WSPÓLNA POLITYKA
WSPÓLNA POLITYKA
ROLNA
ROLNA
2
Wspólna Polityka Rolna –
Wspólna Polityka Rolna –
WPR
WPR
to całość działań podejmowanych przez UE w sektorze
rolnictwa regulujących produkcję, handel i przetwórstwo
artykułami rolnymi
Europa jest głównym eksporterem i największym
światowym importerem żywności, głównie z krajów
rozwijających się.
Obszary wiejskie zajmują 90% terytorium UE, z czego
ponad połowa przypada na gospodarstwa rolne.
Czynniki na rzecz WPR:
◦
charakter produkcji rolnej
(wolny obrót czyli długi cykl produkcyjny,
sezonowy charakter produkcji, wysoka kapitałochłonność produkcji
rolnej) oraz
◦
inne czynniki
(wysokie zatrudnienie, niska efektywność, ceny na
rynkach światowych, wahania kursów walutowych, warunki
naturalne)
3
CELE WPR
CELE WPR
1.
wzrost produktywności
2.
zapewnienie sprawiedliwych dochodów dla rolników
3.
stabilizowanie rynków
4.
zapewnienie rolnikom łatwego dostępu do
zaopatrzenia
5.
zapewnienie konsumentom żywności po
umiarkowanych cenach
dodatkowo:
1.
zapewnienie samowystarczalności żywnościowej
(85% na 01.01.1958)
2.
bezpieczeństwo żywnościowe - uniezależnienie się
od importu z innych państw
pkt. 2 i 5 - sprzeczne
4
Ewolucja WPR
Ewolucja WPR
Redukcja
nadwyżek
Środowisko
Stabilizacja
dochodów
Stabilizacja
budżetu
Bezpieczeńst
wo
żywnościowe
Poprawa
wydajności
Stabilizacja
rynkowa
Dotacje
Nadprodukcj
a
Gwałtowny
wzrost
wydatków
Tarcia
międzynarodo
we
Działania
strukturalne
Pogłębienie
procesu reform
Konkurencyjnoś
ć
Rozwój
obszarów
wiejskich
Orientacja
rynkowa
Troska o
konsumenta
Rozwój obszarów
wiejskich
Środowisko
Lata
początkowe
(60-te i 70-
te)
Lata kryzysu
(lata 80-te)
1992
Reforma WPR
Agenda
2000
Wydajność
Konkurencyjność
Zrównoważony
rozwój
Reforma WPR
2003
5
Zasady WPR
Zasady WPR
jednolitości rynku
- wszyscy producenci
rolni w krajach UE funkcjonują na tych
samych warunkach;
preferencji
- pierwszeństwo na unijnym
rynku mają rolnicy krajów członkowskich UE
(ograniczenia importowe);
solidarności finansowej
–
członkowie solidarnie opłacają
koszty unijnej polityki rolnej
(budżet UE)
6
WPR – segmenty, instrumenty,
WPR – segmenty, instrumenty,
finansowanie
finansowanie
Segmenty:
◦
polityka rynkowa (tzw. I filar)
utrzymywanie poziomu cen, ograniczanie nadprodukcji,
podtrzymywanie dochodów rolniczych płatnościami
bezpośrednimi
◦
polityka strukturalna (tzw. II filar)
wspieranie przemian strukturalnych w rolnictwie i jego
otoczeniu (renty strukturalne, zalesianie, wielofunkcyjny
rozwój wsi)
Instrumenty realizacji WPR
◦
System cen (ceny urzędowe, interwencyjne ustalane raz na rok)
◦
Subwencje i dopłaty (do prywatnego magazynowania, eksportu)
◦
Wspólna organizacja rynku rolnych (22 wspólne rynki
określające procedury i przepisy dotyczące konkretnego
produktu, np. określanie kwot produkcji)
Finansowanie
◦
Europejski Fundusz Rolnictwa na Rzecz Obszarów Wiejskich
◦
Europejski Fundusz Gwarancji Rolnej
◦
Europejski Fundusz rybacki
Sześć krajów europejskich podpisując 25 marca 1957
r. Traktat Rzymski utworzyło Wspólnotę Europejską
stwierdzając, że tworzą wspólny rynek i unię
gospodarczo – walutową dla wsparcia harmonijnego
rozwoju gospodarczego ( Art. 2 Traktatu).
