Ekologiczna produkcja

mleka

Dr Witold Chabuz

Praca hodowlana i poprawa żywienia
spowodowały wzrost wydajności mleka z
około 400 kg u protoplasty bydła domowego
do 7-10 tys. kg dla całych populacji
krajowych, a w wielu oborach do powyżej 15
tys. kg od krowy.

tur

(Bos primigenius) †

Udomowiony 9 tyś lat pne temu

Prehistoria

• Współdziałające grupy – łowcy i

zbieracze

• Społeczeństwa pierwotne – osadnictwo
• Społeczeństwa zorganizowane –

udomowienie zwierząt i roślin, początek
upraw, chowu i hodowli

Rozwój techniki i rewolucja przemysłowa

• Rozwój wynalazków
• Tworzenie nowych maszyn rolniczych

Zielona rewolucja

Wprowadzenie nowych gatunków zależnych

od:

• Nawozów
• Nawadniania i melioracji
• Środków ochrony roślin
• Zabiegów agrotechnicznych

Nowe praktyki wywołały wiele skutków dla środowiska
i spowodowały wzrost kosztów produkcji,
oraz wiele problemów społecznych i socjalnych.

Intensyfikacja rolnictwa

• Ulepszanie gatunków
• Ulepszanie maszyn
• Nadmierna eksploatacja zasobów

naturalnych

• Pogarszanie stanu środowiska

Gospodarstwa

Gospodarstwa

wielkoobszarowe

wielkoobszarowe

• Intensyfikacja
• Monokultury
• Irygacja
• Pestycydy
• Nawozy chemiczne
• Ciężki sprzęt rolniczy
• Odpady z produkcji rolniczej
• Organizmy modyfikowane
genetycznie

• Zanieczyszczenie gleby, wody i
powietrza

Przemysł rolniczy
czy Rolnictwo

tradycyjne

Fermy Przemysłowe

Rekordzistka świata– LUCINDA

(ojciec NED BOY OSCAR)

32070 kg mleka, 1021,80 kg tłuszczu i 1007,20

kg białka

średnia dzienna 98 kg

Produkcja mleka na świecie (mln t)

Produkcja mleka na świecie (mln t)

Skutki intensyfikacji

Skutki intensyfikacji

• Emisje szkodliwych gazów
• Powstawanie i rozprzestrzenianie się pyłów i
kurzu

• Toksyczne wycieki pestycydów
• Zanieczyszczenia wody i gleby
• Niszczenie bioróżnorodności

v

• Wprowadzanie obcych gatunków

v

• Zmiana krajobrazów rolniczych

v

• Zła jakość produktu

v

Odpady

Odpady

z

z

produkcji rolniczej

produkcji rolniczej

Odpady z produkcji rolniczej –
możemy podzielić na naturalne i
sztuczne

Największy problem to ich
zagospodarowanie w taki sposób aby
nie szkodzić środowisku

Skutki intensyfikacji

Skutki intensyfikacji

• Emisje szkodliwych gazów
• Powstawanie i rozprzestrzenianie się pyłów i
kurzu

• Toksyczne wycieki pestycydów
• Zanieczyszczenia wody i gleby
• Niszczenie bioróżnorodności

v

• Wprowadzanie obcych gatunków

v

• Zmiana krajobrazów rolniczych

v

• Zła jakość produktu

v

Niszczenie

bioróżnorodności

Bioróżnorodność syn.
różnorodność biologiczna –
ogólnie, różnorodność i zmienność
wśród roślin, zwierząt, grzybów i
mikroorganizmów, oraz wśród ich
ekosystemów.

Możemy wyróżnić 3 poziomy:

• różnorodność ekosystemu,

• różnorodność gatunków, i

• różnorodność genetyczna (w
obrębie gatunku).

Skutki intensyfikacji

Skutki intensyfikacji

• Emisje szkodliwych gazów
• Powstawanie i rozprzestrzenianie się pyłów i
kurzu

• Toksyczne wycieki pestycydów
• Zanieczyszczenia wody i gleby
• Niszczenie bioróżnorodności

v

• Wprowadzanie obcych gatunków

v

• Zmiana krajobrazów rolniczych

v

• Zła jakość produktu

v

Skutki intensyfikacji

Skutki intensyfikacji

• Emisje szkodliwych gazów
• Powstawanie i rozprzestrzenianie się pyłów i
kurzu

• Toksyczne wycieki pestycydów
• Zanieczyszczenia wody i gleby
• Niszczenie bioróżnorodności

v

• Wprowadzanie obcych gatunków

v

• Zmiana krajobrazów rolniczych

v

• Zła jakość produktu

v

• Rozwój oporności u owadów co prowadzi do powstania
opornych populacji szkodników
• Powstawanie nowych alergenów i toksyn
• Zachwianie funkcji organizmów symbiotycznych
• Niebezpieczeństwo ucieczki genu do roślin
spokrewnionych
• Rozwój oporności na antybiotyki
• Pojawienie się opornych chwastów

