1

PSYCHOLOGIA RÓŻNIC

INDYWIDUALNYCH

(11)

STYLE POZNAWCZE JAKO

PRZYKŁAD PREFERENCJI

POZNAWCZYCH

Lucyna Golińska

2

Treści

• PREFERENCJE POZNAWCZE

– TYPY UMYSŁU – KONCEPCJA JUNGA
– STYLE POZNAWCZE

• ZALEŻNOŚĆ – NIEZALEŻNOŚĆ OD POLA

–KONCEPCJA WITKINA

• REFLEKSYJNOŚĆ – IMPULSYWNOŚĆ –

KAGAN

ZWIĄZEK STYLÓW POZNAWCZYCH I

INTELIGENCJI

3

PREFERENCJE POZNAWCZE

PREFERENCJE POZNAWCZE

– standardy wpływające na

kierunek, sposoby przebiegu czynności poznawczych

w sytuacjach swobodnego wyboru, na kierunek

poszukiwania i formę komunikowania informacji w

sytuacjach nowych, złożonych, niejasnych i

niepewnych

RÓŻNE POZIOMY OGÓLNOŚCI PREFERENCJI

POZNAWCZYCH

1/ typy umysłu;
2/ indywidualne epistemologie;
3/ style poznawcze
1/ TYPY UMYSŁU – STRUKTURA preferencji

(Obejmują

ogólne i szczegółowe wymiary preferencji oraz

relacje pomiędzy nimi)

4

TYPY UMYSŁU – KONCEPCJA JUNGA

1/ TYPY UMYSŁU – STRUKTURA preferencji

(Obejmują ogólne i szczegółowe wymiary

preferencji oraz relacje pomiędzy nimi)

Typy umysłu Junga - 2 wymiary i 4 funkcje
Odbiór informacji (percepcja-intuicja)
Wartościowanie (ocena) informacji (myślenie-

uczucia)

Jakie ogólne nastawienie: odbiór czy ocena?
Jakie funkcje dominują?
4 podstawowe typy

u każdego typu inne dominujące funkcje, inne

standardy, inne style poznawcze

5

TYPY UMYSŁU wg JUNGA

TYP I

Intelektualny

TYP II

KONKRETNO

-

MYŚLENIE(wiem)

GLOBALNO-

OBIEKTYWNY

obiektywność

OBIEKTYWNY

Sensytywny

STRAŻNICY

RACJONALIŚCI

intuicyjny

PERCEPCJA INTUICJA

ARTYŚCI

IDEALIŚCI

Konkretnośćanaliza

synteza

globalność

sentymentalny

TYP III

UCZUCIA (czuję)

TYP IV

K-S

subiektywność

G-S

6

STYLE POZNAWCZE

STYLE POZNAWCZE – szczegółowe preferencje

poznawcze (Nosal, 1992)

Sposoby funkcjonowania poznawczego

charakterystyczne dla osoby (organizacji i

przetwarzania obrazów, pojęć, modeli,

programów)

-

sposoby ujmowania i przeglądania pola danych

–

globalne czy analityczne)

-

oznaczania i klasyfikowania dostrzeżonych

danych

ogólność pojęć, szerokość zakresu)

-

wykorzystywania i łączenia danych z

doświadczeniem

(– podobieństwa czy różnice)

-

kontroli i programowania czynności poznawczych

dokładność czy szybkość, ostrożność-

pochopność )

7

STYLE POZNAWCZE

Matczak (2000): Style poznawcze -

preferowane w sytuacji wyboru, stałe

sposoby funkcjonowania w zakresie

czynności poznawczych i intelektualnych,

odpowiadające indywidualnym potrzebom

jednostki

- Najlepsze dla jednostki, ale niekoniecznie

najlepsze dla zadania

- Nie oznaczają, że osoba nie potrafi

funkcjonować odmiennie (!)

8

ZALEŻNOŚĆ – NIEZALEŻNOŚĆ OD POLA

Witkin:

ZALEŻNOŚĆ – NIEZALEŻNOŚĆ OD POLA

- Stopień, w

jakim spostrzeganie determinowane jest przez ogólną

organizację pola percepcyjnego (Test Ukrytych Figur)

ZALEŻNOŚĆ – całościowa organizacja, wskazówki zewnętrzne

(Globalność, małe ZRÓŻNICOWANIE PSYCHOLOGICZNE) –

skrajny przykład „synkretyzm” u dzieci

NIEZALEŻNOŚĆ – części oddzielone od tła, wskazówki

wewnętrzne (Analityczność, duże ZRÓŻNICOWANIE

PSYCHOLOGICZNE) – zmiana kontekstu nie wpływa na

spostrzeganie

Większa NIEZALEŻNOŚĆ, większe Zróżnicowanie

Psychologiczne – oddzielanie:

• funkcji psychicznych (emocjonalnych i poznawczych)

• funkcji neurofizjologicznych (silniejsza lateralizacja,

lokalizacja ośrodków mowy w lewej półkuli)

• Ja od nie-JA (obraz ciała, Pojęcie Ja, mechanizmy obronne

wyspecjalizowane – izolacja, racjonalizacja; mniejsza

zależność społeczna)

9

REFLEKSYJNOŚĆ – IMPULSYWNOŚĆ –

Kagan

REFLEKSYJNOŚĆ - IMPULSYWNOŚĆ

DEFINICJA OPERACYJNA:
REFLEKSYJNOŚĆ – tendencja

popełniania niewielu błędów;

MPULSYWNOŚĆ – tendencja do
szybkiego udzielania odpowiedzi

i popełniania wielu błędów.

10

REFLEKSYJNOŚĆ – IMPULSYWNOŚĆ

–Kagan

Różne interpretacje psychologiczne

REFLEKSYJNOŚCI –IMPULSYWNOŚCI:

 Stopień kontroli sprawowanej nad

funkcjonowa-niem poznawczym (co to może

być, czy to na pewno to?)

 Sposób definiowania kompetencji

poznawczych poprawność - szybkość

 Stopień tolerancji na odroczenie

wzmocnienia

 Stopień tolerancji ryzyka poznawczego
 Strategia poszukiwania informacji (aktywna,

11

Związek stylów poznawczych i

inteligencji

A/ GENERALNIE NIE WIĄŻĄ SIĘ Z POZIOMEM INTELIGENCJI,

niektóre jednak określane też jako

„wyższe rozwojowo” związane z

IQ

: np., niezależność od pola, refleksyjność, abstrakcyjność

B/ NIEKTÓRZY BADACZE (Guilford, Paivio) STYLE POZNAWCZE NIE

RÓŻNICUJĄ PREFERENCJI I MOŻLIWOŚCI:

Style to szczegółowe zdolności (np. niezależność od pola – zdolności

analityczne, wzrokowo-przestrzenne)

C/ WIĘKSZOŚĆ BADACZY (Sternberg, Witkin, Gardner, Kagan,

Matczak): PREFERENCJE = STYLE POZNAWCZE NIE SĄ

TOŻSAME ZE ZDOLNOŚCIAMI = MOŻLIWOŚCIAMI

Style = typowe sposoby zmierzania do celu (jak), zdolności

dotyczą kompetencji (jak dobrze)

Zdolności wyznaczają zakres możliwości, mogą ograniczać

preferencje Preferencje ukierunkowują rozwój zdolności

(doskonalenie)

Style – zmienne pośredniczace - wpływają na stopień realizacji

możliwości w rzeczywistym funkcjonowaniu ‘móc to nie

znaczy chcieć’

Style związane z wymiarami osobowości