Stres

Stres

• Niespecyficzna reakcja organizmu na stawiane mu

żądania

• Konkretna nierównowaga między wymaganiem a

możliwością odpowiedzi w warunkach, w których
niewłaściwe spełnienie wymagań ma istotne
(postrzegane) konsekwencje)

• Stan wewnętrznego napięcia emocjonalnego

powstający w sytuacjach trudnych

• Rodzaj nacisku, który powoduje, ze osoba czuje się

przygnębiona i zaniepokojona i w końcu nie jest w
stanie realizować własnych możliwości

Stresory

• Fizjologiczne

•Każdy silny, niespodziewany,

długotrwajacy bodziec

Psychologiczne

(związane z oczekiwaniami,

interpretacją sytuacji), bodźce budzące
lęk lub niepewność

Stres a stan fizjologiczny , czyli
co się dzieje z ciałem?

zwiększenie spalania białka i tłuszczu

Lepszy dostęp do zapasów energii (wyrzut cukrów)

wzmożona reakcja układu krążenia (ciśnienie tętnicze, akcja serca, zwężenie naczyń)

intensywniejsze oddychanie

zwiększona potliwość

zwiększony napływ krwi do aktywnych mięsni (i mniejszy do narządów „wyłączonych

z akcji”)

Zwiększona aktywność umysłowa

Zwiększona aktywność fizyczna

Fazy reakcji na stres wg

Seyle’go

• Alarm

• Uświadomienie sobie przez organizm istnienia

stresora i przygotowanie do stawienia mu oporu
(mobilizacja)

• Stadium odporności

Radzenie sobie , opór wobec stresora, przy zmniejszeniu
odporności na inne bodźce

• Stadium wyczerpania

wyczerpanie rezerw , jeśli opór nie przyniósł

rezultatów- mechanizm radzenia sobie – wyczerpuje się

NA POZIOM

DOŚWIADCZANEGO STRESU

WPŁYWA

• Rodzaj i siła bodźców (stres jako bodziec)
• Dyspozycje indywidualne jednostki (stres jako

reakcja)

• Sposób ewaluacji oraz motywacja (stres jako proces

pośredniczący między stresorem a reakcją):

– Proces interpretacji i wartościowanie stresorów (ocena

pierwotna) – kategorie: zagrożenia, wyzwania, straty

– Ocena własnych kompetencji i zasobów

-

Wtórna ocena skuteczności zmagania się z

sytuacją nierównowagi wymagań środowiska a

możliwościami jednostki.
Dostępność wsparcia społecznego

Stres w pracy

Skala zjawiska za B.B. Reinhold 1998 Dane

amerykańskiego instytutu badań nad
stresem:

• w ciągu 10 lat (od 84 r) – wzrost

liczby chorób będących skutkiem
stresu o ok. 800 %.

ZMIANY W CHARAKTERZE PRACY

• redukcje zatrudnienia i kosztów

- większe obciążenie pracą pojedynczej osoby

- stały lęk przed utratą zatrudnienia

• obciążenie rodzin pracujących
• globalizacja „odkorzenienie”, koszty

procesu adaptacji do nowych miejsc, kultur

• nacisk na stałe podnoszenie i

poszerzanie kwalifikacji(chwiejność
poczucia własnej wartości zawodowej

)

Procesualny model stresu

zawodowego

Różne wymagania związane z pracą (stresory)

mogą

prowadzić

do

różnych

reakcji

stresowych manifestujących się zwykle na

poziomie

• jednostkowym,

• interpersonalnym

• organizacyjnym

.

Procesualny model stresu

zawodowego

Jak związek ten wygląda w konkretnej

sytuacji u konkretnej jednostki zależy

od

– zasobów osobowych – np. style radzenia

sobie ze stresem

– zasobów sytuacyjnych - np. wsparcie

społeczne w miejscu pracy.

Model Michigan

• Właściwości organizacji np. wielkość firmy,

struktura organizacyjna, opis stanowiska, mogą

prowadzić do powstawania psychologicznych

stresorów (konflikt roli, niejednoznaczność,

przeciążenie roli) powodują napięcia (reakcje

stresowe), które mogą prowadzić do zaburzeń

fizycznych i psychicznych.

