Dochody i wydatki

publiczne

(budżet państwa, źródła

dochodów oraz kierunki

wydatkowania środków

budżetowych)

Budżet państwa

Zestawienie przewidywanych

dochodów i wydatków państwa,
podlegających okresowej
autoryzacji przez parlament.

Jest planem finansowym a więc

jest wyrażony w pieniądzu (w
złotych).

Ogólne funkcje budżetu

Polityczna- polega na kontroli społeczeństwa za

pośrednictwem wybranych przez siebie posłów i
senatorów działalności rządu

Ekonomiczna- polega na dokonaniu za

pośrednictwem budżetu podziału znacznej
części dochodu narodowego oraz oddziaływaniu
poprzez budżet na procesy gospodarcze i
społeczne

Prawna- oznacza, że budżet ma charakter ustawy

zatwierdzonej przez sejm i senat i podpisanej
przez prezydenta

Funkcje finansowe

budżetu

Redystrybucyjna- ma zmniejszyć rozpiętość dochodów

osiąganych przez różne grupy społeczne. Uzyskuje tym

większe znaczenie, im szerszy jest zakres dochodów i

wydatków obejmowanych budżetem państwa

Fiskalna- wyraża potrzebę zgromadzenia w budżecie

dochodów w wysokości wystarczającej do pokrycia

wydatków uznanych za społecznie niezbędne

Stymulacyjna (bodźcowa)- rozpatruje się ją z punktu

widzenia oddziaływania państwa na działalność

poszczególnych przedsiębiorców lub innych grup

Kontrolna- polega na obserwacji przebiegu realizacji

dochodów i wydatków budżetowych oraz wykorzystaniu

tego jako podstawę do oceny wykonania zadań

obejmowanych polityką rządu, z którymi dochody te i

wydatki są związane

Równowaga budżetowa

• Porównanie wielkości dochodów i

wydatków pozwala określić stan
równowagi budżetu. Jest on
zrównoważony gdy, dochody i
wydatki są równe. W rzadkich
przypadkach dochody mogą być
wyższe od wydatków. Występuje
wtedy budżet z nadwyżką.

• wzrost gospodarczy
• Inflacje średnioroczną
• Eksport
• Import
• Popyt krajowy
• Bezrobocie
• Wynagrodzenia
• Renty i emerytury

Założenia projektu

budżetowego państwa

powinny zawierać:

Dochody budżetu państwa

to wpływy z:

- podatków, opłat, ceł
- wpłat z zysku przedsiębiorstw państwowych i

spółek handlowych, których Skarb Państwa jest

współwłaścicielem

- wpłat z zysku NBP
- dywidentów
- spadki, zapisy i darowizny w postaci pieniężnej na

rzecz Skarbu Państwa

- także wpływy z różnych odsetek (np. karnych za

opóźnienia we wpłacaniu podatku lub osiąganych z

lokat dochodów i przychodów budżetu państwa w

bankach)

Klasyfikacja dochodów

budżetowych:

Ekonomiczne- są to źródła ich pochodzenia (krajowe,

podatkowe, nie podatkowe, zagraniczne)

Prawne (zwrotne Np. pożyczki; bezzwrotne Np. opłaty;

przymusowe Np. podatek; dobrowolne Np. pożyczki;
odpłatne Np. opłaty; nieodpłatne Np. podatki)

Organizacyjne- uwzględnia się strukturę systemu

budżetowego państwa ( dochody budżetu państwa,
dochody budżetu jednostek terytorialnych)

Najistotniejszym źródłem dochodów

budżetowych państwa są podatki,

stanowiące w Polsce nieco ponad 90%

dochodów budżetu. Polski system

podatkowy regulowany jest w drodze ustaw

dotyczących poszczególnych podatków lub

grup podatków oraz dla ogółu podatków.

Poza podatkami istotnym źródłem

dochodów publicznych są opłaty, które

zasilają zasadniczo budżety gmin oraz cła.

W polskim prawie nazwa podatku często

wiążę się z przedmiotem opodatkowania.

Wyróżnia się więc przedmiot i podatek od:

dochodu osób fizycznych, dochodu osób

prawnych, od towarów i usług, akcyzowy,

od spadków i darowizn, od nieruchomości,

od środków transportowych, od posiadania

psów, od gier, podatek rolny, leśny i od

czynności cywilnoprawnych

.

Podatki

obowiązujące w danym państwie tworzą

system podatkowy

Podatnik- osoba, na której ciąży

obowiązek podatkowy

Płatnik- osoba która ma obowiązek

obliczyć, pobrać i wpłacić podatek

Inkasent- osoba odpowiedzialna za

pobranie i wpłatę do organu

skarbowego właściwej kwoty

podatku.

Wydatki budżetu

państwa

• Jest to wydatkowanie środków pieniężnych

przez państwo oraz jednostki samorządów
terytorialnych w celu zabezpieczenia
potrzeb publicznych.

