Genetyka grup krwi

Podstawy transfuzjologii

Maria Wąsik

Zakład Diagnostyki Laboratoryjnej i

Immunologii Klinicznej Wieku

Rozwojowego

Częstość fenotypu AB0 w wybranych

populacjach

Populacja

A1

A2

B

A1B

A2B

0

Niemiecka

32,5

9,4

11

3,1

1,1

42,8

Polska

31,5

9,0

19

6,4

1,6

32,5

Euro-
Amerykanie

35

10

8

3

1

43

Pł. Am. Indianie
Indianie
Ameryk.

0
16

0

0
4

0
<1

0

100
79

Aborygeni

55,6 0

0

0

0

44,4

Lapończycy
Rasa czarna
Rasa żółta

36,1
27
28

18,5

4,8
20
27

6,2
4
5

6,2

18,2
49
40

Podstawy genetyki

Geny zajmujące jedno locus w chromosomie

• geny alternatywne

• geny alleliczne

• allele
Układ, w którym są dwa lub więcej alleli to układ polimorficzny
Niezależnie od liczby allelicznych genów tylko jeden z nich

może zająć odpowiednie locus w danym chromosomie

Chromosomy dziedziczy się po jednym z każdej pary ( 22 pary u

człowieka)

Homozygota = dwa odpowiednie loci zajęte jest przez dwa

identyczne allele (geny)

Heterozygota = dwa odpowiednie loci zajęte przez różne allele
Homozygota syntetyzuje antygen w podwójnej dawce
Heterozygota syntetyzuje antygen w pojedynczej dawce
Charakter genu może być :

• dominujący

• ustępujący (recesywny)

• kodominujący (ekspresja genu ujawnia się zawsze)

Antygeny węglowodanowe grup

krwi

L-
fukoza

Prekursorowy
łancuch H

grupa krwi 0

N acetylo-
galaktozam
ina

Antygen A
Grupa krwi A1 lub
A2

D-
galaktoza

Antygen B
Grupa krwi B

Antygen A
i B

Grupa krwi
AB

Podstawy genetyki grup krwi

Krwinki czerwone grupy 0 i A2 mają duże ilości antygenu H.
Gen H i jego allel h dziedziczą się niezależnie od genów ABO

(nie są sprzężone)

Gen H jest dominujący - gen h amorficzny.
Brak genu H (genotyp h/h) zdarza się wyjątkowo rzadko i

powoduje.

brak łańcucha H

(brak transferazy H ).

Erytrocyty nosicieli tej cechy nie wykazują obecności antygenu

układu AB

jednak w ich krwi są obecne odpowiednie transferazy dla

antygenu A i B

Osoby takie posiadają grupę krwi Bombay (pseudo 0)
Oznacza się ją odpowiednio : 0h

A

, 0h

B

,

0h

AB

(

Oh – Bombay lub ABH null)

Osoby te są bardzo trudnymi pacjentami w sytuacji

konieczności przetoczenia krwi.

Dawca musi być poszukiwany w grupie nosicieli takiego

samego defektu.

Dawca musi mieć taką samą rzadką grupę krwi.

Antygeny węglowodanowe grup krwi

Inne układy grupowe

częstość w

populacji

1.Układ Lewis : antygeny Le

a

and Le

b

-

Le

a

22%, Le

b

72%,

Le

a-b-

6%

Przeciwciała anty Lewis są naturalne klasy IgM
Dwie pary genów uczestniczą w budowie antygenów Lewis
Le i le oraz Se i se. Geny le i se są amorficzne.
Substratem dla tych antygenów jest łańcuch H typu I.
Antygeny te są adsorbowane przez błonę krwinki z osocza

Le/Le lub
Le/le

le/le

Niewydzielacze se/se

Le (a+ b-) Le (a-b-)

Wydzielacze Se/Se lub

Se/se

Le (a- b+) Le (a- b-)

Antygeny układu Lewis

- Antygen Le

b+

jest preferencyjnie absorowany w

stosunku do Le

a+

na krwinkach czerwonych .

- Krwinki Le

b+

Le

a+

wykrywa się bardzo rzadko.

- Przeciwciała pojawiają się w sposób naturalny, są

klasy IgM

- Antygeny Le są słabo rozwinięte w chwili urodzenia i

dlatego przeciwciała anty Le nie powodują choroby
hemolitycznej noworodków . Prawdziwy fenotyp
rozwija się do 6 roku życia.

- Przeciwciała anty Le wiążą dopełniacz może to być

przyczyną hemolizy krwinek niezgodnych in vitro
jeśli w środowisku będzie świeża surowica

Antygeny węglowodanowe grup krwi

Inne układy grupowe

2. Układ Ii lub IH ( słabe antygeny)
Krwinki płodu i pępowiny reagują słabo z przeciwciałem

anty-I i silnie z anty-i.

