Wykład 7

TRAFNOŚĆ POMIARU

TESTEM: PODSTAWOWE

POJĘCIA ORAZ METODY I

WSKAŹNIKI

Pojęcie trafności pomiaru

Trafność pomiaru testem to:

a). stopień, w jakim test mierzy
cechę, jaką ma mierzyć,

b). stopień dokładności
przewidywania określonych kryteriów
praktycznych.

Rodzaje trafności pomiaru

Trafność pomiaru obejmuje trzy
rodzaje:

a). trafność treściową (wewnętrzną),

b). trafność kryterialną
(diagnostyczną i prognostyczną),

c). trafność teoretyczną.

Trafność treściowa - definicja

Trafność treściowa (wewnętrzna)

reprezentatywność danej puli pozycji
dla uniwersum pozycji mierzących
daną cechę.

Trafność kryterialna -

definicja

Trafność kryterialna

- stopień, w

jakim test pozwala na przewidywanie
określonego kryterium
zewnętrznego, np. powodzenia
zawodowego, szkolnego,
wypadkowości, diagnozy klinicznej,
itp. Trafność kryterialna obejmuje

trafność diagnostyczną

(stopień, w

jakim test pozwala na ocenę
aktualnego kryterium) oraz

trafność

prognostyczną

(stopień, w jakim test

pozwala na ocenę przyszłego
kryterium).

Trafność kryterialna -

szacowanie

Trafność kryterialna

jest szacowana

na podstawie korelacji między
wynikami testu a określonym
kryterium pozatestowym; z tego
względu kluczowym aspektem jest
rzetelność (jak i trafność) samego
kryterium, użytego do badania
trafności testu.

Trafność kryterialna -

poprawka na nierzetelność

kryterium

Poprawka na nierzetelność
kryterium:

s-kt

= --------------

 R

tt-k

gdzie r

s-kt

- współczynnik korelacji

skorygowany, r

- współczynnik

korelacji przed skorygowaniem, a R

tt-k

współczynnik rzetelności kryterium.

Standardowy błąd estymacji

kryterium

Standardowy błąd estymacji wyników
kryterium na podstawie wyników
testu:

= S

 (1 - r

gdzie S

- odchylenie standardowe

wyników kryterium, a r

współczynnik korelacji testu z
kryterium.

Wykład 8

TRAFNOŚĆ TEORETYCZNA

POMIARU TESTEM

Trafność teoretyczna -

pojęcie

Trafność teoretyczna

- zgodność

treści mierzonej przez test z

konstruktem teoretycznym (trafność

zorientowana na konstrukt) -

określenie jaką treść psychologiczną

mierzy test.

Metody szacowania trafności

teoretycznej

1). Metody bazujące na analizie

związku pomiędzy konstruktem a

zachowaniem:

a). metoda zmian nieprzypadkowych,

b). metoda sprawdzania różnic

międzygrupowych,

c). metoda badania procesu

rozwiązywania testu;

Metody szacowania trafności

teoretycznej (c.d.)

2). Metody bazujące na analizie
macierzy korelacji pomiędzy testem,
a innymi testami przeznaczonymi do
badania danego konstruktu:

a). metoda badania wewnętrznej
struktury testu,

Metody szacowania trafności

teoretycznej (c.d.)

b). metoda analizy macierzy korelacji
i analizy czynnikowej (eksploracyjnej
i konfirmacyjnej) danego testu oraz
testów, badających ten sam
konstrukt;

c). badanie trafności
konwergencyjnej i dyskryminacyjnej
(zbieżnej i rozbieżnej) za pomocą
analizy macierzy Wielu Cech- Wielu
Metod wg Campbella i Fiskego

Wykład 9

STRATEGIE KONSTRUOWANIA

TESTÓW

Strategie konstruowania

testów

1). teoretyczna (dedukcyjna)

2). zewnętrzna (kryterialna)

3). wewnętrzna (indukcyjna)

