Nawożenie

Systemy nawożenia

Konwencjonalny	Ekologiczny
zwiększenie zawartości dostępnych składników mineralnych w glebie dostarczenie bezpośrednio dostępnych dla roślin składników pokarmowych nawozy naturalne, organiczne, wszystkie rodzaje nawozów mineralnych maksymalizacja plonu utrzymanie wysokiej zasobności gleby	zwiększenie zawartości próchnicy i zachowanie wysokiego poziomu żyzności gleby dostarczenie składników pokarmowych w postaci substancji organicznej komposty, nawozy naturalne, nawozy zielone, nawozy mineralne wyłącznie pochodzenia naturalnego jakość plonów plon stosownie do urodzajności gleby

Zasadniczą cechą systemu ekologicznego jest stosowanie w nawożeniu materii organicznej pochodzącej z własnego gospodarstwa. Najlepszym rozwiązaniem jest występowanie w gospodarstwie produkcji zwierzęcej, wówczas razem z produkcją roślinną tworzą harmonijny układ umożliwiający uzyskanie wysokiej żyzności gleby. W sytuacji braku produkcji zwierzęcej konieczna jest coroczna uprawa międzyplonów oraz produkcja kompostu z masy organicznej.

Kompost

Kompostowanie- proces wytwarzania próchnicy przez rozkład i humifikację odpadów organicznych przy udziale bakterii, grzybów i bezkręgowców: ogólny skład kompostu: 0,62% N, 0,28% P₂O₅, 0,34% K₂O.

Przygotowanie pryzmy kompostowej:

• wybór odpowiedniego miejsca

• izolacja od gleby warstwą torfu, gliny lub starego kompostu i wykonanie drenu zbierającego odcieki.

• zgromadzenie i rozdrobnienie materiału

Formowanie pryzmy kompostowej

• substraty o wąskim stosunku C:N (obornik, pomiot ptasi, młoda część roślin) należy wymieszać z materiałem o szerokim stosunku C:N (słoma, siano, trociny, starsze części roślin) lub układać je warstwami

• dodatek mączek skalnych wzbogaca kompost w makro- i mikroelementy

• dodatek dojrzałego kompostu lub obornika zaszczepia pryzmę mikroorganizmami

• materiał układa się luźno (bez ubijania)

• zaleca się stosowanie mikrobiologicznych preparatów (dopuszczalny do stosowania) przyspieszający rozkład materii organicznej

• pryzmę formuje się w stos o przekroju trapezowym lub trójkątnym, szerokość podstawy do 2m, wysokość 1,5m

Pielęgnacja pryzmy kompostowej:

• utrzymanie optymalnej wilgotności (zbyt suchą nawilżać gnojówką lub zabezpieczyć uformowaną pryzmę przed parowaniem warstwą starego kompostu, liśćmi, trawą lub słomą)

• dwukrotne przerabianie pryzmy (3- 4tygodni po założeniu i po następnych 5 tygodniach)

Dojrzewanie kompostu:

• w zależności od warunków i materiału 3- 12 miesięcy

• dżdżownice opuszczają pryzmę dojrzałego kompostu

• w kompoście nie można rozróżnić poszczególnych komponentów

• jednolita, gruzełkowata struktura, zapach ziemi próchniczej, barwa ciemnobrunatna

Stosowanie kompostu:

• wielkość dawek zależy od możliwości produkcji kompostu (brak efektu przenawożenia)

• optymalna dawka 10 t/ha kompostu rocznie

• w trakcie przestawiania gospodarstwa pożądane nawożenie wszystkich pól wyższymi dawkami

• dowolny termin stosowania, zależy od organizacji pracy w gospodarstwie (nie wymaga natychmiastowego wymieszania z glebą)

Współczynniki dostępności składników w pierwszym roku stosowania:

WSPÓŁCZYNNIK DOSTĘPNOŚCI AZOTU
RODZAJ NAWOZU
KOMPOST C:N<10 KOMPOST 10- 15 KOMPOST 16- 20 KOMPOST 21- 25 KOMPOST N>25 OBORNIK POMIOT PTASI
WSPÓŁCZYNNIK DOSTĘPNOŚCI FOSFORU I POTASU
RÓŻNE RODZAJE NAWOZÓW

Obornik

Stosowanie obornika

a) w gospodarstwach ekologicznych wskazane jest kompostowanie lub dodatek mączek fosforytowych, bazaltowych, kostnych do pryzmy lub w oborze

b) przykrycie glebą bezpośrednio po rozrzuceniu na polu

c) stosowanie dozwolone w okresie od 1 marca do 30 listopada

d) dawki do 30t/ ha pod buraki i ziemniaki, kukurydzę i do 20t/ha pod zboża

Zawartość składników mineralnych [kg/10t]

RODZAJ OBORNIKA	N	P2O5	K2O	CaO	MgO
BYDLĘCY ŚWIŃSKI MIESZANY	47 53 49	28 47 31	65 69 68	43 47 44	16 19 16

Gnojówka

Zawartość składników mineralnych [kg/10m³]

