ZASADY
ODPOWIEDZIALNOŚCI
PRAWNEJ NIELETNICH

NA PODSTAWIE USTAWY O

POSTĘPOWANIU W SPRAWACH

NIELETNICH /U.P.N./ Z DNIA z

dnia 26.X.1982 roku

NIELETNI

/

w świetle Ustawy o postępowaniu w sprawach

nieletnich z dnia 26 października 1982 roku
z późn. zmianami /



w zakresie zapobiegania i zwalczania demoralizacji – osoba,

która nie ukończyła

lat 18



w zakresie postępowania w sprawach o czyny karalne –

osoby, które dopuściły się takiego czynu po ukończeniu

lat

13

, a nie ukończyły

lat 17



w zakresie wykonywania środków wychowawczych lub

poprawczych, w stosunku do osób, względem których środki

te zostały orzeczone, nie dłużej niż do ukończenia przez nie

21 roku

życia

DEMORALIZACJA

Definicja i podstawowe uregulowania prawne

Demoralizacja

to proces odchodzenia od obowiązujących wartości

moralnych przejawiający się wzrostem przestępczości, korupcją i rozluźnieniem

dyscypliny; zepsucie; szczególnie intensywna i względnie długotrwała postać

nieprzystosowania społecznego.

Art. 4§1 Upn

przedstawia katalog przejawów demoralizacji, mówi on:

Każdy , kto stwierdzi istnienie okoliczności świadczących o demoralizacji

nieletniego, w szczególności naruszanie zasad współżycia społecznego,

popełnienie czynu zabronionego, systematyczne uchylanie się od

obowiązku szkolnego lub kształcenia zawodowego, używanie alkoholu

lub innych środków w celu wprowadzenia się w stan odurzenia,

uprawianie nierządu, włóczęgostwo, udział w grupach przestępczych,

ma społeczny obowiązek odpowiedniego przeciwdziałania temu, a przede

wszystkim zawiadomienia o tym rodziców lub opiekuna nieletniego, szkoły, sądu

rodzinnego, Policji lub innego właściwego organu.

Sposób postępowania

w

sytuacji

zagrożenia
dzieci i młodzieży demoralizacją

CZYN KARALNY

W rozumieniu Ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich

czynem karalnym jest:



przestępstwo lub przestępstwo skarbowe



wykroczenia określone w art.
51,69,74,76,85,87,119,122,124,133 lub 143 Kodeksu
wykroczeń

Art.4§3 Upn

– Instytucje państwowe i organizacje społeczne,

które w związku ze swą działalnością dowiedziały się o
popełnieniu przez nieletniego

czynu karalnego ściganego z

urzędu

, są obowiązane niezwłocznie zawiadomić o tym sad

rodzinny lub Policję oraz przedsięwziąć czynności nie cierpiące
zwłoki, aby nie dopuścić do zatarcia śladów i dowodów
popełnienia czynu.

Uczeń - sprawca czynu karalnego



Niezwłoczne zawiadomienie dyrektora szkoły



Ustalenie okoliczności czynu i ewentualnych świadków

zdarzenia



Przekazanie sprawcy / o ile jest znany i przebywa na terenie

szkoły/ dyrektorowi szkoły, lub pedagogowi szkolnemu pod

opiekę.