Najważniejsze postanowienia tworzące wspólny rynek
to:
-zaniechanie pobierania ceł i restrykcji ilościowych w
eksporcie i imporcie wewnątrz;
-wspólna taryfa celna i polityka handlowa wobec
państw trzecich;
-wolny przepływ usług, osób i kapitału pomiędzy
państwami członkowskimi.
Osiągnięcia tych celów oznacza m.in. wspólną politykę
w zakresie rolnictwa i rybołówstwa (Art. 3 pkt. 3).
Cele polityki rolnej sprecyzowano w Art. 39
Traktatu Rzymskiego w sposób następujący:
-zapewnienie wzrostu produktywności rolnictwa
-zabezpieczenie dochodów rolników
-stabilizacja rynku produktów rolnych
-gwarancja odpowiedniej ilości produktów rolnych
przy rozsądnym gospodarowaniu
Kalendarium najważniejszych decyzji w
Kalendarium najważniejszych decyzji w
ewolucji wspólnej polityki rolnej:
ewolucji wspólnej polityki rolnej:
1957 - Traktat Rzymski
1958 - Konferencja w miejscowości Stresa (Włochy)
określająca zasady wspólnej polityki rolnej
1960 - przedstawienie przez Komisję EWG
„Propozycji stworzenia i wcielenia w życie wspólnej
polityki rolnej”
1962 - przejęcie pierwszych regulacji rynków rolnych
1968 - wprowadzenie w życie jednolitych cen na
produkty rolne
1979
-
wprowadzenie
opłat
tzw.
współodpowiedzialności w wyniku nadprodukcji
mleka.
Kalendarium
najważniejszych
Kalendarium
najważniejszych
decyzji w ewolucji wspólnej
decyzji w ewolucji wspólnej
polityki rolnej:
polityki rolnej:
1980 - określenie przez Radę Ministrów limitów produkcji
rolnej.
1984 - wprowadzenie tzw. kwot mlecznych dla produkcji
mleka.
1988 - wprowadzenie limitów gwarantowania dochodów
rolników
1992 - przyjcie reformy Mac Sharry’ego we wspólnej
polityce rolnej
1997 - publikacja przez Komisję Europejską dokumentu
Agenda 2000 określającego kierunek ewolucji polityki
rolnej UE i wymagania stawiane krajom kandydującym
do członkostwa.
W tym okresie politykę rolną kształtowały i
nadawały prawny kształt Rada EWG i Komisja
EWG.
Również w niewielkim stopniu wpływ na politykę
rolną miały Jednolite Zgromadzenie, Trybunał
Sprawiedliwości i pomocniczy organ Komitet
Ekonomiczno – Społeczny.
Po roku 1967 autonomiczne organy Wspólnot
Europejskich zostały zastąpione przez wspólne,
jednolite organy EWG, które też funkcjonują w
składzie organów Wspólnoty Europejskiej.
W 1958 roku na konferencji w Stresa podjęto
decyzję o wspólnej polityce cen i organizacji
rynku rolnego. Założono wspieranie dochodów
rolniczych przez ceny gwarantowane. Ta
polityka ulegała zmianom do 1991 roku.
Wprowadza ona różne instrumenty, w tym:
a) organizację wspólnego rynku z interwencją i
ochroną dla zbóż, cukru, mleka i jego
przetworów, wieprzowiny i wołowiny,
baraniny, wina stołowego, oraz wybranych
owoców i warzyw.
Stanowi to około 60% produkcji. Ochronę przed
tanim importem stanowią opłaty celne przy
imporcie i dopłaty do eksportu.
b) wspieranie eksportu bez interwencyjnych
zakupów na rynku wewnętrznym. Wsparcie
dotyczy drobiu, jaj, kwiatów, owoców,
warzyw, co stanowi około 25% produkcji.
c) dopłaty ryczałtowe do hektara uprawy lub
limitu produkcji chmielu, lnu, nasion konopi;
d)
wspieranie
przemysłu
przetwórczego
produktów rolnych pochodzących z krajów
Unii. Dotyczy to m.in. rzepaku, oliwek,
tytoniu. Produkty te stanowią około 5% całej
produkcji rolnej.
W 1968 roku Komisarz Rolny Mansholt stwierdził
przydatność cen dla postępu w modernizacji
gospodarstw rolnych i szybkiego wzrostu
produkcji
przy
niedoborach
żywności
i
konieczności zapewnienia samowystarczalności
żywnościowej.
