Podział metod

stosowanych w

epidemiologii

Katarzyna

Cempel

Bogusz Jagoda

gr. 3A

Badanie

epidemiologiczne

to badanie mające na celu określenie

wpływu czynników środowiskowych i

medycznych na występowanie

chorób w populacji lub wpływających

na stan zdrowia ludzkości

Typy badań

badanie obserwacyjne

(nieinterwencyjne)

• badacz dokonuje pomiarów ale nie interweniuje

badanie eksperymentalne

(interwencyjne)

• badacz obserwuje wpływ czynnika eksperymentalnego

Typ badania

Jednostka

badana

1. obserwacyjne

–

opisowe

–

analityczne

•

ekologiczne (korelacyjne)

•

przekrojowe (rozpowszechnienie zjawisk
zdrowotnych)

•

kliniczno-kontrolne badania przypadków
(porównawcze)

•

kohortowe (długofalowe)



populacje

 jednostki
 jednostki
 jednostki

2. eksperymentalne

–

losowe badanie kontrolowane

(próby kliniczne, randomizowane próby
kontrolowane)

–

próby terenowe

–

środowiskowe badanie interwencyjne

(próba środowiskowa)

 pacjenci

 ludzie zdrowi

 środowisko

I. Badanie obserwacyjne

OPISOWE

prosty opis stanu zdrowia
społeczności oparty na
dostępnych danych

rutynowych

(= opis występowania choroby
w populacji)

– często jest pierwszym krokiem
badania epidemiologicznego
(AIDS)

– nie analizuje powiązań :
narażenie - skutek

ANALITYCZNE

idzie dalej : analizuje związek

między stanem zdrowia


i innymi zmiennymi

BADANIA OPISOWE

opierają się zwykle na statystykach

zgonów i rozpatrują np. wzory

umieralności wg wieku, płci, grupy

etnicznej itp. w określonym przedziale

czasowym lub w zestawieniu z danymi z

innych krajów

• np. umieralność kobiet przy porodach w 99’ roku

w Polsce na 100 000 żywych urodzeń

BADANIA ANALITYCZNE

1. badanie ekologiczne

•

analizuje się populacje lub grupy ludzi (nie jednostki)

•

np. wykazanie związku między średnią sprzedażą leków

przeciwastmatycznych a wystąpieniem bardzo dużej

liczby zgonów na astmę; porównuje się taki związek z

danymi z innych krajów w tym samym czasie lub w tym

samym kraju ale w innych okresach

lub:
współczynnik umieralności na terenach wielkomiejskich w

USA w zależności od poziomu zanieczyszczenia powietrza

•

łatwe do wykonania – trudne do interpretacji (trudno

stwierdzić czy przyczyną jest jeden czynnik)

•

związek obserwowany na poziomie grup nie musi być

słuszny w odniesieniu do jednostek

2. badanie przekrojowe
3. kliniczno-kontrolne badania przypadków
4. badanie kohortowe (długofalowe)

BADANIA ANALITYCZNE

1. badanie ekologiczne
2. badanie przekrojowe

•

mierzy rozpowszechnienie danych zjawisk w populacji

•

pomiary narażenia i skutku dokonywane są w tym

samym punkcie czasu

•

bada narażenia, które są cechami stałymi badanych

osób, np. grupa etniczna, status ekonomiczny

•

przydatne szczególnie w przypadku nagłego wybuchu

choroby o nieznanej przyczynie – może mierzyć kilka

potencjalnych czynników przyczynowych

•

bardzo dogodny „pierwszy szczebel” do poznania

przyczyny

3. kliniczno-kontrolne badania przypadków
4. badanie kohortowe (długofalowe)

BADANIA ANALITYCZNE

1. badanie ekologiczne
2. badanie przekrojowe
3. kliniczno-kontrolne badania przypadków