Powiadomienie rodziców ucznia – sprawcy



Niezwłoczne zawiadomienie Policji w przypadku gdy sprawa

jest poważna / rozbój, kradzież, uszkodzenie ciała itp./, lub

sprawca nie jest uczniem szkoły i jego tożsamość nie jest

nikomu znana



Zabezpieczenie ewentualnych dowodów przestępstwa lub

przedmiotów pochodzących z przestępstwa i przekazanie

ich Policji

Uczeń jako sprawca lub ofiara czynu
karalnego

Środki zapobiegania i zwalczania demoralizacji i
przestępczości nieletnich

Wobec nieletnich sąd może stosować następujące środki wychowawcze

oraz środek poprawczy /art. 6 u.p.n./



Udzielić upomnienia



Zobowiązać do określonego postępowania, a zwłaszcza do naprawienia

wyrządzonej szkody, do wykonania określonych prac lub świadczeń na

rzecz pokrzywdzonego, do podjęcia nauki lub pracy, do uczestniczenia

w odpowiednich zajęciach o charakterze wychowawczym,

terapeutycznym lub szkoleniowym, do powstrzymania się od

przebywania w określonych środowiskach lub miejscach albo

zaniechania używania alkoholu lub innego środka w celu

wprowadzenia się w stan odurzenia

/ do 18 lat /



Ustanowić nadzór odpowiedzialny rodziców / do 18 lat /



Ustanowić nadzór organizacji młodzieżowej lub innej organizacji

społecznej, zakładu pracy albo osoby godnej zaufania – udzielających

poręczenia za nieletniego



Zastosować nadzór kuratora / do 21 lat /

Środki zapobiegania i zwalczania demoralizacji
i przestępczości nieletnich



Skierować do ośrodka kuratorskiego, a także do organizacji społecznej

lub instytucji zajmujących się pracą z nieletnimi o charakterze

wychowawczym, terapeutycznym lub szkoleniowym, po uprzednim

porozumieniu się z tą organizacją lub instytucją / do 18 lat /



Orzec zakaz prowadzenia pojazdów / do 21 lat /



Orzec przepadek rzeczy uzyskanych w związku z popełnieniem czynu

karalnego / do 21 lat /



Orzec umieszczenie w zakładzie poprawczym / nieletni, który dopuścił

się czynu karalnego, jeżeli przemawiają za tym wysoki stopień

demoralizacji nieletniego, oraz okoliczności i charakter czynu

zwłaszcza gdy inne środki wychowawcze okazały się nieskuteczne lub

nie rokują resocjalizacji nieletniego/

- środek poprawczy !!!!!



Zastosować inne środki zastrzeżone w niniejszej ustawie do

właściwości sądu rodzinnego, jak również zastosować środki

przewidziane w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym

/np. art. 109 KRiO/

Środki prawne wobec rodziców

Wobec rodziców/ opiekunów/ sąd rodzinny może:



zobowiązać rodziców / opiekuna/ do poprawy warunków
wychowawczych, bytowych lub zdrowotnych nieletniego, a
także ścisłej współpracy ze szkołą, do której nieletni
uczęszcza, poradnią psychologiczno-pedagogiczną lub inną
poradnią specjalistyczną, zakładem pracy, w którym jest
zatrudniony, oraz lekarzem lub zakładem leczniczym



zobowiązać rodziców lub opiekuna do naprawienia w całości
lub w części szkody wyrządzonej przez nieletniego / do 18 lat /

Wszczęcie postępowania przez sędziego
rodzinnego

Sędzia rodzinny wszczyna postępowanie, jeżeli zachodzi podejrzenie, iż nieletni

dopuścił się czynu karalnego bądź wykazuje przejawy demoralizacji

/ art.21§1 Upn /

Sędzia rodzinny nie wszczyna postępowania, a wszczęte umarza, jeżeli okoliczności

sprawy nie dają ku temu podstaw albo gdy orzeczenie środków wychowawczych lub

poprawczych jest niecelowe, w szczególności ze względu na orzeczone już środki w

innej sprawie

/ art.21§2 Upn /

W sprawach o czyn ścigany na wniosek sędzia rodzinny wszczyna postępowanie w

razie złożenia wniosku; postępowanie toczy się wówczas z urzędu

/ art.22§1 Upn /

W sprawach o czyn ścigany z oskarżenia prywatnego postępowanie wszczyna się,

jeżeli tego wymaga interes społeczny albo wzgląd na wychowanie nieletniego lub

ochronę pokrzywdzonego; postępowanie toczy się wówczas z urzędu

/ art.22§2

Upn /

O wszczęciu i ukończeniu postępowania w sprawie nieletniego można zawiadomić

szkołę, do której nieletni uczęszcza, odpowiednią instytucję państwową, społeczna

lub jednostkę samorządową w szczególności powiatowe centrum pomocy rodzinie

właściwe ze względu na miejsce zamieszkania nieletniego

/ art.23§2 Upn /

Rodzaje postępowania



Postępowanie wyjaśniające –

ma na celu ustalenie, czy istnieja okoliczności

świadczące

o demoralizacji nieletniego, a w sprawie o czyn karalny,

czy rzeczywiście został on popełniony przez nieletniego, a

także ustalenie, czy zachodzi potrzeba zastosowania wobec

nieletniego środków przewidzianych w Upn.