Równocześnie wskazał, że motywacja rynkowa
nie rozwiązuje problemów strukturalnych i
socjalnych rolnictwa. Efektem tych spostrzeżeń
było podjęcie w 1972 r. pierwszych dyrektyw
dotyczących spraw socjalnych wsi i problemów
strukturalnych.
Reforma Mansholta
Reforma Mansholta
Od 1984 roku zaczęto wprowadzać zmiany
w
polityce
rolnej,
prowadzące
do
oszczędności
budżetowych.
Zmiany
polegały
na
wprowadzeniu
kwot
mlecznych (limit produkcji dla każdego
producenta),
oraz
kwot
cukrowych,
podzielonych pomiędzy kraje wspólnoty, a
dalej pomiędzy plantatorów.
Reforma Mac Sharry’ego
Reforma Mac Sharry’ego
W lipcu 1992 przyjęto ważny dla WPR
dokument, tzw. reformę Mac Sharry’ego.
Zasadnicze kierunki działań i instrumenty
reformy, to:
a) odchodzenie od wspierania cen produktów
rolnych
do
wyrównania
dochodów
i
oddzielenie wzrostu produkcji od wzrostu
subwencji;
b)obniżanie
cen
skupu
podstawowych
produktów rolnych i zbliżanie tych cen do
poziomu cen światowych;
Reforma Mac Sharry’ego
Reforma Mac Sharry’ego
c) dążenie do spadku intensywności
produkcji rolniczej na obszarze wspólnoty,
co spowoduje obniżenie nadprodukcji
żywności i ochronę środowiska;
d)
zmiana
struktury
wydatków
na
wspieranie rolnictwa i obszarów wiejskich
poprzez zwiększanie wydatków na rzecz
rozwoju obszarów wiejskich i wyrównania
dysproporcji regionalnych.
Reforma Mac Sharry’ego
Reforma Mac Sharry’ego
Rekompensatą za obniżenie dotychczasowych
cen skupu są subwencje. Ograniczono
wielkość obszaru upraw, do których można
otrzymać subwencję w powiązaniu z 15%
redukcją
obszaru
zasiewów.
Z
takich
zmniejszeń wyłączono małe gospodarstwa.
Można zauważyć, że następuje zatem ewolucja
Wspólnej Polityki Rolnej w kierunku Wspólnej
Polityki Obszarów Wiejskich.
Agenda 2000
Agenda 2000
Dokument pod tą nazwą Komisja Europejska
przedstawiła w 1997 roku. Za najważniejsze
w przyszłej Wspólnej Polityce Rolnej uznano
następujące rozwiązania:
a) przeznaczenie 0,5 % PKB Unii na fundusze
poprawiające
i
wyrównujące
problemy
społeczne oraz spójność ekonomiczną;
b) zmniejszenie z siedmiu do trzech liczby
programów pomocy strukturalnej, przy czym
dwa z tych programów miałyby charakter
regionalny;
Agenda 2000
Agenda 2000
c)
uproszczenie
w
administrowaniu
programami strukturalnymi;
d) zintegrowana polityka wobec obszarów
wiejskich,
oraz
przechodzenie
od
wspierania
cen
do
uzupełniania
dochodów rolniczych;
e) zapewnienie dobrego poziomu życia
ludności
rolniczej
połączonego
ze
stabilizacją dochodów rolniczych.
Agenda 2000
Agenda 2000
Dokument ten dotyczy również przyszłych
krajów członkowskich, a więc także i Polski.
Szczególnie
podkreślano
konieczność
harmonizacji
prawa,
ukształtowania
i
wzmocnienia instytucji zajmujących się
wdrażaniem polityki rolnej.
Również
program
PHARE
ma
być
przekształcony
w
program
pomocy
przedczłonkowskiej, przeznaczony także w
części
na
programy
strukturalne
w
rolnictwie.
Podstawowe założenia
Podstawowe założenia
reformy WPR
reformy WPR
uzgodnionej w
uzgodnionej w
Luksemburgu w
Luksemburgu w
czerwcu 2003
czerwcu 2003
W dniu 26 czerwca 2003 r. ministrowie rolnictwa
krajów
Unii
Europejskiej
uzgodnili
fundamentalną reformę Wspólnotowej Polityki
Rolnej (WPR).