Porównanie strategii

konstrukcji testów

Aspekty opisu strategii:

a). dostępność teorii psychologicznej
w strategii: dedukcyjna ("teoria"),
kryterialna ("wiedza"), indukcyjna
("metodologia");

Porównanie strategii

konstrukcji testów (c.d.)

b). model psychometryczny
zastosowany do konstrukcji testu:
teoretyczna - analiza pozycji
(korelacja pozycja-skala, zewnętrzna
- analiza pozycji (korelacja pozycja-
kryterium), indukcyjna -
eksploracyjna analiza czynnikowa;

Porównanie strategii

konstrukcji testów (c.d.)

c). efekt finalny: w zakresie
psychologicznym, diagnostycznym i
psychometrycznym - każda strategia
ma swoje zalety i wady - zależnie od
typu problemu należy stosować różne
strategie.

Wykład 10

PROCEDURA (PROCES)

KONSTRUKCJI TESTU

Procedura (proces)

konstrukcji testów

Etap I - wybór strategii

Etap II - analiza podstaw

teoretycznych narzędzia

Etap III - generowanie wskaźników

będących deskrypcją cech

psychologicznych

Etap IV - zapisywanie pozycji

testowych

Pozycja testowa - definicja

Pozycja testowa

to sformalizowany

wskaźnik danej cechy
psychologicznej, a więc zdanie
(twierdzenie lub pytanie) opisujące
określone zachowanie (lub zadanie
wyzwalające określone zachowanie)
oraz skala rejestrująca to zachowanie
(opcje odpowiedzi o określonym
formacie oraz reguła przekształcania
odpowiedzi w wynik liczbowy).

Procedura (proces)

konstrukcji testów

Etap V - przygotowanie testu do

badań: przyjęcie nazwy testu,

zaopatrzenie go w instrukcję oraz

wprowadzenie losowej kolejności

pozycji w inwentarzach lub

uporządkowania ich według stopnia

trudności

Etap VI - przeprowadzenie badań

listą pozycji i opracowanie

psychometryczne zebranych danych,

w rezultacie czego uzyskuje się

finalną wersję testu

Warunki poprawności badań

konstrukcyjnych

Kilka prób (uniknięcie zjawiska
„zyskiwania na przypadku) w celu
„walidacji krzyżowej”

Próby bardzo liczebne - mnożnik 5 -
10 osób badanych na jedną pozycję
testową („psychometria nie toleruje
małych prób”)

Próby maksymalnie zróżnicowane
demograficznie (płeć, wiek,
wykształcenie, zawód, miejsce
zamieszkania, itp.)

Analiza pozycji i pojęcie

mocy dyskryminacynej

Analiza pozycji - rodzaj analizy
psychometrycznej, który obejmuje
wskaźnik

trudności

pozycji,

moc

dyskryminacyjną

oraz

trafność

zewnętrzną

pozycji).

Moc dyskryminacyjna

- wskaźnik

stopnia, w jakim pozycja mierzy
cechę, którą mierzy cały test
(oceniana poprzez korelację pozycja-
skala).

Pojęcie trudności i trafności

zewnętrznej pozycji

Trudność

pozycji - proporcja

odpowiedzi zgodnych z kluczem
(średnia pozycji w relacji do
możliwego maksymalnie wysokiego
wyniku).

Trafność zewnętrzna

pozycji -

wskaźnik stopnia, w jakim pozycja
mierzy kryterium pozatestowe
(oceniana poprzez korelację pozycja-
kryterium).