Postępowanie opiekuńczo-wychowawcze –

celowe jest zastosowanie

środków

wychowawczych lub leczniczych



Postępowanie poprawcze –

nieletni musi mieć obrońcę, gdy wcześniej był

umieszczony

w Schronisku dla nieletnich



Postępowanie odwoławcze



Postępowanie wykonawcze-

ma na celu wychowanie nieletniego na

świadomego i

uczciwego obywatela, odbywa się z uwzględnieniem

wskazań nauki i doświadczeń pedagogicznych

Strony postępowania

W postępowaniu w sprawie nieletniego stronami są:



nieletni



rodzice lub opiekun nieletniego



prokurator

Uprawnienia Policji

Policja lub inny działający na podstawie

szczególnego upoważnienia ustawy organ administracji
państwowej

/ ABW, Straż Graniczna, urzędy skarbowe, Państwowa

Inspekcja Handlowa, Państwowa Inspekcja Sanitarna /

zbiera i

utrwala dowody czynów karalnych w wypadkach
niecierpiących zwłoki, a w razie potrzeby dokonuje
ujęcia nieletniego

/ art.37§1 Upn /

Przekazanie sprawy nieletniego szkole

Sędzia

rodzinny może przekazać sprawę

nieletniego szkole, do której nieletni uczęszcza, albo
organizacji społecznej, do której należy, jeżeli uzna, że
środki oddziaływania wychowawczego, jakimi dana
szkoła lub organizacja rozporządza, są dostateczne.
Sędzia w miarę potrzeby wskazuje środki oddziaływania
wychowawczego. Szkoła lub organizacja społeczna jest
zobowiązana zawiadamiać sąd o nieskuteczności
zastosowanych środków oddziaływania wychowawczego

/ art. 42§4 Upn /

np. zwiększony nadzór wychowawcy klasy lub

pedagoga szkolnego, zobowiązanie do uczestnictwa w
pozalekcyjnych kółkach zainteresowań,

Uprawnienia Policji

Zatrzymanie Ujęcie

art.40§1 Upn art.37§1 Upn

Można zatrzymać nieletniego

Schwytanie nieletniego na gorącym uczynku

jeżeli jest to konieczne

doprowadzenie do jednostki celem wykonania

ze względu na okoliczności sprawy,

czynności z jego udziałem.

co do którego istnieje uzasadnione
podejrzenie, że popełnił czyn karalny
i występuje jedna z poniższych
przesłanek:



uzasadniona obawa ukrycia się nieletniego



uzasadniona obawa zatarcia śladów czynu



nie można ustalić tożsamości nieletniego

Uprawnienia Policji – zatrzymanie

/ art. 15 ust.1 pkt. 2 Ustawy o Policji, art.244§1 kpk, art.40

Upn /

Zatrzymanie nieletniego w szkole:



Policjant winien okazać legitymację służbową i podać

dyrektorowi przyczynę zatrzymania



Dyrektor szkoły ma prawo zanotować dane osobowe

policjanta, nr jego legitymacji w celu sporządzenia własnej

dokumentacji



Pedagog szkolny powinien sprowadzić nieletniego do

gabinetu dyrektora, gdzie policjant informuje ucznia o

przyczynach przybycia i czynnościach jakie zostaną podjęte

w związku ze sprawą



Policjant winien niezwłocznie zawiadomić

rodziców/opiekunów o zatrzymaniu nieletniego

Przesłuchanie nieletniego sprawcy czynu
karalnego

/ art.39 Upn /

Przesłuchanie może być dokonane przez Policję, w

wyjątkowych wypadkach, gdy jest to konieczne ze

względu na dobro sprawy również przez organ

administracji państwowej działający na podstawie

szczególnego upoważnienia

Przesłuchanie odbywa się w obecności rodziców

lub opiekuna albo obrońcy, a jeżeli zapewnienie ich

obecności byłoby niemożliwe należy wezwać

nauczyciela, przedstawiciela PCPR lub przedstawiciela

organizacji społecznej, do której zadań statutowych

należy oddziaływanie wychowawcze na nieletnich lub

wspomaganie procesu ich resocjalizacji / TPD /.