Wykład, psychologia rozwoju, 22.10.2010r.

Kierunki rozwoju form aktywności człowieka:

-postępujące porządkowanie aktywności i stopniowe eliminowanie tych jej form które cechuje bezładność, brak ukierunkowania i chaotyczność

-coraz większe zróżnicowanie się aktywności – pojawienie się nowych jej form i odmian

-powstanie coraz bardziej złożonych form aktywności

-stopniowe kształtowanie oraz dokonywanie przekształceń wewnętrznych mechanizmów regulacji aktywności

Kierunki przemian struktury czynności człowieka:

-od czynności o strukturze prostej do czynności o strukturze złożonej

- od czynności o strukturze niepełnej (luki przestrzenno-czasowe, deformacje relacji między elementami) do czynności o strukturze pełnej (zakończonych, bez przerw)

-od czynności o strukturze funkcjonalnej nieskutecznej do czynności o strukturze efektywnej

-od czynności o strukturze nieekonomicznej do ekonomicznej

-od czynności o strukturze nieciągłej do czynności o strukturze zwartej, płynnej, logicznie spoistej

Dwa podejścia do analizy rozwoju

Mechanistyczne i organizmiczne:

‘aktywny organizm nadaje formę swemu doświadczeniu, organizm bierny otrzymuje swą formę przez doświadczenie. Aktywny organizm posiada cele, może uważnie i selektywnie postrzegać i rozumować. Pozwala mu to wybierać, modyfikować i odrzucać naciski, jakimi jest poddawany ze strony swego otoczenia’ S.H. White

Podejście mechanistyczne:

Rozwój rozumiany jako proste następstwo zmian wywołany działaniem czynników zewnętrznych względem zmieniającego się układu.

-człowiek to dobrze funkcjonująca maszyna

-człowieka zatem można poznać i zrozumieć sposób jego funkcjonowania obserwując i analizując jego zachowanie.

-rozwój jest więc sekwencją zmian zachowań. Zmiana ma charakter ilościowy

(Skinner 1978, Watson 1925)

Podejście organizmiczne

Zakłada że zjawiska moją charakter strukturalny a zmiana dotyczy zmiany całej struktury. Na podstawie analizy zmian w zachowaniu wnioskuje się o zmianach zachodzących w procesach i strukturach psychicznych.

-źródło zmian zachowania lokowane jest wewnątrz, zmiany generowane są od środka

-podejście to stwarza wizje człowieka aktywnego, dynamicznego, który dzięki swej aktywności wprawia w ruch swój rozwój. Jest to aktywny model ujmowania rozwoju, zmiana zaś ma charakter głównie jakościowy.

Podejście kontekstualne

-rozwój człowieka jest wynikiem ciągłej interakcji między jednostką, a różnymi poziomami organizacji jej otoczenia fizycznego i społecznego. Między człowiekiem a otoczeniem ma miejsce dynamiczna interakcja.

Subsystem wzajemnie na siebie oddziałują.

1. Jednostka i otoczenie są zanurzone jedno w drugim

2. Kontekst jest zorganizowany na wielu poziomach, zmieniając się z czasem w sposób współzależny od siebie.

3. Jednostka i kontekst wzajemnie na siebie oddziałują.

4. Jednostka odgrywa aktywną rolę w swym rozwoju.

(R. Lerner 1989)

Klasyfikacja modeli ujmowania zmiany rozwojowej wg Brzezińskiej.

Rozwój jako kumulacja doświadczenia

Liniowy model zmiany

Podejście mechanistyczne

Stadialny model zmian

Podejście organizmiczne

Podejście naturalistyczne

Rozwój jako transformacja doświadczenia

Cykliczno-fazowy model zmiany

Podejście organistyczne

Podejście kontekstualne

Kryteria zmiany

Wskaźniki treściowe – np. niezależność jednostki od środowiska w zaspokajaniu swoich potrzeb ( zadania rozwojowe Havighursta, fazy inteligencji Piageta, psychospołeczny rozwój E. Eriksona)

‘wzrost niezależności od środowiska i możliwości oddziaływanie na nie jest podstawowym kryterium postępu w rozwoju’ Krajewski 1977

Kryteria zmiany

Wskaźniki formalne

Porządkowanie

Integracja (proces tworzenia się nowych powiązań między elementami)

Różnicowanie (wzrost różnorodności układu)

Czynniki rozwoju psychicznego

- od koncepcji jednoczynnikowych ( natywizm, empiryzm) poprzez dwuczynnikowe (Stern) do wieloczynnikowych (Piaget)

- od pytania jaki czynnik determinuje rozwój do pytania o wzajemne związki między czynnikami o ich interakcję i współdziałanie w poszczególnych stadiach rozwoju.

Teoria Sterna – konwergencja dwuczynnikowa

‘to co w chwili narodzin człowieka przynosi ze sobą na świat jako zdolności, to są prawie zawsze tylko związki, które dopiero stopniowo się ujawniają i powoli dojrzewają. Ten łańcuch przemian (jakościowych) uwarunkowanych jest nie przez przypadek czy też oddziaływanie zewnętrzne, ale jest w dużym stopniu założony wewnętrznie. Wskutek tego wciąż od nowa powtarza się pewna określona kolejność tego psychicznego dojrzewania, niezależnie od różnorodności warunków w których dziecko żyje’

(Stern 1927)

Wieloczynnikowa teoria Piageta

-dojrzewanie organizmu

-doświadczenia nabyte w procesie uczenia się i kontakcie ze światem zewnętrznym

- środowisko społeczne i wychowawcze

- równoważenie – procesy samoregulacji, koordynuje aktywność jednostki prowadzi do osiągnięcia równowagi w danej strukturze psychicznej

Klasyfikacja czynników rozwojowych (wg Szumana 1959)

1. Czynniki wewnętrzne (biologiczne) a – anatomiczne i fizjologiczne wyposażenie oraz rozwojowe kształtowanie się organizmu u dzieci i młodzieży. B- potrzeby, skłonności i dążenia stojące u źródeł aktywności dziecka

2. Czynniki zewnętrzne (środowiskowe, społeczne) a – bodźce i wpływy środowiska, warunkujące i aktualizujące rozwój psychiki dzieci i młodzieży. B – umyślne, celowe rozwijanie i kształtowanie przez nauczanie i wychowanie

Wg Przetacznikowej 1978

1. Warunki rozwoju: czyli warunki w jakich pojawiają się i przebiegają zmiany rozwojowe: genetyczne i ekologiczne

2. Wyznaczniki rozwoju, czyli szczególnego rodzaju warunki (warunki konieczne, przyczyny): aktywność własna jednostki, kształcenie tj. wychowanie i nauczanie

Jakie procesy determinują zmianę rozwojową

-dojrzewanie – uczenie się

-wdrukowanie i wczesne doświadczenia, okresy krytyczne i sensytywne

-zdarzenia życiowe i kryzysy