1

PSYCHOLOGIA RÓŻNIC

INDYWIDUALNYCH

(7) 2010 -TEMPERAMENT A

DZIAŁANIE

Lucyna Golińska

2

TREŚĆ

1. PREFERENCJE – WYBÓR CZYNNOŚCI I SYTUACJI
• A) STYLE DZIAŁANIA
• B) STRATEGIE DZIAŁANIA
2. EFEKTY I KOSZTY W RÓŻNYCH SYTUACJACH
3. TEMPERAMENT JAKO MODERATOR STRESU

(STRESORY, STAN STRESU, RADZENIE SOBIE,
KONSEKWENCJE)

4. POJĘCIE TEMPERAMENTALNEGO CZYNNIKA RYZYKA –

WPŁYW TEMPERAMENTU NA ZABURZENIA
ZACHOWANIA ORAZ NA KOSZTY
PSYCHOFIZJOLOGICZNE

3

PREFERENCJE – WYBÓR CZYNNOŚCI

I SYTUACJI

1

.

STYLE DZIAŁANIA -

S.DZ. powtarzalny, typowy dla jednostki sposób

wykonywania działań (rezultat interakcji: TxŚx...)

Struktura FUNKCJONALNA Czynności

Zasadnicze –

bezpośrednio prowadzą do celu

(przygotowawcze, zabezpieczające, kontrolne, korekcyjne)

Pomocnicze

– umożliwiają, ułatwiają czynności.

Struktura CZASOWA:

WR: CZ Przerywane > CZ Ciągłe
NR: CZ Przerywane < lub = CZ Ciągłe
W sytuacji o małej stymulacji (monotonnych, stereotypowych) –

odwrotnie!

WR: CZ Różnorodne > CZ Jednorodne
NR: CZ Różnorodne < lub = CZ Jednorodne
WR –męczliwość; NR- nowość (RL+)

 

4

Strategie rozwiązywania problemów

ASEKURACI – RYZYKANCI :

RYZYKOWNA: WR < NR
KOSERWATYWNA (OSTROŻNA): WR > NR

M = f (U x Ps)
M= MOTYWACJA
U= UZYTECZNOŚĆ
Ps = PRAWDOPODOBIEŃSTWO SUKCESU

U NR częściej aktywny styl samoregulacji =

przekształcanie środowiska

U NR większe: Potrzeba Osiągnięć, wytrwałość, efekty

(ale realistyczne, elastyczne aspiracje)

Współczesne badania: Potrzeba Osiągnięć: WR =NR

5

REAKTYWNOŚC A STRES

STRES - PODSTAWOWE POJĘCIA

Stres = stresor (Elliot, Eisdorfer, 1982)
Stres = reakcja fizjologiczne wyznaczana przez intensywność B

(Selye, 50)

Stres = stan wewętrzny określany przez silne E- (

ŹRÓDŁO stresu – rozbieżność między Wymaganiami i Możliwościami,

jeśli osoba motywowana do radzenia sobie, sprostania wymaganiom

STRESORY = WYMAGANIA

(sytuacje, wydarzenia życiowe, wartości)

OBIEKTYWNE

– specyficzna gatunkowo podatność na zdarzenia –

Lista Ważnych Zdarzeń, (Holmes i Rahe, 67);

SUBIEKTYWNE

– świadoma lub nieświadoma ocena zagrożenia,

szkody. Ocena – przyczyna stresu, np. egzamin; badane u

człowieka.

6

REAKTYWNOŚC A STRES

MOŻLIWOŚCI – WŁAŚCIWOŚCI OSOBY

(Z, T, O, wiedza, stan)

 OBIEKTYWNE

 SUBIEKTYWNE

(ocena podmiotu, jakie ma możliwości)

Brak równowagi W-M (O lub S) - źródło stresu

Stres – efekt interakcji WxM (O lub S)
Stres – rezultat straty zasobów – ujemnego bilansu

(utracone>zdobyte) (Hombolt)

RADZENIE SOBIE ZE STRESEM

Utrzymywanie równowagi lub redukowanie rozbieżności M-W

Wysiłek – intensywność, zasięg, wytrwałość w podejmowaniu

prób

Korzyści:

uzyskanie nowych lub zachowanie, utrzymanie

zasobów

Koszty:

utrata, zużywanie zasobów (zmiany towarzyszące,

następcze)