• Wydatki dzielimy na:
-wydatki budżetu państwa
-wydatki budżetów lokalnych
-wydatki funduszy celowych
-wydatki funduszy ubezpieczeń społecznych

Istotnym, częstym w praktyce

budżetowej sposobem prezentowania

wydatków budżetowych jest ich

podział według funkcji państwa

• Cele gospodarcze (na finansowanie podmiotów i zadań

gospodarczych, przy czym zakres bezpośredniego
finansowania z budżetu zmniejsza się w polskich
budżetach)

• Cele socjalno-kulturalne (przekazywany jest do

finansowania z budżetów samorządu terytorialnego)

• O charakterze władczym (finansujące działalność organów

władzy, administracji, sądownictwa, prokuratury,
utrzymanie sił zbrojnych oraz porządku wewnętrznego)

• Na obsługę długu publicznego ( spłata zaciągniętych

kredytów i pożyczek na sfinansowanie deficytu
budżetowego)

Każdy wydatek jest

adresowany do

realizujących go

podmiotów:

• Ministrów, kierowników urzędów

centralnych, przewodniczących

komitetów wchodzących w skład Rady

Ministrów (ok..85% całości wydatków)

• Jednostek pozabudżetowych

(pozarządowych), wojewodów (prawie

10% wydatków)

• Innych dysponentów części

budżetowych

Wydatki budżetu państwa-

według podstawowych

grup ekonomicznych-

dotyczą:

• Dotacji i subwencji
• Świadczeń na rzecz osób fizycznych
• Wydatków bieżących jednostek

budżetowych

• Wydatków majątkowych
• Obsługi długu Skarbu Państwa
• Innych wydatków budżetowych

Kontrola budżetowa

• jest to sprawozdanie zgodności realizacji

dochodów i wydatków przez podmioty

sektora publicznego z ustawą budżetową

i planami finansowymi

• sprawozdanie

- czy w realizacji wydatków kierowano się

takimi przesłankami jak racjonalność,

celowość, oszczędność,

- czy w procesie gospodarowania środkami

budżetowymi przestrzegane były normy

obowiązujące w tym zakresie prawa

Kontrola wykonania budżetu

państwa sprawowana jest

przez:

• Organy uchwalające (sejm i podległą mu

Najwyższą Izbę Kontroli)

• Organy rządowe ( ministra finansów i podległe

mu urzędy skarbowe, izby skarbowe, urzędy

kontroli skarbowej oraz przez dysponentów części

budżetowych)

• NBP ( codzienne sprawozdania o stanie

centralnego rachunku budżetowego; informacje o

stanie środków na rok bieżących poszczególnych

państwowych jednostek budżetowych, urzędów

skarbowych i poszczególnych państwowych

funduszy celowych)

Wydatki rządowe rosną także wtedy, gdy

podejmowane są próby dokonywania zmian

strukturalnych w gospodarce, takich jak

tworzenie warunków do rozwoju nowoczesnych

gałęzi produkcji, dążenie do nadania gospodarce

pożądanej dynamiki, zagospodarowanie mniej

rozwiniętych regionów kraju .

Bardzo trudnym zabiegiem jest również

zmniejszenie wydatków m.in. na cele socjalne –

ograniczenie zakresu pomocy socjalnej jest

posunięciem niepopularnym i niechętnie

przyjmowanym przez społeczeństwo. Wiele

innych pozycji wydatków budżetowych również

charakteryzuje się małą elastycznością. Istnieją

więc ograniczone możliwości ich zmniejszenia...

W ciągu ostatnich kilkudziesięciu lat wydatki

publiczne na ogół szybko rosły, niejednokrotnie w

tempie wyższym niż dochód narodowy.

Transformacja polskiej gospodarki wpłynęła nie

tylko na zmianę struktury dochodów budżetu

państwa, lecz także w istotny sposób zmieniło się

strukturę wydatków budżetowych m.in.. Znacznie

„obcięto” dotacje dla przedsiębiorstw

państwowych i spółdzielczych.

Jest to jeden z elementów planu Balcerowicza.

Zakres dotacji zawęził się do bardzo wąskiej

grupy produktów i usług

( węgiel kamienny, przewozy pasażerskie

kolejowe i autobusowe, nawozy sztuczne).

Budżet państwa: projekt

• Projekt budżetu państwa na rok 2008

uwzględnia skutki przyjętej ostatnio przez

parlament „podwójnej” ulgi na dzieci w podatku

PIT.

• Zmniejszono prognozę dochodów o 1,8 mld zł.

Jednocześnie zwiększono prognozę dochodów z

tytułu dywidend o ok. 1,3 mld zł. Przy założeniu

że nie zmieniamy w wydatkach, otrzymamy

deficyt wysokości 28,63mld zł.

• Wicepremier finansów Elżbieta Suchocka-

Roguska zapewniła że w projekcie ustawy

budżetowej na 2008r. Przewidziane zostały

środki pozwalające na podwyżki dla nauczycieli.

Deficyt budżetowy może

wynikać:

• Z nadmiernych wydatków budżetowych (militaryzacja

rozbudowana administracja państwowa, inwestycje
publiczne, transfery, wysokie koszty obsługi kosztu
długu zagranicznego i wewnętrznego)

• Z powodu zbyt niskich dochodów budżetowych (mogą

wynikać z niskiej stopy opodatkowania, mało
skutecznego systemu ściągania podatków, czy też ze
spadającego poziomu produkcji i dochodu narodowego)

• Sposoby finansowania deficytu budżetowego:
- zaciąganie kredytów w bankach
- zwiększanie długu publicznego
- Zmniejszanie wydatków przez rząd

DZIĘKUJEMY