• Związki między tymi czynnikami modyfikowane

są przez:

• stałe właściwości pracownika(np.wzór zachowań)
• relacje interpersonalne (np. wsparcie)

Behawioralne reakcje na

stres

• Poziom jednostkowy

nadaktywność, impulsywność, nadmiar środków

pobudzających, odurzających, zaburzenia łaknienia

• Poziom interpersonalny

gwałtowne wybuchy zachowania agresywne

konflikty, izolacja społeczna

• Poziom organizacyjny

niski poziom wykonywanej pracy, obniżona

wydajność, opieszałość, fluktuacja personelu,

częstsze zwolnienia lekarskie, niewłaściwe

zarządzanie czasem

Afektywne reakcje na stres

Poziom jednostkowy:

niepokój, napięcie, złość, przygnębienie,
apatia

Poziom interpersonalny:

drażliwość,, nadwrażliwość

Poziom organizacyjny

niezadowolenie z pracy

Poznawcze reakcje na stres

Jednostkowe

bezradność, bezsilność, upośledzenie funkcji
poznawczych, trudności decyzyjne

Interpersonalne

wrogość, podejrzliwość, projekcja

Organizacyjne

cyniczny stosunek do roli zawodowej,
poczucie, że jest się niedocenianym, brak
zaufania do współpracowników i przełożonych

Reakcja na stres na poziomie

motywacyjnym

Jednostkowe

utrata zapału utrata entuzjazmu utrata
złudzeń rozczarowanie znudzenie

Interpersonalne

zobojętnienie utrata zainteresowań innymi
obojętność, zniechęcenie

Organizacyjne
utrata motywacji do pracy, opór przed pójściem

do pracy, tłumienie inicjatywy, niskie morale

Fizyczna reakcja na stres

• złe samopoczucie – bóle głowy,

mdłości, zaburzenia
psychosomatyczne,

• osłabienie układu immunologicznego

• zmiany w poziomie hormonów

Działania interwencyjne

Dotyczą:

• poziomu jednostki

• Poziomu organizacji

• Styku jednostka -organizacja

Działania interwencyjne na poziomie

organizacji

• usuwanie źródła problemu

• poprawianie treści i środowiska pracy –

przeprojektowanie stanowiska, rotacja stanowisk

• precyzyjne określenie właściwości roli,

• ulepszanie fizycznego środowiska pracy,

• odpowiednie planowanie czasu,

• rozwijanie kadry menadżerskiej,

• zarządzanie karierami,

• firmowe programy prozdrowotne,

• kształtowanie realistycznego obrazu pracy,

• doskonalenie przepływu informacji, zarządzanie

konfliktami,

• programy pomocowe dla pracowników

(zapobieganie osobistym problemom, które mogą

mieć wpływ na poziom efektywności),

Działania interwencyjne na

styku jednostka –

organizacja

• zwiększanie odporności na określone stresowy

• ocena poziomu stresu jednostki w porównaniu do

innych pracowników

• szkolenia z zarządzania czasem

• szkolenia z umiejętności interpersonalnych

• mentoring (dla adekwatnego obrazu pracy)

• utrzymywanie równowagi miedzy pracą a zyciem

osobistym

• koleżeńsko –zawodowe grupy wsparcia

• coaching i konsultacje wzajemne

• planowanie kariery

Działania interwencyjne na

poziomie jednostki

• samoświadomość reakcji stresowych

• nauka sposobów zmaganie się ze stresem

• promowanie zdrowego stylu życia

• budowanie więzi interpersonalnych

• relaksacja

4 poziomy interwencji w

sytuacji stresu

zawodowego

• Rozpoznanie (wczesne wykrywanie stresorów zawodowych i

reakcji stresowych)

• prewencja pierwotna (osłabianie stresorów zawodowych)

• prewencja wtórna (zmienianie sposobów, w jaki pracownicy

reagują na stresory zawodowe)

• leczenie( terapia osób, które odczuwają poważne skutki

oddziaływania stresorów zawodowych) i

rehabilitacja( planowany powrót jednostki do poprzednio

wykonywanej pracy)

klasyczne podejście do

stresu zawodowego

STRESORY ZWIĄZANE Z AKTYWNOŚCIĄ ZAWODOWĄ

Stresory związane z pełnieniem roli

zawodowej

Stresory związane z relacją menedżer –

firma

Stresory związane z rozwojem zawodowym

menedżera

Stresory związane z relacjami międzyludzkimi

Stresory związane ze sposobem wykonywania pracy

Konflikt roli

• Jednoczesne istnienie co najmniej

dwóch zbiorów różnych wymagań
stawianych pracownikowi, przy czym
spełnienie jednych wymagań
utrudnia lub wyklucza wykonanie
pozostałych.