Miary mocy

dyskryminacyjnej

Współczynnik korelacji dwuseryjnej
Współczynnik korelacji punktowo-
dwuseryjnej
Współczynnik korelacji punktowo-
czteropolowej
Skorygowany współczynnik
korelacji pozycja-skala

Współczynnik korelacji

dwuseryjnej

- M

)

---------------

bis

= -----------------------

(p q)

--------

Współczynnik korelacji

dwuseryjnej

gdzie M

- to średnia wyników w skali tych

osób, które odpowiedziały na daną pozycję
zgodnie z kluczem, M

- to średnia wyników

w skali tych osób, które odpowiedziały na
daną pozycję niezgodnie z kluczem, S -
odchylenie standardowe wyników w całym
teście, p - to proporcja tych osób, które
odpowiedziały na daną pozycję zgodnie z
kluczem, q - to proporcja tych osób, które
odpowiedziały na daną pozycję niezgodnie
z kluczem, zaś y - to rzędna rozkładu
normalnego odpowiadająca proporcji p.

Współczynnik korelacji

-punktowo dwuseryjnej

- M

)

----------------

p-bis

= -------------------

 (p q)

Współczynnik korelacji

punktowo-dwuseryjnej

gdzie M

- to średnia wyników w skali tych

osób, które odpowiedziały na daną pozycję
zgodnie z kluczem, M

- to średnia wyników

Współczynnik korelacji

punktowo-czteropolowej

(phi)

- f

phi = ------------
 (p q)

Współczynnik korelacji

punktowo-czteropolowej

gdzie f

- to proporcja osób w górnej

połowie próby, które odpowiedziały
na daną pozycję zgodnie z kluczem, f

- to proporcja osób w dolnej połowie
próby, które odpowiedziały na daną
pozycję zgodnie z kluczem, p - to
proporcja osób w całej próbie, które
odpowiedziały na daną pozycję
zgodnie z kluczem, q - to proporcja
tych osób, które odpowiedziały na
daną pozycję niezgodnie z kluczem.

Miary trafności zewnętrznej

pozycji oraz treści

czynnikowej

Trafność zewnętrzna - korelacja z
kryterium (r-Pearsona albo korelacje
stosowane do oceny mocy
dyskryminacyjnej)

Analiza czynnikowa pozycji - ładunek
czynnikowy (korelacja pozycji z
czynnikiem) oraz wskaźniki
różnicowe:

= F

- (F

+ F

+ ... + F

)

Miary trafności zewnętrznej

pozycji oraz treści

czynnikowej

gdzie W

- wynik różnicowy, F

ładunek na odpowiadającym pozycji
("własnym") czynniku, zaś F

, F

- ładunki na innych czynnikach (od

czynnika "A" do "Z").

Teoria odpowiadania na

pozycje testowe - założenia

Odpowiedzi osoby badanej są

zmiennymi obserwowalnymi,
uwarunkowanymi przez cechę -
zmienną latentną;

odpowiedzi na poszczególne pozycje są

statystycznie niezależnie - ich
skorelowanie wynika z cechy;

związek między rozwiązaniem pozycji a

cechą może być opisany przez „krzywą
charakterystyczną pozycji”

Parametry „krzywej

charakterystycznej”

Parametr „trudności”
Parametr mocy dyskryminacyjnej
Parametr „zgadywania”
Parametr „nieuważności”

Zwykle są stosowane model dwu-

parametryczne (wymagają

zastosowania nieliniowej regresji)

0,2

0,4

0,6

0,8

-3 -2,5 -2 -1,5 -1 -0,5 0 0,5 1 1,5 2 2,5 3

Standaryzowany wynik w ca³ym teœcie (nasilenie mierzonej cechy)

i¹

Rycina 16. „Krzywa

charakterystyczna” pozycji

testowej

Rycina 17. Różne formy „krzywej

charakterystycznej” pozycji

testowej

0,2

0,4

0,6

0,8

-3 -2,5 -2 -1,5 -1 -0,5 0 0,5 1 1,5 2 2,5 3

Wynik w ca³ym teœcie

i¹

0,2

0,4

0,6

0,8

Standaryzowany wynik w całym teście (nasilenie mierzonej cechy)

ią

Rycina 17a. „Krzywa

charakterystyczna” pozycji testowej

nr 35 ze skali REM inwentarza FCZ-KT

0,2

0,4

0,6

0,8

Standaryzowany wynik w całym teście (nasilenie mierzonej cechy)

ią

Rycina 17b. „Krzywa

charakterystyczna” pozycji testowej
nr 102 ze skali REM inwentarza FCZ-

Procedura (proces)

konstrukcji testów

Etap VII - przygotowanie testu do
praktycznego stosowania:
normalizacja oraz publikacja testu.