•

stosunkowo tanie i łatwe

•

coraz częściej stosowane w badaniach nad przyczynami chorób

szczególnie rzadkich

•

tworzy się dwie grupy :
1. chorych na daną chorobę
2. kontrolną – zdrowych

•

porównuje się częstość występowania prawdopodobnej

przyczyny choroby w obu grupach; co ważne : nie tylko w

jednym punkcie czasowym (badanie retrospektywne – badacz

szuka możliwej przyczyny w przeszłości),

•

np. wykrycie związku między Thalidomidem a niezwykłymi

wadami kończyn u niemieckich dzieci urodzonymi w latach

1959-1960; porównano matki dzieci dotkniętych wadami z

matkami dzieci zdrowych, spośród 46 matek dzieci z wadami

41 przyjmowało Thalidomid między 4 a 9 tygodniem ciąży;

natomiast żadna z matek kontrolnych nie przyjmowała tego

leku w tym okresie ciąży

4. badanie kohortowe (długofalowe)

BADANIA ANALITYCZNE

1. badanie ekologiczne
2. badanie przekrojowe
3. kliniczno-kontrolne badania przypadków
4. badanie kohortowe (długofalowe)

•

bierze się grupę zdrowych ludzi, dzieli na podgrupy o

różnym stopniu narażenia na obserwowany czynnik

(będący potencjalną przyczyną choroby) i obserwuje się,

w jakim stopniu zróżnicowane jest pojawianie się nowych

przypadków choroby w grupie narażonej i nie narażonej

•

dostarcza najlepszych informacji o przyczynach choroby i

najbardziej bezpośredniego pomiaru ryzyka wystąpienia

danej choroby

II. Badanie eksperymentalne

wymaga aktywności badacza mającej na celu

zmianę wartości badanej cechy w jednej lub kilku

grupach objętej badaniem, np. wyeliminowanie z

diety składnika podejrzewanego o wywoływanie

alergii lub zastosowanie w wybranej grupie

pacjentów nowego sposobu leczenia

•

porównuje się wyniki grupy doświadczalnej i grupy

kontrolnej

•

najważniejsza jest tu

etyka

: żadnemu pacjentowi nie można

odmówić właściwego sposobu leczenia z tego powodu że

został włączony do grupy eksperymentalnej, a testowany

sposób leczenia musi być akceptowany przy aktualnym

stanie wiedzy

II. Badania eksperymentalne

1. Losowe badanie kontrolowane

•

cel : zbadanie skuteczności nowego postępowania
profilaktycznego lub leczniczego

•

populacje dzieli się na grupę leczoną i kontrolną i
potem porównuje się efekty zdrowotne w obu grupach

•

podział na grupy jest losowy – randomizacja

•

przykład : czy wczesne uruchomienie pacjenta po
zawale jest korzystne ?

2. Środowiskowe próby interwencyjne
3. Próby terenowe

II. Badania eksperymentalne

1.

Losowe badanie kontrolowane

2.

Próby terenowe

•

dane zbiera się w terenie

•

obejmują osoby zdrowe, ale potencjalnie narażone, a
celem jest zapobieganie występowania rzadkich chorób

•

też są randomizowane

•

przykład : próba terenowa szczepionki przeciw
amerykańskiej leishmaniozie skórnej, prowadzona
wśród żołnierzy armii brazylijskiej o stosunkowo dużym
współczynniku zakażeń;

cel: porównanie skuteczności szczepionki z placebo;

leishmanioza wystąpiła w takiej samej proporcji w obu
grupach, co sugeruje bezskuteczność szczepionki

3.

Środowiskowe próby interwencyjne

II. Badania eksperymentalne

1. Losowe badanie kontrolowane
2. Próby terenowe
3. Środowiskowe próby interwencyjne

•

bada się środowiska

•

dobre przy chorobach o ukierunkowaniu społecznym
(łatwo wywierać wpływ)

•

porównanie kilku takich środowisk, z których w kilku jest
nasza interwencja

Zasady prowadzenia badań

epidemiologicznych

• jasne i jednoznaczne zdefiniowanie

przypadku, objawów, oznak i innych
cech pozwalających na określenie danej
osoby jako chorego na daną chorobę

• jednoznaczna definicja osoby narażonej

na działanie eksperymentalnego
czynnika

Wybór badania zależy od

potrzeb

i możliwości

DZIĘKUJEMY ZA UWAGĘ