7

KONSEKWENCJE STRESU

Konsekwencje pozytywne (rozwój)

– jeśli niewielka

rozbieżność M-W

Konsekwencje negatywne i koszty -

nieprzystosowanie i

zaburzenia (lęk, depresja, somatyka, zaburzenia

zachowania - rezultat zmian emocjonalnych, fizjologicznych

i biochemicznych)

efekt interakcji „stres nadmierny lub chroniczny x inne

czynniki”

MODERATOR – warunki, czynniki

, które poprzedzają

występowanie innych zjawisk i wpływają na te zjawiska.

TEMPERAMENT – MOŻE BYĆ MODERATOREM STRESU, gdyż

• cechy formalne przenikają wszystkie zachowania (wszelką

treść)

• cechy energetyczne i czasowe – modyfikują zjawiska stresu

• cechy związane z emocjami – wywoływanie i intensywność E

8

Temperament jako moderator

stresu

w zależności od poziomu aktywowalności (mechanizm

wzmacniania/ tłumienia stymulacji)

W. A obniża tolerancję na zdarzenia intensywne
N. A obniża tolerancję na zdarzenia mało intensywne.

TE SAME WYDARZENIA, wymagania o tej samej

intensywności SĄ STRESORAMI LUB NIE

w zależności

od cech temperamentu

Odchylenia od OPA (OPS) – ujemne emocje
Zgodne z OPA (OPS) – emocje dodatnie

WR OPS

9

Temperament jako moderator

stresu

Intensywność stanu stresu zależy od cech T, które wpływają na

intensywność emocji

Skłonność do przeżywania stresu (częstość) zależy od cech T

warunkujących skłonność do przeżywania E-

(Gray- Lęk; Buss

i Plomin- Emocjonalność; Eysenck – neurotyczność ; Eliasz -

Reaktywność)

RADZENIE SOBIE ZE STRESEM

Proces zorientowany na Emocje i Działania

styl zadaniowy – ŻW
styl emocjonalny

–

(+) RE, PE, N, Ruchliwość

- (--) E- I,

Równowaga PN, WYdolność

Style działania

: WR – wspomagający; NR - prostolinijny

Wysiłek i koszty

:

WR w sytuacjach silnie stymulujących;
NR – w słabo;

Efekty

: odwrotnie (spadek efektów silniej zaznaczony wśród WR )

10

Temperament jako moderator stresu

Koszty

Towarzyszące

zmiany fizjologiczne i biochemiczne:

lub

Następcze

– efekty (poziom wykonania innych zadań)
- zaburzenia emocjonalne, fizjologiczne
Kahneman:
Niedociążenie – obniżone inwestowanie zasobów;
Przeciążenie – szybsze wyczerpywanie zasobów

U WR ograniczanie aktywności, „zamykanie wejść, zawężanie

pola percepcji, pojemności pamięci operacyjnej, szybkości

przetwarzania;

Spadek zachowań prospołecznych; wzrost agresji

Temperamentalne Czynniki Ryzyka (RCT) cecha lub układ cech

temperamentu, które w konfiguracji z innymi czynnikami

zwiększają ryzyko zaburzeń, sprzyjają kształtowaniu

osobowości nieprzystosowanej.

Środowisko predysponujące

ŚP – obecność stresorów

wywołujących chroniczny lub nadmierny stres

Środowisko chroniące

ŚC – brak takich stresorów

11

WR i NOWE miejsce PRACY

WR gorsze emocjonalne oceny ZDROWIA, PRACY i

ŻYCIA, poznawcze oceny ZDROWIA oraz mniejsza

SATYSFAKCJA ZE SKŁADNIKÓW PRACY niż NR

Wśród WR emocjonalne oceny zdrowia wpływają na

oceny poznawcze zdrowia, oceny ZDROWIA wpływają

na oceny innych sfer, a poznawcze oceny pracy są

izolowane od poznawczych ocen innych sfer

(nadmierne pobudzenie i ostrożność)

Wśród NR emocjonalne oceny pracy wpływają na

poznawcze oceny pracy, a oceny PRACY (sprzyja

OPS) wpływają na oceny innych sfer