Konsekwencje stosowania roślin modyfikowanych

Skutki intensyfikacji

Skutki intensyfikacji

• Emisje szkodliwych gazów
• Powstawanie i rozprzestrzenianie się pyłów i
kurzu

• Toksyczne wycieki pestycydów
• Zanieczyszczenia wody i gleby
• Niszczenie bioróżnorodności

v

• Wprowadzanie obcych gatunków

v

• Zmiana krajobrazów rolniczych

v

• Zła jakość produktu

v

Konsumenci

coraz

częściej

szukają

żywności

wysokiej

jakości,

która

jednocześnie

wyróżnia

się

niepowtarzalnym smakiem i aromatem.
Te

kryteria

spełniają

produkty

wytwarzane tradycyjnymi metodami w
wielu regionach Europy.

Hipokrates

Hipokrates

,

,

uznawany za ojca

uznawany za ojca

medycyny, dokonując

medycyny, dokonując

zapisu swoich zasad

zapisu swoich zasad

na około 400 lat p.n.e.

na około 400 lat p.n.e.

stwierdził, że

stwierdził, że

mleko jest pokarmem

mleko jest pokarmem

najbliższym doskonałości

najbliższym doskonałości

Wartość energetyczna

Wartość energetyczna

jednego litra mleka waha

jednego litra mleka waha

się

się

od 500 do 700 kcal/l

od 500 do 700 kcal/l

Strawne jest zasadniczo w

Strawne jest zasadniczo w

100%

100%

Spożycie litra mleka pokrywa

Spożycie litra mleka pokrywa

dzienne zapotrzebowanie dorosłego

dzienne zapotrzebowanie dorosłego

człowieka na:

człowieka na:



białko zwierzęce - 68%



aminokwasy, tj:

leucynę, izoleucynę,

lizynę, tryptofan, treoninę i walinę

w

100%, a w 80% na

fenyloalaninę

i w 50%

na

metioninę

;

Spożycie litra mleka pokrywa

Spożycie litra mleka pokrywa

dzienne zapotrzebowanie dorosłego

dzienne zapotrzebowanie dorosłego

człowieka na:

człowieka na:



potas w 75%;

potas w 75%;



wapń w 100%;

wapń w 100%;



magnez w

magnez w

40%;

40%;



chlor w 35%;

chlor w 35%;



sód w 25%;

sód w 25%;



żelazo tylko w

żelazo tylko w

4%.

4%.

Spożycie litra mleka pokrywa

Spożycie litra mleka pokrywa

dzienne zapotrzebowanie

dzienne zapotrzebowanie

dorosłego człowieka na:

dorosłego człowieka na:



witaminę B

2

– 90%;



witaminę A w 30%;



witaminę B

1

w 33-42%;



witaminę B

6

i biotynę w 20%;



witaminy D i E w 10%;



witaminę C w 15%;

Produkcja mleka na świecie (2007r):

Ogółem – ok. 640 mln ton

• Krowie – ok. 540 mln ton
• Bawole – ok. 75 mln ton
• Kozie – ok. 12 mln ton
• Owcze – ok. 8 mln ton
• Inne rodzaje mleka – ok. 1,5 mln ton

Produkcja mleka w wybranych krajach UE (w

Produkcja mleka w wybranych krajach UE (w

tys. ton)

tys. ton)

[FAO, 2007]

[FAO, 2007]

Kraj

Mleko

1. Niemcy
2. Francja

3. Wielka Brytania

4. Polska

5. Włochy
6. Holandia

7. Hiszpania
8. Irlandia

28 487,95
26 133,00

14 577,00

11 955,79

11 831,17
10 798,62

7 458,95
5 353,08

Produkcja i skup mleka w latach 2000-

2007

Podział rolnictwa

Rolnictwo

Konwencjonalne

Ekologiczne

Biodynamiczne

( wykorzystanie oddziaływania planet)

Biologiczne

i Organiczno-Biologiczne

( oparte na naturze)

Ekstensywne – tradycyjne

Intensywne –

uprzemysłowione

Proekologiczne

Integrowane – rolnictwo organiczno – chemiczne

Rolnictwo

ekologiczne

Rolnictwo ekologiczne – (organiczne, biologiczne) - system
gospodarowania, w którym wyklucza się stosowanie
syntetycznych nawozów mineralnych, pestycydów, regulatorów
wzrostu i syntetycznych dodatków paszowych.

Rolnictwo to charakteryzuje się produkcją w cyklu zamkniętym:
gleba – roślina – zwierzę,
przy zachowaniu dużej samowystarczalności.

