2)  stwarza poczucie jednostajności,
3)  wywołuje stan melancholii, przygnębienia,
apatii,
4)  jest bardzo częstą przyczyną wypadków w
miejscu
pracy,
5)  może być powodem wzrostu ciężkości
pracy, gdyż
pracownicy są zmuszeni do powtarzania
czynności
w celu usunięcia błędów popełnionych z
powodu
złego oświetlenia.
6)  zwiększa uczucie senności  i znużenia,
7)  pogarsza samopoczucie pracownika i
zmniejsza
wydajność jego pracy.

To już gdzieś było!!!

ZALEŻNOŚĆ WSPÓŁCZYNNIKÓW

ZALEŻNOŚĆ WSPÓŁCZYNNIKÓW

OŚWIETLENIA NATURALNEGO

OŚWIETLENIA NATURALNEGO

OD PRZEZNACZENIA POMIESZCZENIA

OD PRZEZNACZENIA POMIESZCZENIA

Przeznaczen
ie
pomieszczen
ia

Minimalna wartość

wymaganego

współczynnika

oświetlenia dziennego

przy oświetleniu

Równomiern

ość

oświetlenia

Górnym e

śr %

Bocznym

e śr %

Pomieszczen
ia
administrac
yjno-
biurowe,
sale
wykładowe,
sale ćwiczeń

3
(90-
1500Lx)

1
(30-
500Lx)

0,3