Rodzaje konfliktów roli :

• Konflikt wewnętrzny

• Konflikt sprzecznych poleceń

• Konflikt między różnymi rolami rola

• Konflikt roli z osobowością

• Wieloznaczność roli

• Przeciążenie roli

• Mimo iż wymagania dotyczące roli są

uprawnione i niesprzeczne jest ich zbyt

wiele. Nie jest możliwe ich spełnienie w

odpowiednim czasie i na odpowiednim

poziomie.

Stresory związane z relacją

menedżer – firma

• Mały wpływ na to, co dzieje się w

firmie, zbyt mały udział w
podejmowaniu decyzji

• Ograniczenie możliwości wyrażania

własnej opinii

Stresory związane z rozwojem

zawodowym menedżera

• Negatywna ocena przebiegu własnej

kariery

• Kryzys środka kariery

• Poczucie ograniczenia rozwoju

• Brak poczucia stałości pracy

Stresory związane z relacjami

międzyludzkimi

• . Złe relacje miedzy

współpracownikami

• Złe relacje z przełożonymi

• Złe relacje z podwładnymi

Stresory związane ze

sposobem wykonywania pracy

• presja czasu

• nierytmiczność pracy

• zmiany sposobu wykonywania pracy

NA POZIOM

DOŚWIADCZANEGO STRESU

WPŁYWA

Lazarus, Folkman:

• Proces interpretacji i wartościowanie

stresorów (ocena pierwotna) kategorie
zagrożenia, wyzwania, straty

• Ocena własnych kompetencji i zasobów

(ocena wtórna)

• Wtórna ocena skuteczności zmagania się z

sytuacją nierównowagi wymagań
środowiska a możliwościami jednostki.

STRES ZAWODOWY W

LICZBACH

• 29 % badanych uważa, że praca zawodowa

wpływa niekorzystnie na zdrowie, wiążą z pracą

takie problemy jak:

– bóle pleców (30%

– stres 28 %

– ogólne zmęczenie (20 %)
(Paoli 1997 - sondaż: 16 tys. pracowników

europejskich)

38 % odczuwa napięcie w pracy – w domu -8%

(bad. brytyjskie –mężczyźni)

• W ciągu 25 lat absencja powodowana stresem

(niepokój, osłabienie, ból głowy) wzrosła o 528% (

bad Hingleya i Coopera)

Finansowe koszty stresu:

• W Wielkiej Brytanii – 10 % produktu narodowego

brutto) rocznie (ponad 5mld funtów)

• W UE - -śr.9,6 % produktu narodowego (Holandia

-13,9%)

• Stres a niezdolność do pracy (renty)
• 1967 – 11% orzeczeń – z tytułu zaburzeń

psychicznych

• 1997 – 30 % z tytułu zaburzeń psychicznych
•

28 % schorzenia układu mieśniowo-

szkieletowego

•

8% choroby układu krazenie

Stres a niezdolność do

pracy (renty)

• 1967 –

11% orzeczeń – z tytułu zaburzeń

psychicznych

• 1997
• 30 % z tytułu zaburzeń psychicznych
•

28 % schorzenia układu mieśniowo-

szkieletowego

•

8% choroby układu krazenie

Radzenie sobie ze stresem

• O skutkach stresu decydują

• Czynniki związane ze stresorami
• Czynniki będące efektem wyczerpania

Stąd dwutorowe przeciwdziałanie

skutkom stresu:

obrona przed stresem

(przeciwdziałanie stresorom)

rozładowywanie napięcia

Strategie radzenia sobie ze

stresem

• Działanie bezpośrednie
• Szukanie informacji
• Powstrzymywanie się od działania
• Wewnętrzne lub paliatywne strategie
• Zwrócenie się do innych po pomoc

(strategie społeczne

Zarządzanie stresem

• Podwładnych

– Minimalizowanie występowania warunków

stresujacych

– Tworzenie środowiska ograniczającego

konflikty i niepewność (unikanie
sprzecznych poleceń, zwiększanie
stabilności pracy

– Stały poziom zasobów
– Konsekwentne metody kierowania i

dysyplinowania

Zarządzanie stresem

własnym

Rozumienie i akceptacja własnych ograniczeń

Rozumienie zasady Pitera (dobra praca na

niższym stanowisku może być bardziej
satysfakcjonująca niż presja wyższego, a
przekraczającego własne zdolności
stanowiska

Ruch
Hobby
Zainteresowanie tym, co dzieje się wokół