Wykład 11

CZYNNIKI

ZNIEKSZTAŁCAJĄCE WYNIKI

TESTOWE

Czynniki zniekształcające

wyniki testowe

a). zgadywanie.

b). tendencja do udzielania
odpowiedzi społecznie aprobowanych
albo społecznie nie aprobowanych:
- tendencja do dysymulowania
(aprobata społeczna),
- tendencja do symulowania;

Czynniki zniekształcające

wyniki testowe

c). style odpowiadania
- tendencja do lateralizacji (style
graficzne);
- tendencja do zgadzania się lub
zaprzeczania;
- tendencja do udzielania odpowiedzi
ekstremalnych albo centralnych przy
wielokategorialnych formatach
odpowiedzi (np. wybieranie znaków
zapytania lub wyłącznie kategorii
krańcowych);

Czynniki zniekształcające

wyniki testowe

- tendencja do udzielania odpowiedzi
losowych (zgadywania);
- tendencja do udzielania odpowiedzi
niekonsekwentnych;
- tendencja do udzielania odpowiedzi
niezdecydowanych (opuszczenia);
- tendencja do udzielania odpowiedzi
impulsywnych;

Czynniki zniekształcające

wyniki testowe

- tendencja do udzielania odpowiedzi
produktywnych;
- tendencja do udzielania odpowiedzi
pozornie oryginalnych (odwrotność
aprobaty);
- tendencja do udzielania odpowiedzi
konwencjonalnych.

Tendencja do dysymulowania

- definicja

Dysymulacja

- świadoma lub

nieświadoma tendencja osoby

badanej do przedstawiania się w

nieprawdziwie korzystnym

świetle.

Tendencja do dysymulowania

a aprobata społeczna

Dysymulacja najczęściej wiązana jest
ze zmienną

aprobaty społecznej

która jest rozumiana jako tendencja
osoby badanej do kierowania się
społecznym wartościowaniem
zachowania przy odpowiadaniu i
prowadzi do zaprzeczania posiadania
cech społecznie niepożądanych oraz
przypisywania sobie cech społecznie
pożądanych.

Aprobata społeczna

Aprobata społeczna jako

styl

odpowiadania

(czy inaczej postawa

wobec badania) to tendencja
jednostki do kierowania się przy
odpowiadaniu nie tyle faktycznym
zachowaniem, czy treścią pytania,
ale społeczną oceną, jaką pociąga za
sobą dana odpowiedź.

Tendencja do dysymulowania

i aprobata społeczna c.d.

Aprobata jako

cecha

to tendencja

podmiotu do takiego modulowania

zachowania (każdego - testowego,

jak i realnego, pozatestowego), by

było ono zgodne ze społecznym

wartościowaniem - normami

społecznymi, akceptacją otoczenia.

Metody kontroli

(eliminowania) wpływu

aprobaty

Na etapie konstrukcji

kwestionariusza:
1). Pozycje neutralne,
2). Pozycje subtelne pod względem
trafności fasadowej,
3). Specjalne formułowanie językowe
pozycji,
4). Aprobata społeczna jako zmienna
moderacyjna,

Metody kontroli

(eliminowania) wpływu

aprobaty

5). Analiza podatności pozycji przez
manipulowanie instrukcją,
6). Analizy itemmetryczne,
7). Korelacje pozycji ze skalami
mierzącymi aprobatę społeczną;

Metody kontroli

(eliminowania) wpływu

aprobaty

Na etapie stosowania

kwestionariusza:

8). Instrukcja "szczerości",
9). Zmiana procedury badania -
komputeryzacja testu,

Metody kontroli

(eliminowania) wpływu

aprobaty

10). Skala kontrolna aprobaty
społecznej, na podstawie której
odrzuca się respondentów o
wysokich wynikach lub koryguje
wyniki skal treściowych przez
doliczanie tzw. poprawek
korekcyjnych,
11). Wprowadzenie do diagnozy
psychologicznej szacowania cech.