Traktowane jest bardziej jako sposób życia w symbiozie z
przyrodą, aniżeli system produkcji. Cele ekologiczne dominują
nad ekonomicznymi.

Cechy rolnictwa

ekologicznego

1. Wykorzystanie odnawialnych źródeł energii
2. Sterowanie całym gospodarstwem
3. Programowa ochrona krajobrazu
4. Produkcja wysokiej jakości biologicznej
5. Dobra jakość przechowalnicza
6. Specjalizacja dopuszczalna w ramach zasady

prawidłowego funkcjonowania gospodarstwa

7. Obszar gospodarstwa i agrotechnika optymalna w

stosunku do środowiska

8. Plon optymalny
9. Ograniczenie lub zaniechanie

chemizacji

10. Mechanizacja dostosowana do

warunków glebowych , potrzeb
roślin i zwierząt

11. Ochrona gleby i wody
12. Produkty najwyższej jakości
13.Zrównoważony rozwój

Liczba gospodarstw ekologicznych kontrolowanych w Polsce w

latach 1990-2006

oraz prognoza rozwoju do 2013

Liczba gospodarstw i powierzchni

ekologicznych w Polsce w 2007 roku

Produkcja ekologiczna jest ogólnym systemem
zarządzania
gospodarstwem i produkcji żywności, łączącym
najkorzystniejsze dla środowiska praktyki, wysoki
stopień
różnorodności biologicznej, ochronę zasobów
naturalnych,
stosowanie wysokich standardów dotyczących
dobrostanu
zwierząt i metodę produkcji odpowiadającą
wymaganiom
niektórych konsumentów preferujących wyroby
wytwarzane
przy użyciu substancji naturalnych i naturalnych
procesów. Ekologiczna metoda produkcji pełni
zatem
podwójną funkcję społeczną: z jednej strony
dostarcza
towarów na specyficzny rynek kształtowany przez
popyt
na produkty ekologiczne, a z drugiej strony jest
działaniem
w interesie publicznym, ponieważ przyczynia się
do
ochrony środowiska, dobrostanu zwierząt i
rozwoju

obszarów

wiejskich.26

Szczegółowe zasady dotyczące rolnictwa
Rolnictwo

ekologiczne

opiera

się

na

następujących

szczegółowych

zasadach:

a) utrzymywanie i poprawa życia w glebie i

naturalnej
żyzności gleby, stabilności i różnorodności
biologicznej,
zapobieganie i zwalczanie erozji gleby oraz
odżywianie
roślin głównie poprzez ekosystem gleby;

b) ograniczenie do minimum stosowania

zasobów

nieodnawialnych

oraz

środków

zewnętrznych;

c)

recykling

odpadów

i

produktów

ubocznych

pochodzenia

roślinnego i zwierzęcego jako środka do
produkcji

roślinnej

i zwierzęcej;

d) uwzględnianie lokalnej lub regionalnej

równowagi ekologicznej przy podejmowaniu decyzji
dotyczących

produkcji;

e) utrzymywanie zdrowia zwierząt poprzez

wspomaganie
naturalnej obrony immunologicznej zwierząt, dobór
odpowiednich

ras

oraz

praktyki

hodowlane;

f) utrzymywanie zdrowia roślin poprzez

stosowanie środków zapobiegawczych, takich jak
dobór odpowiednich gatunków i odmian odpornych
na szkodniki i choroby, odpowiedni płodozmian,
metody

mechaniczne

i

fizyczne

oraz

ochrona

naturalnych

wrogów

szkodników;

g)

praktykowanie

produkcji

zwierzęcej

powiązanej z powierzchnią gruntów rolnych;

h)

przestrzeganie

wysokiego

poziomu

dobrostanu zwierząt z uwzględnieniem specyficznych
potrzeb

danych

gatunków;

i)

wytwarzanie

produktów

ekologicznych

pochodzenia zwierzęcego od zwierząt chowanych w
gospodarstwach ekologicznych przez całe życie od
momentu

urodzenia

lub

wylęgu;

j) dobór ras z uwzględnieniem zdolności

zwierząt

do

przystosowania się do warunków lokalnych, ich
żywotności
oraz odporności na choroby lub problemy zdrowotne;

k) żywienie zwierząt paszą ekologiczną złożoną

ze składników rolniczych uzyskanych w produkcji
ekologicznej

oraz

z

naturalnych

substancji

nierolniczych;

l) stosowanie praktyk hodowlanych, które

wzmacniają

układ

odpornościowy i naturalny system obrony przed
chorobami,
w tym zwłaszcza zapewnienie regularnego ruchu
oraz – w miarę możliwości – dostępu do terenów na
wolnym

powietrzu

i

pastwisk;

m) wykluczenie chowu sztucznie wyhodowanych

zwierząt
poliploidalnych;