Zmienione zostaną formy wsparcia sektora
rolnego oraz wzmocniona będzie pozycja
przetargowa UE na forum WTO podczas
toczących się negocjacji handlowych.
Nowa WPR w większym stopniu uwzględnia
oczekiwania konsumentów i podatników, dając
jednocześnie
rolnikom
swobodę
wyboru
kierunku produkcji uwzględniającą wymagania
rynku
Nowa Wspólna Polityka Rolna
Nowa Wspólna Polityka Rolna
Kluczowe elementy nowej,
Kluczowe elementy nowej,
zreformowanej WPR obejmują:
zreformowanej WPR obejmują:
1. Jednolitą płatność na gospodarstwo (JPG)
niezależna od produkcji
Powiązanie
otrzymania
JPG
i
płatności
specyficznych dla określonych kierunków
produkcji
z
obowiązkiem
spełnienia
określonych standardów przez gospodarstwo
– zasada współzależności (cross-compliance)
2. Redukcję płatności bezpośrednich (modulacja) w
gospodarstwach rolnych i alokację uzyskanych
w ten sposób środków na rozwój wsi
3. Mechanizm dyscypliny finansowej polegający na
redukcji płatności bezpośrednich w sytuacji
przekroczenia ustalonego limitu wydatków na
WPR
4. Zmiany na rynkach: mleka, zbóż, roślin
wysokobiałkowych, ziemniaków skrobiowych,
suszu paszowego, odnawialnych źródeł energii
5. Zwiększenie roli (zakresu i poziomu wsparcia)
rozwoju obszarów wiejskich
Kluczowe elementy nowej,
Kluczowe elementy nowej,
zreformowanej WPR obejmują:
zreformowanej WPR obejmują:
Poszczególne, wcześniej wymienione elementy
reformy wprowadzane w życie w latach 2004-
2006 w państwach członkowskich UE-15.
Nowy system płatności funkcjonuje już od 2005
roku.
Jeśli któreś państwo członkowskie będzie
potrzebować
okresu
przejściowego
na
wdrażanie tego systemu, ze względu na
specyficzne uwarunkowania rolnictwie, będzie
mogło go wprowadzić najpóźniej od 2007 roku.
Kluczowe elementy nowej,
Kluczowe elementy nowej,
zreformowanej WPR obejmują:
zreformowanej WPR obejmują:
Poprzez
wprowadzenie
nowego
systemu
płatności bezpośrednich nastąpi zerwanie
powiązań pomiędzy wsparciem rolników a
wielkością i rodzajem produkcji.
Poprawi
to
konkurencyjność
i
zwiększy
orientację rynkową producentów rolnych, a
jednocześnie zapewni stabilizację dochodów
rolniczych.
Kluczowe elementy nowej,
Kluczowe elementy nowej,
zreformowanej WPR obejmują:
zreformowanej WPR obejmują:
W przypadku nowych krajów członkowskich nastąpi
adaptacja Traktatu Akcesyjnego do zapisów reformy
WPR.
Zdaniem Komisji Europejskiej instrumenty modulacji i
dyscypliny finansowej nie powinny być stosowane w
tych krajach do czasu osiągnięcia przez nie pełnych
płatności bezpośrednich (w przypadku Polski w 2013 r.).
Jednocześnie
do
rozstrzygnięcia
jest
sprawa
przestrzegania zasady współzależności (cross –
compliance) dopóki rolnicy w nowych krajach
członkowskich nie otrzymają 100 % płatności
obszarowych zgodnie z zasadami UE.
Kluczowe elementy nowej,
Kluczowe elementy nowej,
zreformowanej WPR obejmują:
zreformowanej WPR obejmują:
Podstawowa ocena reformy WPR z
Podstawowa ocena reformy WPR z
perspektywy Polski
perspektywy Polski
Planowane reformy WPR dotyczą bezpośrednio
polskiego rolnictwa w dłuższej perspektywie.
Moment wdrażania reformy uzależniony jest od
osiągnięcia przez Polskich rolników pełnych
płatności obszarowych.
Jednocześnie należy podkreślić, że Polska w
wyniku negocjacji akcesyjnych przyjęła już
niektóre z planowanych elementów reform.
Generalna ocena skutków wdrażania reform
WPR jest korzystna dla Polski.