Tendencja do symulowania -

definicja

Tendencja do

symulowania

świadome lub nieświadome
udzielanie odpowiedzi,

bezpodstawnie

przedstawiających

osobę badaną w

niekorzystnym

świetle

, np. wskazujących na

istnienie określonych zaburzeń
zachowania czy niepożądanych cech
osobowości.

Tendencja do symulowania

(c.d.)

Tendencja do symulowania jest
zarówno

postawą

wobec badania,

(styl odpowiadania, np."super-
szczerość"), jak trwałym syndromem

cech

osobowości, związanym z

tendencjami agrawacyjnymi,
obniżoną samooceną,
ekscentrycznością i zaburzeniami
psychicznymi. Kontrolowanie
tendencji do symulacji umożliwiają
specjalne skale kontrolne.

Styl odpowiadania - definicja

Styl odpowiadania

- tendencja osoby

badanej do wybierania określonej
opcji odpowiedzi, niezależnie od
treści pytania.

Kontrolowanie stylów

odpowiadania:

a). wyrównanie liczby pozycji
diagnostycznych na "tak" i "nie",
(tendencja do zgadzania się i
zaprzeczania)

b). eliminowanie odpowiedzi
pośrednich (centralny styl
odpowiadania) lub stosowanie skal
kontrolnych, bazujące na zliczaniu
odpowiedzi centralnych,
niezdecydowanych).

Kontrolowanie stylów

odpowiadania:

c). stosowanie skal kontrolnych, np.
skali konsekwencji (nieuważność) lub
konstruowanie skal statystycznych
do kontroli stylu (bazujących na
porównaniu proporcji odpowiedzi, np.
potakujących czy negujących w
skalach treściowych).

Zgadywanie - definicja

Zgadywanie

jest specyficznym

czynnikiem zniekształcającym wyniki
testów zdolności, związanym z
udzielaniem odpowiedzi losowych,
gdy badani nie znają właściwych
odpowiedzi

(„jak nie wiem, to będę

strzelał”)

Kontrolowanie zgadywania

a). poprzez instrukcję testową:
wyrównywanie tendencji do
zgadywania (zachęcanie do
zgadywania) lub eliminowanie
zgadywania (informacja o stosowaniu
korekty wyników);

Kontrolowanie zgadywania

b). zastosowanie statystycznej
poprawki na zgadywanie:

B
K = P - ---------
m - 1

gdzie K - liczba odpowiedzi bez
zgadywania, P - liczba poprawnych
odpowiedzi w teście, B - liczba błędnych
odpowiedzi, m - liczba opcji odpowiedzi w
zadaniach testowych.

Wykład 12

STRATEGIE KULTUROWEJ

ADAPTACJI TESTÓW

Kulturowa adaptacji testów

Kulturowa adaptacja testu

przystosowanie wersji oryginalnej

testu do innej specyfiki kulturowej.

Adaptacja testu oznacza konieczność

wprowadzenia specjalnych procedur

przystosowujących (decentrujących -

uniwersalizujących lub centrujących

na kulturze adaptacji), w przeciwnym

razie stosowanie takiego narzędzia

prowadzi nieuchronnie do

stronniczości lub faworyzacji

kulturowej.

Aspekty równoważności

kulturowo adaptowanych

testów

Aspekty równoważności kulturowej
testu:

a). równoważność teorii
psychologicznych,
b). równoważność wymiarów
psychologicznych
c). równoważność pojęć
psychologicznych,
d). równoważność wskaźników cech -
zachowań,
e). równoważność procedury
badania.