RODZAJ OBORNIKA	N	P2O5	K2O	CaO	MgO
BYDLĘCY ŚWIŃSKI MIESZANY	32 28 30	3 4 3	80 41 73	6 8 6	4 3 4

Przechowywanie i stosowanie gnojówki:

• przechowywanie w szczelnych zbiornikach

• najlepiej stosować pod uprawki przedsiewne

• wiosną na zboża ozime po rozcieńczeniu wodą w stosunku 1:3

• przykrycie glebą ogranicza straty azotu

• maksymalne dawki 10- 20 m³/ha

Gnojowica

Zawartość składników mineralnych [kg/10m³]

RODZAJ OBORNIKA	N	P2O5	K2O	CaO	MgO
BYDLĘCY ŚWIŃSKI MIESZANY	34 43 35	20 33 21	37 23 31	21 25 9	8 8 7

Przechowywanie i stosowanie gnojowicy

• przechowywanie w szczelnych zbiornikach

• mieszanie przed opróżnieniem zbiornika

• stosowanie pod uprawki przedsiewne lub pług, głównie przy pomocy beczkowozów z wężami rozlewnymi

• przykrycie glebą ogranicza straty azotu

• jednorazowa dawka nie powinna przekraczać 30m³/ha

• przydatna pod wszystkie rośliny

Nawozy zielone

Mieszanki międzyplonowe wysiewane latem po zbiorze zbóż spełniają wiele pozytywnych funkcji m. in. Wzbogacają glebę w materię organiczną i azot (motylkowate współżyjące z bakteriami z rodzaju Rhizobium) zwiększają aktywność biologiczną gleby, ograniczają zachwaszczenie.

Wartość przyoranego międzyplonu jest równa 2/3 wartości nawozowej obornika w dawce 30t/ha.

Najczęściej stosowane mieszanki na przyoranie:

na gleby lekkie:

• Łubin żółty 130kg + seradela 30kg/ha

• Łubin żółty 100kg + wyka 40kg/ha

• Łubin żółty 80kg + facelia 4kg/ha

• Seradela 30kg + facelia 3kg/ha

• Gorczyca biała 10kg + facelia 5kg/ha

na gleby średnie:

• Łubin żółty 100kg + groch 100kg/ha

• Łubin żółty 120kg + groch 60kg + wyka

• Groch 130kg + słonecznik 12kg/ha

• Peluszka 30kg + wyka 40kg + owies 100kg/ha

• Mieszanka poznańska- międzyplon ozimy (k. inkarnatka 15- 20kg + wyka oz. 40-50kg, rajgras włoski 10-12kg/ha)

• Mieszanka swojacka- międzyplon ozimy (k. inkarnatka 20kg + wyka oz. 40kg + żyto 80kg/ha)

• Mieszanka gorzowska- międzyplon ozimy (k. inkarnatka 20kg + wyka oz. 40kg + rajgras angielski 12kg)

na gleby ciężkie:

• Bobik 80kg + wyka oz. 40kg + rajgras angielski 12kg

• Bobik 100kg + groch 100kg + słonecznik 15kg/ha

• Groch 50kg + wyka 20kg + rzepak 4kg/ha

Tabela 1. Wartość nawozowa niektórych roślin uprawianych na nawóz zielony i ich resztek pożniwnych

Słoma

• znaczące źródło potasu (20g/t) oraz mikroelementów

• szeroki stosunek c:n

• wprowadzenie do gleby stymuluje rozwój bakterii, które pobierają azot z gleby (immobilizacja)

• na 1t przyoranej słomy należy zastosować 6- 8kg n w postaci gnojówki lub gnojowicy

• słoma roślin motylkowych wzbogaca glebę w azot

• słoma musi być rozdrobniona i wymieszana z 10cm warstwą gleby na polach z wsiewką można pozostawić dokładnie rozdrobnioną słomę na powierzchni w postaci mulczu

Odczyn gleby (pH)

• optymalne pH ze względu na dostępność makro- i mikroskładników, aktywność biologiczną, strukturę gleby wynosi 5,6- 6,5

• nawożenie organiczne zwiększa buforowość gleby i stabilizuje jej odczyn

• potrzeby wapnowania zależą od wrażliwości uprawianych gatunków roślin na pH oraz typu gleby

Wrażliwość roślin na pH

pszenica, jęczmień, buraki, lucerna, koniczyna, rośliny strączkowe

• optymalne pH 5,8- 6,3

pszenżyto, kukurydza, rzepak

• optymalne pH 5,4- 5,8

żyto, owies, ziemniaki, łubin żółty i trawy

• optymalne pH 5,1- 5,4

Zasady wapnowania i nawożenia magnezem

• stosuje się wyłącznie nawozy wapniowe i węglanowe

• maksymalna dawka wapna nie powinna przekraczać 1,5- 2,0t CaO na glebach lżejszych do 3,0t CaO/ha na glebach cięższych

• wapno może być dodawane do kompostu

• na glebach wymagających wapnowania o niskiej zwartości magnezu celowe jest stosowanie wapna magnezowego (1/3- 1/2 całkowitej dawki wapna)