Antygeny tego układu pojawiają się dopiero w 2 roku życia
Anty-I (IH) przeciwciała są klasy IgM zimnymi aglutyninami.
Pacjenci chorujący na mononukleozę lub zapalenia płuc

wywołane mycoplasmą mają wysokie miano zimnych

aglutynin ze swoistością anty I lub anty i, które są

odpowiedzialne za rozwój autoimmunologicznej anemii

hemolitycznej

3. P system: częstość -

P1 - 79%,

P2 amorficzny – 21% (brak P1 ),
P1- determinuje D-galaktoza w łańcuchu H typu II (bez fukozy)

Przeciwciała anty P1 są przeciwciałami naturalnymi (IgM)

Antygeny białkowe grup krwi

Układ antygenów

Częstość w populacji

• 1. Kidd (Jk

a

and Jk

b)

Ab. odpornościowe -

Jk

a

25%, Jk

ab

50%, Jk

b

25%

• 2. Duffy ( Fy

a

Fy

b

)

Ab. odpornościowe -

Fy

a

17%, Fy

ab

49%, Fy

b

34%

Ag Duffy jest receptorem dla

Zach. Afryka -70% Duffy

minus

zarodźca malarii (Plasmodium vivax)

Rasa Kaukaska –większość

Duffy

positive

• 3. Kell (Kk)
ab odpornościowe -

K 10%, k 90% (K+, k = K-

)

• 4. MNS
Przeciwciała naturalne IgM - oczekiwana

M 53%, N 47%,

Anty s zawsze odpornościowe

S33%, s67%,

obserwowana - MS 24%, Ms 28%, NS 8%, Ns 39%

Układ Kell

Układ Kell. Geny kodujace antygen k i K sa kodominujace.

Przeciwciala anty Kell ( anty k i anty K ) maja podobne

dzialanie jak anty Rh D z ukladu Rh. Mogą być przyczyną

konfliktu pomiedzy matka i płodem i są przyczyną

odczynow poprzetoczeniwych.

10% osób rasy kaukaskiej jest K+

2% afroamerykanów jest K+

Zgodnie z obowiazującymi przepisami

dziewczynkom i kobietom do okresu menopauzy

wolno przetaczać krew zgodną w ukladzie KELL

( K- dla K-)

Sprzężenie genów kodujących

syntezę antygenów MNS

Wiener

Fisher-Race

Gen Ag cz. krwi

Gen Ag

r rh hr’ i rh”

cde c, d, e

r’ rh’ rh’ i hr”

Rh -

Cde C, d, e

r” rh” rh”i hr’

(minus)

cdE c, d, E

ry rh rh’ i rh’’

CdE C, d, E

R0 Rho Rho, hr’ i hr”

cDe c, D, e

R1 Rh1 Rho, rh’ i hr’’

Rh+

CDe C, D, e

R2 Rh2 Rho, rh” i hr’

(plus)

cDE e, D, C

Rz Rhz Rho, rh” i rh”

CDE C, D, E

Ważne Rho = D = Rh+ (plus) = 80% populacji

Układ Rh

Dziedziczenie antygenu RhD

(Rh+) w zależnosci od genotypu

ojca

matka ma genotyp d/d
(Rh-)

Przykład różnic w budowie antygenu

RhD wyjaśnia dlaczego osoba RhD+

może mieć przeciwciała anty D

Przykład tłumienia ekspresji

antygenu RD przez gen C kodujący

antygen RhC

Antygeny LW

Badania nad układem Rh wykazały, że antygen wykryty

za pomocą surowicy króliczej anty krwinki małpy
Rhesus nie jest identyczny z tym tym wykrywa się
przeciwcialem anty D

( surowicą ludzką).
Antygen reagujący z surowicą zwierzęcą nazwano LW
( od nazwisk Landsteiner i Wiener)
Są dwa fenotypy LW 1 i LW 2
Są to prawdopodobnie glikozylowane postacie białek

układu Rh

W 1981 r. w Finlandi opisano nowy antygen Ne.

Przetaczanie krwi

Wskazania do przetoczenia dotyczą

przewrócenia i utrzymania :

• zdolności do przenoszenia tlenu ( ostra, gwałtowna utrata krwi

z wystąpieniem objawów obniżenia wysycenia krwinek tlenem )

• odpowiedniej objetości krwi
• czynności układu hemostazy ( liczby płytek, czynników

krzepnięcia we wrodzonych i nabytych koagulopatiach)

• czynności krwinek białych ( leczenie ostrych zakażeń, sepsy u

pacjetów ze znaczną neutropenią

( liczba WBC < 500 ul)

Każdy przypadek musi być oceniony indywidualnie , głównie

na podstawie objawów klinicznych i wyników badań
laboratoryjnych

Niski poziom hemoglobiny nie powinien być

jedynym kryterium do przetoczenia.