Kryteria równoważności

kulturowowo adaptowanych

testów

Kryteria równoważności testu:

a). równoważność fasadowa (forma
testu),
b). równoważność psychometryczna
(wskaźniki dobroci pomiaru),
c). równoważność funkcjonalna
(równoważność psychologiczna),
d). wierność tłumaczenia,
e). wierność rekonstrukcji.

Strategie kulturowej adaptacji

testów

Transkrypcja
Translacja
Trawestacja
Parafraza
Rekonstrukcja

Trankskrypcja

Transkrypcja

- maksymalnie wierne

tłumaczenie oryginalnych pozycji
(założenie, że zarówno konstrukty,
jak i zachowania są uniwersalne czy
inaczej równoważne kulturowo).
Celem adaptacji jest dochowanie
wierności tłumaczenia oraz wierności
fasadowej testu. Adaptacje
transkrypcyjne są "niezręczne"
językowo i wykazują szereg wad
psychometrycznych.

Translacja

- wierne tłumaczenie

finalnej puli oryginalnych pozycji, ale
z możliwością wprowadzenia
niezbędnych modyfikacji językowych
(założenie, że konstrukty, jak i
zachowania są uniwersalne
kulturowo, ale nie są uniwersalne
pojęcia używane w danej kulturze do
opisu zachowania).

Trawestacja

- swobodne tłumaczenie

oryginału z wprowadzaniem wielu
modyfikacji, sugerowanych
względami językowymi i
psychologicznymi: treściowymi lub
psychometrycznymi (założenie, że
konstrukty psychologiczne są
uniwersalne, ale nie są uniwersalne
pojęcia

Trawestacja (c.d.)

używane w danej kulturze do opisu
zachowania i nie zawsze uniwersalne
są same zachowania - część
zachowań ma charakter emikalny).
Trawestacja prowadzi do uzyskania
dostosowanych do danej kultury
formy testu, ale może się on różnić
od oryginału.

Parafraza

- opracowanie nowego

narzędzia, dla którego inspiracją jest
test oryginalny. Pozycje oryginalne
są wykorzystywane tylko częściowo,
większość pozycji jest generowana
na bazie pozycji oryginalnych
(założenie, że konstrukty
psychologiczne są uniwersalne
kulturowo, ale z reguły nie są
uniwersalne zachowania - tylko część
z nich

Parafraza (c.d.)

ma charakter etikalny, tj.
równoważny kulturowo.
Parafraza jest bardzo czasochłonna,
ale prowadzi do uzyskania w pełni
dostosowanych do danej kultury
adaptacji testu.

Rekonstrukcja

- opracowanie

całkowicie nowego narzędzia, dla
którego inspiracją jest oryginalny
model teoretyczny i strategia
konstrukcji (założenie, że zachowania
z reguły nie są uniwersalne
kulturowo, ale możliwe że nie są
uniwersalne również konstrukty
psychologiczne).

Rekonstrukcja (c.d.)

Rekonstrukcja może prowadzić do
uzyskania innej niż oryginalna wersji
testu i jest najbardziej czasochłonną
strategią adaptacji, ale prowadzi do
uzyskania całkowicie dostosowanych
kulturowo wersji testu.

Adaptacja demograficzna

testów

Adaptacja demograficzna

przystosowanie testu
przeznaczonego do badania
określonej grupy do stosowania w
innej grupie demograficznej.
Adaptacja demograficzna testu, tak
jak adaptacja kulturowa, oznacza
konieczność wprowadzenia
specjalnych procedur
przystosowujących

Adaptacja demograficzna

testów

(decentrujących - uniwersalizujących
lub centrujących na kulturze danej
grupy), w przeciwnym razie
stosowanie testu prowadzi
nieuchronnie do stronniczości lub
faworyzacji demograficznej (np.
seksizmu).

Aspekty adaptacji

demograficznej testów

Płeć
Wiek
Niepełnosprawność
Rasa
Klasa społeczna (status społeczno-
ekonomiczny)?
Środowisko
Podkultura?

