Cele procesu nauczania

Cele procesu nauczania

Postawy dydaktyki ogólnej

Postawy dydaktyki ogólnej

Plan wykładu

Plan wykładu



Ogólne cele kształcenia

Ogólne cele kształcenia



Cele nauczania

Cele nauczania



Zasady operacjonalizacji celów

Zasady operacjonalizacji celów

nauczania

nauczania



Taksonomia celów

Taksonomia celów



Zastosowanie taksonomii celów

Zastosowanie taksonomii celów

nauczania

nauczania

Ogólne cele kształcenia

Ogólne cele kształcenia

Cel główny: Zapewnienie wszystkim uczniom

optymalnego rozwoju intelektualnego.

Cele kierunkowe:
1. Przekazanie wiedzy o przyrodzie,

społeczeństwie, technice, kulturze i sztuce ;

2. Kształtowanie akceptowanego społecznie,

humanistycznego stosunku do systemu
wartości oraz związanych z nim postaw i
przekonań ;

3. Ogólne przygotowanie do działalności

praktycznej wraz z zaznajomieniem z
podstawami produkcji i organizacji pracy;

4. Rozwijanie zdolności, zainteresowań

poznawczych i sprawności umysłowej uczniów
(myślenia, uwagi, wyo-brażeń, pamięci, fantazji,
obserwacji);

Ogólne cele kształcenia c.d.

Ogólne cele kształcenia c.d.

5. Wdrażanie uczniów do samokształcenia;

Konkretyzacji celów kierunkowych służą cele

szczegółowe funkcjonujące w planach i
programach nauczania poszczególnych
przedmiotów (Cz. Kupisiewicz, W. Okoń)

Cele nauczania

Cele nauczania

Cele ogólne - formułowane jako kierunki dążeń

pedagogicznych.

Cele operacyjne - formułowane jako zamierzone

osiągnięcia.

Operacjonalizacja celów - zamiana celów

ogólnych na cele operacyjne. Istota zmian:

1. Sprecyzowanie. Trzeba pozbawić

sformułowanie wyrażeń luźnych, niewiążących,
służących ozdobie i autoreklamie systemu.

2. Uszczegółowienie. Pojedyncze dość lakoniczne

hasło zmienia się zwykle w kilka dłuższych
zdań lub równoważników zdań o bogatej
treści.

Cele nauczania -

Cele nauczania -

operacjonalizacja c.d

operacjonalizacja c.d

3. Konkretyzacja. Sytuacja, w której działanie

się dokonuje, i stan końcowy, do którego
zmierza, muszą być dokładnie określone.

4. Upodmiotowienie osiągającego cel. W

przeciwieństwie do roboczych,
odpersonalizowanych „zadań” cele
operacyjne musza opierać się na inwencji,
osobistym wkładzie i pełnej
odpowiedzialności jednostki.

Cele - operacjonalizacja -

Cele - operacjonalizacja -

recepta 1

recepta 1

Krok 1. Napisz cel ogólny

Krok 2. Wyobraź sobie uczniów, którzy

osiągnęli ten cel.

Krok 3. Zapisz luźne określenia zachowań

wyobrażonych uczniów.

Krok 4. Dokonaj selekcji luźnych zapisów.
Krok 5. Dokonaj klasyfikacji luźnych zapisów.
Krok 6. Sformułuj cele operacyjne.
Krok 7. Sprawdź operacyjność sformułowanych

celów.

Krok 8. Sprawdź trafność celów operacyjnych.

Cele - operacjonalizacja -

Cele - operacjonalizacja -

recepta 1

recepta 1

Uwagi: W przypadku „rozwijania uzdolnień

uczniów” cele operacyjne musza obejmować
wyrażanie zainteresowań i wykazywanie
uzdolnień, umiejętność wykorzystywania
okazji do ćwiczeń, umiejętność stawiania
sobie oryginalnych zadań, tworzenie
własnych pomysłów teoretycznych i
sposobów działania, umiejętność
samokontroli uzyskanych wyników,
praktyczne wykorzystywanie uzdolnień i
wpływanie na otoczenie.

Operacjonalizacja celów -

Operacjonalizacja celów -

przykłady

przykłady

Cel ogólny: „kształtowanie dumy narodowej”
Cele operacyjne:



„Uczeń umie opowiedzieć o osiągnięciach swoich
przodków, co najmniej 3-4 pokolenia wstecz”.



„Uczeń umie opowiedzieć o rozwoju najbliższej
okolicy, począwszy od czasów najdawniejszych”.



„Uczeń potrafi opisać najważniejsze zdobycze
kultury materialnej i duchowej swojego regionu”.



„Uczeń odróżnia okresy powodzenia i
niepowodzenia w historii narodu, stosując
prawidłowe kryteria”.



„Uczeń potrafi poprowadzić dyskusję o zdobyczach cywi-
lizacyjnych i kulturalnych narodu w wybranym półwieczu
ostatnich 150 lat”.



„Uczeń odróżnia godne i niegodne zachowanie się wobec
cudzoziemców i w czasie pobytu za granicą”.