Rozważać przetoczenie można przy poziomie hemoglobiny 7 G%
uwzględniając wiek pacjenta, ogólną kondycję, czas adaptacji

1. Krew i niektóre produkty krwi ( nazwy potoczne)

• Krew pełna ( konserwowana) zawiera :RBC, WBC, PLT, czynniki

krzepnięcia

. Koncentrat krwinek czerwonych (krew zagęszczona, masa

krwinkowa)

(usunięte osocze, Htc - 70%)

. Krwinki czerwone pozbawione leukocytów przez płukanie

(Płukane krwinki czerwone) -

bez osocza, płytek i leukocytow)

. Koncncentrat krwinek płytkowych ( wskazania: PLT < 10

000/ul)

. Mrożone osocze

(zawiera wszystkie czynniki krzepnięcia z

wyjątkiem krwinek płytkowych)

Przetaczanie krwi

2. Krew i niektóre produkty krwi ( nazwy

potoczne)

Krioprecypitat

AHF

(Krio) uzupełnia fibrynogen,

czynnik VIII)

w przypadku hemofilii, choroby von Willebrandas, DIC

• Koncentrat granulocytów (granulocyty od jednego

dawcy)

w przypadku znaczenj neutropenii ( po chemioterapi),

w posocznicy, która nie odpowiada na antybiotyki

• Albumina

(5-25% koncentrat ) w przypadku wypełnienia

objetości

Przetaczanie krwi

Preparaty krwiozastępcze są stosowane w

przypadku:

• braku dostępu do krwi
• pacjent odmawia zgody na przetoczenie krwi z

powodów religijnych

• pacjent ma rzadką grupę krwi i przeciwciała na liczne

antygeny krwinek czerwonych ( problemy z testem
zgodności)

Preparaty krwiozastępcze

Przetaczanie krwi

• Autotransfuzja

przetoczenie autologiczne każdego preparatu

krwiopochodnego, którego biorca jest jednocześnie dawcą.
( przedoperacyjna lub śródoperacyjna najsczęściej przed
zastosowaniem krążenia pozaustrojowego i po jego
odłączeniu krew własna wraca do pacjenta

• Krew naświetlana

w przypadku pacjentów z ryzykiem reakcji GVHD

(wrodzony zespół niedoboru immunologicznego,

przeszczep szpiku

.

)

W przypadku konieczności nagłej transfuzji

• gdy znana jest grupa krwi biorcy można przetaczać krew

zgodną bez wyniku próby zgodności ale tak szybko jak to
możliwe należy ten test wykonać!

• Gdy grupa krwi jest nieznana można przetaczać masę

krwinkową grupy O Rh - ujemną i wykonać test zgodności
jak powyżej

Przetaczanie krwi

Czas pomiędzy wykonaniem próby zgodności i

transfuzją musi być możliwie jak najkrótszy

.

Pobranie krwi na próbę zgodności - 10 ml krwi na

skrzep

• u pacjentów z prawdopodobieństwem immunizacji

w czasie ostatnich 3 m-cy - próba zgodności
ważna jest nie dłużej niż 48 godzin. Wynik testu
przeprowadzonego wcześniej nie jest ważny

• u pacjentów z prawdopodobieństwem immunizacji

w czasie ostatnich 10 dni - próbka krwi na test
powinna być pobrana najwcześniej 24 godz.
przed transfuzją

Przetaczanie krwi

• Osoby z krwinkami grupy O są określani

jako uniwersalni dawcy ponieważ ich
krwinki nie mają ani antygenu A ani B.

• Dlatego :

Masa krwinkowa grupy 0
ale nigdy pełna krew

powinna być dobrze tolerowana przez

wszystkich biorców

Przetaczanie krwi

1 Odczyny poprzetoczeniowe: odczyny natychmiastowe
a/ immunologiczne: - etiologia
- hemoliza wewnątrznaczyniowa - niezgodność w

grupach ABO - gorączkowy odczyn niehemolityczny-
granulocyty dawcy

- anafilaksja - przeciwciała anty IgA
- pokrzywka - przeciwciała przeciwko białkom osocz
- niekardiogenny obrzęk płuc - przeciwciała

antyleukocytarne lub

aktywacja układu dopełniacza

b/ nieimmunologiczne :
- gorączka ze wstrząsem - zakżenie bakteryjne
- zastoinowa niewydolność krążenia - przeciążenie

krążenia

- objawowa hemoliza - fizyczne uszkodzenie krwinek

Przetaczanie krwi

Odczyn poprzetoczeniowy - Odczyny opóźnione- etiologia

a/ immunologiczne
- odpowiedź anamnestyczna na antygeny krwinek z poza ABO
- choroba przeszczep przeciwko gospodarzowi - przetoczenie

żywych limfocytów

- plamica poprzetoczeniowa - przeciwciała przeciwko płytkom

b / nieimmunologiczne
- przeładowanie żelazem - liczne, częste przetoczenia
- zapalenie wątroby - wirusy żółtaczki
- AIDS - wirus HIV
= zakażenia pierwotniakami - malaria, babeszjoza

Przetaczanie krwi

Postępowanie w razie odczynu:

- przerwać transfuzję i utrzymać wkłucie dożylne.

Przetaczać 0,9%NaCL

- zidentyfikować pacjenta, sprawdzić dokumentację
do placówki służby krwi przesłać:
- świeżo pobraną próbkę krwi z innej żyły niż wkłucie

dla

transfuzji (15 ml na antykoagulant)
- przesłać zabezpieczoną w laboratorium krew

pacjenta z

której wykonywano próbę zgodności i oznaczano

grupe krwi

- świeżą próbkę moczu