Wykład 13

NORMALIZACJA WYNIKÓW TESTU

Skale normalizacyjne

1). o rozkładzie prostokątnym:
- skala centylowa
- skala decylowa,

2). o rozkładzie normalnym:
a). znormalizowane wartości
standardowe "z" (skala ciągła),

Skale normalizacyjne

b). dzielące rozkład wg średniej
(-) skala stenowa
c). obejmujące wartości średnie
(-) skala staninowa
(-) skala tetronowa
(-) skala tenowa
(-) skala dewiacyjnego ilorazu
inteligencji

Skala centylowa

Rozkład po transformacji wyników surowych =
prostokątny („uskokowniony”)
Mediana = 50
Liczba jednostek skali = 101 centyli
Zakres = od 0 do 100 centyla
Skok skali = 1 centyl (1% wyników, poza centylami
krańcowymi - 0 oraz 100, które obejmują po 0,5%
obserwacji)

Skala decylowa

Rozkład po transformacji wyników surowych =
prostokątny („uskokowniony”)
Mediana = 5,0
Liczba jednostek skali = 11 decyli
Zakres = od 0 do 10 decyla
Skok skali = 1 decyl (10% wyników, poza decylami
krańcowymi - 0 oraz 10, które obejmują po 5%
obserwacji)

Skala jednostek

znormalizowanych „z”

Rozkład po transformacji wyników surowych =
normalny („ciągły”)
Średnia = 0,0
Odchylenie standardowe = 1,0
Skok skali = praktycznie 0,01
Różnicowanie = dowolny zakres
Przeznaczenie = skala podstawowa, stanowiąca
punkt wyjścia do transformacji wyników surowych
na inne skale znormalizowane

Formuła transformacyjna

y = zS

+ M

gdzie y - wynik w znormalizowanej
skali standardowej, z -
znormalizowany wynik standardowy,
S

- odchylenie standardowe danej

skali standardowej, M

- średnia

wyników danej skali standardowej)

Skala stenowa

Rozkład po transformacji wyników surowych =
normalny („uskokowniony”)
Średnia = 5,5 (między 5 a 6 stenem)
Odchylenie standardowe = 2,0
Liczba jednostek skali = 10 stenów
Zakres = od 1 do 10 stena
Skok skali = 1 sten (0,5 odchylenia standardowego
jednostek znormalizowanych „z”)
Różnicowanie = wartości od -2 do +2 jednostek
znormalizowanych „z” (steny krańcowe powyżej 2
S)
Przeznaczenie = różnicowanie w obrębie „normy”

Skala staninowa

Rozkład po transformacji wyników surowych =
normalny („uskokowniony”)
Średnia = 5,0 (obejmuje średnią)
Odchylenie standardowe = 2,0
Liczba jednostek skali = 9 stanin
Zakres = od 1 do 9 stanina
Skok skali = 1 stanin (0,5 odchylenia
standardowego jednostek znormalizowanych „z”)
Różnicowanie = wartości od -1,75 do +1,75
jednostek znormalizowanych „z” (staniny krańcowe
powyżej 1,75 S)
Przeznaczenie = różnicowanie w obrębie „normy”

Skala tetronowa

Rozkład po transformacji wyników surowych =
normalny („uskokowniony”)
Średnia = 10,0 (obejmuje średnią)
Odchylenie standardowe = 4,0
Liczba jednostek skali = 21 tetronów
Zakres = od 0 do 20 tetrona
Skok skali = 1 tetron (0,25 odchylenia
standardowego jednostek znormalizowanych „z”)
Różnicowanie = wartości od -2,325 do +2,325
jednostek znormalizowanych „z” (tetrony krańcowe
powyżej 2,325 S)
Przeznaczenie = różnicowanie w obrębie „normy” i
„patologii”