Zasady operacjonalizacji celów

Zasady operacjonalizacji celów

1. Poszanowanie osobowości wychowanka - prawo ucznia

do zajmowania własnego stanowiska w wielu kwestiach
i do przeżywania uczuć zgodnie z tym stanowiskiem.

2. Umiar w uszczegóławianiu - dążenie do tego, by jak
najmniejsza liczba celów operacyjnych wyrażała cel
szczegółowy.
3. Zachowanie celu ogólnego w pamięci - zapamiętanie

celu ogólnego w przypadku mało przekonywującej
operacjona- lizacji, grożącej zubożeniem działania
pedagogicznego.

4. Otwartość zbioru celów operacyjnych - zbiór celów

operacyjnych nie powinien być traktowany jako
zamknięty, ostateczny (możliwość nowych inicjatyw
uczniowskich).

5. Pełna realizacja celów operacyjnych - zgodność

realizacji działań z zaplanowanymi celami
operacyjnymi.

Taksonomia celów nauczania

Taksonomia celów nauczania

Taksonomia (gr. taksis - porządek, nomos -

prawo)celów nauczania - hierarchiczna klasyfikacja
celów nauczania -

podkreśla, iż kategorie celów są w pewien sposób

uporząd-kowane, podobnie jak gatunki roślin czy
zwierząt w taksonomii Lenneusza.

Taksonomia ABC Bolesława Niemierki (od tytułu

książki: ABC testów osiągnięć szkolnych) - obejmuje
dwa poziomy celów: „wiadomości” i „umiejętności”,
a na każdym z poziomów - po dwie kategorie celów.

Poziom I. Kategoria A.: Zapamiętanie wiadomości.

Wiadomości mogą dotyczyć faktów, praw i teorii naukowych,
kryteriów oceny, zasad działania, procedur i algorytmów,
metodologii badań. Uczeń uzyskuje gotową wiedzę,
wiadomości są zapamiętane, gdy uczeń potrafi odszukać je w
pamięci, sprawdzić kompletność, przedstawić w formie ustnej
lub pisemnej albo tez wykorzystać w praktycznym działaniu.

Taksonomia celów nauczania

Taksonomia celów nauczania

Poziom I. Kategoria B. Zrozumienie wiadomości.
Obejmuje elementarny poziom zrozumienia

wiadomości,

pozwalający na operowanie wiadomością w zakresie

uznanym za niezbędny na danym szczeblu
nauczania. Rodzaje wymaganych operacji:

1. Tłumaczenie - przedstawianie wiadomości „swoimi

słowami” lub w innej formie, niż były podane
(słownej, symbolicznej, graficznej, ruchowej).

2. Interpretacja - syntetyczne ujecie (streszczenie)

danych wiadomości i porównanie ich z innymi
wiadomościami.

3. Ekstrapolacja - „przedłużenie” opisu zjawiska lub

ciągu wydarzeń na inne sytuacje, równoległe lub
przyszłe.

Taksonomia celów nauczania

Taksonomia celów nauczania

Poziom II. Kategoria C. Zastosowanie wiadomości

w sytuacjach typowych

Osiągniecie wyniku o bezpośrednim lub

pośrednim znaczeniu praktycznym, oparte na
prawidłowym zrozumieniu sytuacji, dostępnych
danych, zasad i procedur działania oraz rodzaju
oczekiwanego rozwiązania. Sytuacja, w której
czynność jest wykonywana nie powinna odbiegać
od sytuacji, w jakiej czynność była ćwiczona.

Poziom III. Kategoria D. Zastosowanie wiadomości

w sytuacjach problemowych.

Obejmuje złożone procesy umysłowe służące

znalezieniu potrzebnego rozwiązania w sytuacji
nowej dla ucznia.

Taksonomia celów nauczania

Taksonomia celów nauczania

Rodzaje czynności w sytuacjach problemowych:

(1) analiza, polegająca na wyróżnieniu elementów i

związków między elementami jakiegoś stanu
rzeczy lub jakiejś wypowiedzi oraz na
odtworzeniu struktury tej całości.

(2) synteza, polegająca na zbudowaniu modelu

przeanalizowanej całości, ujęciu jej właściwości
w oryginalnie ustrukturowanej wypowiedzi lub
zaprojektowaniu systemu szczegółowych działań.

(3) ocena, polegająca na wartościowaniu stanu

rzeczy i wyniku działań przez porównanie ich z
odpowiednimi modelami oraz przez odwołanie
się do właściwych kryteriów teoretycznych.