Nawozy wapniowe pochodzenia naturalnego

• Dolomit- 30%CaO + 22%MgO

• Wapniak mielony > 40%CaO

• Kreda łąkowa i jeziorna 20-35%CaO

• Margiel 25-29%CaO

• Wapno defekacyjne >30%CaO (za zgodą jednostki certyfikującej)

Bilans składników mineralnych

• odpływ składników mineralnych- sprzedane produkty roślinne i zwierzęce, straty w wyniku wymywania i erozji

• dopływ azotu- wiązanie biologiczne i opad atmosferyczny

• dopływ P, K, Mg- wietrzenie minerałów glebowych

• odpływ na ogół przewyższa dopływ

Kontrola żyzności gleby

• próba szpadlowa- ocena struktury, miąższości poszczególnych warstw gleby i in.

• analiza chemiczna gleby- ocena odczynu, zawartości przyswajalnych form P, K, Mg

• w przypadku dużego niedoboru składników należy uzgodnić z jednostką certyfikującą celowość zastosowania nawozów mineralnych

Nawozy mineralne dozwolone w rolnictwie ekologicznym

NAZWA	UWAGI
MĄCZKA FOSFORYTOWA KCL (KOPALNE SOLE POTASU) SIARCZAN POTASU ZAWIERAJĄCY SOLE MAGNEZU WĘGLAN WAPNIA POCHODZENIA NATURALNEGO SIARCZAN MAGNEZU ROZTWÓR CHLORKU WAPNIA SIARCZAN WAPNIA (GIPS) WAPNO DEFEKACYJNE SIARKA ELEMENTARNA	MAKSYMALNA ZAWARTOŚĆ KADMU DO 90MG/KG P2O5 OTRZYMANY Z KOPALNYCH SOLI POTASOWYCH OPRYSKIWANIE DOLISTNE JABŁONI PO STWIERDZIENIU NIEDOBORU Ca WYŁĄCZNIE POCHODZENIA NATURALNEGO

Ogólne metody ochrony roślin

1.Działania mające na celu ograniczenie występowania chwastów

Uprawa w płodozmianie roślin zacieniających glebę:

• powierzchnia gleby zawsze przykryta roślinnością (plon główny, międzyplon) lub substancją organiczną (kompost, rozdrobniona słoma, ściółka)

• zagęszczenie łanu roślin uprawnych:

• zbyt niska obsada roślin ryzyko zachwaszczenia, obniżenie plonów

• nadmierne zagęszczenie- zagrożenie występowania chorób i szkodników, wyleganie

Uprawa roślin odchwaszczających:

• w szerokich międzyrzędziach z intensywnym odchwaszczaniem

• jednorocznych pastewnych o szybkim wzroście, zacieniających glebę

• wieloletnich o dużej sile zagęszczenia runi (koniczyna, trawy)

• zbożowych o długiej słomie

• uprawa roślin w ściółce

• allelopatia (żyto, gorczyca biała)

Ściółkowanie gleby:

• ściółka syntetyczna (czarna folia polietylenowa, włóknina polipropylenowa)

• ściółka organiczna z biomasy organicznej nieożywionej (słoma, kora, trociny)

• ściółka z biomasy organicznej ożywionej (gorczyca biała, facelia, żyto, wyka)

Siew i rozwój rośliny uprawnej:

• wysiew zdrowego i dorodnego materiału

• wysiew materiału wolnego od chwastów

• dobór odpowiedniego terminu i techniki siewu- wyrównane wschody

• zagęszczenie siewu

• opóźnienie siewu roślin ciepłolubnych

• podkiełkowywanie bulw ziemniaka

• wysiew roślin w mieszankach wielogatunkowych (zboża jare + strączkowe)

Stosowanie uprawek mechanicznych i innych zabiegów

• do tej pory problem nie znalazł praktycznego zastosowania

Wyrywanie chwastów:

• ręczne wyrywanie

• motyczenie (wzrusza glebę, pobudza nasiona chwastów do wschodów)

• motyczenie „holenderskie” (ścina młode chwasty, słabo wzrusza glebę)

Odchwaszczenie płomieniowe

• niszczy chwasty w wyniku działania wysokiej temperatury 50- 70^OC

• przydatne w uprawach roślin o długich wschodach (marchew, cebula)

• największa efektywność przy młodych chwastach

• zabieg przeprowadzić krótko przed wschodami roślin uprawowych

Tabela 2. Zawartość podstawowych składników pokarmowych w niektórych nawozach organicznych

Tabela 4. Przykładowe obliczenie ilości nawozów potrzebnych do nawożenia kapusty białej późnej, uprawianej na glebie średniej, po jednorocznej koniczynie z trawami

* — przeliczenie dla warstwy gleby — współczynnik przeliczeniowy

wynosi 2 (mg/dm3 x 2 = kg/ha)
** — współczynniki przeliczeniowe dla form składników: P na P₂O₅ = 2,3; K na K₂O = 1,2