Skala tenowa

Rozkład po transformacji wyników surowych =
normalny („uskokowniony”)
Średnia = 50 (obejmuje średnią)
Odchylenie standardowe = 10,0
Liczba jednostek skali = 100 tenów
Zakres = od 1 do 100 tena
Skok skali = 1 ten (0,1 odchylenia standardowego
jednostek znormalizowanych „z”)
Różnicowanie = wartości od -5 do +5 jednostek
znormalizowanych „z” (teny krańcowe powyżej 5 S)
Przeznaczenie = różnicowanie w obrębie „normy’ i
„patologii”

Skala dewiacyjnego ilorazu

inteligencji

Rozkład po transformacji wyników surowych =
normalny („uskokowniony”)
Średnia = 100,0 (obejmuje średnią)
Odchylenie standardowe = 15,0
Liczba jednostek skali = 200 jednostek II
Zakres = od 0 do 200 jednostek II
Skok skali = jednostka II (1/15 odchylenia
standardowego jednostek znormalizowanych „z”)
Różnicowanie = wartości praktycznie od -6 do +6
jednostek znormalizowanych „z” (jednostki
krańcowe powyżej 6 S)
Przeznaczenie = różnicowanie w obrębie „normy” i
„patologii”

Kryteria wyboru danej skali

normalizacyjnej

Kształt rozkładu wyników surowych
(reguła: rozkłady skośne - skale
prostokątne)
Liczba stopni skali w stosunku do zakresu
rozkładu wyników surowych (reguła: 1 do 2
lub 3)
Rzetelność pomiaru i wielkość
standardowego błędu pomiaru (reguła: gdy
SBP duże - raczej skala o mniejszej liczbie
wartości);
Przeznaczenie - różnicowanie w obrębie
„normy” czy „patologii” (reguła:
różnicowanie w obrębie „patologii” - skala
o większym zakresie)

Zagadnienie specjalne -

normy aktuarialne

Normy aktuarialne

normy, w które zostały
wbudowane dane
trafnościowe

Wykład 14

INTERPRETACJA WYNIKÓW

TESTOWYCH I ZASADY

KORZYSTANIA Z

PODRĘCZNIKÓW TESTOWYCH

Rodzaje interpretacji

wyników testowych

Interpretacja kliniczna

Interpretacja statystyczna

Interpretacja kliniczna

Zakłada interpretację profilu

testowego na podstawie treści

psychologicznej poszczególnych skal i

agregację tej treści poprzez ustalenie

sensu danej konfiguracji cech.

Interpretacja kliniczna wiąże się z

idiograficznym podejściem do

diagnostyki psychologicznej i w jej

efekcie formułowane są wnioski raczej

jakościowe niż ilościowe, a jeśli

ilościowe - to są one mało precyzyjne.

Interpretacja statystyczna

Zakłada raczej mechaniczne łączenie

skal, poprzez tworzenie agregatów nie

tyle psychologicznych, ile

statystycznych, np. poprzez tworzenie

baterii testów predykcyjnych

określonego kryterium (stanu zdrowia

psychicznego, powodzenia zawodowego,

itp.). Dla każdego z tych wskaźników

możliwe jest określenie pewności

wnioskowania czy dokładności diagnozy.

Interpretacja statystyczna

wymaga sformalizowania procesu

wnioskowania na podstawie

uzyskanych danych. Wiąże się ona z

nomotetycznym podejściem do

diagnostyki psychologicznej i

dostarcza przede wszystkim

wyników ilościowych.

Interpretacja kliniczna a

interpretacja statystyczna

Predykcja zachowania jednostki jest

bardziej trafna przy podejściu
statystycznym niż klinicznym.
Podejście statystyczne jest jednak
krytykowane za mechaniczność
analizy danych i sprowadzenie udziału
psychologa w diagnozie do roli
“technika” rozdzielającego testy,
obliczającego ich

Interpretacja kliniczna a

interpretacja statystyczna

wyniki i odczytującego ich

znaczenie z tabel aktuarialnych. Z
tych względów postuluje się
łączenie obu podejść albo
akcentuje się konieczność
wypracowania nowych modeli
diagnostycznych.