1.Oddzielenie płatności od decyzji
1.Oddzielenie płatności od decyzji
produkcyjnych (decoupling)
produkcyjnych (decoupling)
Rozwiązanie to oznacza możliwość uproszczenia WPR z
pozytywnymi tego konsekwencjami.
Wynikiem takiego uproszczenia byłby system
bardzo zbliżony do systemu płatności obszarowych na
jakie zdecydowała się Polska jeszcze w negocjacjach
akcesyjnych.
Płatności oddzielone od bieżącej produkcji nie
stymulują do nadmiernej intensyfikacji produkcji i tym
samym mają niewielki zniekształcający wpływ na
warunki handlu międzynarodowego.
Oddzielenie płatności od produkcji w
gospodarstwach rolnych zwiększa ich orientacje pro-
rynkową. Ma to fundamentalne znaczenie dla polskiego
rolnictwa z uwagi na możliwości specjalizacji produkcji i
handlu na jednolitym rynku po akcesji do UE. Oznacza
to poprawę efektywności ekonomicznej sektora i
pełniejsze wykorzystanie szans związanych z integracją
europejską.
2.Modulacja (obniżenie płatności
2.Modulacja (obniżenie płatności
bezpośrednich z równoczesnym
bezpośrednich z równoczesnym
przesunięciem środków na rozwój
przesunięciem środków na rozwój
obszarów wiejskich- II filar WPR)
obszarów wiejskich- II filar WPR)
Jest to korzystne rozwiązanie dla Polski.
Zastosowanie mechanizmu modulacji w UE-15
pozwoli na szybsze zmniejszenie różnic w
intensywności wsparcia bezpośredniego między
dotychczasowymi krajami członkowskimi a
Polską w okresie dochodzenie do pełnych
płatności.
3
3
. Dyscyplina finansowa
. Dyscyplina finansowa
Nowe kraje członkowskie będą wyłączone z
dyscypliny finansowej do czasu osiągnięcia
przez nie poziomu płatności UE-15.
Zupełne wyłączenie Polski z tego mechanizmu
w pierwszych latach członkostwa oznacza
szybsze zrównanie poziomu wsparcia
bezpośredniego (okres przejściowy) z
poziomem większości producentów UE objętych
taką redukcją.
Zrównanie nastąpi w okresie krótszym niż
ustalone w negocjacjach 10 lat.
4.Zasada współzależności (cros –
4.Zasada współzależności (cros –
compliance )
compliance )
Zasada współzależności określa wymogi:
w zakresie ochrony środowiska,
zdrowotności ludzi, zwierząt i roślin,
identyfikacji i rejestracji zwierząt,
notyfikacji o chorobach zwierzęcych,
dobrostanu zwierząt,
jakie będą musieli spełniać beneficjenci płatności oraz
kary za nieprzestrzeganie tych wymogów.
Tym samym w przyszłości warunkiem uzyskania dopłat
bezpośrednich
będzie
obowiązkowe
spełnienie
wcześniej wymienionych standardów w każdym
gospodarstwie rolnym.
4.Zasada współzależności (cross –
4.Zasada współzależności (cross –
compliance
compliance
Zasada
ta
częściowo
już
funkcjonuje w Polsce. Nie jest
jednak obowiązkowa.
Strona Polska wystąpiła w czasie
szczytu
w
Luksemburgu
o
wprowadzenie
okresu
przejściowego na ten system do
czasu
uzyskania
pełnych
płatności.
Krytyka – duży udział wydatków na WPR w
budżecie: w 2008 to 44%, podczas gdy sektor
rolny generuje zaledwie ok. 4% PKB i angażuje
jedynie 8% zatrudnionych w UE
◦
Jednakże udział rolnictwa w całkowitych wydatkach
publicznych UE, tj. po uwzględnienia także wydatków
na poziomie państw członkowskich jest stosunkowo
niewielki (ok. 0,55%)
Wspólna Polityka Rolna
Wspólna Polityka Rolna
Rola i zasadność płatności bezpośrednich (69%
środków na WPR w 2008)
◦
Większość środków WPR trafia do państw bogatszych
(Francja, Holandia, Wielka Brytania)
WPR – charakter wspólnotowy czy
renacjonalizacja?
◦
Współfinansowanie krajowe niekorzystne pal państw
słabszych gospodarczo
◦
Polska – problem wysokości dopłat i plonu
referencyjnego
Wspólna Polityka Rolna
Wspólna Polityka Rolna
Dziękuję za uwagę!