Taksonomia przedmiotowe -

Taksonomia przedmiotowe -

przykłady

przykłady

Poziom I. Wiadomości

J ę z y k p o l s k i

Język

Literatura

1. Znajomość wiadomości 1. Znajomość

kontekstu

spoza języka 2. Znajomość

utworu

2. Znajomość wiadomości
o języku
3. Znajomość wiadomości 3. Znajomość

teorii

z teorii języka

Taksonomia przedmiotowe -

Taksonomia przedmiotowe -

przykłady

przykłady

Poziom I. Wiadomości

M a t e m a t y k a

Nauczanie początkowe Nauczanie

ponadpoczątkowe

A. Zapamiętanie wiadomości A. Wiadomości
1. Rozpoznawanie i 1. Znajomość

konkretnych

nazywanie faktów faktów
2. Odczytywanie i zapisy- 2. Znajomość

terminologii

wanie faktów
3. Znajomość faktów 3. Umiejętność

użycia

algorytmów

Taksonomia przedmiotowe -

Taksonomia przedmiotowe -

przykłady

przykłady

Nauczanie początkowe Nauczanie ponadpoczątkowe
B. Rozumienie wiadomości A. Rozumienie

1.

Rozumienie pojęć

1. Znajomość pojęć

matematycznych

2.

Rozumienie reguł matema- 2.

Znajomość reguł, zasad

tycznych

,

własności działań

i uogólnień

oraz związków między 3. Znajomość struktur matematycz-
działaniami nych

3.

Umiejętność dokonywania 4. Umiejętność zamiany formy zada-

porównań, porządkowania nia na inną równoważną
i klasyfikacji 5. Umiejętność śledzenia

rozumowań

6. Umiejętność odczytania i

zinter-

pretowania problemu

Zastosowanie taksonomii celów

Zastosowanie taksonomii celów

nauczania

nauczania

Główne zadanie-

Główne zadanie-

zapewnienie równowagi między

zapewnienie równowagi między

wyższymi i niższymi celami operacyjnymi

wyższymi i niższymi celami operacyjnymi

(zapamiętywaniem wiadomości).

(zapamiętywaniem wiadomości).

Zastosowanie taksonomii - „recepta” dla nauczyciela:

Zastosowanie taksonomii - „recepta” dla nauczyciela:

Krok 1. Zapisz możliwie dokładne określenie

Krok 1. Zapisz możliwie dokładne określenie

czynności ucznia.

czynności ucznia.

Krok 2. Odpowiedz na pytanie: Czy uczeń musi

Krok 2. Odpowiedz na pytanie: Czy uczeń musi

odróżniać model danej czynności od samej

odróżniać model danej czynności od samej

czynności?

czynności?

Krok 3. Odpowiedz na pytanie: Czy uczeń musi

Krok 3. Odpowiedz na pytanie: Czy uczeń musi

dostosowywać daną czynność do sytuacji, w jakiej ją

dostosowywać daną czynność do sytuacji, w jakiej ją

wykonuje?

wykonuje?

Krok 4. Odpowiedz na pytanie: czy sytuacja, w jakiej uczeń

Krok 4. Odpowiedz na pytanie: czy sytuacja, w jakiej uczeń

wykonuje dana czynność, jest dla niego nowa?

wykonuje dana czynność, jest dla niego nowa?

Krok 5. Sprawdź, czy inni nauczyciele rozumieją

Krok 5. Sprawdź, czy inni nauczyciele rozumieją

daną czynność tak samo jak ty.

daną czynność tak samo jak ty.

Taksonomia celów praktycznych

Taksonomia celów praktycznych

Poziom I. Kategoria A: Naśladowanie działania

Poziom I. Kategoria A: Naśladowanie działania

(planowe spostrzeganie wybranych

(planowe spostrzeganie wybranych

przedmiotów i

przedmiotów i

działań podejmowanych w związku z tymi

działań podejmowanych w związku z tymi

przedmiotami oraz etapowe wykonywanie

przedmiotami oraz etapowe wykonywanie

własnych działań z systematyczną

własnych działań z systematyczną

kontrolą każdego elementu przez

kontrolą każdego elementu przez

porównanie ze wzorem)

porównanie ze wzorem)

Poziom I. Kategoria B: Odtwarzanie działania

Poziom I. Kategoria B: Odtwarzanie działania

(wykonywanie działąnia praktycznego w
całości bez konieczności jednoczesnego
obserwowania wzoru, ale z niewielką
jeszcze płynnością i skutecznością)

Taksonomia celów praktycznych

Taksonomia celów praktycznych

Poziom II. Kategoria C: Sprawność działania w

Poziom II. Kategoria C: Sprawność działania w

stałych warunkach

stałych warunkach

(dokładne wykonywanie

(dokładne wykonywanie

wyuczonego

wyuczonego

działania praktycznego i osiąganie

działania praktycznego i osiąganie

zamierzonego wyniku, jeżeli istotne

zamierzonego wyniku, jeżeli istotne

okoliczności tego dziąłania nie ulegają

okoliczności tego dziąłania nie ulegają

zmianie)

zmianie)

Poziom II. Kategoria D: Sprawność działania w

Poziom II. Kategoria D: Sprawność działania w

zmiennych warunkach

zmiennych warunkach (automatyzacja
działąnia lub głównych faz działania,
pozwalająca na uzyskiwanie najwyższej
skuteczności przy bardzo niewielkim
nakładzie energii i czasu)